Ọ MWẸ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Diana, ọ gberra ukpo 80 nẹ. Arowa re kegha khuọnmwi emianmwẹ ẹrherhe na tie ẹre Alzheimer. Ukpo eso ẹre ọ gbe vbe owa isimwinegbe ọ ke wu. Yevbesọni, ivbi ẹre nikpia eva na vbe wu. Ọtẹn na vbe gha khuọnmwi emianmwẹ na tie ẹre breast kansa. Vbuwe ẹghẹ na, ọtẹn na keghi mwẹ ẹbo izinegbe. Etẹn ni rre iko ọghe ọtẹn nokhuo Diana, keghi kha wẹẹ, ẹghẹ hia ẹre Diana ya sọyẹnmwẹ vbe iran gha miẹn ọnrẹn vbe iko ra ikporhu.

Ọ gberra ukpo 43 ne ọtẹn nokpia John ya ga zẹvbe ọgbaroghe ọghe otako. Iwinna na wa gha yẹẹ ọre, sẹrriọ wẹẹ, ẹre ọ te gha hoo ne ọ ya ẹdagbọn ọnrẹn ru! Sokpan, ọ keghi dobọ iwinna na yi rhunmwuda ọmwa vbuwe ẹgbẹe nọ ghi gha gbaroghe. Etẹn ni ka rẹn John gha miẹn ọnrẹn vbe asikoko ọghe odin ra asikoko nọkhua, iran keghi bẹghe ẹre wẹẹ, te ọyẹnmwẹ wa ye sọe vbene ọ ka ye dee yi.

Vbọ ya e Diana kevbe John ye gha mwẹ oghọghọ agharhemiẹn wẹẹ, iran werriẹ aro daa ọlọghọmwa? De vbene ọmwa ne iro han rẹn kevbe nọ khuọnmwi khian ya sẹtin gha mwẹ oghọghọ kevbe wẹẹ, de vbene ọmwa ne ẹi ghi mwẹ ukpamuyọmọ eso nọ te ka mwẹ vbe otu e Jehova khian ya sẹtin gha mwẹ oghọghọ? E Baibol gi ima rẹn emwi nọ khian sẹtin ya emwa vbenian gha ghọghọ. E Baibol keghi kha wẹẹ: “Emwa ẹmwata hia gha ghọghọ ye iwinna ne Nọyaẹnmwa winnaẹn.” (Psm 64:10) Ẹmwata ẹre ọ na gele wa khin. Ne ima mieke na rẹn otọ re sayọ, gi ima guan kaẹn emwi nọ ya ọmwa mwẹ oghọghọ nọ sẹ otọ ẹko kevbe ne ẹi vbe ya ọmwa mwẹ ọnrẹn.

Vbene ẹmwata, ọ mwẹ emwi eso nọ ya ọmwa sọyẹnmwẹ. Vbe igiemwi, ẹi re emwi ọyẹmwẹ nọ, vbe okpia vbe okhuo ni gele hoẹmwẹ egbe ghaa mu egbe orọnmwẹ? Emwi ọyẹnmwẹ vbe nọ vbe iran gha miẹn ọmọ biẹ. Ukpamuyọmọ ne ima mwẹ vbe otu e Jehova wa vbe ya ima sọyẹnmwẹ. Ena hia keghi ya ọmwa sọyẹnmwẹ, rhunmwuda, obọ e Jehova ẹre ehia ke rre. Irẹn ẹre ọ mu orọnmwẹ gbọọ, irẹn ẹre ọ ru ẹre ne emwa nagbọn sẹtin gha biẹ, irẹn ẹre ọ vbe waa ima iwinna vbe otu ọghẹe.—Gẹn 2:18, 22; Psm 127:3; 1 Tim 3:1.

Sokpan, ọ keghi re emwi da ọmwa wẹẹ, emwi eso ni ya ọmwa sọyẹnmwẹ i tọ vbe otọ. A sẹtin miẹn wẹẹ, ọmwa ne ima rọnmwẹ fi owẹ ye oha ra ọ wu. (Ẹzik 24:18; Hoz 3:1) Emọ eso i họn ẹmwẹ ne evbibiẹ iran amaiwẹ Osanobua. Iran sẹtin zẹ owẹ  ihan, ẹghẹ nii, a ghi kaan iran fua vbe iko. Vbe igiemwi, ivbi e Samuẹl nikpia keghi fi iyeke gbe Jehova, e Devid vbe ru orukhọ nọ wegbe nọ ghi yae gha mwẹ ọlọghọmwa vbuwe ẹgbẹe ọre. (1 Sam 8:1-3; 2 Sam 12:11) Orriara kevbe akhiẹ ẹre ena hia si ye ọmwa egbe. Iran i ye ọmwa mwẹ oghọghọ hiehie.

Yevbesọni, a sẹtin miẹn wẹẹ, ma dobọ iwinna ne ima te ka ru vbuwe iko yi rhunmwuda emianmwẹ, iwinna nọ bi ye ima izabọ vbuwe ẹgbẹe ra rhunmwuda afiwerriẹ eso nọ rhiegbe ma vbe otu e Jehova. Etẹn eso ne emwi vbenian sunu daa keghi kue yọ wẹẹ, iwinna ne iran te ka ru vbuwe iko te wa gha ya iran sọyẹnmwẹ.

Ọ vẹẹ ne ima rẹn nian wẹẹ, ugbẹnso, emwi eso ni ya ọmwa sọyẹnmwẹ i tọ vbe otọ. Nọnaghiyerriọ, ọ mwẹ oghọghọ ne ẹi fafaa uhiẹn vbe emwi ghaa ba so ọmwa ra? Ọ wa rrọọ, rhunmwuda, e Samuẹl, e Devid kevbe eguọmwadia Osanobua ọvbehe ye gha mwẹ oghọghọ vbe iran werriẹ aro daa edanmwẹ eso.

Jesu wa gele rẹn emwi nọ demu, ne ọmwa gha sọyẹnmwẹ. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, vbene Jesu te gha die agbọn, ‘ọyẹnmwẹ kegha sọe ẹdẹgbegbe, . . . vbe ehe ne [Jehova] ye.’ (Itan 8:30) Sokpan, Jesu werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe vbe ọ rre uhunmwu otagbọn. Ọrheyerriọ, ọyẹnmwẹ ẹre Jesu ya gha ru ahoo ọghe Erhae. (Jọn 4:34) Ẹghẹ ne ọ ya gha rre uwu obalọ ọghe ọhanabe, vbe asọn nokiekie nọ gbe vbe agbọn vbe vbo? E Baibol keghi kha wẹẹ: “Rhunmwuda oghọghọ ne ọ diakhẹ ọre, ọ ma zẹdẹ mu ẹmwẹ efaa” ra oya nọ re vbe uhunmwu erhan irhioya roro. (Hib 12:2) Nọnaghiyerriọ, gi ima ziro yan emwi eva ne Jesu tae vbekpae emwi nọ gele ya ọmwa ghọghọ.

Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Jesu gie erhuanegbe ẹre 70 ne iran ya kporhu. Iran ghi rre do na iyẹn ma rẹn, ọyẹnmwẹ kegha sẹ iran rhunmwuda, iran sẹtin ru emwi ọyunnuan nibun, iran na kue khulo orhiọn dan hin emwa egbe rre. Sokpan, Jesu keghi tama iran wẹẹ: “Ẹi re ne avbe orhiọn esu na họn ẹmwẹ ne uwa ọre uwa gha ghọghọ yi, sokpan wa gha ghọghọ ighẹ a gbennẹ eni uwa ye otọ vbe ẹrinmwi.” (Luk 10:1-9, 17, 20) Ọna ya ima rẹn wẹẹ, ne Jehova miẹn ima yi ẹre ọ ru ekpataki sẹ ukpamuyọmọ ne ima rhirhi gha mwẹ vbe otu ọghẹe. Jehova gha ye avbe erhuanegbe nii rre, ọna ẹre ọ khian ya iran gele gha sọyẹnmwẹ.

Ọ vbe mwẹ ẹghẹ ọvbehe ne Jesu ya gha kporhu ma ọkhọngborrie emwa nibun. Odẹ ne Jesu ya gha maa emwa emwi yẹẹ okhuo ọkpa ne Ovbi e Ju nọ rre uwu ẹbu nii sẹrriọ wẹẹ, ọ na wẹẹ, te ọyẹnmwẹ khian wa gha sẹ okhuo nọ biẹ Jesu. Sokpan,  Jesu keghi dia iziro ọghe okhuo nii vbọ khare wẹẹ: “Gia tae vbe nian wẹẹ, umiẹn egie ne iran ye ighẹ iran ni họn ẹmwẹ Osanobua iran na vbe yae ru emwi.” (Luk 11:27, 28) Ọ keghi sẹ evbibiẹ emọ ọyẹnmwẹ vbe iran ghaa mwẹ emọ ne iran ya hio. Ọrheyerriọ, iran gha sikẹ Jehova, iran na vbe gha họn ẹmwẹ nẹẹn, ẹre iran khian na ghọghọ sẹ.

Vbene ẹmwata, ma gha rẹn ighẹ Jehova miẹn ima yi, ẹre ima khian na gele gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. Edanmwẹ i sẹtin miẹn ima ọyẹnmwẹ na agarhemiẹn wẹẹ, ai miẹn ọmwa nọ hoo ne irẹn werriẹ aro daa edanmwẹ. Ma gha sẹtin mudian gbain vbuwe edanmwẹ, ọyẹnmwẹ ne ẹi gia gie ẹre ọ khian gha sẹ ima. (Rom 5:3-5) Yevbesọni, e Jehova keghi rhie orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ne emwa ni mu ẹtin yan rẹn. Oghọghọ keghi re ọkpa vbe usun ọmọ erhan ọghe orhiọn nọhuanrẹn. (Gal 5:22) Ẹi khabe ne ebe Psalm 64:10 na kha wẹẹ: “Emwa ẹmwata hia gha ghọghọ ye iwinna ne Nọyaẹnmwa winnaẹn.”

Ọna ya ima rẹn evbọzẹe ne Diana kevbe John na guan kaẹn vbe omuhẹn ban, na ye gha sọyẹnmwẹ vbe iran rre uwu ọlọghọmwa. Diana keghi kha wẹẹ: “E Jehova ẹre I lẹgbinna, zẹ vbene ọmọ ya lẹgbinna evbibiẹ ọre.” Vbọ ghi guan kaẹn odẹ ne Jehova ya fiangbẹe, ọ keghi kha wẹẹ: “Irẹn ẹre ọ rhie ẹtin mẹ ne I na sẹtin gha ya oghọgho kporhu vbe ẹghẹ hia.” Vbe John na guan kaẹn ban vbe omuhẹn ghi zobọ vbe iwinna ọgbaroghe ọghe otako, ọ keghi rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Ọ ghi guan kaẹn emwi nọ ru iyobọ ne irẹn, ọ keghi kha wẹẹ: “Ke obọ ne I ya suẹn gha ma etẹn emwi vbe Ministerial Training School vbe ukpo 1998, I na ghi do gha tie Baibol kevbe ebe iyẹn ọghomwa sẹ vbene I ka ru ẹre dee yi.” Ọ na vbe kha wẹẹ, emwi nọ zẹe ighẹ irẹn vbe ọvbokhan irẹn sẹtin ru afiwerriẹ na ọre wẹẹ, iran mu egbe ne iran ya ru iwinna ne Jehova rhirhi waa iran re. Ọ na ghi kha wẹẹ: “Ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne ima ya gbe I ma rẹn rhunmwuda afiwerriẹ ne ima ru.”

Etẹn nibun vbe bẹghe ẹre wẹẹ, ẹmwata ẹre ẹmwẹ nọ rre ebe Psalm 64:10 gele khin. Vbe igiemwi, ọ gberra ukpo 30 ne ọdọ vbe amwẹ ọkpa ya ga vbe Bẹtẹl nọ rre United States. Otu keghi fi iwinna iran werriẹ, iran na do gha re arọndẹ ne kpataki. Iran keghi kha wẹẹ: “Ai miẹn ọmwa ne ẹi khiẹ vbe emwi nọ hoẹmwẹ ọnrẹn gha wii ẹre, sokpan, ọmwa i khian sẹtin wa ya ẹdagbọn rẹn hia khiẹ.” Vbe ne ọdọ vbe amwẹ na ma na si obọ ẹgogo ghi iyeke, iran na wa rhiegba ye iwinna ikporhu vbe iko ne otu gie iran gha rrie. Iran na vbe kha wẹẹ: “Emwi nọ da ima vbe orhiọn ẹre i ma ghaa nọ e Jehova vbe erhunmwu. Ma ghi bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova gele họn erhunmwu ima, orhiọn keghi lae ima iwu, ẹko na vbe gha sẹ ima ọyẹnmwẹ. Vbe ima ghi sẹ iko nii, etẹn nibun keghi rhie obọ ye iwinna arọndẹ, ma na vbe gha mwẹ orhunmwu eva ne ima gu tie Baibol ni ghaa mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn.”

Vbene ẹmwata, ẹi zẹdẹ re emwi nọ khuẹrhẹ ne ọmwa sẹtin do gha mwẹ oghọghọ, rhunmwuda, emwi bun nọ ya ima khiẹ vbe ẹdẹnẹrẹ. Sokpan, e Jehova keghi ya ẹmwẹ nọ rre ebe Psalm 64:10 rhie igiọdu ne ima. Ugbẹnso, iro sẹtin han ima. Ọ ghaa yerriọ, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ima gha mudia gbain vbe uwu edanmwẹ ne ima rhirhi werriẹ aro daa, e Jehova gha ya ima gha “ghọghọ.” Ọ vbe khẹke ne ima yaro ye afiangbe ne ima khian miẹn vbe “agbọn ọgbọn . . . kevbe avbe ẹrinmwi ọgbọn” ne Jehova ru eyan rẹn. Ọ gha sẹ ẹghẹ nii, emwa hia ghi khian emwa ni gbae kevbe wẹẹ, eguọmwadia Osanobua hia ghi ‘gha sẹ ọyẹnmwẹ, iran ghi vbe gha ghọghọ ye emwi hia ne ọ ru ẹdẹdẹmwẹdẹ.’—Aiz 65:17, 18.

Ya ekhọe ruẹ zomwa rẹn, vbene emwi khian gele gha ye hẹ vbe agbọn ọgbọn: ai ghi miẹn ọmwa nọ khuọnmwi. E Baibol vbe gi ima rẹn wẹẹ, “A gha mianmian emwi ni sunu vbe ẹghẹ ne ọ gberra hia fẹfẹẹfẹ,” ya sẹ egbe emwi ni te ya ima khiẹ. Ma gha vbe gbọbokhian ne emwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn vbe iran gha rhiọ kpaegbe. Te emwi ọyunnuan na khian ya ‘unu yan emwa hia’ vbe na ghee evbibiẹ ọmọ ukpo iweva ne Jesu huẹn kpaegbe. (Mak 5:42) Ẹghẹ nii, emwa hia vbe uhunmwu otagbọn ghi gele do gha re “emwa ata,” iran ghi vbe gha “ghọghọ ye iwinna ne nọyaẹnmwa winnaẹn” vbe etẹbitẹ.