1. De iyobọ ne evbibiẹ emọ hoo ne iran ru ne ivbi iran?

 EVBIBIẸ emọ, ima rẹnrẹn wẹẹ, uwa hoo ne uwa ma ivbi uwa emwi, ne iran do rẹn e Jehova kevbe ne iran hoẹmwẹ ọnrẹn. Sokpan ai sẹtin bẹghe Osanobua. Nọnaghiyerriọ vbua khian ya ru iyobọ ne ivbuẹ hẹ, ne iran gele do rẹn aro ọmwa ne Osanobua khin kevbe ne iran do gha re ọsiọre?—Jems 4:8.

2. De vbene evbibiẹ emọ khian ya sẹtin ma ivbi iran emwi vbekpa e Jehova?

² Odẹ ọkpa ne kpataki ne u khian ya ru iyobọ ne ivbuẹ ya do khian ọsie Jehova, ọre ne u gha gu iran ruẹ e Baibol. (2 Tim 3:14-17) Ọrheyerriọ, e Baibol guan kaẹn odẹ ọvbehe ne avbe igbama gha ya sẹtin ruẹ vbekpa e Jehova. Ebe Itan guan kaẹn erha ọkpa nọ tama ovbi ẹre nọ gbarokotọ ghee evbayi, nọ mieke na rẹn aro ọmwa ne Jehova khin. (Itan 3:19-21) Ma gha guan kaẹn odẹ eso ne evbibiẹ emọ gha ya sẹtin loo evbayi ya ma ivbi iran emwi vbekpa e Jehova.

3. De iyobọ nọ khẹke ne evbibiẹ emọ ru ne ivbi iran?

³ E Baibol khare wẹẹ, “agharhemiẹn wẹẹ ai bẹghe Osanobua, a gha ghee emwi nọ yi ke na ya bu agbọn gha dee, a gha sẹtin rẹn aro ọmwa nọ khin, rhunmwuda, te aro ọmwa nọ khin wa rhiegbe ma vbe emwi hia nọ yi.” (Rom 1:20) Evbibiẹ emọ, ima rẹnrẹn wẹẹ, ọ wa gbe uwa otiti ne uwa viọ ivbi uwa ladian ne uwa ya khian ẹlẹ. Ya ẹkpotọ na loo ‘emwi ne Osanobua yi’ ya gi ivbuẹ rẹn aro ọmwa ne Jehova khin. Vbe nọ dekaẹn ọnọna, gi ima guan kaẹn emwi ne evbibiẹ emọ gha miẹn ruẹ vbe obọ e Jesu.

4. De vbene Jesu ya loo evbayi ya ma erhuanegbe ẹre emwi? (Luk 12:24, 27-30)

 ⁴ Gi ima guan kaẹn vbene Jesu ya loo evbayi ya ma emwa emwi. Vbe asẹ ọkpa, ọ keghi tama avbe erhuanegbe ẹre ne iran gbarokotọ ghee avbe ahianmwẹ na tie ẹre revin kevbe obobo na tie ẹre lily. (Tie Luk 12:24, 27-30.) Te Jesu gha te sẹtin guan kaẹn aranmwẹ ra emwi okọ ọvbehe, sokpan ọ keghi guan kaẹn ahianmwẹ kevbe obobo ne avbe erhuanegbe ẹre kakabọ rẹn. Ẹi mwẹ avbe erhuanegbe ẹre ma gha miẹn avbe ahianmwẹ na na tie ẹre revin vbe iran tin vbe orere iso kevbe avbe obobo ne mose mose ni rre oha. Ọ gha kẹ, e Jesu vbe niẹn obọ da avbe ahianmwẹ na kevbe avbe obobo zẹvbe nọ ya gha gu iran guan? Vbe Jesu a ghi ta, vbe ọ ghi guan kaẹn avbe emwi na nẹ? Ọ keghi ya avbe emwi na ma iran re wẹẹ, Osa nọ zẹ emwi obọ kevbe nọ mwẹ ekhọe esi ẹre Jehova khin. Deghẹ e Jehova rhie evbare ne avbe ahianmwẹ, ọ vbe gbaroghe avbe obobo, inu ghi nọ ne eguọmwadia ẹre, ẹi te ọ gha gbaroghe iran?

5. De vbene evbibiẹ emọ khian ya loo evbayi ya ma ivbi iran emwi vbekpa e Jehova?

⁵ Evbibiẹ emọ, vbe uwa khian ya ya egbe taa e Jesu hẹ vbe uwa ghaa ma ivbi uwa emwi? U sẹtin tama ovbuẹ vbekpa emwi ne Osanobua yi nọ wa kakabọ yẹẹ ruẹ, vbe na ghee aranmwẹ ra emwi okọ nọ yẹẹ ruẹ sẹ. U ghi vbe gi ẹre rẹn emwi nọ ma ima re vbekpa e Jehova. Iyeke ọni, u sẹtin vbe nọ ovbuẹ aranmwẹ ra emwi okọ nọ yẹẹ ọre sẹ. Adeghẹ u na loo evbayi nọ kakabọ yẹẹ ọre, ya ma ẹre emwi vbekpa e Jehova, ọ sẹtin yae gbehọkotọ danmwehọ ruẹ.

6. Vbe ima miẹn ruẹ vbe obọ iye Christopher?

⁶ Ọ khẹke ne evbibiẹ emọ ka ya ru ezanzan nẹ vbekpa aranmwẹ ra emwi okọ ne iran hoo ne iran ya ma ivbi iran emwi ra? Ẹi re esalẹbẹ. E Jesu ma ya urriẹdẹ ohoho gha guan kaẹn vbene avbe ahianmwẹ na tie ẹre revin ya rri evbare hẹ ra vbene avbe obobo ya waan hẹ. Vbene ẹmwata, ọ mwẹ ẹghẹ eso ne u gha ya loo ẹghẹ nọ taẹn ya ma ovbuẹ emwi vbekpa evbayi, ọ ghi wa vbe mu ẹre ekhọe. Sokpan, ugbẹnso, a gha wẹẹ te u wa ma ẹre nene evbayi ra te u wa nọ rẹn ọta vbekpa ẹre, ọ ghi wa rẹn ototọ emwi ne u hoo ne u ma irẹn re. Ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Christopher ghi guan kaẹn emwi ne irẹn ruẹ re vbe irẹn ye kherhe, ọ keghi kha wẹẹ: “Iye mwẹ i talọ ẹmwẹ nọ bun gbe ne ima mieke na rẹn ototọ emwi nọ hoo nọ ma ima re vbekpa evbayi. Vbe igiemwi, ma ghaa rre ọkpẹn oke, iye mwẹ sẹtin tama ima wẹẹ: ‘Uwa ma miẹn vbene avbe oke na kpọlọ hẹ, erriọ iran vbe ya mose! E Jehova kpọlọ gbe!’ Ra ma ghaa rre ọkpẹn okun, ọ sẹtin kha wẹẹ: ‘U miẹn ẹtin nọ rre ulẹmwẹ okun na! Ọna ma rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova mwẹ ẹtin gbe?’ Avbe ẹmwẹ na nọ gua ọmwa kpa ne iye mwẹ ghaa ta wa gele ru iyobọ ne ima.”

7. Vbua khian ya kọe ye ivbuẹ ekhọe ne iran gha gbarokotọ ghee evbayi?

⁷ Zẹvbe ne ivbuẹ ya waan, hia ne u kọe ye iran ekhọe ne iran gha gbarokotọ ghee evbayi, iran ghi vbe hia ne iran rẹn emwi nọ ma iran re vbekpa e Jehova. U sẹtin ya unu kaẹn evbayi ọkpa, u ghi nọ ivbuẹ wẹẹ, “De emwi nọ ma uwa re vbekpa e Jehova?” Emwi ne iran khian ta sẹtin wa kpa ruẹ odin.—Mat 21:16.

8. De ẹkpotọ nọ kie ne Ivbi Izrẹl zẹvbe ne iran ya khian vbe “odẹ”?

⁸ A keghi tama Ivbi Izrẹl wẹẹ, ne iran gha ma ivbi iran uhi e Jehova vbe iran ghaa khian vbe “odẹ.” (Diut 11:19) Odẹ wa rre ehe nibun nọ ma mobọ rhan aro vbe otọ Izrẹl. A gha sẹtin miẹn avbe aranmwẹ kevbe avbe obobo ughughan vbe avbe odẹ na. Rhunmwuda ọni, Ivbi Izrẹl ghaa la odẹ na khian, ẹkpotọ sẹtin kie ne evbibiẹ emọ ya loo evbayi ya ma ivbi iran emwi. Vbe ẹdẹnẹrẹ, evbibiẹ emọ gha vbe sẹtin loo ẹkpotọ vbenian ya ma ivbi iran emwi, vbekpa emwi ne Osanobua yi. Gi ima guan kaẹn vbene evbibiẹ emọ eso he ya ru ọna hẹ.

9. Vbua miẹn ruẹ vbe obọ e Punitha kevbe Katya?

⁹ Okhuo ọkpa na tie ẹre Punitha, nọ rre okpẹvbo ọkpa vbe India, khare wẹẹ: “Ma gha ya tuẹ  avbe etẹn ima ni rre igue, ma keghi ghee ẹre zẹvbe ẹkpotọ nọ kie ne ima ya ma ivbi ima emwi vbekpa emwi ọyunnuan ne Jehova yi. I roro ẹre wẹẹ, I ghaa ma ivbi mwẹ emwi vbe eke ne emwa i na bun ra eke ne owogho I ye, ẹre iran na rẹn otọ emwi ne I ma iran re.” Evbibiẹ emọ, ọ gha kẹ, ivbi uwa i khian mianmian ẹdẹ, ẹghẹ ne uwa vbe iran ya mu okhian gha rrie ehe ne mose mose. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Katya, nọ ke Moldova rre khare wẹẹ: “Vbe I ye kherhe, mẹ vbe evbibiẹ mwẹ wa mobọ gha yo igue, te ọna wa gha gbe mwẹ otiti, te I wa ye ye ẹre rre do fi ebanban. I wa kpọnmwẹ evbibiẹ mwẹ, ne iran na ru iyobọ mẹ vbe I ye kherhe, ya gha gbarokotọ ghee evbayi kevbe ne I gha muẹn roro emwi ne evbayi ma mwẹ re vbekpa e Jehova.”

10. De emwi ne evbibiẹ emọ gha sẹtin ru, deghẹ iran ma sẹtin mu okhian yo igue? (Ghee ẹkpẹti nọ mwẹ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “ Emwi Nọ Gha Sẹtin Ru Iyobọ Ne Evbibiẹ Emọ.”)

¹⁰ Deghẹ u ma sẹtin yo igue ghi vbo? Ọtẹn Nọkpia Amol nọ vbe rre India khare wẹẹ: “Vbe eke ne imẹ ye vbe ediran, evbibiẹ emọ i mobọ miẹn ẹghẹ vberriọ rhunmwuda iwinna, ẹi vbe re igho ne kherhe ẹre a ya yo igue. Vbọrhirhighayehẹ, u sẹtin gha rrie ehe na na sọyẹnmwẹ egbe nọ ma kpọlọ gbe, ne u gha na sẹtin bẹghe emwi ughughan ne Osanobua yi, u sẹtin vbe ke uhunmwu egedege bẹghe emwi ughughan ne Jehova yi.” U gha gele gbarokotọ ghee ẹdogbo ne u ye, u sẹtin bẹghe evbayi ughughan ne u gha sẹtin ma ivbuẹ re. (Psm 104:24) Ẹi mwẹ u ma miẹn avbe ahianmwẹ, avbe atete, emwi okọ kevbe emwi nibun ọvbehe. Ọtẹn Nokhuo Karina nọ ke Germany rre khare wẹẹ: “Obobo yẹẹ iye mwẹ gbe, rhunmwuda ọni, vbe I ye kherhe te ọ wa gha ma mwẹ avbe obobo ne mose mose vbe ima ghaa khian vbe odẹ.” Evbibiẹ emọ, wa gha sẹtin loo avbe vidio kevbe ebe ughughan ni guan kaẹn evbayi ne otu e Jehova kpemehe ẹre ya ma ivbi uwa emwi. Ehe ke ehe ne u rhirhi gha ye, u gha wa miẹn emwi ughughan ne Osanobua yi, ne u gha sẹtin ya ma ivbuẹ emwi. Nian gi ima guan kaẹn emwi  eso ne u gha sẹtin ma ivbuẹ re vbekpa e Jehova vbe uwa ghaa guan kaẹn evbayi.

11. De vbene evbibiẹ emọ khian ya ru iyobọ ne ivbi iran ya rẹn wẹẹ, e Jehova mwẹ ahoẹmwọmwa?

¹¹ U ghaa hoo ne u gi ivbuẹ rẹn vbene Jehova mwẹ ahoẹmwọmwa hẹ, u sẹtin tama iran vbekpa vbene avbe aranmwẹ ya fẹko gbaroghe ivbi iran hẹ. (Mat 23:37) U sẹtin vbe gi iran rẹn emwi ughughan ne Jehova yi ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn. E Karina, na ka guan kaẹn sin, khare wẹẹ: “Mẹ vbe iye mwẹ ghaa khian ẹlẹ, iye mwẹ ghi tama mwẹ wẹẹ ne I mudia, ne I gbarokotọ ghee vbene avbe obobo ya lughaẹn ne egbe hẹ, ọ ghi vbe tama mwẹ wẹẹ, ne I ghee vbene avbe obobo nii mose hẹ kevbe vbene ọna ya rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima. Uhiẹn, vbe ukpo nibun ghi gberra nẹ, te I ye gbarokotọ ghee avbe obobo ughughan, I wa bẹghe ẹre wẹẹ iran lughaẹn ne egbe, ẹmu ughughan ẹre iran vbe mwẹ. Te ọna wa ye mwẹ ẹre rre wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima.”

12. De vbene evbibiẹ emọ khian ya ru iyobọ ne ivbi iran hẹ ne iran mieke na rẹn wẹẹ, Osa nọ mwẹ ẹwaẹn ẹre Jehova khin? (Psalm 139:14) (Ghee efoto nọ rre ipapa 23.)

¹² Ru iyobọ ne ivbuẹ ne iran mieke na rẹn wẹẹ, Osa nọ mwẹ ẹwaẹn ẹre Jehova khin. Ai sẹtin ya ẹwaẹn ọghẹe gie ọghe emwa nagbọn. (Rom 11:33) Vbe igiemwi, u sẹtin gi ivbuẹ rẹn vbene amẹ ya khian okuku hẹ vbe orere iso kevbe vbene okuku na ya ke ihe ọkpa mu amẹ na yo ihe ọvbehe vbe orere iso. (Job 38:36, 37) U sẹtin vbe tama iran odẹ ọyunnuan ne Jehova ya yi egbe ima ne emwa nagbọn. (Tie Psalm 139:14.) Gi ima ghee vbene ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Vladimir ya ru ọna hẹ. Ọ khare wẹẹ: “Ẹdẹ ọkpa, vbe ovbi ima nokpia ghi fi ikẹkẹ, ọ na de, ọ na bolo egbe. Vbọ ghi rre ikpẹdẹ eso vba, eke nọ bolo nii na rrie. Mẹ vbe ọvbokhan mwẹ keghi gi ovbi ima rẹn wẹẹ, te Jehova yi egbe ima nọ sẹtin tobọre gha rrie vbe emwi gha sunu daa ima. Ma na ghi gi ẹre rẹn wẹẹ, emwi ne emwa nagbọn ru i ye vberriọ. Vbe igiemwi, imọto gha miẹn odekun, ẹi sẹtin tobọre dọlọ egbe ẹre yi. Ọna na wa ya ovbi ima rẹn vbene Jehova mwẹ ẹwaẹn hẹ.”

13. De vbene evbibiẹ emọ khian ya ru iyobọ ne ivbi iran hẹ ne iran mieke na rẹn wẹẹ, Osa nọ mwẹ ẹtin ẹre Jehova khin? (Aizaia 40:26)

¹³ E Jehova ẹre ọ tobọre tama ima ne ima tọn aro mu ghee iso, ne ima muẹn roro, vbene irẹn ya ya ẹtin irẹn ru ẹre ne avbe orhọnmwẹ gha rre ehe nọ khẹke ne iran gha ye vbe orere iso. (Tie  Aizaia 40:26.) U sẹtin vbe tama ivbuẹ ne iran ghee orere iso kevbe ne iran muẹn roro emwi ne iran bẹghe. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Tingting, nọ ke Taiwan rre, khare wẹẹ: “Vbe I ye kherhe, mẹ vbe iye mwẹ ghi gha rrie ehe nọ divbiẹ, ma ghaa rre evba, ma wa bẹghe avbe orhọnmwẹ ni rre orere iso ẹse, rhunmwuda, avbe ukpa na miẹn vbe orere ẹvbo i rre evba. Asẹ na, osi na wa gha si mwẹ, I na gha muẹn roro deghẹ I gha sẹtin rhikhan mu e Jehova, rhunmwuda, avbe ihua mwẹ kegha ru emwi nọ gha ya mwẹ khian rree ne Jehova. Iye mwẹ keghi tama mwẹ wẹẹ, ne I gha muẹn roro ẹtin ne Jehova ya yi avbe orhọnmwẹ nii, ne I mieke na gha yerre wẹẹ, ọ gha vbe sẹtin ya ẹtin nii ru iyobọ mẹ, ya werriẹ aro daa ukpokpo nọ rhirhi gha khin. Vbe I ghi gele gbarokotọ ghee evbayi ughughan, I na gele do rẹn aro ọmwa ne Jehova khin, ẹre I na ghi tama egbe mwẹ wẹẹ, I i khian sẹ e Jehova rae ẹdẹ.”

14. De vbene evbibiẹ emọ khian ya loo evbayi ya ma ivbi iran re wẹẹ, Osa nọ sọyẹnmwẹ ẹre Jehova khin?

¹⁴ Emwi ne Jehova yi rhie ẹre ma wẹẹ, Osa nọ sọyẹnmwẹ kevbe nọ hoo ne ima gha ghọghọ ẹre Jehova khin. Avbe umẹwaẹn gualọ otọ ọre miẹn nẹ wẹẹ, avbe aranmwẹ nibun wa mobọ ku, ya sẹ egbe avbe ahianmwẹ kevbe ehẹn. (Job 40:20) Ogiẹ he rhie ivbuẹ ẹdẹ ra, vbe iran ghaa ghee avbe aranmwẹ ni ku? Ivbuẹ he bẹghe ovbi ologbo nọ khu ititi oru khian ra, iran he vbe bẹghe ivbi ekita ni ku ẹdẹ ra? Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ogiẹ ya rhie ivbuẹ vbe iran ghaa ghee avbe aranmwẹ ni ku, u sẹtin loo ẹkpotọ nii ya gi iran rẹn wẹẹ, Osa nọ sọyẹnmwẹ ẹre Jehova khin.—1 Tim 1:11.

15. Vbọ khian ru iyobọ ne evbibiẹ emọ ya rẹn emwi nọ rre ivbi iran ekhọe? (Itan 20:5) (Ghee efoto nọ rre ipapa 24.)

¹⁵ Evbibiẹ emọ sẹtin gha hia ne iran ru iyobọ ne ivbi iran, ne iran sẹtin gha ta emwi ne iran la gberra, sokpan ọna i khuẹrhẹ ugbẹnso. Adeghẹ erriọ ivbuẹ ye, u sẹtin hia ne u ru emwi nọ gha ya iran ta emwi nọ rre iran ekhọe. (Tie Itan 20:5.) Ẹghẹ ne evbibiẹ emọ eso ya ru ọna ọre ẹghẹ ne iran vbe ivbi iran ya gbarokotọ ghee emwi ughughan ne Osanobua yi. Vbọzẹ? Emwi ọkpa nọ si ẹre ne iran na loo ẹkpotọ na ọre wẹẹ, iran ghaa gu ivbi iran guan, ọ gha lọghọ emwi ke  rhie ekhọe ọghe iran ra ọghe ivbi iran hin evba rre. Ọtẹn nokpia ọkpa nọ rre Taiwan, na tie ẹre Masahiko khare wẹẹ: “Ẹghẹ ke ẹghẹ ne imẹ vbe ọvbokhan mwẹ ya viọ ivbi ima ladian ne ima ya khian vbe uhunmwu oke ra vbe ọkpẹn okun ne ebo tie ẹre beach, orhiọn ivbi mwẹ ghi wa sotọ. Ẹghẹ nii, ẹi ghi lọghọ ne ima sẹtin ru iyobọ ne iran ya ta emwi nọ rre iran ekhọe ladian.” E Katya na ka guan kaẹn sin khare wẹẹ: “Iye mwẹ wa mobọ gha rhie mwẹ yo ihe ọkpa ne mose mose vbe I gha zobọ nẹ vbe esuku. Ma ghaa rre ehe nọ divbiẹ vbenian, ẹi lọghọ mwẹ ne I sẹtin tama iye mwẹ emwi nọ sunu vbe esuku vbe ẹdẹrriọ ra emwi nọ kpokpo mwẹ vbe orhiọn.”

16. De vbene ẹgbẹe khian ya koko gha sọyẹnmwẹ emwi ne Osanobua yi?

¹⁶ Ẹgbẹe ghaa koko sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Jehova yi, ẹkpotọ ghi vbe kie ne iran ya sọyẹnmwẹ egbe, ọna gha ya iran gu obọ egbe sayọ. E Baibol khare wẹẹ, ẹghẹ rrọọ na ya “giẹ” kevbe na ya “ku.” (Asan 3:1, 4) E Jehova yi ehe ughughan ne mose mose ye uhunmwu otagbọn na, ne ima gha na sẹtin sọyẹnmwẹ egbe. Evbibiẹ emọ nibun wa viọ ivbi iran ye ehe ughughan ne mose mose vbe na ghee, ehe na na miẹn avbe aranmwẹ kevbe erhan ughughan, eke ne oke ye, ra ọkpẹn okun ne ebo tie ẹre beach. Te ọ gbe ibiẹka eso otiti vbe iran gha yo ehe ne mose mose, iran ghi gha ku yo ku rre, ọ wa vbe yẹẹ iran, ne iran gha ghee avbe aranmwẹ, ne iran gha khuẹ vbe ẹzẹ, odighi ra okun. U miẹn ẹkpotọ nọ kie ne ima ya sọyẹnmwẹ egbe vbe ima gha ladian ya ghee emwi ughughan ne Jehova yi!

17. Vbọzẹ nọ na khẹke ne evbibiẹ emọ ru iyobọ ne ivbi iran ya gha sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Jehova yi?

¹⁷ Agbọn ọgbọn ẹre evbibiẹ emọ kevbe ivbi iran khian na gele sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Osanobua yi. Ẹghẹ nii, ma i khian ghi gha mu ohan avbe aranmwẹ; iran i khian ghi vbe gha lẹẹ ne ima. (Aiz 11:6-9) Ma ghi vbe gha sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Jehova yi vbe etẹbitẹ. (Psm 22:26) Sokpan, evbibiẹ emọ, uwa ghẹ gha khẹ ne Arriọba Osanobua ka rre nẹ, uwa ke ru iyobọ ne ivbi uwa ya gha sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Jehova yi. Zẹvbe ne u ya ya evbayi ma ivbuẹ emwi vbekpa e Jehova, iran gha do bẹghe ẹre wẹẹ, ẹmwata ẹre Ọba e Devid tae vbe ọ khare wẹẹ: “Eo Jehova, ọmwa nọ he ru emwi ne uwẹ ru i rrọọ.”—Psm 86:8.