AI MIẸN ọmwa ne ẹi hoo na gha tie irẹn ọmwa esi. Sokpan, ọ keghi lọghọ na do gha re ọmwa esi vbe agbọn Esu rhunmwuda te “ohu emwi nọ maan mu” emwa nibun vbe ẹdẹnẹrẹ. (2 Tim 3:3) Uyinmwẹ emwa vbenian sẹtin gha rhiẹre ma wẹẹ “emwi dan” ẹre iran tie ẹre “emwi esi.” (Aiz 5:20) Ẹdogbo ne ima na waan kevbe amagba ọghomwa vbe deba evbọzẹe nọ na lọghọ ne ima gha ru emwi nọ maan. Ma sẹtin do gha mwẹ egbe iziro ekhọe ọghe Anne. * Agharhemiẹn wẹẹ ọ kpẹre nọ ke ga e Jehova, ọ keghi miẹn kue wẹẹ: “Ọ ye lọghọ ne I gha ghee egbe mwẹ zẹvbe ọmwa esi.”

Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ma hia gha sẹtin do gha re emwa esi rhunmwuda, umamwẹ keghi re ọkpa vbe usun akpa ne orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ. Orhiọn nọhuanrẹn gha sẹtin ya ima khọnmiotọ yan ọyasin ọghe agbọn Esu, amagba ọghomwa kevbe ẹdogbo ne ima na waan. Nia, gi ima ziro yan evba gele ye umamwẹ kha kevbe odẹ ne ima khian ya gha rhie akpa na ma sayọ.

Umamwẹ ọre uyinmwẹ nọ huanrẹn ra ne ẹi mwẹ ozan. Ọmwa nọ maan keghi ya obọ esi mu emwa ọvbehe vbe ẹghẹ hia. Ọ keghi loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe.

Emwa eso wa ru iyobọ ne emwa vbuwe ẹgbẹe iran kevbe avbe ọse iran, sokpan, ọna ẹre a ya rẹn ọmwa nọ gele maan ra? Vbene ẹmwata, ma i wa sẹtin rhie akpa na ma vbe odẹ nọ gbae rhunmwuda e Baibol khare wẹẹ: “Orhiọnkpa i rre agbọn na nọ wa ru emwi esi khian, ne ẹi vbe mwẹ abakuru.” (Asan 7:20) Ukọ e Pọl keghi miẹn kue wẹẹ: “Mẹ rẹnrẹn wẹẹ, emwi nọ maan rhọkpa i rre uwu imẹ.” (Rom 7:18) Nọnaghiyerriọ, deghẹ ima hoo ne ima gha re emwa esi, ọ khẹke ne ima hẹnhẹn egbe yan e Jehova nọ re Ẹzi ọghe umamwẹ.

E Jehova ẹre ọ tae deghẹ emwi maan ra ẹi maan. E Baibol keghi kha vbekpae Jehova wẹẹ: “A miẹn vbene u maan hẹ! A miẹn vbene u mwẹ itohan hẹ, maa mwẹ iyi ruẹ.” (Psm 119:68) Gi ima ziro yan asefẹn eva ọghe umamwẹ Jehova nọ rre ako na.

E Jehova maan gbe. E Jehova i sẹtin ru emwi ne ẹi maan. Te akpa hia nọ mwẹ rhilo ginna umamwẹ. Ọ mwẹ ẹghẹ ne Jehova ya tama e Mozis wẹẹ irẹn gha gi ẹre bẹghe uyi irẹn kevbe umamwẹ ọghe irẹn. Vbuwe ẹghẹ na, ẹre Mozis vbe ya họn vbe Jehova khare wẹẹ: “Mẹ ne Nọyaẹnmwa, ọrọre Osanobua nọ vuọn ne agiẹngiẹn ne ai sẹtin rherhe ya ohu mu, nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ne ẹi beghe kevbe amuẹtinyan. Mẹ vbe mu eyan mwẹ sẹ igba arriaisẹn vbe inu ihe nọ khin, nọ ya iba, ọkhọ, kevbe emwi dan bọ ọmwa, sevba ne ẹi mianmian nọ ya rria ikhi orukhọ.” (Ẹks 33:19; 34:6, 7) Ọna ya ima rẹn wẹẹ te umamwẹ rhiegbe ma vbe emwi hia ne Jehova ru. Agharhemiẹn wẹẹ Jesu ọre ọmwa nọ ghi maan sẹ vbuwe emwa hia ni he yin agbọn na, ọ keghi kha wẹẹ: “Ọmwa nọ maan ọkpa i rrọọ gberra Osanobua ọkpa.”—Luk 18:19.

Emwi hia ne Jehova ru keghi re nọ maan. Te umamwẹ rhiegbe ma vbe emwi hia ne Jehova ru. Ọsian keghi kha wẹẹ: “E Jehova wa maan ne emwa hia, emwi hia nọ yi rhiẹre ma wẹẹ, irẹn ọre Osa nọ mwẹ itohan.” (Psm 145:9, NW) Rhunmwuda ne  Jehova na re Osa nọ maan, ẹi gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa. Irẹn ẹre ọ yi emwa nagbọn, irẹn ẹre ọ vbe kpemehe emwi hia nọ ya iran rrọọ. (Iwinna 14:17) Umamwẹ ọnrẹn vbe rhiegbe ma vbe odẹ nọ ya ya orukhọ bọ. Ọsian keghi kha wẹẹ: “Wẹ maan ne ima, u kevbe ya orukhọ bọ.” (Psm 86:5) Gi ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ Osanobua “i gban emwi nọ maan rhọkpa hin obọ iran ni ru vbene ọ kere rre.”—Psm 84:11.

Te Osanobua yi emwa nagbọn ne iran ye vbe irẹn. Ọna ẹre ọ zẹe ne emwa nagbọn na sẹtin ru emwi esi. (Gẹn 1:27) Ọrheyerriọ, Osanobua keghi rhie adia ne eguọmwadia re vbe Baibol ne iran “ruẹ vbene a ru emwi esi hẹ.” (Aiz 1:17) Vbe ima khian ya sẹtin ruẹ vbene a ru emwi esi hẹ? Gi ima ziro yan odẹ eha ne ima gha ya sẹtin ru ọna.

Okaro, ma ghi gha nọ Osanobua vbe erhunmwu nọ rhie orhiọn nọhuanrẹn ne ima, ne ima mieke na sẹtin gha re emwa ni gele maan vbe odaro ọre. (Gal 5:22) Orhiọn nọhuanrẹn gha sẹtin ya ima gha hoẹmwẹ emwi nọ maan, ọ ghi vbe ya ima gha khuiwu emwi dan. (Rom 12:9) E Baibol khare wẹẹ, e Jehova gha sẹtin ya ima do gha re emwa ni “ru emwi nọ maan.”—2 Tẹs 2:16, 17.

Nogieva, ọ khẹke ne ima gha tie Ẹmwẹ Osanobua. Ma ghaa ru ọna, e Jehova ghi ya ima rẹn “emwi nọ gbae, nọ kere kevbe nọ khẹke.” Ẹghẹ nii, ma ghi do gha re emwa ni gbegba kevbe ni “sẹe nọ gha winna iwinna nọ maan hia.” (Itan 2:9; 2 Tim 3:17) Ma ghaa tie Ẹmwẹ Osanobua, ima na vbe gha ru erria yan rẹn, ekhọe ima ghi do vuọn ne iziro nọ maan nọ dekaẹn ahoo ọghe Osanobua. Odẹ vbenian, te ima rhie ba aza emwi ewe ọghe orhiọn ọghomwa, ne ima khian gha loo ke ẹghẹ ya fi ẹghẹ.—Luk 6:45; Ẹfis 5:9.

Nogieha, ọ khẹke ne ima “gha ya egbe taa emwi esi.” (3 Jọn 11) Emwa bun ne Baibol guan kaẹn ne ima gha sẹtin ya egbe taa. Emwa ni rhie igiemwi nọ ghi maan sẹ yotọ ọre Jehova kevbe Jesu. Usun emwa ne ima gha vbe sẹtin ya egbe taa ni ghaa mwẹ ekhọe esi ọre Tabita kevbe Banabas. (Iwinna 9:36; 11:22-24) U gha tie okha ọghe iran vbe Baibol, u gha miẹn emwi kpataki ruẹ vbe odẹ ne iran ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe. Ziro yan emwi eso ne u gha sẹtin ru ya ru iyobọ ne emwa vbuwe ẹgbẹe ruẹ ra vbe iko ne u ye. Ghẹ mianmian wẹẹ e Tabita kevbe Banabas wa miẹn afiangbe vbe emwi esi ne iran ru ne emwa ọvbehe. Ma tobọ ima gha vbe miẹn afiangbe deghẹ ima ya egbe taa iran.

Ọ vbe mwẹ emwa eso vbe ẹdẹnẹrẹ ni mwẹ igiemwi esi ọghe emwi esi na ru. Vbe igiemwi, ediọn vbe iko keghi rhiegba ye iwinna ugamwẹ, erriọ “emwi nọ maan” vbe ya yẹẹ iran. Ma i vbe rhie aro gberra etẹn nikhuo ni rhie igiemwi esi yotọ. Iran keghi  lekpae ẹmwẹ ne iran ta kevbe emwi ne iran ru “maa emwa emwi esi.” (Taitọs 1:8; 2:3) Ọtẹn Nokhuo na tie ẹre Roslyn keghi kha wẹẹ: “Ọ mwẹ ọse mwẹ ọkpa nọ zẹ owẹ nokaro ya ru iyobọ ne etẹn vbe iko, erriọ vbe ya rhie igiọdu ne iran. Ọ ghi gha mu ẹmwẹ etẹn roro nọ mieke na rẹn iyobọ ne irẹn gha ru ne iran. Ẹghẹ nibun ẹre ọ ya ru ẹse ne iran, erriọ vbe ya gu iran ru emwi. Ọmwa esi wa nọ zẹẹ.”

E Jehova keghi rhie igiọdu ne eguọmwadia re ne iran gha rhie aro tua emwi nọ maan. (Emọs 5:14) Ma gha lele adia na, ekhọe hia ẹre ima khian ya gha lele ilele ọghe Osanobua, ọ ghi vbe gua ima kpa ya gha ru emwi nọ maan.

Ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, odẹ ọkpa kẹkan na ya ru emwi esi ọre na ya emwi ighobioye ru ẹse ne ọmwa. Odẹ ughughan ẹre a ya ru emwi esi. Vbe igiemwi: Owinna nọ mwẹ ifuẹro ọghe iwinna ona, keghi ku ẹmu ughughan kugbe, ọ ke do khian efoto ne mose mose. Ẹi loo ọkpa kẹkan. Erriọ akpa ọghe umamwẹ vbe ya rhiegbe ma vbe odẹ ughughan.

E Baibol wẹẹ ne ima gha re emwa ni “muegbe” na ya ru emwi esi ne emwa ọvbehe. (2 Tim 2:21; Taitọs 3:1) Aro ima ghaa sotọ vbe egbe emwa ọvbehe, ẹi mwẹ ima ma miẹn ako ne ima gha na ru iyobọ ne iran, vbe odẹ nọ gha gbe iran “igiẹ vbuwe iyayi.” (Rom 15:2) Ọni rhiema wẹẹ, ma ghi gha ya emwi ne ima mwẹ ru ẹse ne emwa ọvbehe. (Itan 3:27) Ma sẹtin vbe tie emwa gha die owa ima ne iran do gu ima rri evbare, ne ima mieke na miẹn ẹkpotọ ya rhie igiọdu ne egbe. Ọmwa ne ima rẹnrẹn ghaa khuọnmwi, ma sẹtin gbẹn elẹta giẹ, ma sẹtin vbe ya tuọe ra ma ghi tie ẹre vbe efoni. Vbene ẹmwata, aro ima ghaa sotọ, ma gha miẹn ẹkpotọ ya “ta ẹmwẹ nọ yi ọmwa obọ, egbe nọ rhie ẹtin ye ọmwa iwu . . . vbene a gha na miẹn wẹẹ, ẹmwẹ ne u ye unu ruẹn ta, ghi gha ru ọ maan ne iran ni ya ehọ họẹn.”—Ẹfis 4:29.

Vbe na ghee Jehova, ọ khẹke ne ima gha ya obọ esi mu emwa ọvbehe, ọ ma khẹke ne ima gha gbe ewamwẹ ghee obọ ọkpa. Odẹ ọkpa kpataki ne ima ya ru ọna ọre, ne ima na mwẹ ọghae vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba. Zẹ vbene Jesu khare, ọ khẹke ne ima gha ya obọ esi mu emwa ni khọ ẹko ima. (Luk 6:27) Ma ghaa ya obọ esi mu emwa ọvbehe, ọ ma de emwi nọ rhiaẹ rhunmwuda, e Baibol khare wẹẹ, “a ma yi uhi ye egbe emwi vberriọ.” (Gal 5:22, 23) Ma ghaa ya obọ esi mu emwa ni kpokpo ima, iran sẹtin fi werriẹ do gha ga e Jehova.—1 Pit 3:16, 17.

E Baibol khare wẹẹ: “A gha san emwa esi ẹse ye emwi esi ne iran ru.” (Itan 14:14) De afiangbe eso na miẹn vbe emwi esi na ru? Ma ghaa ya obọ esi mu emwa ọvbehe, iran ghi vbe gha ya obọ esi mu ima. (Itan 14:22) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwa ọvbehe i ya obọ esi mu ima, ọ khẹke ne ima gha ya obọ esi mu iran. Ọ gha sẹ ẹghẹ, emwa vberriọ sẹtin fi werriẹ.—Rom 12:20.

Emwi ẹwaẹn ọghe etẹn nibun rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ ka ru emwi dan gha ghi suẹn gha ru emwi esi, afiangbe ẹre ọ kẹrikian. Gi ima ziro yan emwi ẹwaẹn ọghe Nancy. Ọ keghi kha wẹẹ: “Vbe I waan dee, I kegha re ọmwa nọ yin vbe nọ rhirhi miẹn, nọ ghẹẹ kevbe ne ẹi mwẹ ọghọ. Sokpan, vbe I ghi suẹn gha rhie emwi ni ruẹ vbekpa Osanobua ye uyinmwẹ, ọyẹnmwẹ na do gha sẹ mwẹ. Nia, te I ghi mwẹ ẹkpẹn ne egbe mwẹ.”

Emwi okaro nọ zẹe nọ na khẹke ne ima gha ru emwi esi ọre wẹẹ, ọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Agharhemiẹn wẹẹ emwa nibun i bẹghe emwi nọ maan ne ima ru, e Jehova bẹghe ẹre. Ọ wa rẹn ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya ru emwi esi, ọ vbe rẹn vbe ima ghaa ziro nọ maan. (Ẹfis 6:7, 8) De afiangbe ne emwa esi miẹn vbe obọ e Jehova? E Baibol khare wẹẹ: Te ‘ẹko emwa esi rhiẹnrhiẹn e Nọyaẹnmwa.’ (Itan 12:2) Nọnaghiyerriọ, gi ima ye gha ru emwi esi. E Jehova yan rẹn wẹẹ irẹn “gha rhie uyi, ọghọ, kevbe ọfunmwegbe” ne emwa ni ru emwi nọ maan.—Rom 2:10.