1. Vbọzẹ ne emwa nibun vbe ẹdẹnẹrẹ ma na ya emwi nọ rre uwu e Baibol yi?

 EMWA nibun vbe ẹdẹnẹrẹ ma rẹn ọmwa ne iran gha sẹtin mu ẹtin yan. Iran ma rẹn deghẹ emwa ne iran rhie ọghọ na, vbe na ghee emwa ni rre ukpo ọdakha, avbe umẹwaẹn, kevbe avbe ọduẹki gele mwẹ ẹmwẹ iran vbe orhiọn. Vbe deba ọni, iran i rhie ọghọ ne avbe ọkaolotu ugamwẹ. Ẹi khabe ne iran i na ya aro nọ maan ghee Baibol, nọ re ebe ne avbe ọkaolotu ugamwẹ na kha wẹẹ iran lele.

2. De emwi nọ khẹke ne ima kọ ye orhiọn zẹvbe nọ rre ebe Psalm 119:160?

² Ima ne eguọmwadia e Jehova wa rẹn wẹẹ, “Osanobua nọ gia mu ẹtin yan” ẹre Jehova khin kevbe wẹẹ, ẹghẹ ọkpa i rrọọ nẹi ya gualọ umamwẹ ọghe ima. (Psm 31:5; Aiz 48:17) Ma rẹnrẹn wẹẹ, ima gha sẹtin mu ẹtin yan ẹmwẹ nọ rre uwu e Baibol rhunmwuda, “ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ ẹre ẹmwẹ [Osanobua] khin.” (Tie Psalm 119:160.) Ma wa kue ye emwi ne okpia ọkpa nọ rri egie ebe vbe iruẹmwi e Baibol khare, ọ wẹẹ: “Osanobua i ta ohoghe, ẹmwẹ nọ ta i defua, te ọ wa sẹ vbene ọ ya tae. Emwa Osanobua gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ emwi nọ tae gha sẹ rhunmwuda, iran mu ẹtin yan Osa nọ tae.”

3. Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

³ Vbe ima khian ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe hẹ, ne iran vbe mu ẹtin yan ẹmwẹ nọ rre uwu e Baibol? Gi ima guan kaẹn emwi eha nọ si ẹre ne ima gha na mu ẹtin yan e Baibol. Ma gha bẹghe ẹre wẹẹ emwi nọ rre uwu e Baibol ma re fi werriẹ, ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu ẹre sunu nẹ kevbe wẹẹ, ọ mwẹ ẹtin nọ ya fi ẹdagbọn emwa werriẹ.

4. Vbọzẹ ne emwa eso na roro ẹre wẹẹ, egbọre ẹmwẹ nọ rre uwu e Baibol fi werriẹ nẹ?

⁴ Ọ rrie odẹ ikpia 40 ni mwẹ ẹkoata daa e Jehova, ne Jehova loo  ro ya gbẹn e Baibol. Sokpan e Baibol na, ne iran wa tobọ iran gbẹn (original manuscript) i ghi rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ. Ne ima mwẹ vbe ẹdẹnẹrẹ keghi re na dọlegbe ya obọ gbẹn ladian ye ihe ọvbehe. Rhunmwuda ọni, emwa nibun sẹtin gha gbawawẹ deghẹ emwi nọ ghaa rre Baibol ne Osanobua ya ikpia nii gbẹn, ẹre ọ ye rre Baibol ne emwa dọlegbe gbẹn vbe ẹdẹnẹrẹ. Vbọ ya ima rẹn wẹẹ, emwi nọ rre Baibol ma fi werriẹ?

5. Vba ya gbẹnnẹ ọnrẹn ladian hẹ ighẹ abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru Gbẹn? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)

⁵ Rhunmwuda ne Jehova na gha hoo nọ gbogba ga e Baibol, ọ keghi loo emwa ya gbẹnnẹ emwi ni rre uwu ẹre ladian ye ihe ọvbehe. Ọ na tama avbe ọba ọghe Izrẹl ne iran gha gbẹnnẹ ẹmwẹ ni rre Uhi ẹre ladian ye ihe ọvbehe, ne iran tobọ iran khian gha tie ne egbe iran, ọ na vbe tama Ivbi e Livai ne iran gha ma emwa Uhi nii. (Diut 17:18; 31:24-26; Neh 8:7) Vba ghi mu Ivbi e Ju gha rrie imu vbe Babilọn, emwa eso ni guẹ vbene a ya gbẹn emwi ladian ye ihe ọvbehe hẹ, keghi suẹn gha gbẹnnẹ emwi nọ rre abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru Gbẹn ye ihe ọvbehe nibun. (Ẹzra 7:6) Te avbe ikpia na wa gbarokotọ gha ru iwinna na. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, iran na suẹn gha ka ẹmwẹ kevbe ifiẹmwẹ ni rrọọ, ne iran mieke na rẹn deghẹ emwi ne iran gbẹnnẹ ladian gbae. Ọrheyerriọ, rhunmwuda ne iran na re emwa ni ma gba, abakuru eso ye gha rre emwi ne iran gbẹnnẹ ladian. Sokpan rhunmwuda ne iran na gbẹnnẹ ọnrẹn ladian ye ihe ọvbehe nibun, ẹre ọ zẹe ighẹ iran sẹtin gha rẹn eke ne abakuru ye vbọ. Odẹ vbo?

6. De vbene a ya bẹghe avbe abakuru ni rre avbe Baibol na gbẹnnẹ ladian?

⁶ Sokpan emwa ni rri egie ebe vbe iruẹmwi e Baibol vbe ẹghẹ ọghe ima na, wa mwẹ odẹ ne iran ya gualọ avbe abakuru ne emwa ni gbẹnnẹ e Baibol ladian ye ihe ọvbehe ru. Vbe igiemwi: Gia kha wẹẹ a tama ikpia 100 ne iran gbẹnnẹ emwi nọ rre ipapa ọghe ebe ọkpa ladian ye ihe ọvbehe. Sokpan, ọkpa vbe uwu ikpia na keghi ru abakuru. Odẹ ọkpa ne iran khian ya rẹn eke ne abakuru na ye, ọre vbe iran gha ya ọghe emwa ọvbehe tae ne okpia na gbẹn. Erriọ emwa ni rri egie ebe vbe iruẹmwi e Baibol vbe ya ya e Baibol ne emwa nibun gbẹnnẹ ladian taa ọghe emwa ọvbehe nibun. Iran na ghi do bẹghe abakuru ni rrọọ, ra emwi eso na ma gbẹn nọ te khẹke na gbẹn.

7. Vbe ima ya rẹn wẹẹ, emwa ni gbẹnnẹ e Baibol ladian wa hia na miẹn wẹẹ emwi nọ rre uwu ẹre ma fi werriẹ?

⁷ Ẹi re iwinna nekherhe ẹre emwa ni gbẹnnẹ e Baibol ladian ru, na mieke na miẹn wẹẹ, ẹmwẹ nọ rre uwu ẹre ma fi werriẹ. Gi ima ghee igiemwi ọkpa nọ rhie ẹre ma wẹẹ iran wa gele hia. Abọ hia ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru Gbẹn, ne emwa ya obọ kẹkan gbẹnnẹ ladian, nọ ghi wa kpagbọn sẹ, rrọọ nẹ ke ukpo 1008 ra 1009 C.E. gha dee. Leningrad Codex ẹre a tie ẹre. Sokpan vbọ ma he kpẹẹ gbe na, a miẹn avbe Baibol eso, ra ako e Baibol eso na ya obọ kẹkan gbẹn ladian, nọ ya odẹ ukpo 1,000 khian ọmaẹn sẹ Leningrad Codex. Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, a gbẹnnẹ avbe Baibol na ye ihe ọvbehe inugba nọ khin vbe ọwara ukpo 1,000, ẹi mwẹ emwi nọ rre uwu ẹre ma lughaẹn ne Leningrad Codex. Sokpan, ẹi erriọ ye. Emwa ni rri egie ebe keghi ya emwi nọ rre Baibol nẹdẹ, na ya obọ gbẹnnẹ ladian tae na ghi do gbẹnnẹ ladian vbe okiekie, iran keghi bẹghe ẹre wẹẹ emwi nọ rre uwu ẹre ma fi werriẹ, agharhemiẹn wẹẹ odẹ ughughan ẹre iran ya gbẹnnẹ ọnrẹn.

8. De vbene abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn ne Ivbiotu e Kristi ya obọ gbẹnnẹ ladian, ya lughaẹn ne avbe ebe ọvbehe nẹdẹ?

⁸ Obẹlẹ na ya gbẹnnẹ ọnrẹn ladian ighẹ abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru Gbẹn, ẹre Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ ọghe avbe ukọ wa vbe la. Iran keghi ya obọ kẹkan gbẹnnẹ emwi nọ rre abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn ye ihe ọvbehe, ne iran  mieke na miẹn gha loo vbe iko kevbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe ghi ya avbe abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn taa avbe ebe ọvbehe na gbẹn vbe ẹghẹ nii, ọ na kha wẹẹ: “Vbe ẹdẹnẹrẹ [Abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn] na ya obọ gbẹnnẹ ladian ye ihe ọvbehe, ẹre ọ bun sẹ. Ọ khọ wẹẹ, vbene a vbe ya gbẹn ọnrẹn, ẹre ọ gba sẹ ọghe ebe nikẹre.” Ebe na tie ẹre Anatomy of the New Testament khare wẹẹ: “Ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, emwi ne Osanobua wa loo emwa ni gbẹn e Baibol ya gbẹn vbe ẹghẹ nẹdẹ, ẹre ọ wa rre [abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn] na zedu ẹre vbe ẹdẹnẹrẹ.”

9. De ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ ne ebe Aizaia 40:8 tae vbekpa Ẹmwẹ Ọghe Osanobua?

⁹ Ke ẹghẹ gha dee, te emwa ni gbẹnnẹ e Baibol ladian ye ihe ọvbehe wa gbarokotọ ru ẹre, ọna ẹre ọ si ẹre na na miẹn wẹẹ, te Baibol ne ima mwẹ vbe ẹdẹnẹrẹ wa gba. b Ọghe ne ẹmwata, e Jehova ẹre ọ ru ẹre ne Ẹmwẹ ọnrẹn ye gha rrọọ do fi ẹdẹnẹrẹ kevbe ne emwi nọ rre uwu ẹre ghẹ fi werriẹ. (Tie Aizaia 40:8.) Sokpan emwa eso sẹtin gha kha wẹẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ e Baibol ye rrọọ do fi ẹdẹnẹrẹ, ọni ma rhie ma wẹẹ Osanobua ẹre ọ yan ẹmwẹ nọ rre uwu ẹre. Nian, gi ima guan kaẹn emwi eso nọ rhie ẹre ma wẹẹ, Osanobua ẹre ọ loo emwa ya gbẹn e Baibọl.

10. De ẹmwẹ akhasẹ ọkpa nọ gele rhie ẹre ma wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre ebe 2 Pita 1:21. (Ghee avbe efoto nọ rre ipapa 4.)

¹⁰ Emwi nibun rrọọ nọ wa sunu vbene Baibol wa ya tae zẹẹ. Ọ mwẹ eso vbọ na gbẹn yotọ, na miẹn wẹẹ ukpo iyisẹn nibun gberra nẹ, ọ ke sunu. Emwi nibun ni sunu vbe ẹghẹ nọ gberra rhie ẹre ma wẹẹ, avbe ẹmwẹ akhasẹ na gele sẹ. Ọna i zẹdẹ kpa ima odin, rhunmwuda ma rẹnrẹn wẹẹ, Osanobua ẹre ọ ta ẹmwẹ akhasẹ hia ni rre Baibol. (Tie 2 Pita 1:21.) Gi ima guan kaẹn emwi ne Baibol wẹẹ, ọ khian sunu daa e Babilọn nẹdẹ. Vbe odẹ ukpo 778 ya mu 732 B.C.E. akhasẹ ighẹ Aizaia keghi tae wẹẹ, a gha guọghọ e Babilọn ne okpẹvbo. Ọ na kue sunu ye eni ọmwa nọ khian khọn ẹvbo nii mu otọ, eni ẹnrẹn ọre Sairọs, ọ na wa vbe tae zẹẹ vbene a khian ya khọn e Babilọn  mu otọ hẹ. (Aiz 44:27–45:2) Aizaia na vbe tae wẹẹ a gha ghi guọghọ e Babilọn nẹ, ọ ghi khian otọ nọ gbẹvbi. (Aiz 13:19, 20) Erriọ wa gele gha ye zẹẹ. Ivbi Medis kevbe Pẹsia keghi khọn e Babilọn mu otọ vbe 539 B.C.E., itowa ẹre ọ ghi gba eke ne Babilọn ne okpẹvbo ghaa ye.​—Ya ghee e vidio nọ khare wẹẹ, E Baibol Keghi Tae Yotọ Emwi Nọ Khian Sunu Daa E Babilọn. Ọ rre ebe na tie ẹre Sọyẹnmwẹ Arrọọ Vbe Etẹbitẹ! iruẹmwi 03 uhunmwu ẹmwẹ 5, vbe jw.org ra JW Library®.

11. De vbene ebe Daniẹl 2:41-43 ya sẹ hẹ vbe ẹdẹnẹrẹ.

¹¹ Emwi ne Baibol tae sunu vbe ẹghẹ nọ gberra, eso wa vbe rrọọ ni sunu vbe ẹdẹnẹrẹ. Gi ima guan kaẹn vbene ẹmwẹ akhasẹ ne Daniẹl tae vbekpa Anglo-America World Power ya sunu vbe ẹdẹnẹrẹ. (Tie Daniẹl 2:41-43.) Ẹmwẹ akhasẹ nii khare wẹẹ, ihe eso vbe arriọba ọghe Anglo-America “gha wegbe” vbe na ghee ematọn, sokpan “ihe eso vbọ i ra wegbe,” ọ ghi yevbe na ghee obuẹ. Erriọ wa gele ye vbe ẹdẹnẹrẹ. Arriọba ọghe Britain kevbe America gele rhie ẹre ma nẹ wẹẹ, iran wegbe vbe na ghee ematọn. Vbe igiemwi, obọ keghi ke ukhunmwu ne iran vbe Okuo Ọgbagbọn Nokaro kevbe Nogieva, erriọ ivbiyokuo ọghe iran wa vbe zẹ ẹtin vbe ẹdẹnẹrẹ. Sokpan, ọ keghi lọghọ ne arriọba ọghe agbọn na sẹtin gha ru emwi ne iran hoo ne iran ru, rhunmwuda emwa ne iran kha yan, ni gbinna ye asẹ ne iran hoo ne iran gha mwẹ, ni gbe olighi vbe ẹvbo, kevbe rhunmwuda emwi ne otu ughughan ni sinmwi oseghe ne emwa, ni winna lele arriọba ru. Okpia ọkpa nọ wa kakabọ rẹn emwi vbekpa avbe arriọba keghi kha wẹẹ: “Vbe uwu arriọba hia ni ya ẹmwẹ emwa ne iran kha yan ru emwi vbe ẹdẹnẹrẹ (democracy), arriọba e United States ẹre ọ ghi khọọ sẹ, iran i zẹdẹ mwẹ akugbe.” Ke ukpo eso gha dee nian arriọba ọghe Britain nọ rrọọ, i zẹdẹ mwẹ akugbe, rhunmwuda, arriọba na kevbe emwa ne iran kha yan ma kue ye emwi ọkpa, vbe nọ dekaẹn vbene arriọba na ya ku obọ gbe ba ẹvbo ni rre European Union. Ena hia ẹre ọ si ẹre nọ na lọghọ ne Anglo-America World Power sẹtin gha ru emwi eso ne iran hoo ne iran ru.

12. De ilẹkẹtin ne ima mwẹ rhunmwuda ne emwi ne Baibol ta na sunu?

¹² Emwi nibun ne Baibol ta ni he sunu keghi ya ima mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ vbe odaro. Ma wa vbe mwẹ egbe ekhọe ọghe ọsihuan, nọ na erhunmwu gie Jehova wẹẹ, I gha “diakhẹ ruẹ ne u do miẹn mwẹ fan, I mu ẹtin yan ẹmwẹ ruẹ.” (Psm 119:81) E Jehova gi ima rẹn vbe Baibol wẹẹ, irẹn ‘hoo ne agbọn maan ima vbe odaro, ne ima vbe gha mwẹ emwi ne ima ya aro yi.’ (Jer 29:11) E Jehova ọkpa ẹre ọ khian sẹtin ya agbọn maan ima vbe odaro, ọmwa nagbọn rhọkpa i khian sẹtin ru ọna. Ma ghaa ruẹ vbekpa avbe ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol, ọ gha ya ima rẹn wẹẹ, te emwi hia ni rre Baibol wa gba.

13. Zẹvbe nọ rre ebe Psalm 119:66, 138, de emwi ọvbehe nọ ya ima yayi wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre uwu e Baibol?

¹³ Emwi ọvbehe nọ ya ima yayi wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre uwu e Baibol, ọre rhunmwuda ere ne emwa miẹn vbọ vbe iran ghaa ya ilele ni rre uwu ẹre ru emwi. (Tie Psalm 119:66, 138.) Vbe igiemwi, te ọdọ vbe amwẹ eso ni te hoo ne iran sọ ebe orọnmwẹ, ghi mwẹ akugbe nian. Te egbe wa rhọkhọ ivbi iran rhunmwuda iran rre owa na na ga e Jehova, evbibiẹ iran vbe hoẹmwẹ iran.​—Ẹfis 5:22-29.

14. Sunu yi igiemwi ọkpa nọ rhie ẹre ma wẹẹ, ibude nọ rre Baibol gha sẹtin fi ẹdagbọn emwa werriẹ.

¹⁴ Emwa eso ni te re ikpata vbe izigan fi werriẹ nẹ, rhunmwuda emwi ne iran ruẹ re vbe Baibol. Gia guan kaẹn vbene emwi nọ rre Baibol ya ru iyobọ ne oleghan ọkpa na tie ẹre Jack. c Izigan na bu ohiẹn uwu gbe nẹ ẹre ghaa nọ, te ọ wa vbe gha gbe olighi vbe eghan nọ ye. Sokpan, vbe ẹdẹ ọkpa, etẹn kegha gu oleghan ọvbehe  ruẹ e Baibol, e Jack na deba iran. Te uyinmwẹ ọghe avbe etẹn na wa gha yẹẹ e Jack, ẹre irẹn tobọ irẹn na vbe suẹn gha ruẹ e Baibol. Vbe ọ ghi suẹn gha ya emwi nọ ruẹ ru emwi, uyinmwẹ ọnrẹn na do gha maan sayọ, ọ na vbe gha ya obọ esi mu emwa. Vbene ẹghẹ ya khian, e Jack na do gha re ọtẹn nọ ya iyẹn wewe, ọ na vbe dinmwiamẹ. Te ọ wa gha gu emwa ne iran gba rre eghan guan vbe ẹghẹ hia vbekpa Arriọba Osanobua, sẹrriọ wẹẹ, ọ na sẹtin ru iyobọ ne enẹ vbọ ya do la odẹ ọghe ẹmwata. Te Jack wa gele fi werriẹ, vbene ọ te sẹ ẹdẹ na khian gbe ẹre rua. Ọkpa vbe uwu omugui ọghe Jack keghi kha wẹẹ: “Ọna i re Jack ne I ka rẹn vbe ukpo 20 nọ gberra. Emwi nọ ruẹ re vbe obọ Avbe Osẹe Jehova gele wa fi ẹdagbọn ọnrẹn werriẹ.” Agharhemiẹn wẹẹ, te a ye gbe Jack rua, te okha ọghẹe wa ya ima rẹn wẹẹ, ima gha sẹtin mu ẹtin yan Ẹmwẹ Osanobua kevbe wẹẹ, Ẹmwẹ Osanobua keghi ru iyobọ ne emwa ya fi uyinmwẹ iran fi werriẹ.​—Aiz 11:6-9.

15. De vbene emwa ọghe Jehova ya lughaẹn rhunmwuda ne iran na lele emwi nọ rre Baibol? (Ghee efoto nọ rre ipapa 6.)

¹⁵ Emwa ọghe Jehova keghi mwẹ akugbe, rhunmwuda ne iran na ya emwi ne Baibol tae ru emwi. (Jọn 13:35; 1 Kọr 1:10) Aro emwa wa dae wẹẹ, ima mwẹ ọfunmwegbe kevbe akugbe, rhunmwuda vbe agbọn ne ima sẹ fi na, emwa i zẹdẹ mwẹ akugbe rhunmwuda ne iran na rhie obọ ye otu azẹ ughughan, ne iran na roro ẹre wẹẹ ẹvbo iran maan sẹ ọghe emwa ọvbehe kevbe rhunmwuda ukpo ne iran na zẹ vbe eke ne iran ye. Okpia ọkpa na tie ẹre Jean ghi bẹghe akugbe ne ima ne Avbe Osẹe Jehova mwẹ, ọ na wa kpa ẹre odin. Otọ Africa ẹre ọ na waan. A ghi suẹn gha khọn okuo vbe ẹvbo ẹre, ọ na deba ivbiyokuo, sokpan ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na lẹẹ gha rrie ẹvbo ọvbehe nọ sikẹ ẹvbo ẹre. Evba nii ẹre ọ na miẹn Avbe Osẹe Jehova. E Jean khare wẹẹ: “I na do rẹn wẹẹ, emwa ni rre ugamwẹ ẹmwata keghi mwẹ akugbe, iran i vbe mwẹ obọ vbe ẹmwẹ otu azẹ. Nọghayayerriọ, te iran wa hoẹmwẹ egbe.” Ọ na vbe kha wẹẹ: “I te wa kha wẹẹ, te I khian ya ẹdagbọn mwẹ sinmwi oseghe ne ẹvbo mwẹ. Sokpan vbe I ghi do rẹn ẹmwata nọ rre uwu e Baibol, I na ya ẹdagbọn mwẹ fiohan ne Jehova.” E Jean keghi wa fi werriẹ fo fẹẹrẹ. Nọ gha te ya gha gu emwa ni ke ẹvbo ọvbehe rre khọn, te ọ ghi kporhu iyẹn nọ maan  ọghe ọfunmwegbe ma emwa hia nọ rhirhi miẹn. E Baibol wa gele ru iyobọ ne emwa ni ke ẹvbo ughughan rre. Ọna ya ima rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin ya ẹmwata nọ rre uwu e Baibol yi.

16. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima hia, ne ima mu ẹtin yan Ẹmwẹ Osanobua?

¹⁶ Zẹvbe ne agbọn na ya rhia sayọ, ma gha werriẹ aro daa emwi eso nọ gha rhie ẹre ma deghẹ ima gele mu ẹtin yan Ẹmwẹ Osanobua. Emwa sẹtin gha ru emwi eso nọ gha ya ima gha gbawawẹ deghẹ ẹmwata ẹre ọ gele rre Baibol, ra deghẹ e Jehova ẹre ọ gele loo ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro ya dia eguọmwadia ẹre vbe ẹdẹnẹrẹ. Sokpan ma gha gele ya ekhọe hia yayi wẹẹ, ẹmwata ẹre Ẹmwẹ Osanobua khin kevbe wẹẹ ẹi fi werriẹ, ọmwa rhọkpa i sẹtin ya ima gha gbawawẹ. Gele gele, ma “tae nẹ ighẹ te ima khian gha lele iyi [e Jehova] ya sẹ ufomwẹ.” (Psm 119:112) “Ekhue” i khian mu ima ne ima ya tama emwa ọvbehe vbekpa ẹmwata nọ rre uwu e Baibol, ma ghi vbe gha rhie igiọdu ne iran, ne iran gha ya emwi nọ rre uwu e Baibol ru emwi. (Psm 119:46) Ẹi mwẹ vbene ọlọghọmwa ne ima ye, ra ukpokpo ne ima werriẹ aro daa gha wegbe sẹ hẹ, ma ghi vbe sẹtin ya “izinegbe yegbe miẹn emwi hia, [ma] ghi vbe gha ghọghọ.”​—Kọl 1:11; Psm 119:143, 157.

17. De emwi ne ako evbagbẹn nọhuanrẹn ọghe ukpo na khian gha ye ima ẹre rre?

¹⁷ Ma wa ghọghọ wẹẹ, e Jehova kie ẹkpotọ ne ima ya rẹn ẹmwata nọ rre uwu Ẹmwẹ ọghẹe! Ẹmwata nọ rre uwu Ẹmwẹ Ọghe Osanobua wa mu ima orhiọn sotọ, ọ rhie igiọdu ne ima, ọ vbe ma ima odẹ nọ khẹke ne ima ya gha yin vbe agbọn na ne emwa na yin vbene iran rhirhi miẹn. Ọ vbe ya ima ya aro yọ wẹẹ, Arriọba Osanobua gha ya agbọn maan ima vbe odaro. Erhunmwu ne ima na ọre wẹẹ, ne ako evbagbẹn nọhuanrẹn ọghe ukpo 2023 ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ ẹre Ẹmwẹ Osanobua khin, kevbe wẹẹ ọkpa i vbe rrọọ na rhie fua!​—Psm 119:160.