1. De emwi nọ ya ẹmwẹ e Daniẹl gha yẹẹ Ivbi e Babilọn?

 IGBAMA ẹre akhasẹ ighẹ e Daniẹl ghaa khin vbe Ivbi e Babilọn ya ẹtin vbe iwegbe muẹn hin ẹvbo ẹre rre. Sokpan ẹmwẹ e Daniẹl kegha yẹẹ emwa ni muẹn gha rrie Babilọn. Emwi ne aro iran bẹghe vbe egbe Daniẹl, keghi ya ẹmwẹ e Daniẹl gha yẹẹ iran; e Daniẹl mose, ẹ i “vbe mwẹ okan vbe egbe” kevbe wẹẹ, ẹgbẹe na họn usi ẹre rre, ẹre ọ ke rre. (1 Sam 16:7) Rhunmwuda ọnọna, Ivbi e Babilọn keghi ma e Daniẹl emwi, nọ mieke na do gha winna vbe ẹguae ọghe Babilọn.—Dan 1:3, 4, 6.

2. De aro ne Jehova ya gha ghee Daniẹl? (Ẹzikiẹl 14:14)

² De emwi nọ ya e Jehova hoẹmwẹ e Daniẹl? Ẹ i re rhunmwuda ukhu egbe ẹre ra rhunmwuda ukpo nọ ye vbe Babilọn, nọghayayerriọ, aro ọmwa ne Daniẹl khin ẹre ọ si ẹre ne Jehova na hoẹmwẹ ọnrẹn. A sẹtin miẹn wẹẹ ukpo 20 ẹre Daniẹl ghaa ye vbe Jehova khare wẹẹ, ọ yevbe Noa vbe Job. Te Jehova ya ọna kha wẹẹ, ọmwa esi vbe na ghee Noa vbe Job ni ya ukpo nibun ga e Jehova ẹre Daniẹl ghaa khin. (Gẹn 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; tie Ẹzikiẹl 14:14.) E Daniẹl wa tọ vbe agbọn, erriọ agbọn vbe ya maan rẹn, te Jehova hoẹmwẹ ọnrẹn ya sẹ ẹdẹ ne Daniẹl wu.—Dan 10:11, 19.

3. Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

³ Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn emwi eva nọ ya e Jehova hoẹmwẹ e Daniẹl. Vbe okaro, ma gha ka guan kaẹn emwi eva na kevbe ẹghẹ ne Daniẹl ya rhie ẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ emwi eva na. Ma gha vbe guan kaẹn emwi nọ ru iyobọ ne Daniẹl ya gha mwẹ emwi eva na guan kaẹn na. Vbe okiekie, ma ghi guan kaẹn vbene ima gha ya sẹtin ya egbe taa ẹre hẹ. Rhunmwuda avbe igbama ẹre a gu gbẹn  ako iruẹmwi na, sokpan, ma hia fẹẹrẹ gha miẹn emwi ruẹ vbe okha ọghe Daniẹl.

4. Vbe Daniẹl a ya rhie ẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ udinmwẹ? Ru igiemwi yọ.

⁴ Emwa ni mwẹ udinmwẹ sẹtin vbe gha mu ohan vbe ugbẹnso, sokpan iran i gi ohan ya iran ru emwi nọ ma khẹke. Ọmwa nọ mwẹ udinmwẹ ẹre Daniẹl wa gha khin. Gi ima guan kaẹn igbava ne Daniẹl ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ udinmwẹ. Ọ gha kẹ, ẹghẹ okaro nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ udinmwẹ, ọre vbọ rre odẹ ukpo eva ne Ivbi e Babilọn guọghọ e Jerusalẹm. Ọba e Nebukadneza keghi mina miẹn amazẹ nọkhua ọkpa, imina na keghi wa gha kpokpo ẹre vbe orhiọn. Ọ kegha yan wẹẹ, irẹn gha gbele avbe umẹwaẹn ọghe irẹn hia rua ya sẹ egbe Daniẹl, deghẹ iran ma sẹtin tama irẹn emwi ne irẹn miẹn vbe imina kevbe emwi nọ demu. (Dan 2:3-5) E Daniẹl keghi zẹgiẹ zẹ emwi ru; rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, deghẹ irẹn ma na ru vberriọ emwa nibun gha lae. “E Daniẹl keghi bu ọba gha khian, ọ keghi nọ rẹn wẹẹ nọ ye rhie ẹghẹ ne irẹn, ighẹ irẹn gha tama ọba emwi na ya nene imina kha.” (Dan 2:16) Emwi ne Daniẹl ru na keghi rhie ẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ udinmwẹ kevbe amuẹtinyan. Emwi rhọkpa i rrọọ nọ rhie ẹre ma wẹẹ, e Daniẹl ka rhan otọ imina nẹ vbe nọ te sẹ ẹdẹrriọ. Ọ keghi tama avbe ọsiọre na tie ẹre Siẹdrak, Mesiak kevbe Abẹdnigo ne iran “na erhunmwu ghee Ọba ẹrinmwi nọ tohan iran, nọ vbe rhan otọ oro nii ma iran.” Ivbi e Babilọn ẹre ọ mu eni na ne iran. (Dan 2:18) E Jehova wa họn erhunmwu iran. Osanobua keghi ru iyobọ ne Daniẹl ya rhan otọ imina ne Nebukadneza minaẹn. A ma ghi gbe Daniẹl kevbe avbe ọsiọre rua.

5. De emwi ọvbehe nọ sunu, nọ rhie ẹre ma wẹẹ e Daniẹl mwẹ udinmwẹ?

⁵ Iyeke vbe Daniẹl ghi rhan otọ emwi ne amazẹ nọkhua ne Nebukadneza miẹn vbe imina demu, emwi ọvbehe keghi sunu nọ rhie ẹre ma deghẹ e Daniẹl mwẹ udinmwẹ. E Nebukadneza keghi vbe mina imina ọvbehe nọ ghaa kpokpo ẹre vbe orhiọn. Okpe erhan nọkhua ẹre Nebukadneza miẹn vbe imina na. E Daniẹl keghi ya udinmwẹ rhan otọ emwi ne imina nii demu ma ọba, ọ na kue tama ọba wẹẹ, ọ gha mwẹmwẹ kevbe wẹẹ, ẹ i khian ghi vbe gha re ọba vbe ẹghẹ eso. (Dan 4:25) Ọba gha te sẹtin gha ghee Daniẹl zẹvbe oghian ọba oghian ẹvbo, rhunmwuda ọni, ọ ghi wa gbe ẹre rua. Sokpan e Daniẹl ma gi ohan muẹn, ọ na ye rhan otọ imina nii.

6. De emwi ne ima yayi wẹẹ, ẹre ọ ya e Daniẹl gha mwẹ udinmwẹ?

 ⁶ De emwi nọ ya e Daniẹl gha mwẹ udinmwẹ vbe ẹdagbọn ọnrẹn hia? Ẹ i mwẹ e Daniẹl ma miẹn emwi ruẹ vbe obọ evbibiẹ ọre vbe ọ ye kherhe, nọ yae gha mwẹ udinmwẹ. Te evbibiẹ ọre wa lele uhi ne Jehova gbe ne evbibiẹ emọ ni re Ivbi Izrẹl, iran na gele ma ovbi iran Uhi Osanobua. (Diut 6:6-9) E Daniẹl wa rẹn Uhi ne Jehova gbe ne Ivbi Izrẹl, vbe na ghee Uhi Igbe, sokpan ẹ i re ọni ọkpa, ọ vbe rẹn emwi nibun ọvbehe vbekpa nene Uhi, vbe na ghee emwi nọ khẹke ne Ivbi Izrẹl re kevbe emwi nọ ma khẹke ne iran re. b (Lẹv 11:4-8; Dan 1:8, 11-13) E Daniẹl wa vbe rẹn okha ọghe emwa Osanobua kevbe emwi nọ sunu daa iran vbe iran he ẹmwẹ ye Osanobua obọ. (Dan 9:10, 11) Emwi ne Daniẹl miẹn vbe agbọn keghi yae rẹn wẹẹ, e Jehova kevbe avbe odibo ọghẹe wa rre irẹn iyeke.—Dan 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. De emwi ọvbehe nọ ru iyobọ ne Daniẹl ya gha mwẹ udinmwẹ? (Ghee efoto nọ rre ipapa 3.)

⁷ E Daniẹl wa vbe tie emwi ne avbe akhasẹ ọghe Osanobua gbẹn yotọ, ya sẹ egbe ẹmwẹ akhasẹ ọghe Jerimaia. Ẹmwẹ akhasẹ na, ẹre ọ ya e Daniẹl rẹn wẹẹ, a gha rherhe fan Ivbi e Ju ni gbe ukpo nibun nẹ vbe imu vbe Babilọn. (Dan 9:2) E Daniẹl bẹghe ẹre wẹẹ, emwi ne Jehova ta yotọ gele wa sunu, ẹ i mwẹ ọna ma ru iyobọ nẹẹn ya gele mu ẹtin yan e Jehova sayọ. Emwa ni gele mu ẹtin yan e Jehova ẹre ọ mwẹ udinmwẹ. (Yae taa Rom 8:31, 32, 37-39.) Nọ ghi ru ekpataki sẹ, ọre ne Daniẹl na gha na erhunmwu gie Erhae nọ rre ẹrinmwi vbe ẹghẹ hia. (Dan 6:10) Ọ keghi miẹn orukhọ ọghẹe kue ma e Jehova, ọ na vbe fannọ otọ ẹko ẹre ma rẹn. E Daniẹl vbe nọ iyobọ vbe obọ e Jehova. (Dan 9:4, 5, 19) Ọmwa vbene ima ye ẹre Daniẹl ghaa khin, a ma biẹ ọre biẹ udinmwẹ. Sokpan, emwi nọ yae gha mwẹ udinmwẹ ọre Ẹmwẹ Osanobua nọ ghaa tie, erhunmwu nọ ghaa na kevbe nọ na mu ẹtin yan e Jehova.

8. Vbọ khian ya ima gha mwẹ udinmwẹ?

⁸ Vbọ khẹke ne ima ru, deghẹ ima hoo ne ima gha mwẹ udinmwẹ? Evbibiẹ ima sẹtin gha rhie igiọdu ne ima, ne ima gha mwẹ udinmwẹ, sokpan ma i khian sẹtin rri ọre vbe ukhu vbe obọ iran. A gha sẹtin ya ọmwa nọ hia nọ gha mwẹ udinmwẹ, gie ọmwa nọ ruẹ iwinna obọ. Odẹ ọkpa ne u gha ya sẹtin guẹ iwinna sayọ ọre deghẹ u na gha ghee ọga ruẹ vbe ọ ghaa winna, u ghi vbe hia ne u ru emwi nii vbene ọga ruẹ ya ru ẹre. Erriọ vbe ye, ma gha vbe sẹtin gha mwẹ udinmwẹ deghẹ ima na gi aro ima gha sotọ vbe egbe emwa ni mwẹ udinmwẹ, ma na vbe hia ne ima gha ya egbe taa iran. De emwi ne ima he ruẹ vbe obọ e Daniẹl? Vbe na ghee Daniẹl, ọ khẹke ne ima gele rẹn Ẹmwẹ Osanobua. Ọ khẹke ne ima kakabọ sikẹ Osanobua, ma ghi gha gu ẹre guan vbe ẹghẹ hia, ma ghi vbe gha fannọ otọ ẹko ima ma rẹn. Ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova, ma ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ rre ima iyeke. Ẹghẹ nii, ma ghi sẹtin gha mwẹ udinmwẹ vbe ima gha miẹn edanmwẹ.

9. De afiangbe ne ima miẹn vbe ima ghaa mwẹ udinmwẹ?

⁹ Ma wa miẹn afiangbe nibun vbe ima ghaa mwẹ udinmwẹ. Gi ima guan kaẹn igiemwi ọghe Ben. Te emwa hia ni rre esuku ne Ben yo vbe Germany wa yayi wẹẹ, ẹ i re Osanobua ẹre ọ yi emwi hia kevbe wẹẹ, ohoghe ẹre Baibol tae nọ na wẹẹ Osanobua ẹre ọ yi emwi hia. Vbe ẹdẹ ọkpa, a keghi tie Ben gha die odaro ihua ẹre vbe eklasi, nọ do ta evbọ si ẹre nọ na yayi wẹẹ te a yi emwi hia. Ọ keghi ya udinmwẹ tama emwa hia emwi nọ yayi. Vbọ ghi sunu? E Ben khare wẹẹ, “Ọmamwaemwi mwẹ keghi wa danmwehọ mwẹ, ọ na vbe photocopy ebe ne I loo ro ya rhan otọ emwi ne I yayi, ọ na rhie ọkpa ọkpa ne emwa ne ima gba rre eklasi.” De emwi ne emwa ni rre eklasi e Ben ghi  ru? E Ben khare wẹẹ, “Iran nibun wa rhie ehọ mẹ ta yi, iran na vbe kha wẹẹ I wa hia.” Zẹvbe ne igiemwi ọghe Ben rhie ẹre ma, emwa wa mobọ rhie ọghọ ne emwa ni mwẹ udinmwẹ. Emwa ni mwẹ udinmwẹ sẹtin vbe ru iyobọ ne emwa ni mwẹ ekhọe ata ya do ga e Jehova. Ọghe ne ẹmwata, ọ keghi biẹ ọmọ esi deghẹ ima na gha mwẹ udinmwẹ.

10. Vbọ re ẹkoata?

¹⁰ Emwi na ya ẹmwẹ e Hibru na ke zedu “ẹkoata,” ra “ahoẹmwọmwa nẹi beghe,” kha dekaẹn vbene Osanobua ya rhikhan mu eguọmwadia ẹre kevbe ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne iran. Ẹmwẹ na ẹre a vbe loo ya gie ahoẹmwọmwa ne eguọmwadia e Jehova mwẹ ne egbe. (2 Sam 9:6, 7) Ẹkoata ne ima mwẹ gha sẹtin gha wegbe yọ. Gi ima ghee vbene ọna ya sunu hẹ vbe egbe Daniẹl.

11. De edanmwẹ ne Daniẹl miẹn vbe ọ khian ọmaẹn nẹ, nọ rhie ẹre ma deghẹ ọ gele mwẹ ẹkoata daa e Jehova? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)

¹¹ Emwi bun nọ sunu vbe ẹdagbọn e Daniẹl nọ rhie ẹre ma deghẹ ọ gele mwẹ ẹkoata daa e Jehova. Ọ mwẹ edanmwẹ ọkpa nọ wa kakabọ wegbe nọ miẹn vbe ọ gberra ukpo 90 nẹ. Vbe ẹghẹ na kha na, Ivbi Medis kevbe Pẹsia khọnmiotọ yan e Babilọn nẹ, Ọba e Dariọs ẹre ọ ghaa kha yan iran. Ẹmwẹ e Daniẹl ma gha yẹẹ emwa ni ghaa winna vbe ẹguae ọghe Dariọs, iran ma vbe mobọ gha rhie ọghọ ne Osa ne Daniẹl ga. Rhunmwuda ọni, iran keghi si uma ne iran khian ya gbe Daniẹl rua. Iran keghi ru ẹre ne ọba yi uhi, nọ gha rhie ẹre ma deghẹ Osanobua ẹre Daniẹl gele mwẹ ẹkoata daa ra Ọba e Dariọs. Emwi ọkpa kẹkan ne Daniẹl gha ru, nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọba ẹre irẹn mwẹ ẹkoata daa ra nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ irẹn yegbe ba emwa nikẹre, ọre nẹ ghẹ na erhunmwu gie Jehova vbe ọwara ikpẹdẹ 30. Sokpan e Daniẹl ma dobọ erhunmwu na na yi. Rhunmwuda ọni, a keghi fiẹ fi uvun oduma. Sokpan ọkpa nọ, e Jehova ma ya ekhue mu e Daniẹl, ọ keghi miẹn ọnrẹn fan. (Dan 6:12-15, 20-22) De vbene ima khian ya ya ekhọe hia rhikhan mu e Jehova vbe na ghee Daniẹl?

12. Vbọ ru iyobọ ne Daniẹl nọ ma na sẹ e Jehova rae?

¹² Zẹvbe ne ima ka tae sin, ahoẹmwọmwa ne ọmwa mwẹ ne Jehova, ẹre ọ khian yae gha mwẹ ẹkoata daa e Jehova. E Daniẹl ma sẹ e Jehova rae, rhunmwuda ọ ya ekhọe hia hoẹmwẹ ọnrẹn. Ọghe ne ẹmwata, te Daniẹl wa gha muẹn roro aro ọmwa ne Jehova khin kevbe vbene ọ ya yin hẹ, ọna ẹre ọ si ẹre ne Daniẹl na do hoẹmwẹ ọnrẹn. (Dan 9:4) E Daniẹl vbe gha muẹn roro emwi hia  ne Jehova he ru ne irẹn kevbe eguọmwadia ẹre hia, ọ na wa vbe ya ekhọe hia gbọyẹmwẹ yọ.—Dan 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) De edanmwẹ ne avbe igbama ni re Osẹe Jehova werriẹ aro daa? Ru igiemwi yọ. (Ghee efoto nọ rre ipapa 5.) (b) Zẹvbe nọ rre nene vidio, de emwi ne u khian tama ọmwa nọ nọ ruẹ deghẹ Avbe Osẹe Jehova ghee ẹre wẹẹ, ọ de emwi nọ rhia ne ọmwa gha lovbiẹ ke okpia ra okhuo ne ihua re?

¹³ Emwa nẹi rhie ọghọ ne Osanobua, amaiwẹ te iran khian lele uhi ọghẹe, ẹre ọ wa lẹga igbama ni ga e Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ, vbe nọ vbe gha ye ne Daniẹl. Emwa vbenian sẹtin gha ya aro dan ghee emwa ni kha wẹẹ iran hoẹmwẹ Osanobua. Eso vbe ya ẹtin vbe iwegbe kpikpi igbama ni re Osẹe Jehova, ni iran ru emwi nọ gha ya iran sẹ e Jehova rae. Gia guan kaẹn emwi nọ sunu daa igbama ọkpa na tie ẹre Graeme, nọ rre Australia. Ọ mwẹ edanmwẹ nọ werriẹ aro daa vbe ọ rre owebe ne ukpogieva. Ọmamwaemwi ọghe iran keghi nọ emwa ni rre eklasi ọghẹe, emwi ne iran gha ru adeghẹ ọse iran na tama iran wẹẹ, iran lovbiẹ ke okpia ra okhuo ne ihua iran. Nene ọmamwaemwi na kha wẹẹ, ọmwaikọmwa nọ rhie obọ ba emwi ne egbe ọse vberriọ ta, ne iran mudia ye obọ ọkpa, sokpan ọmwaikọmwa nọ ma rhie obọ ba ẹre, ne iran mudia ye obọ nọkpa. E Graeme khare wẹẹ, “Vbọ gberra imẹ vbe ọvbokhan okpia ọkpa nọ vbe re Osẹe Jehova, emwa hia fẹẹrẹ ni rre eklasi ima, keghi mudia ye obọ ọghe emwa ni rhie obọ ba ẹre.” Emwi nọ ghi sunu keghi rhie ẹre ma, deghẹ Graeme gele mwẹ ẹkoata daa e Jehova. Ọ khare wẹẹ, “Vbe uwu ughaẹdẹ ọkpa nọ ghi lelẹe, ne ọmamwaemwi ọghe ima ya gha ma ima emwi, emwa hia ni rre eklasi ima, uhiẹn ya sẹ egbe ọmamwaemwi ọghe ima na gha ya ima gbogiẹ, iran na kue gha rhovbiẹ ima. Vbene I hia sẹ ne I rhan otọ emwi ne I yayi ma iran vbe odẹ ọghe ọghọ vbe ute, erhọkpa nọ rhie ehọ mẹ ta yi i rrọọ.” De vbene emwi nọ sunu na ghaa ye Graeme hẹ? Ọ khare wẹẹ, “Ẹ i yẹẹ mwẹ vbe emwa ghaa rhovbiẹ mwẹ vbenian, ọrheyerriọ, ọyẹnmwẹ na wa gha sẹ mwẹ, rhunmwuda I sẹtin rhan otọ emwi ne I yayi, I na vbe rhikhan mu e Jehova.” c

14. De emwi ọkpa nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ ẹkoata nẹi beghe daa e Jehova?

¹⁴ Ma gha sẹtin ya ekhọe hia rhikhan mu e Jehova deghẹ ima na ya ekhọe hia hoẹmwẹ ọnrẹn vbene Daniẹl ghaa ye. Ma gha sẹtin ya ekhọe hia hoẹmwẹ e Jehova deghẹ ima na gha hia ne ima rẹn aro ọmwa nọ khin. Vbe igiemwi, ma sẹtin ruẹ vbekpa emwi ughughan nọ yi. (Rom 1:20) Deghẹ u hoo ne ahoẹmwọmwa ne u mwẹ ne Jehova gha wegbe yọ kevbe ne u gha rhie ọghọ nọ khẹke nẹẹn, u sẹtin ya tie uhunmwuta ni ma tan gbe, ni rre ototọ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “Was It Designed?,” u sẹtin vbe ghee avbe vidio nọ rre evba. U sẹtin vbe ya tie emwi nọ rre brochure na tie ẹre Was Life Created? kevbe The Origin of Life—Five Questions Worth Asking. Ọna ọre emwi ne ọtẹn nokhuo ọkpa nọ ye re igbama, na tie ẹre Esther nọ rre Denmark khare vbekpa avbe ebe na, ọ wẹẹ: “Te emwi nọ rre uwu ebe na wa deyọ. Ebe na i tama ruẹ emwi nọ khẹke ne u yayi; sokpan ọ ghi wa ta ẹmwata nọ rrọọ, uwẹ ẹre ọ khian ghi tobọ ruẹ zẹ ne egbuẹ.” E Ben na ka guan kaẹn sin, khare wẹẹ: “Emwi nọ rre ebe na wa ya amuẹtinyan mwẹ wegbe sayọ. Ọ keghi ya mwẹ rẹn wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yi emwi hia.” Uwẹ tobọ ruẹ gha vbe tie ebe na, ẹ i mwẹ u ma kha wẹẹ: “E Jehova ne Osanobua mwa, u sẹ na gha rhie uyi kevbe ọghọ kevbe ẹtin na, rhunmwuda uwẹ ẹre ọ yi emwi hia.”—Arhie 4:11. d

15. De emwi ọvbehe nọ gha ru iyobọ nuẹn ne ahoẹmwọmwa ne u mwẹ ne Jehova gha wegbe yọ?

¹⁵ Emwi ọvbehe nọ gha ru iyobọ nuẹn ne ahoẹmwọmwa ne u mwẹ ne Jehova gha wegbe yọ, ọre deghẹ u na gha tie okha ọghe Ovbi ẹre ighẹ e Jesu. Ọna ọre emwi ne ọtẹn nokhuo ọkpa nọ  re igbama na tie ẹre Samira, nọ rre Germany, wa ru zẹẹ. Ọ khare wẹẹ: “Okha ọghe Jesu keghi ru iyobọ mẹ ya do kakabọ rẹn e Jehova.” Vbe Samira ye kherhe, ọ ma yayi wẹẹ, irẹn gha sẹtin gu e Jehova ru ọse, ọ ma vbe yayi wẹẹ e Jehova hoẹmwẹ irẹn. Sokpan, ọ keghi yayi wẹẹ irẹn gha sẹtin gu e Jesu ru ọse kevbe wẹẹ e Jesu hoẹmwẹ irẹn. Ọ na vbe kha wẹẹ, “Te ẹmwẹ e Jesu wa gha yẹẹ mwẹ rhunmwuda ọmwa na gha sẹtin gu ru ọse kevbe nọ hoẹmwẹ ibiẹka ẹre ghaa nọ.” Zẹvbe nọ ya gha ruẹ vbekpa e Jesu, ọ na do kakabọ rẹn e Jehova, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ nẹẹn na vbe gha wegbe yọ. Vbọzẹ? Ọ khare wẹẹ: “Kherhe kherhe I na do rẹn wẹẹ, vbene Erhae ya ru emwi, erriọ Jesu wa ya ru emwi zẹẹ. Te iran eva wa khọ egbe. I keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ọna rre usun emwi nọ ya e Jehova gie Jesu gha die uhunmwu otagbọn na, ne emwa nagbọn mieke na rẹn e Jehova sayọ.” (Jọn 14:9) Deghẹ u hoo ne ahoẹmwọmwa ne u mwẹ ne Jehova gha wegbe yọ, hia vbe odẹ ke odẹ ne u gha ruẹ vbekpa e Jesu. Adeghẹ u na ru vberriọ, ahoẹmwọmwa ne u mwẹ ne Jehova ghi gha wegbe yọ, u ghi vbe sẹtin rhikhan muẹn.

16. De afiangbe ne ima khian miẹn deghẹ ima na gha mwẹ ẹkoata daa e Jehova? (Psalm 18:25; Maika 6:8)

¹⁶ Ma ghaa mwẹ ẹkoata daa emwa ọvbehe, ẹre ima na mobọ sikẹ iran, iku ima vbe iran ghi vbe tọ. (Rut 1:14-17) Vbe deba ọni, emwa ni mwẹ ẹkoata daa e Jehova ẹre orhiọn rẹn sotọ, iran vbe mwẹ isọkẹn vbe ẹdagbọn iran. Vbọzẹ? Rhunmwuda, e Jehova yan rẹn wẹẹ, emwa ni mwẹ ẹkoata daa irẹn ẹre irẹn mwẹ ẹkoata daa. (Tie Psalm 18:25; Maika 6:8.) Gele muẹn roro, Osa ne Udazi nọ yi emwi hia yan rẹn wẹẹ, irẹn hoo ne irẹn gu ima ru ọse kevbe wẹẹ, irẹn gha hoẹmwẹ ima ke ẹghẹ na ya fi etẹbitẹ! Ma ghaa re ọsie Jehova, a i miẹn edanmwẹ, ra eghian nọ gha sẹtin ya ima khian rree ne Jehova uhiẹn ya sẹ egbe uwu. (Dan 12:13; Luk 20:37, 38; Rom 8:38, 39) U miẹn vbe nọ ru ekpataki hẹ ne ima ya egbe taa e Daniẹl, ne ima vbe gha mwẹ ẹkoata daa e Jehova!

17-18. De emwi ọvbehe ne ima gha miẹn ruẹ vbe obọ e Daniẹl?

¹⁷ Vbe ako iruẹmwi na, ma guan kaẹn emwi eva vbekpa e Daniẹl. Sokpan emwi wa bun ne ima gha ye miẹn ruẹ vbe obọ ọre. Vbe igiemwi, e Jehova mu umian kevbe imina nibun ma e Daniẹl, ọ na vbe ru iyobọ nẹẹn ya rhan otọ ẹmwẹ akhasẹ nibun. Nibun vbe uwu avbe ẹmwẹ akhasẹ nii sunu nẹ. Eso vbọ guan kaẹn emwi ni khian sunu vbe odaro, nọ kaẹn emwa hia ni rre uhunmwu otagbọn.

¹⁸ Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha guan kaẹn ẹmwẹ akhasẹ eva ne Daniẹl gbẹn yotọ. Ma gha rẹn otọ avbe ẹmwẹ akhasẹ na, ọ gha ru iyobọ ne ima hia, ke ọmaẹn ke ẹghele, ne ima mieke na sẹtin gha ru emwi nọ khẹke vbe ẹghẹ ne ima ye na. Ọ gha vbe mu ima egbe khẹ edanmwẹ ni dee vbe odaro, rhunmwuda, ọ gha ya ima gha mwẹ udinmwẹ, ọ ghi vbe ya ima rhikhan mu e Jehova.