1. Vbe ima ghaa guan kaẹn amuẹtinyan ọghe Ebraham, de ọta ne ima sẹtin nọ?

 AGHARHEMIẸN wẹẹ, emwa nibun họn vbekpa Ebraham nẹ, emwi kherhe ẹre iran rẹn vbekpa ẹre. Sokpan, uwẹ rẹn emwi nibun vbekpa Ebraham. Vbe igiemwi, u rẹnrẹn wẹẹ, Ebraham ọre ‘erha emwa hia ni mwẹ amuẹtinyan.’ (Rom 4:11) U sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ‘Mẹ gha gele sẹtin mu ẹtin yan Osanobua zẹvbe ne Ebraham ru ẹre ra?’ Ẹn, u gha sẹtin.

2. Vbọzẹ nọ na ru ekpataki ne ima zẹ iro yan okha ọghe Ebraham? (Jems 2:​22, 23)

² Emwi ọkpa nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ egbe amuẹtinyan ne Ebraham ghaa mwẹ ọre vbe ima ghaa ruẹ vbekpa ẹre. Ebraham keghi ru emwi ne Osanobua tama rẹn, ọ na kpa gha rrie ehe nọ rree, ọ na dia ibọkpọ ya vbe ọwara ukpo nibun, ọ na vbe mu egbe nọ khian ya ya ovbi ẹre ighẹ Aizik zọ ese. Avbe emwi ne Ebraham ru na rhie ẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Amuẹtinyan ọghe Ebraham kevbe emwi nọ ru, ẹre ọ ya Osanobua miẹn ọnrẹn yi, ọ na vbe gha re ọsiọre. (Tie Jems 2:​22, 23.) E Jehova hoo ne afiangbe vbenian sẹ ima hia obọ, ya sẹ egbe uwẹ tobọ ruẹ. Ọna ẹre ọ si ẹre, nọ na loo e Pọl vbe Jems ya gbẹn igiemwi ọghe Ebraham yotọ. Gia guan kaẹn igiemwi ọghe Ebraham zẹvbe nọ rre ebe Rom uhunmwu ẹnrẹn 4 kevbe ebe Jems uhunmwu ẹnrẹn 2. E Pọl vbe Jems wa ta emwi kpataki vbekpa Ebraham.

3. De ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn ne Pọl vbe Jems sunu yi?

³ E Pọl vbe Jems sunu ye emwi nọ rre ebe Gẹnẹsis 15:​6, nọ khare wẹẹ: “[Ebraham] keghi mu ẹtin yan e Jehova, rhunmwuda  ọni, e Jehova keghi rhan obọ miẹn ọnrẹn yi zẹvbe ọmwa ata.” Emwi na yae kha vba gha wẹẹ, ọmwa ata ẹre ọmwa khin, ọre wẹẹ, Osanobua miẹn ọnrẹn yi kevbe wẹẹ, Osanobua ghee ẹre zẹvbe ọmwa nẹi mwẹ abakuru. Emwi ọyunnuan wa nọ wẹẹ, Osanobua ghee ọmwa nọ ma gba ra ọmwa orukhọ zẹvbe ọmwa nẹi mwẹ abakuru! Ọ gha kẹ, u hoo ne Osanobua gha ya aro vbenian ghee ruẹ, emwi nọ gha sẹtin sunu ẹre ọna wa khin. Nian, ma gha miẹn evbọzẹe ne Jehova na tie Ebraham ọmwa ata, kevbe emwi ne ima gha ru ne Osanobua mieke na vbe tie ima ọmwa ata.

4. Vbọzẹ nọ na lọghọ ne emwa nagbọn gha re emwa ata?

⁴ Vbe elẹta ne Pọl gbẹn gie etẹn ni rre Rom, ọ na kha we emwa orukhọ ẹre emwa nagbọn hia khin. (Rom 3:23) Nọnaghiyerriọ, de vbene ọmwa khian ghi ya sẹtin gha re ọmwa ata ra ọmwa nẹi mwẹ orukhọ, nọ mieke na do gha re ọmwa ne Osanobua miẹn yi? Ukọ e Pọl keghi loo igiemwi ọghe Ebraham ya rhie ewanniẹn ye ọta na.

5. Vbọzẹ ne Jehova na wẹẹ ọmwa ata ẹre Ebraham khin? (Rom 4:​2, 4)

⁵ E Kena ẹre Ebraham ghaa ye vbe Jehova khare wẹẹ, ọmwa ata nọ. Vbọzẹ ne Jehova na wẹẹ ọmwa ata ẹre Ebraham khin? Rhunmwuda ne Ebraham na gha lele Uhi e Mozis nọ ra? Hiehie. (Rom 4:13) Vbe Jehova tie Ebraham ọmwa ata, ukpo 400 ẹre ọ gberra a ke miẹn wẹẹ, e Jehova yi Uhi ne Ivbi Izrẹl. Nọnaghiyerriọ, de emwi nọ ghi ya Osanobua tie Ebraham ọmwa ata? Itohan nọ ma te khẹke ẹre Jehova rhie ma nọ na tie Ebraham ọmwa ata, rhunmwuda amuẹtinyan nọ ghaa mwẹ.—Tie Rom 4:​2-4.

6. Vbọzẹ ne Jehova na sẹtin ghee ọmwa orukhọ zẹvbe ọmwa ata kevbe nẹi mwẹ abakuru?

⁶ E Pọl vbe kha wẹẹ, ọmwa gha mu ẹtin yan Osanobua, a ghi rhunmwuda “amuẹtinyan ọghe ọmwa nii kae ye ọmwa ata.” (Rom 4:5) Ọ na vbe kha wẹẹ: “Ọna ẹre Devid ghaa kha vbe ẹghẹ nọ na guan kaẹn ọyẹnmwẹ nọ sẹ ọmwa ne Osanobua ka ye ọmwa ata, agharhemiẹn wẹẹ ọ ma te winna yọ: ‘Oghọghọ nọ ne emwa nii na ya orukhọ ọghe iran bọ, na vbe gbe gue orukhọ ọghe iran; oghọghọ nọ ne ọmwa nii, ne Jehova ma ka orukhọ ọghẹe ye ọre urhu.’” (Rom 4:​6-8; Psm 32:​1, 2) Osanobua keghi yabọ emwa ni mu ẹtin yan rẹn, ọ ghi gbe gue orukhọ ne iran ru. Ọ ghi wa yabọ iran fo fẹẹrẹ, ẹ i ghi ye orukhọ ne iran ru rre. Rhunmwuda amuẹtinyan ne emwa vbenian mwẹ, e Jehova keghi ghee iran zẹvbe emwa ata kevbe emwa nẹi mwẹ abakuru.

7. Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, emwa ata ẹre eguọmwadia Jehova nẹdẹ ghaa khin?

⁷ Agharhemiẹn wẹẹ, Osanobua ghaa ghee Ebraham, Devid, kevbe eguọmwadia ẹre nibun ọvbehe zẹvbe emwa ata, emwa ni ma gba ẹre iran ghaa khin. Sokpan, rhunmwuda amuẹtinyan ọghe iran, Osanobua kegha ghee iran zẹvbe emwa nẹi mwẹ abakuru, katekate vba gha ya iran tae emwa ni ma zẹdẹ gha ga Osanobua. (Ẹfis 2:12) Zẹvbe ne Pọl rhan otọ re vbe elẹta nọ gbẹn, te amuẹtinyan wa ru ekpataki, deghẹ ọmwa hoo nọ gha re ọsie Osanobua. Amuẹtinyan ẹre ọ ya ima khian ọsie Osanobua vbe ẹdẹnẹrẹ, zẹvbe nọ ghaa ye ne Ebraham vbe Devid.

8-9. De iziro nọ ma gba ne emwa eso mwẹ vbekpa ẹmwẹ ne Pọl vbe Jems gbẹn, kevbe vbọzẹ?

⁸ Ke ukpo nibun gha dee ẹre avbe ugamwẹ ohoghe nibun ke muan ẹmwẹ vbekpa vbene amuẹtinyan kevbe iwinna ya rhilo ginna egbe hẹ. Avbe ọkaolotu ugamwẹ eso keghi ma emwa re wẹẹ, ọmwa gha miẹn Jesu Kristi yi, ọni ọre ọmwa ni miẹn fan nẹ. Ọ gha kẹ, u gha họn nẹ vbe iran ghaa tae wẹẹ, “Miẹn Jesu yi, ne u mieke na  miẹn fan.” Avbe ọkaolotu ugamwẹ eso keghi sunu ya ẹmwẹ ne Pọl tae nọ na wẹẹ: “Osanobua ka [ọmwa] ye ọmwa ata, agharhemiẹn wẹẹ ọ ma te winna yọ.” (Rom 4:6) Sokpan, emwa eso vbe kha wẹẹ, u gha sẹtin “miẹn egbuẹ fan” adeghẹ u na gha yo owa ugamwẹ ne emwa ghee zẹvbe ehe nọhuanrẹn kevbe adeghẹ u na gha ru emwi ne esọsi we ne u gha ru. Iran sẹtin gha ya unu kaẹn ẹmwẹ nọ rre ebe Jems 2:​24, nọ khare wẹẹ: “Emwi ne ọmwa ru, ẹre a ya kae ye ọmwa ata, ẹ i wa re rhunmwuda amuẹtinyan ọkpa.”

⁹ Rhunmwuda ne emwa na mwẹ iyayi ughughan vbekpa ẹmwẹ na, te emwa ni rri egie ebe vbe iruẹmwi e Baibol ghi kha wẹẹ, emwi ne Pọl vbe Jems ta vbekpa amuẹtinyan kevbe iwinna wa lughaẹn ne egbe. Avbe ọkaolotu ugamwẹ eso sẹtin gha kha wẹẹ, e Pọl yayi wẹẹ, amuẹtinyan ne ọmwa mwẹ ọkpa gha sẹtin ya ọmwa gha re ọmwa ata, vbene Jems na kha wẹẹ, emwi ne ọmwa ru ẹre ọ khian yae gha re ọmwa ata vbe odaro Osanobua. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe vbe ẹmwẹ ugamwẹ keghi kha wẹẹ: “E Jems ma rẹn evbọzẹe ne Pọl na kha wẹẹ, amuẹtinyan ọkpa gha sẹtin ya ọmwa gha re ọmwa ata ighẹ ẹ i re emwi ne ọmwa nii ru.” Sokpan, e Jehova ẹre ọ loo orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya tama e Pọl vbe Jems emwi ne iran gha gbẹn yotọ. (2Tim 3:16) Rhunmwuda ọni, ne ima mieke na gele sẹtin rẹn otọ emwi ne iran eva ghaa guan kaẹn, ma gha zẹ iro yan eke ne ẹmwẹ ne iran eva tae ke dee, kevbe eke nọ rrie.

10. De “iwinna” ne Pọl ghaa guan kaẹn? (Rom 3:​21, 28) (Vbe ya ghee efoto.)

¹⁰ De iwinna ne Pọl ghaa guan kaẹn vbe ebe Rom 3 kevbe 4? Emwi nọ wa mobọ gha guan kaẹn ọre “emwi ne uhi” e Mozis we ne Ivbi Izrẹl gha ru, ne Osanobua gbe ne iran vbe Oke Sanai. (Tie Rom 3:​21, 28.) Ọ khọ wẹẹ, Ivbi e Ju ni ghaa re Ivbi Otu e Kristi vbe ẹghẹ e Pọl ma rherhe kue yọ wẹẹ, Uhi e Mozis kevbe emwi ne Uhi nii we na gha ru i ghi mwẹ esa nọ ye. Ọna  ẹre ọ zẹe ne Pọl na ya unu kaẹn igiemwi ọghe Ebraham, nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa gha sẹtin gha re ọmwa ata vbe odaro Osanobua, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ẹ i “lele emwi ne uhi” e Mozis khare. Emwi ne Pọl ghaa hoo nọ ta ọre wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha mwẹ amuẹtinyan. Ọna keghi wa rhie igiọdu ne ima, rhunmwuda, ọ ya ima mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ma gha gele sẹtin gha re ọmwa ata vbe odaro Osanobua. Ọna rhie ma wẹẹ, adeghẹ ima hoo ne ima gha re ọsie Osanobua, ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan Osanobua kevbe Kristi.

11. De aro “iwinna” ne Jems ghaa guan kaẹn?

¹¹ Sokpan, iwinna na guan kaẹn vbe ebe Jems uhunmwu ẹnrẹn 2 lughaẹn ne “emwi ne uhi khare” we na gha ru, ne Pọl guan kaẹn. Emwi ne Jems guan kaẹn ọre iwinna ọghe Ivbi Otu e Kristi, ra emwi ne iran ru vbe ẹdẹgbegbe. Egbe iwinna vbenian ẹre ọ rhie ẹre ma deghẹ Ovbi Otu e Kristi gele mu ẹtin yan Osanobua. Gia guan kaẹn igiemwi eva ne Jems ru.

12. De vbene Jems ya rhan otọ vbene amuẹtinyan kevbe iwinna ya rhilo ginna egbe hẹ? (Vbe ya ghee efoto.)

¹² Igiemwi nokaro ne Jems ru guan kaẹn evbọzẹe nọ na khẹke ne Ivbi Otu e Kristi gha re emwa nẹi gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa. Ọ keghi ru igiemwi ọghe okpia ọkpa nọ ghaa ya obọ esi mu okpia ọkpa nọ fe, sokpan ọ na gha ya obọ dan mu ovbi ogue. E Jems na kha wẹẹ, a sẹtin miẹn wẹẹ, okpia vbenian mwẹ amuẹtinyan sokpan, ọ ma rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ ọghẹe. (Jems 2:​1-5, 9) Vbe igiemwi nogieva ne Jems ru, ọ keghi guan kaẹn ọmwa nọ bẹghe ‘ọtẹn nokpia ra ọtẹn nokhuo, nọ ma miẹn ukpọn rhuan, ra nọ ma miẹn evbare ẹdẹ re,’ sokpan ọ ma ru iyobọ nẹẹn. Ọ gha khọnrẹn ne ọmwa vberriọ kha wẹẹ irẹn mwẹ amuẹtinyan, ọ ma rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ ọghẹe; rhunmwuda ọni, amuẹtinyan ọghẹe i mwẹ esa nọ ye. Zẹvbe ne Jems khare, “amuẹtinyan ne iwinna ma lele, ikun orinmwi nọ.”—Jems 2:​14-17.

13. De igiemwi ne Jems ru, nọ ya rhan otọ re wẹẹ, ọ khẹke ne uyinmwẹ ima gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma mwẹ amuẹtinyan? (Jems 2:​25, 26)

 ¹³ E Jems keghi guan kaẹn Rehab zẹvbe igiemwi ọghe ọmwa nọ rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ ọghẹe wẹẹ, irẹn mwẹ amuẹtinyan. (Tie Jems 2:​25, 26.) E Rehab họn vbekpa e Jehova nẹ, ọ vbe rẹn wẹẹ, irẹn ẹre ọ ghaa gbaroghe Ivbi Izrẹl. (Jọs 2:​9-11) Emwi nọ ru keghi rhie ẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ amuẹtinyan, ọ na gbogba ga Ivbi Izrẹl eva ne arrọọ ọghe iran ghaa rre ikpadede, vbe ẹghẹ ne iran ya do ba otọ e Jẹriko ghee. Rhunmwuda ọni, agharhemiẹn wẹẹ, Rehab ma gha re Ovbi Izrẹl kevbe wẹẹ, ọmwa nọ ma gba ẹre ghaa nọ, a na ye tie ẹre ọmwa ata zẹvbe na vbe tie Ebraham. Igiemwi ọghe Rehab ya ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ ima wẹẹ, ma gele mwẹ amuẹtinyan.

14. Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, emwi ne Pọl vbe Jems gbẹn ma gbodan ghee egbe?

¹⁴ Odẹ ughughan ẹre Pọl vbe Jems ya guan kaẹn amuẹtinyan kevbe iwinna. Te Pọl ghaa tama Ivbi e Ju ni re Ivbi Otu e Kristi wẹẹ, adeghẹ emwi ne Uhi e Mozis we na gha ru ọkpa ẹre iran ru, e Jehova i khian ya aro nọ maan gha ghee iran. Sokpan te Jems ghaa nianiaẹn wẹẹ, ọ khẹke ne Ivbi Otu e Kristi gha ru ẹse ne emwa ọvbehe, ne iran ya rhie ẹre ma wẹẹ, iran gele mwẹ amuẹtinyan.

15. De odẹ eso ne ima gha ya sẹtin rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ ima wẹẹ, ima gele mwẹ amuẹtinyan? (Vbe ya ghee efoto.)

¹⁵ E Jehova ma kha wẹẹ, emwi ne Ebraham ru zẹẹ ẹre ima khian vbe ru, na mieke na tie ima ọmwa ẹmwata. Vbene ẹmwata, odẹ nibun wa rrọọ ne ima gha ya sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ima mwẹ amuẹtinyan. Ma sẹtin gbọbokhian ne emwa ọgbọn ni rrie iko ọghe ima, ma sẹtin vbe ru iyobọ ne etẹn ni gualọ iyobọ, ma sẹtin vbe gha ru ẹse ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe, ena keghi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ọ gha vbe fiangbe ẹrhiọn ne ima loo ro. (Rom 15:7; 1Tim 5: 4, 8; 1 Jọn 3:18) Odẹ ọvbehe kpataki ne ima gha ya sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ima mwẹ amuẹtinyan ọre ne ima gha ya izọghae kporhu iyẹn nọ maan ma emwa ọvbehe. (1Tim 4:16) Ma hia gha sẹtin gha rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ ima wẹẹ, ima mwẹ amuẹtinyan we Jehova gha mu eyan rẹn sẹ, kevbe wẹẹ, odẹ ne Jehova ya ru emwi ẹre ọ maan sẹ. Ma gha ru vberriọ, ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ghee ima zẹvbe ọmwa ata, ma ghi vbe gha re ọsiọre.

16. De emwi ne Ebraham ya aro yi, de emwi nọ mu ẹtin yan?

¹⁶ Ebe Rom uhunmwu ẹnrẹn 4 guan kaẹn emwi ọvbehe kpataki ne ima gha miẹn ruẹ vbe obọ Ebraham, ọni ọre vbene emwi ne ima ya aro yi ru ekpataki sẹ hẹ. E Jehova keghi tama Ebraham wẹẹ, irẹn gha lekpa ẹre fiangbe “okpẹvbo nibun.” U miẹn emwi kpataki ne Ebraham wa ya aro yi! (Gẹn 12:3; 15:5; 17:4; Rom 4:17) Sokpan, vbe Ebraham rre ukpo 100, kevbe vbe ọvbokhan rẹn rre ukpo 90, iran ma he biẹ ọmọ ne Osanobua we iran gha biẹ. Vbe aro emwa nagbọn, ọ yevbe na miẹn wẹẹ, Ebraham vbe Sera i khian ghi sẹtin biẹ. Ọna gha rhie ẹre ma deghẹ Ebraham gele mwẹ amuẹtinyan. Sokpan, “ọ kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ irẹn gha khian erha agbẹnvbo nibun.” (Rom 4:​18, 19) E Jehova ma ya ekhue muẹn hiehie, emwi nọ ya aro yi wa gele sẹ ọre obọ. Ebraham keghi biẹ Aizik, nọ re ọmọ nọ ghaa khẹ ke ẹghẹ nọ kpẹẹ re gha dee.—Rom 4:​20-22.

17. Vbọ ya ima rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin gha re ọmwa ata kevbe ọsie Osanobua?

¹⁷ Vbe na ghee Ebraham, ma gha vbe sẹtin gha re ọsie Jehova, ma ghi vbe gha re ọmwa ata vbe aro ẹre. Ọni ẹre ọ si ẹre ne Pọl na kha wẹẹ: “Ẹ i re rhunmwuda [Ebraham] ọkpa, ẹre a gu gbẹn ẹmwẹ na ighẹ a ‘kae ye ọmwa ata,’ sokpan, a vbe rhunmwuda ima gbẹn ọnrẹn, ma na khian ka ye emwa ata, rhunmwuda ne ima na ya Osanobua yi, nọ huẹn Enọyaẹnmwa e Jesu kpaegbe vbe idin.” (Rom 4:​23, 24) Vbe na ghee Ebraham, ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova, ma ghi gha ru emwi esi, ma ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha mu eyan rẹn sẹ. E Pọl ye guan kaẹn emwi ne ima ya aro yi vbe ebe Rom uhunmwu ẹnrẹn 5, ọna ẹre ima khian zẹ iro yan vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna.