1, 2. (a) Vbọzẹe ne ẹmwẹ eviẹn kevbe afanvbimu na wa gha kpokpo emwa nibun vbe orhiọn vbe ẹghẹ nii? (b) De ọmwa ne Pọl wẹẹ ọre Ẹzi ọghe afanvbimu ne gele gele?

E ROM ẹre Ivbiotu e Kristi nibun ghaa ye vbe orre ne okaro. Te Ivbi e Rom wa gha hio rhunmwuda uhi ne iran mu gbọọ, odẹ ne iran ya buohiẹn kevbe afanvbimu ne iran mwẹ. Sokpan, eviẹn ẹre ọ mobọ gha miẹn ẹsọn vbe ehe ne otọ Arriọba e Rom sẹe, kevbe ehe ne ọ rhanmwẹ. Ọ mwẹ ẹghẹ ne a ya miẹn wẹẹ, a gha ghae Arriọba e Rom ye ihe eha, obọ ọkpa vbọ kegha re eviẹn. Rhunmwuda ọna, emwi ne emwa kẹkan kevbe Ivbiotu e Kristi wa mobọ gha mu roro vbe ẹghẹ nii, ọre vbene eviẹn khian ya do gha mwẹ afanvbimu hẹ.

² Ukọ e Pọl wa mobọ guan kaẹn afanvbimu vbe ebe nọ gbẹnnẹ. Sokpan, ẹi re te Pọl ghaa hoo nọ fi emwamwa ọghe arriọba werriẹ ne emwi mieke na dunna ne emwa vbe ẹghẹ nii rhunmwuda, afiwerriẹ vberriọ ẹre emwa nibun wa gha gualọ vbe ẹghẹ nii. Ukọ e Pọl kevbe etẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii rẹnrẹn wẹẹ, arriọba emwa nagbọn i sẹtin gele fan emwa hin imu rre. Rhunmwuda ọni, iran keghi rhie aro tua iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba Osanobua. Iran na vbe gha maa emwa re vbene izọese adẹwerriegbe  ọghe Jesu Kristi ru ekpataki sẹ hẹ. Vbe ebe ne ukpogieva ne Pọl gbẹn gie etẹn vbe Kọrinti, ọ keghi gi iran rẹn, ọmwa nọ re Ẹzi ọghe afanvbimu ne gele gele. Ọ keghi kha wẹẹ: “Orhiọn . . . ọre Nọyaẹnmwa [khin]. Ehe ke ehe ne Orhiọn Nọyaẹnmwa a rhirhi gha ye, a yan egbe ọmwa rre evba.”—2 Kọr 3:17.

3, 4. (a) Vbọ ye Pọl gbẹn ẹmwẹ nọ rre ebe 2 Kọrinti 3:17? (b) Vbọ khẹke ne ima ru ne Jehova mieke na fan ima hin imu rre?

³ Vbe ebe ne ukpogieva ne Pọl gbẹn gie etẹn ni rre Kọrinti, ọ keghi ya unu kaẹn vbene ugbaro e Mozis ghaa fi wainwain hẹ, vbe odibo e Jehova ghi gu ẹre guan fo nẹ vbe uhunmwu Oke Saina. Ivbi Izrẹl ghi bẹghe ugbaro e Mozisi, orrirri keghi gbe kuọ iran, ẹre Mozisi na ghi mu ukpọn gue aro. (Ẹks 34:29, 30, 33; 2 Kọr 3:7, 13) Sokpan ukọ e Pọl keghi rhan otọ re vbenian. Ọ wẹẹ, ọmwa gha werriẹ aro ghee ehe ne Jehova ye, ọ ghi yevbe ne a “rhie ukpọn nii hin.” (2 Kọr 3:16) De emwi ne Pọl ya ọna kha?

⁴ Zẹvbe ne ima ruẹ ọre vbe ako iruẹmwi nọ lae, e Jehova ọkpa ẹre ọ mwẹ afanvbimu ne ẹi mwẹ okhiẹ oha. Rhunmwuda ọni, a ma taa ohoghe vbe a gha kha wẹẹ, “ehe ke ehe” ne Jehova ye kevbe ehe ne orhiọn ọnrẹn “rhirhi gha ye” afanvbimu rre evba. Ne Jehova mieke na fan ima hin imu rre, te ima gha “werriẹ aro ghee ehe” nọ ye, ọni nọ wẹẹ, ma gha gu ẹre mu obọ. Ivbi Izrẹl ni ghaa rre uwu ato vbe ẹghẹ nii ma gha ye aro ne Jehova ya ghee emwi ghee ẹre. Ekhọe nọ rri ẹre iran ghaa mwẹ. Te ọ yevbe na mu emwi gue iran ekhọe rhunmwuda, e Jehova ghi fan iran hin imu rre nẹ vbe Igipt, iran na gha loo afanvbimu nii ya ru ọghe enegbe iran.—Hib 3:8-10.

5. (a) De aro afanvbimu ne Jehova rhie ne ọmwa? (b) Vbe ima ya rẹn hẹ wẹẹ, ọmwa sẹtin gha re ọviẹn ra oleghan, ọ ye gha sọyẹnmwẹ afanvbimu nọ ke obọ Osanobua rre? (c) De inọta ne ima khian zẹ ewanniẹn yi?

⁵ Afanvbimu ne Jehova ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe rhie ne ọmwa gberra ne a fan ọmwa hin imu ọghe ọviẹn rre. Emwa nagbọn i sẹtin fan ọmwa hin imu ne a guan kaẹn na rre. E Jehova ọkpa ẹre ọ mwẹ ẹtin ne a ya fan emwa hin ẹtin orukhọ kevbe uwu rre, irẹn ọ vbe fan ọmwa hin imu ọghe ugamwẹ ohoghe rre. (Rom 6:23; 8:2) Ọna ọre afanvbimu ne gele gele! Ai miẹn emwi ne a ya gie ẹre. Yevbesọni, ọmwa gha sẹtin gha sọyẹnmwẹ afanvbimu na, ọ gha khọn rẹn nọ gha re ọviẹn ra oleghan. (Gẹn 39:20-23) Ọna keghi vẹẹ ne ima rẹn vbe emwi ẹwaẹn ọghe Ọtẹn Nokhuọ Nancy Yuen kevbe Ọtẹn Nokpia  Harold King. A keghi mu Iran eva khui ye eghan vbe owara ukpo nibun rhunmwuda, iran ma kue siẹn ugamwẹ Jehova. U gha miẹn emwi ẹwaẹn ọghe iran vbe JW Broadcasting. (Gha rrie INTERVIEWS KEVBE EXPERIENCES > ENDURING TRIALS.) Nia, ma gha ziro yan inọta eva: Okaro, vbe ima khian ya rhiẹre ma hẹ, wẹẹ ima ya aro nọ ghan ghee afanvbimu ne ima mwẹ? Vbe ima khian ya gha loo ẹre ẹse hẹ ighẹ afanvbimu na?

6. De vbene Ivbi Izrẹl ya rhiẹre ma wẹẹ emwa ẹsoghodan ẹre iran khin?

⁶ Ma gha gele rẹn vbene ẹse ne a ru ne ima ru ekpataki sẹ hẹ, ẹre ima khian na gbọyẹmwẹ yọ. Vbe Jehova fan Ivbi Izrẹl hin imu rre vbe Igipt, iran ma zẹdẹ gbọyẹmwe yọ. Uki eso ẹre ọ he gberra vbe Ivbi Izrẹl suẹn gha vian wẹẹ, iran i ghi miẹn ọnrẹn re, ighẹ aro evbare ne iran te gha miẹn re vbe Igipt. Iran ma gbọyẹmwẹ ye evbare ne Jehova kpemehe ẹre, iran na kue gha hoo ne iran werriegbe gha rrie Igipt. Ai ghẹ ru ẹre Ivbi Izrẹl ru rhunmwuda, umwẹkhẹn, ogi, ebe afọ, alubarha kevbe ohọ ne iran ghaa re vbe Igipt na do ru ekpataki sẹ afanvbimu ne iran ghi gha mwẹ ne iran ya ga e Jehova. Ẹkhabe ne ohu iran na kakabọ gha mu e Jehova. (Nọm 11:5, 6, 10; 14:3, 4) Emwi kpataki ẹre ima ruẹ re vbe okha na.

7. De vbene Pọl ya rhie owẹ lele adia ọghẹe nọ rre ebe 2 Kọrinti 6:1? Vbe ima khian ya ya egbe ta re hẹ?

 ⁷ Ukọ e Pọl keghi rhie adia ne Ivbiotu e Kristi, ne iran ghẹ yae rẹghẹrẹ ighẹ afanvbimu ne Jehova ye Jesu Kristi kpemehe ẹre. (Tie 2 Kọrinti 6:1.) Ọmwa nọ ma gba ẹre Pọl ghaa khin, nọnaghiyerriọ, te ọ vbe gha rre ototọ ẹtin ọghe orukhọ kevbe uwu. Ọna ma ya ẹko gha rhiẹnrhiẹn ọnrẹn hiehie. Ọrheyerriọ, ọ keghi kha wẹẹ: “Ekpọnmwẹ nọ ne Osanobua, vbekpa Nọyaẹnmwa Jesu Kristi!” Vbọ ye Pọl taa ẹmwẹ na? Ọ keghi rhan otọ re wẹẹ: ‘Uhi ọghe orhiọn nọ ya ọmwa mwẹ arrọọ vbe a gha ya egbe ba Kristi, fan mwẹ ye otọ nẹ, vbe obọ uhi ọghe orukhọ kevbe uwu.’ (Rom 7:24, 25; 8:2) Ma gha lele igiemwi ọghe Pọl, te ima khian vbe gha gbọyẹmwẹ ye emwamwa ọghe izọese adẹwerriegbe ne Jehova ru ya fan ima hin imu ọghe orukhọ kevbe uwu rre. Ọna ẹre ọ zẹe ne ima na ya ekhọe ọguọmwaziro nọ hianrẹn ga Osanobua. Ọna keghi ya ima sọyẹnmwẹ.—Psm 40:8.

8, 9. (a) De vbene Pita ya ya obọ sekhae ne ima hẹ vbe nọ dekaan odẹ ne ima ya loo afanvbimu? (b) De emwi eso nọ gha sẹtin ya ima loo afanvbimu ne ima mwẹ ghee ihan?

⁸ Agharhemiẹn wẹẹ te ọ khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ ye afanvbimu nọ ke obọ Osanobua rre, ọ vbe khẹke ne ima gha begbe ne ima ghẹ ya loo ẹre ghee ihan. Ọna ẹre ọ si ẹre ne ukọ e Pita na ya obọ sekhae ne ima wẹẹ, ne ima ghẹ rhunmwuda afanvbimu ne ima mwẹ gha yin uyinmwẹ nọ ma khẹke. (Tie 1 Pita 2:16.) Ọna keghi ye ima re rre emwi nọ sunu daa Ivbi Izrẹl vbe ato. Emwi nọ sunu daa iran sẹtin vbe sunu daa ima vbe ẹdẹnẹrẹ deghẹ ima ma begbe rhunmwuda, Esu sẹtin ya oyọnyọn ọghe ukpọn ne a yọ, evbare, irọkhegbe kevbe emwi ọvbehe mu ima rẹrẹ. Ọna ọre obẹlẹ ne emwa ni do okpe ẹki okpe ere loo. Emwa ni mose ẹre iran loo ya wewe emwi ne iran khiẹn. Iran ghi gha yae wewe vbene a miẹn wẹẹ, a ma na dẹ emwi ne iran khiẹn egbe i ghi rọkhọ ọmwa. Deghẹ ima ma begbe vbe emwi vbenian, ma sẹtin loo afanvbimu ne ima mwẹ ghee ihan.

⁹ Adia ne Pita rhie ne Ivbiotu e Kristi vbe dekaan asefẹn ọvbehe vbe arrọọ ọghe ima, vbene a ghee owebe ne a yo kevbe iwinna ne ima hoo ne ima ru. Vbe igiemwi, emwa keghi kpikpi igbama ni ye rre owebe ne ukpogie eva, ne iran hia vbe odẹ ke odẹ, ne iran mieke na sẹtin lae owebe nọ yo ne a họn usi ẹre rre. Emwa vberriọ keghi tama iran wẹẹ, iran gha sẹtin yo owebe vberriọ ladian, ẹre iran khian na miẹn iwinna nọ maan ne a na miẹn usugi igho. Ayahọmwaehọ eso gele rrọọ nọ rhiẹre ma alughaẹn ne gẹdẹgbẹe nọ rre igho ne emwa ni yo owebe nọ yo miẹn kevbe emwa ni ima yo. Emwi vbenian, ẹre ọ ya igbama nibun hoo ne iran yo owebe nọ yo, ne iran mieke na do gha re emwa ne obọ sẹ ọre vbe arrọọ ọghe iran. Sokpan, de emwi nọ khẹke ne igbama vbenian kevbe evbibiẹ iran kọ ye orhiọn?

10. De emwi nọ khẹke ne ima gha yerre deghẹ ima khian ru azẹ vbe emwi eso nọ kaẹn ima?

¹⁰ Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ọ ma kaan ọmwa rhọkpa ighẹ azẹ ne iran rhirhi ru, nọ dekaan owebe ne a yo ra iwinna ne ọmwa hoo nọ ru, sokpan ne ekhọe ọguọmwaziro ọghe iran kue yọ. Ughaghe ẹmwẹ ne Pọl tama etẹn ni rre Kọnrinti, ẹre ọ rre emwa vbenian ekhọe. E Pọl keghi kha wẹẹ: “Vbọzẹe ne ekhọe ọmwa ọvbehe gha na mu idobọ yọmwẹ egbe vbe emwi ne I ru yi?” (1 Kọr 10:29) Ẹmwata nọ wẹẹ ima gele mwẹ asẹ ne a ya ru azẹ ne egbe ima, vbe nọ dekaan owebe ne a yo kevbe iwinna ne ima hoo ne ima ru. Sokpan, ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, afanvbimu ọghe ima mwẹ eke nọ sẹe kevbe wẹẹ, emwi ne ima kọe ẹre ima khian vbe rhọ. Ọna ẹre ọ zẹe ne Pọl na ka kha wẹẹ: “Ma sẹtin ru emwi ne ọ rhirhi khọn mwa. Ẹmwata nọ, sokpan ẹi re emwi hia ọre ọ ke re. Ma sẹtin ru emwi ne ọ rhirhi khọn mwa, sokpan ẹi re emwi hia ẹre ọ mwẹ iyobọ ne ọmwa.” (1 Kọr 10:23) Te ọna ghi  ya ima rẹn nia wẹẹ, emwi eso rrọọ nọ khẹke ne ima ziro yan, ni ru ekpataki sẹ afanvbimu ne ima mwẹ ne a ya ru azẹ ne egbe ima.

11. Vbọzẹe ne Jehova na fan ima hin ẹtin uwu vbe orukohọ rre?

¹¹ Vbe Pita wẹẹ ne ima ghẹ loo afanvbimu ọghe ima ghee ihan, ọ keghi gi ima rẹn odẹ nọ khẹke ne ima khian ya gha loo ẹre. Ọ wẹẹ ne ima gha loo ẹre zẹvbe “eviẹn Osanobua.” Vbọzẹe? Rhunmwuda, te Jehova ye Jesu fan ima hin ẹtin uwu kevbe orukhọ rre, ne ima miẹke na sẹtin ya arrọọ ọghe ima gha ga Osanobua.

12. De igiemwi esi ne Noa vbe ẹgbẹe ọre rhie yotọ?

¹² Odẹ nọ ghi maan sẹ ne ima khian ya gha loo afanvbimu ọghe ima, ọre ne ima rhie aro tua emwi orhiọn. (Gal 5:16) Gia guan kaẹn e Noa vbe ẹgbẹe ọre. Vbe ẹghẹ iran, uyinmwẹ ọkhọ kevbe alama ọghẹ ẹre ọ wa gu emwa obọ ro. Ọrheyerriọ, iran ma gi ọyasin ọghe uyinmwẹ ọrhiae ne emwa ni lẹga iran ghaa yin sin iran. Vbọ ru iyobọ ne iran? Te iran rhiegba ye iwinna ne Jehova waa iran re. Iran ka okọ, iran na viọ evbare ne iran gha re kevbe ọghe aranmwẹ la uwu okọ, iran na vbe gha kporhu ma emwa ni lẹga iran. “E Noa keghi ru emwi hia ne Osanobua tama rẹn.” (Gẹn 6:22) Vbọ ghi kẹrikian? E Noa vbe ẹgbẹe ọre keghi miẹnfan vbe ẹghẹ ne Jehova ya fuẹn agbọn dan nii.—Hib 11:7.

13. De iwinna ne Jehova waa ima re?

¹³ De iwinna ne Jehova waa ima re vbe ẹdẹnẹrẹ? Zẹvbe erhuanegbe Jesu ne ima khin, ma wa rẹn iwinna ne Osanobua waa ima re. (Tie Luk 4:18, 19.) Vbe ẹdẹnẹrẹ, emwa nibun ma rẹn wẹẹ, imu ọghe ugamwẹ ohoghe, emwi ewe na khu khian kevbe ọghe arriọba emwa nagbọn ẹre iran ye rhunmwuda, te Esu wa bibi iran odẹ. (2 Cọr 4:4) Iwinna ne kpataki nọ bi ye ima egbe nia, ọre ne ima ru iyobọ ne emwa ọvbehe, ne iran do ga Osanobua ne ọ fan ọmwa hin imu rre, zẹ vbene Jesu vbe ruẹ re. (Mat 28:19, 20) Iwinna na i khuẹrhẹ rhunmwuda isievẹn nibun ni lelẹe khian. Vbe otọ ẹvbo eso, emwa i ghi mwẹ ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ daa iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, te eso ghi kue zẹ aro  mu ima. Inọta ne dọmwadẹ ima gha ghi nọ egbe ẹre ọre: ‘I gha sẹtin ya afanvbimu ne I mwẹ ru sayọ vbe iwinna Arriọba ra?’

14, 15. De emwi ne etẹn eso he ru rhunmwuda ikporhu iyẹn nọ maan? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

¹⁴ Ọ keghi re emwi nọ wa sẹ ọmwa ọyẹnmwẹ, ne etẹn nibun na ya arrọọ ọghe iran khian ne khuẹrhẹ, ne iran mieke na sẹtin rhiegbe ye iwinna arọndẹ rhunmwuda iran rẹnrẹn wẹẹ, ufomwẹ agbọn Esu kakabọ sikẹ otọ nẹ. (1 Kọr 9:19, 23) Eso ga zẹvbe arọndẹ vbe iko ne iran ye, vbene eso na kpa gha rrie ehe ne a na gualọ iyobọ etẹn. Ke ukpo isẹn nọ gberra gha dee, etẹn ni gberra 250,000 ẹre ọ rhiegbe ye iwinna arọndẹ ọghe ẹghẹ hia. Nia, etẹn ni ghi re arọndẹ ọghe ẹghẹ hia gberra 1,100,000. Vbene ẹmwata, etẹn nibun wa gele loo afanvbimu ne iran mwẹ vbe odẹ nọ ghi maan sẹ!—Psm 110:3.

¹⁵ Vbọzẹe ne etẹn na, na loo afanvbimu ne iran mwẹ vbe odẹ nọ ghi maan sẹ? Gi ima guan kaẹn John kevbe Judith. Ọ sẹ odẹ ukpo 30 nẹ, ne iran ke ru iwinna ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia vbe otọ ẹvbo ughughan. Iran keghi kha wẹẹ, vbe ukpo 1977, ne otu mu e Pioneer Service School gbọọ, a keghi rhie igiọdu ne etẹn ni yo, ne iran gha mwẹ ekhọe ne a ya ru iyobọ, vbe ehe ne a na gualọ iyobọ etẹn. Rhunmwuda ọni, John keghi ya arrọọ ọghẹe khian ne khuẹrhẹ. Ẹi re avbiẹ inugba ẹre ọ fi iwinna rẹn werriẹ, ne irẹn vbe ọvbokhan rẹn miẹke na sẹtin ru sayọ vbe iwinna ugamwẹ. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, iran na ghi kpa gha rrie otọ ẹvbo ọvbehe. Sokpan, isievẹn eso ghaa rrọọ, vbe na ghee urhuẹvbọ ọgbọn na ruẹ, te iran vbe gha ruẹ ilele ọghe ẹvbo ughughan ne iran na ya ru iyobọ, ọ vbe rhie ẹghẹ ọ ke do gha gu iran egbe ro ighẹ ehe ughughan ne iran na winna. Ihe eso sẹtin wa gha yọn vbene ihe eso na gbe oni. Vbuwe isievẹn na hia, te iran wa gha na erhunmwu ne Jehova ru iyobọ ne iran. E Jehova gele ru vberriọ. Te iran ghi mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko rhunmwuda iwinna esi ne iran rhiegbe yi. John keghi kha wẹẹ: “Iwinna ọvbehe i rrọọ ne a ya gie iwinna ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia. I na do gele rẹn Jehova zẹ vbe erha nọ hoẹmwẹ ivbi ẹre. Eban mẹ ghi gele do rẹn emwi nọ demu ighẹ ibude nọ rre ebe Jems 4:8 nọ khare wẹẹ: ‘Wa sikẹ Osanobua, irẹn gha vbe sikẹ uwa.’ Eban emwi ne I gualọ sẹ mwẹ obọ. Te arrọọ mwẹ ghi gele mwẹ evbọ demu.”

16. De vbene etẹn nibun he ya loo afanvbimu ọghe iran vbe odẹ nọ ghi maan sẹ?

¹⁶ Ẹkpotọ kie ne etẹn eso ya rhiegbe ye iwinna arọndẹ vbe na ghee John kevbe Judith, sokpan etẹn eso keghi rhie obọ yọ vbe ovbi ẹghẹ kherhe rhunmwuda vbene emwi ye iran hẹ. Etẹn eso vbe rhiegbe ye iwinna owa ugamwẹ na bọlọ vbe uhunmwu otagbọn hia. Vbe igiemwi, vbe a bọ igiogbẹ ọghe ima vbe Warwick, New York, etẹn ni rhie egbe ladian vbe iwinna nii sẹ 27,000. Eso winna vbe uzọla eva, eso winna vbe uki eso vbene eso na gbe gberra ukpo ọkpa. Te iran nibun wa sẹ emwi nibun rae, ne iran mieke na rhiegbe ye iwinna nii. Igiemwi esi ẹre etẹn na rhie yotọ vbe odẹ ne iran ya ya afanvbimu ọghe iran rhie urhomwẹ gie Osanobua.

17. De afiangbe ne ima yaro yi deghẹ ima ya afanvbimu ne ima mwẹ ga Osanobua?

¹⁷ Ọ keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ ne ima na rre otu e Jehova kevbe ne ima na mwẹ afanvbimu ne a miẹn vbe ugamwẹ ẹmwata. Gi ima gha rhiẹre ma vbe azẹ ne ima ru wẹẹ ima ya aro nọ ghan ghee afanvbimu na. Ọ ma khẹke ne ima loo afanvbimu na ghee ihan. Nọghayayerriọ, gi ima loo ẹre ya ga e Jehova vbe odẹ nọ ghi maan sẹ. Ma ghaa ru vberriọ, ma gha miẹn afiangbe ne Jehova ru eyan rẹn vbe ẹghẹ ne ẹmwẹ akhasẹ na khian ya mwẹ amusẹ: “Ẹdẹ ọkpa, a gha rhan emwi ne a yi hin uwu ọviẹn kevbe ọ kẹkua ne ọ ye rre, ne ọ vbe do gha ghae vbe uyi enọyan egbe ẹre ne ivbi Osanobua mwẹ.”—Rom 8:21.