1. De emwi eso ne u ghi do rẹn vbe u suẹn gha ruẹ e Baibol?

 U YE yerre ẹghẹ ne u ya suẹn gha ruẹ e Baibol ra? Ẹ i mwẹ ọ ma kpa ruẹ odin vbe u rẹnrẹn wẹẹ, Osanobua mwẹ eni. Ọ gha kẹ, ọ vbe mu ruẹ orhiọn sotọ vbe u ghi do rẹn wẹẹ, Osanobua i giẹn emwa vbe ẹrinmwi erhẹn. Ẹ i mwẹ ọ ma vbe gbe ruẹ otiti vbe u ghi do rẹn wẹẹ, u gha sẹtin dọlegbe miẹn emwa ruẹ ni wulo nẹ, u ghi vbe gu iran gha rre paradais vbe uhunmwu otagbọn na.

2. Vbọ gberra avbe emwi ne u ruẹ re vbe Baibol, de alaghodaro ọvbehe ne uwẹ tobọ uwẹ vbe gha mwẹ? (Ẹfisọs 5:1, 2)

² Zẹvbe ne u ya gha ruẹ e Baibol, erriọ ahoẹmwọmwa ne u mwẹ ne Jehova ya gha wegbe yọ. Ahoẹmwọmwa nii ẹre ọ ghi ru iyobọ nuẹn ya gha rhie emwi ne u ruẹ ye uyinmwẹ. Ilele ni rre uwu e Baibol na vbe ru iyobọ nuẹn ya gha ru azẹ nọ khẹke. U keghi fi iziro kevbe uyinmwẹ ruẹ werriẹ, rhunmwuda u hoo ne u ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. Zẹvbe ne ọmọ ya egbe taa evbibiẹ ọre nọ mwẹ ahoẹmwọmwa, erriọ u vbe ya gha ya egbe taa Erha ruẹ nọ rre ẹrinmwi.—Tie Ẹfisọs 5:1, 2.

3. De inọta eso ne ima gha sẹtin nọ egbe ima?

³ Ma sẹtin nọ egbe ima wẹẹ: ‘Ahoẹmwọmwa ne I mwẹ ne Jehova wegbe sẹ vbe nọ ka gha ye, vbe I da khian Ovbi Otu e Kristi ra? Ke obọ ne I ya dinmwiamẹ, I ya egbe taa e Jehova, vbọ gha de ọghe vbene Jehova ya roro emwi kevbe vbene ọ ya ru emwi ra—katekate vbene I ya rhie ẹre ma wẹẹ, I hoẹmwẹ etẹn nikpia kevbe etẹn nikhuo?’ Adeghẹ ‘ahoẹmwọmwa ne u ghaa mwẹ vbe ẹghẹ okaro’ ma ghi wa wegbe vbe nọ ka ye, ghẹ gi egbe wọọ ruẹ. Egbe emwi vbenian vbe sunu daa Ivbi Otu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ. E Jesu  ma gi egbe iran wọọ ọre, ẹ i khian vbe gi egbe ima wọọ ọre. (Arhie 2:4, 7) Ọ rẹnrẹn wẹẹ, ma gha sẹtin werriegbe gha mwẹ ahoẹmwọmwa ne ima ka gha mwẹ, vbe ẹghẹ ne ima na da la odẹ ẹmwata.

4. Vbe ima khian guan kaẹn vbe ako iruẹmwi na?

⁴ Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn emwi ne ima gha ru, ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova kevbe emwa ọvbehe mieke na gha wegbe yọ. Iyeke ọni, ma ghi guan kaẹn afiangbe ne ima khian miẹn, deghẹ ima na gi ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ gha wegbe yọ.

5-6. De ọlọghọmwa eso ne Pọl miẹn vbe ugamwẹ e Jehova, sokpan de emwi nọ ru iyobọ nẹẹn nọ na ye gha ga e Jehova?

⁵ Ukọ e Pọl wa gha mwẹ isọkẹn vbe ugamwẹ e Jehova, sokpan ọ vbe miẹn ọlọghọmwa nibun. E Pọl wa gha mu okhian yo ihe ni rree, sokpan na kha na, ọ ma zẹdẹ gha khuẹrhẹ na gha mu okhian yo ihe vbe ẹghẹ nii. Ọ mwẹ ẹghẹ eso ne Pọl ya rhie “uhunmwu mwẹ atatobọ vbe ẹzẹ” kevbe “vbe obọ avbe izigan” vbe ọ mu okhian rrie ehe. Ọ mwẹ ẹghẹ eso ne avbe eghian vbe ya gbe ẹre. (2 Kọr 11:23-27) Etẹn ne Pọl ru iyobọ na, ma vbe mobọ gha gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne Pọl ru ne iran.—2 Kọr 10:10; Fil 4:15.

⁶ De emwi nọ ru iyobọ ne Pọl nọ na ye gha ga e Jehova? Emwi ne Pọl ruẹ re vbe Baibol kevbe emwi nọ miẹn vbe agbọn, ya ẹre rẹn aro ọmwa ne Jehova khin. E Pọl na gele do yayi wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ irẹn. (Rom 8:38, 39; Ẹfis 2:4, 5) Irẹn na vbe do hoẹmwẹ e Jehova ẹsẹsẹmwẹse. E Pọl keghi rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ e Jehova ‘lekpa nọ na gha ru iyobọ ne avbe etẹn ne iran gba ga, kevbe nọ ma na dobọyi.’—Hib 6:10.

7. De emwi ọkpa nọ gha ru iyobọ ne ima, ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova gha wegbe sayọ?

⁷ Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova gha sẹtin gha wegbe sayọ, deghẹ ima na gha tie Ẹmwẹ ọghẹe vbe ẹghẹ hia. Zẹvbe ne u ya tie Baibol, hia ne u rẹn emwi ne dọmwadẹ ako ma ruẹ re vbekpa e Jehova. Nọ egbuẹ wẹẹ: ‘De vbene ako na ya rhie ẹre ma wẹẹ e Jehova hoẹmwẹ mwẹ? De emwi ne I miẹn ruẹ vbe ako na, nọ rhie ẹre ma wẹẹ, ọ khẹke ne I hoẹmwẹ e Jehova?’

8. De vbene erhunmwu khian ya ru iyobọ ne ima, ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova gha wegbe sayọ?

⁸ Emwi ọvbehe nọ gha ru iyobọ ne ima ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova gha wegbe sayọ, ọre ne ima gha fannọ otọ ẹko ima ma rẹn vbe erhunmwu vbe ẹghẹ hia. (Psm 25:4, 5) E Jehova gha họn erhunmwu ima. (1 Jọn 3:21, 22) Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Khanh, nọ rre Asia khare wẹẹ: “Vbe okaro, emwi ne I rẹnrẹn vbekpa e Jehova ẹre ọ ya mwẹ hoẹmwẹ ọnrẹn, sokpan I ghi bẹghe vbene ọ ya họn erhunmwu mwẹ, ahoẹmwọmwa ne I mwẹ nẹẹn na do gha wegbe sayọ. Ọna keghi ya mwẹ gha hoo ne I gha ru emwi nọ yẹẹ ọre.” b

9. De vbene Timoti ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ alaghodaro vbe odẹ nọ ya gha rhie ahoẹmwọmwa ma?

⁹ Ọ ghi rre ukpo eso ne Pọl khian Ovbi Otu e Kristi, ọ keghi miẹn ọvbokhan okpia ọkpa nọ rẹn enegbe na tie ẹre Timoti. Te Timoti wa hoẹmwẹ e Jehova kevbe emwa ọvbehe. E Pọl keghi tama etẹn ni rre Filipai wẹẹ: “Mẹ i mwẹ ọmwa ọvbehe nọ yevbe [Timoti], nọ gha ya ekhọe hia gbaroghe uwa.” (Fil 2:20) Vbe ako na, e Pọl ma guan kaẹn vbene Timoti ya gua mwamwa emwi hẹ kevbe vbe nọ ya gua ya ọta guan, sokpan emwi nọ wa mobọ yẹẹ e Pọl ọre ahoẹmwọmwa ne Timoti mwẹ ne etẹn. Ẹ i mwẹ etẹn ni rre dọmwadẹ iko ne Timoti ghaa mu otuẹ yo, ma gha ya aro ye ẹghẹ nọ khian ya mu otuẹ rre.—1 Kọr 4:17.

10. De vbene Anna vbe ọdafẹn ọnrẹn ya rhie ẹre ma wẹẹ, iran hoẹmwẹ etẹn?

¹⁰ Ọ vbe khẹke ne ima vbe gha gualọ vbene ima khian ya ru iyobọ ne etẹn ima. (Hib 13:16) Gia guan kaẹn Anna, na ka guan kaẹn vbe ako  iruẹmwi nọ lae. Ọ mwẹ ẹghẹ ọkpa ne okpe ẹhoho ya la, ọtẹn nokhuo na kevbe ọdafẹn ọnrẹn na ya tuẹ ẹgbẹe ọkpa ni re Osẹe Jehova, iran ghi sẹ evba, iran keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ẹhoho wa mu iran owa. Rhunmwuda ọni, ukpọn hia ne iran mwẹ vbe owa na wa gbiruẹn. Anna khare wẹẹ: “Ma keghi viọ avbe ukpọn na, ma na ya họ ẹre, ma na lọ ẹre, ma na vbe vbuọ ọre, ma ke viọ ọre gie iran. Te ima wa gha ghee ẹre wẹẹ, emwi ne ima ru na ma sẹ emwi rhọkpa, sokpan ọ keghi ya ima do khian ọse ne kankankan do sẹ ẹdẹnẹrẹ.” Ahoẹmwọmwa ne Anna vbe ọdafẹn ọnrẹn mwẹ ne etẹn na, ẹre ọ gua iran kpa ya ru iyobọ nọ khẹke ne etẹn na.—1 Jọn 3:17, 18.

11. (a) De vbe nọ mobọ ye emwa ọvbehe hẹ vbe ima gha rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ iran? (b) Zẹvbe nọ rre Itan 19:17, de emwi ne Jehova khian ru ne ima vbe ima gha rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ emwa ọvbehe?

¹¹ Ma ghaa rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ emwa ọvbehe, ma na vbe gha ya obọ esi mu iran, aro iran mobọ dae wẹẹ, ma hia ne ima gha ya egbe taa e Jehova vbe odẹ nọ ya roro emwi kevbe odẹ nọ ya ru emwi. Iran sẹtin gbọyẹmwẹ ye ẹse ne ima ru ne iran, vbe odẹ ne ima ma te ya aro yi. E Khanh ne ima ka guan kaẹn sin, ma mianmian emwa ni ru iyobọ nẹẹn. Ọ khare wẹẹ: “I wa ya ekhọe hia kpọnmwẹ etẹn hia ni rhie mwẹ lele egbe gha rrie ikporhu. Owa, ẹre iran na do gha mu mwẹ, iran ghi vbe wẹẹ ne ima gba ya rri emwi vbe evan, a gha vbe zobọ nẹ, iran ghi vbe mu mwẹ gha rrie owa. I do bẹghe ẹre nẹ wẹẹ, ẹ i re iwinna ne kherhe ẹre iran ghaa ru. Ekhọe hia ẹre iran wa ya gha ru ẹre.” Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ẹ i re emwa hia ẹre ọ khian kpọnmwẹ ima ye ẹse ne ima ru ne iran. Vbe Khanh ghi guan kaẹn emwa ni ru iyobọ nẹẹn, ọ na kha wẹẹ: “Akpawẹ I gha sẹtin san iran ẹse ye emwi ne iran ru mẹ, sokpan I ma wa rẹn eke ne dọmwadẹ iran ye. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova rẹn eke ne iran ye, erhunmwu ne I na, ọre nọ fiangbe iran mẹ.” Ẹmwata ẹre Khanh wa ta. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi kherhe ma ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe, e Jehova i rhie aro gberra ẹre. Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee ẹre, ọ vbe ghee ẹre zẹvbe emwi  na rhie ne irẹn mọmọ, nọ khian ha werriegbe.—Tie Itan 19:17.

12. De vbene etẹn nikpia khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, iran hoẹmwẹ etẹn ni rre iko? (Ghee efoto nọ rre ipapa 10.)

¹² Deghẹ ọtẹn nokpia ẹre u khin, de vbene u khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, u hoẹmwẹ emwa ọvbehe, ne u vbe ru iyobọ ne iran? Ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Jordan keghi nọ ọdiọn ọkpa emwi ne irẹn gha ru, ne irẹn mieke na gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne irẹn ya ru iyobọ vbe iko. Ọdiọn na na wa tian rẹn ye emwi nọ ka ru, ọ na vbe tama rẹn emwi eso nọ gha sẹtin ru. Vbe igiemwi, ọ na tama e Jordan wẹẹ, ọ sẹtin rherhe gha sẹ iko, ọ ghi tuẹ etẹn, ọ na vbe tama rẹn nọ gha zẹ ewanniẹn vbe iko, nọ gha deba ẹbu ne iran koko yo ikporhu (field service group) vbe ẹghẹ hia, ọ ghi vbe gualọ odẹ nọ khian ya gha ru iyobọ ne emwa ọvbehe. Vbe Jordan ghi lele ibude ne ọtẹn na rhie nẹẹn, ọ na do ruẹ vbe na ya ru emwi eso, ẹ i re ọni ọkpa, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne etẹn, na do gha wegbe sayọ. E Jordan keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ẹ i re vbe ọmwa gha khian ọguọmwadia iwinna nẹ, ẹre ọ khian na suẹn gha ru iyobọ ne etẹn, sokpan ọ khẹke nọ gha re emwi nọ ka ru dee yi kevbe emwi nọ khian ye gha ru khian.—1 Tim 3:8-10, 13.

13. De vbene ahoẹmwọmwa ne Christian mwẹ ya ru iyobọ nẹẹn ya dọlegbe do gha ga zẹvbe ọdiọn?

¹³ Adeghẹ a na miẹn wẹẹ, u ka gha re ọguọmwadia iwinna ra ọdiọn ghi vbo? E Jehova ma mianmian iwinna ne u ru vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ vbe rẹn wẹẹ ahoẹmwọmwa ne u mwẹ, ẹre ọ ya ruẹ ru emwi hia ne u ru. (1 Kọr 15:58) Ọ wa bẹghe vbene u ye ya rhie ahoẹmwọmwa ma. Ọ keghi kakabọ da ọdiọn ọkpa na tie ẹre Christian, vba tama rẹn wẹẹ, ẹ i khian ghi gha ga zẹvbe ọdiọn. Ọrheyerriọ, ọ khare wẹẹ, “I na hia ne I rhiegba ye ugamwẹ e Jehova vbene ẹtin mwẹ sẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọdiọn ẹre I khin ra I i re ọdiọn.” Ọ ghi sẹ ẹghẹ, a na wẹẹ nọ dọlegbe gha ga zẹvbe ọdiọn vbe iko. Ọtẹn na khare wẹẹ: “Osi na ka wa gha si mwẹ. Sokpan I na tama egbe mwẹ wẹẹ, adeghẹ e Jehova na kue ne I dọlegbe gha ga zẹvbe ọdiọn,  I gha ru ẹre, rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne I mwẹ nẹẹn kevbe etẹn mwẹ.”

14. Vbua miẹn ruẹ vbe emwi ne ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre Georgia tae?

¹⁴ Eguọmwadia e Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ wa vbe rhie ẹre ma wẹẹ, iran hoẹmwẹ ogieva iran. (Mat 22:37-39) Vbe igiemwi, ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Elena, nọ rre Georgia, khare wẹẹ: “Vbe okaro, emwi nọ te wa ya mwẹ gha kporhu ọre ahoẹmwọmwa ne I mwẹ ne Jehova. Sokpan zẹvbe ne ahoẹmwọmwa nii ya gha wegbe yọ, erriọ ahoẹmwọmwa ne I mwẹ ne emwa ọvbehe vbe ya gha wegbe yọ. I na hia ne I gha muẹn roro aro ọlọghọmwa ne iran la gberra, kevbe uhunmwuta eso nọ gha yẹẹ iran. Vbene I ya gha mu ẹmwẹ iran roro, erriọ I vbe ya gha hoo ne I ru iyobọ ne iran.”—Rom 10:13-15.

15-16. Zẹvbe nọ rre efoto nọ rre ipapa 12, de afiangbe na lae miẹn vbe ima ghaa rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ emwa ọvbehe?

¹⁵ Emwa ọvbehe vbe miẹn ere vbọ vbe ima ghaa rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ etẹn ima. Vbe emianmwẹ COVID-19 ghi suẹn gha vẹwae, ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Paolo kevbe ọvbokhan rẹn keghi ma etẹn nibun ni khian eniwanrẹn nẹ, vbe na ya loo efoni ra e kọmputa ya kporhu hẹ. Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa nọ ma rherhe guẹ vbe na ya loo efoni ra e kọmputa ya kporhu, sokpan vbe okiekie, ọ na do guẹ ọre. Ọ keghi ya ẹre gie na tie etiẹn ọnrẹn vbe uwu ẹgbẹe gha die Ugie Ayere. Iran iyeha ẹre ọ rrie ugie na vbe videoconference!  Ọtẹn nokhuo na kevbe etiẹn ọnrẹn ẹre ọ miẹn ere vbe emwi ne Paolo vbe ọvbokhan rẹn ru. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọtẹn na na gbẹn elẹta gie Paolo, ọ na wẹẹ: “U ru ẹse ne u na ma ima ni khian ọmaẹn nẹ emwi. I i khian sẹtin mianmian vbene Jehova he ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ ẹmwẹ ima vbe orhiọn kevbe vbene uwẹ tobọ uwẹ ya hia vbe odẹ ke odẹ ne u ru iyobọ ne ima.”

¹⁶ Avbe emwi vbenian wa ma e Paolo emwi ne kpataki. Ọ keghi ye Paolo ẹre rre wẹẹ, ahoẹmwọmwa ẹre ọ ru ekpataki sẹ irẹnmwi ra emwi ne Osa ya we ọmwa. Ọ khare wẹẹ: “I ka gha ga zẹvbe ọgbaroghe ọghe otako. I keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ, etẹn i khian wa ye avbe ọta ne I ya guan rre, iran i khian mianmian vbene I ya ru iyobọ ne iran hẹ.”

17. De emwa ọvbehe nọ gha vbe miẹn ere vbọ, vbe ima ghaa rhie ahoẹmwọmwa ma?

¹⁷ Ma ghaa rhie ẹre ma wẹẹ ima hoẹmwẹ emwa ọvbehe, ma wa vbe miẹn ere vbọ vbe odẹ ne ima ma te ya aro yi. Ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Jonathan, nọ rre New Zealand, do bẹghe ẹre nẹ wẹẹ, ẹmwata wa na khin. Ọ mwẹ ẹdẹ e Satọde ọkpa vbe avan ne ehe hia na gha yọn, e Jonathan keghi bẹghe arọndẹ ọkpa, irẹn ọkpa ẹre ọ ghaa kporhu khian. E Jonathan keghi zẹ ọre vbe iro wẹẹ, irẹn gha deba arọndẹ na, ne irẹn vbe ọre gba gha kporhu vbe avan vbe ẹdẹ e Satọde. E Jonathan ma te rẹn wẹẹ, irẹn tobọ irẹn gha wa miẹn ere vbe emwi ne irẹn ru na. E Jonathan khare wẹẹ, “Vbe ẹghẹ na kha na, iwinna ikporhu ma zẹdẹ gha gbe mwẹ otiti. Sokpan vbe I ghi bẹghe vbene arọndẹ na ya ma emwa emwi kevbe vbene iwinna rẹn ya gha biẹ ọmọ esi hẹ, iwinna ikporhu na do gha gbe mwẹ otiti. Mẹ vbe ọtẹn na keghi do khian ọse ne kankankan, ọ keghi ru iyobọ mẹ ya gha mwẹ alaghodaro vbe ugamwẹ e Jehova, iwinna ikporhu na do gha yẹẹ mwẹ, I na vbe do sikẹ e Jehova sayọ.”

18. De emwi ne Jehova hoo ne ima ru?

¹⁸ E Jehova hoo ne ahoẹmwọmwa ne ima hia mwẹ ne irẹn kevbe ne ima mwẹ ne emwa ọvbehe gha wegbe yọ. Zẹvbe ne ima he ruẹ ọre sin, adeghẹ ima na gha tie Baibol, ma na gha mu emwi ne ima tie roro, ma na vbe gha na erhunmwu gie Jehova vbe ẹghẹ hia, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ nẹẹn ghi gha wegbe sayọ. Adeghẹ ima na gha ru iyobọ ne etẹn ima, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne iran ghi gha wegbe yọ. Zẹvbe ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ya wegbe yọ, ma ghi do kakabọ gha sikẹ e Jehova kevbe etẹn ima. Ọse iran ẹre ima khian gha khin vbe etẹbitẹ!