1, 2. (a) Vbọzẹe ne amuẹtinyan ọghe etẹn ni kporhu vbe ehe ne emwa i na danmwẹho na rhie igiọdu ne ima? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.) (b) Vbe Jesu a taa vbekpae “ẹvbo” ọmwa ne a na kporhu? (Ghee evba gbẹn ye ototọ kuẹi.)

SERGIO KEVBE OLINDA keghi re ọdọ vbe amwẹ ni gberra ukpo 80 nẹ. Arọndẹ ọghe ẹghẹ hia ẹre iran khin vbe United States. Rhunmwuda owẹ nọ khia iran, te okhian ghi lọghọ iran. Ọrheyerriọ, owiẹ owiẹ ẹre iran ya khian ye ehe ne ẹvbo bi la, vbe ọkpẹn ehe ne okotọ na kun sie. Evba, ẹre iran na viọ ebe ne ilavbodẹ. Ẹgogo ihinrọn ẹre iran ya sẹ evba. Ọ gberra ukpo ugie ne iran ke ruẹ re vbenian. Emwa nibun i zẹ ye iran re sokpan, ọni ma ya egbe wọọ iran. Iran ghi gha muẹnmuẹn ogiẹ daa emwa ni gberra ni fi aro mu iran. Ọ gha sẹ ẹghẹ avan, iran ghi fẹko gha rrie owa. Ẹdẹ gha vbe gbe, vbe ẹgogo ihinrọn, iran vbe rre evba nẹ. Igba ehan ẹre iran kporhu vbe uzọla ọkpa, erriọ iran wa ru ẹre vbene ukpo te ya gba.

² Zẹvbe na ghee Sergio vbe Olinda, etẹn eso rrọọ ni wa kporhu vbe ehe ne emwa i na danmwehọ vbe ọwara ukpo nibun. Adeghẹ ako vbenian ẹre uwa na vbe kporhu, ma wa tian uwa ẹsẹse ye ẹbo  izinegbe ne uwa mwẹ. * Izọghae ọghe uwa vbe ugamwẹ e Jehova, keghi rhie igiọdu ne etẹn nibun, ya sẹ egbe etẹn ni kpẹre nẹ vbe otu e Jehova. Ọna ọre ẹmwẹ ne ọgbaroghe ọghe otako eso tae vbekpae etẹn ni mwẹ izọghae vbe ugamwẹ e Jehova. Ọkpa keghi kha wẹẹ: “Ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ya gu etẹn vberriọ winna vbe ikporhu, igiemwi iran keghi rhie ẹtin yọ mwẹ iwu.” Ọvbehe na kha wẹẹ: “Amuẹtinyan ọghe iran keghi ru iyobọ mẹ. Ọ ya mwẹ ya izinegbe kevbe udinmwẹ kporhu.” Ọvbehe na vbe kha wẹẹ: “Igiemwi esi ọghe iran keghi ya mwẹ sọyẹnmwẹ.”

3. De inọta eha ne a khian zẹ ewanniẹn yi vbe ako iruẹmwi na?

³ Ma keghi gualọ igiọdu ne ima mieke na sẹtin ru iwinna ne Jesu waa ima re ya sẹ ufomwẹ. Ewanniẹn ọghe inọta eha, ne a gha zẹ ewanniẹn yi vbe ako iruẹmwi na, gha ru iyobọ ne ima: Vbọzẹe ne orhiọn na zẹdia gbe ye ima iwu? Vbe ima khian ya sẹtin gha mọ ọmọ erhan hẹ? De emwi nọ gha ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na sẹtin gha ya izinegbe mọ ọmọ erhan?

4. (a) De vbene nọ ghaa ye hẹ vbe ekhọe Pọl ne Ivbi e Ju ma na miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi? (b) Vbọzẹe ne ekhọe Pọl na vuọn ne orriara?

⁴ Deghẹ orhiọn ka gbe yọ ruẹ iwu nẹ, rhunmwuda ne emwa i na gbọyẹmwẹ ye ikporhu iyẹn nọ maan vbe ako ne u na kporhu, u ghi gele rẹn vbe nọ ghaa ye ukọ Pọl hẹ. Vbe odẹ ukpo 30 ne ọ ya kporhu, ọ keghi ru iyobọ ne emwa nibun ya do khian erhuanegbe Kristi. (Iwinna 14:21; 2 Kọr 3:2, 3) Vbene ọ hia sẹ, Ivbi e Ju nibun ma kue deba odẹ ọghe ẹmwata. Te eso vbuwe iran ghaa zẹ e Pọl kpokpo amaiwẹ. (Iwinna 14:19; 17:1, 4, 5, 13) Uyinmwẹ ne iran yinrin dae Pọl ma zẹdẹ ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Ọ keghi kha wẹẹ: ‘Ẹmwata ne I tae vbekpae Kristi . . . keghi ya mwẹ khiẹ, u miẹn vbene ekhọe mwẹ vuọn ne orriara ne ẹi fo hẹ.’ (Rom 9:​1-3) Vbọzẹe ne ekhọe Pọl na vuọn ne orriara? Rhunmwuda ekhọe hia ẹre ọ ya gha kporhu iyẹn nọ maan ma Ivbi e Ju. Ọ gele hoẹmwẹ iran. Ọna ẹre ọ zẹe ne ọ na da e Pọl vbe iran fiyekegbe itohan ọghe Osanobua.

5. (a) Vbọ ya ima kporhu ma emwa ọvbehe? (b) Vbọzẹe ne orhiọn na zẹdia gbe ye ima iwu?

⁵ Zẹvbe na ghee Pọl, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ daa emwa, ẹre ọ ya ima kporhu ma iran. (Mat 22:39; 1 Kọr 11:1) Vbọzẹe? Rhunmwuda ma rẹnrẹn afiangbe nibun ne emwa ni ga e Jehova miẹn. Emwa ni rre uwu agbọn ma rẹn ọna hiehie, ọna ẹre ọ si ẹre ne ima na kporhu ma iran ne iran mieke na do rẹn ẹmwata vbekpae Jehova kevbe emwamwa ne ọ mwẹ ne emwa nagbọn. Te ọ ye vbe ne ima tama emwa ne ima kporhu ma wẹẹ: ‘Ọ mwẹ ẹse ọhẹ ne kpataki ne ima mu gie uwa. Wa lahọ ne uwa miẹn ọnrẹn yi.’ Ọna ẹre ọ si ẹre ne “ekhọe ima na vuọn ne orriara” deghẹ iran na hee. Ọna ma rhiema wẹẹ ima i mwẹ amuẹtinyan. Ọ keghi rhiema wẹẹ, ekhọe hia ẹre ima ya kporhu. Sokpan orhiọn gha zẹdia gbe ye ima iwu, te ọ khẹke ne ima zinegbe. Ọ gberra ukpo 25 ne Elena ke ru iwinna arọndẹ. Ẹmwẹ ne ọ tae keghi re ẹmwẹ ne ima hia gha vbe taa vbe ẹkpotọ gha kie ne ima. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ikporhu iyẹn nọ maan keghi re iwinna nọ lọghọ, ọrheyerriọ, a gha wẹẹ ne I zẹ vbuwe iwinna hia, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ẹre I khian ye zẹ.”

6. De inọta ne ima khian ziro yan nia?

⁶ Vbọ ya ima rẹn wẹẹ ima gha sẹtin runagban vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan vbe ehe ke ehe ne ima na kporhu? Ne ima mieke na sẹtin zẹ ewanniẹn ye inọta na, gi ima ziro yan erre eva ne Jesu zẹe, ne ọ na guan  kaẹn evbọzẹe ne ọ na khẹke ne ima gha “mọ ọmọ” erhan. (Mat 13:23) Vbe nokaro, ọ keghi guan kaẹn erhan azara.

7. (a) Vbe erre ọghe Jesu, gha re nọ yan ugbo, erhan azara kevbe abọ re? (b) De inọta ne ima khian ye zẹ ewanniẹn yi?

⁷ Tie Jọn 15:1-5, 8. Jesu keghi tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Odẹ vberriọ ọre a ya rhie uyi Erha mwẹ maan, wa ghi kakabọ mọ, wa ghi do gha re erhuanegbe mwẹ.” Vbe erre na, Jesu keghi gie erhae zẹvbe nọ yan ugbo, irẹn tobọ irẹn ọre “erhan azara” vbene erhuanegbe ẹre na gha re “abọ” re. * Vbọre ọmọ erhan nọ khẹke ne erhuanegbe Kristi gha mọ? Vbe erre na, Jesu ma wa sunu yọ taara ighẹ ọmọ erhan ne erhuanegbe ẹre khian gha mọ, sokpan, ọ ya unu kaẹn emwi kpataki nọ gha ya iran rẹn ọmọ erhan ne iran khian gha mọ.

8. (a) Vbe erre na, vbọzẹe ne a na miẹn wẹẹ ọmọ erhan ne a mọ i re na ya emwa khian erhuanegbe Kristi? (b) De ama ne a ya rẹn emwi ne Jehova gualọ vbe obọ ima?

⁸ Vbe Jesu guan kaẹn erhae, ọ keghi kha wẹẹ: “Abọ nọ ma mọ vbọ, ọ ghi fiaẹn mu fua.” Ọna rhiema wẹẹ, ma ghaa mọ ọmọ erhan, ẹre Jehova khian na gha ghee ima zẹvbe erhuanegbe ọghẹe. (Mat 13:23; 21:43) Nọnaghiyerriọ, vbe erre na, ọmọ erhan nọ khẹke ne Ivbiotu e kristi gha mọ i re na do ya emwa khian erhuanegbe Kristi. (Mat 28:19) Ọ ghaa yerriọ, ọ ghi ye vbe na miẹn wẹẹ, etẹn ni mwẹ amuẹtinyan, ni ma sẹtin ya emwa khian erhuanegbe Kristi, rhunmwuda ne emwa i na gbọyẹmwẹ ye iyẹn nọ maan vbe ako ne iran na kporhu, ẹre ọ ghi re abọ erhan nọ ma mọ ọmọ erhan vbe erre ọghe Jesu. Sokpan, ẹi zẹdẹ erriọ hiehie. Ma i sẹtin kpikpi emwa ne iran do khian erhuanegbe Jesu. Yevbesọni, e Jehova nọ re ahoẹmwọmwa i khian waa ima iwinna ne ima i sẹtin ru. Iwinna ne ima gha sẹtin ru ẹre Osanobua waa ne ima.—Diut 30:11-14.

9. (a) Vbe ima ya mọ ọmọ erhan hẹ? (b) De erre ne ima khian ghi ziro yan na? Vbọzẹe ne ima khian na ziro yan rẹn?

⁹ Vbọ ghi re ọmọ erhan nọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi mọ? Ọ keghi re emwi ne ima hia gha sẹtin ru. Ọni ọre ikporhu iyẹn nọ maan. Ọna ọre iwinna ne Jehova gele waa ne eguọmwadia re hia. * (Mat 24:14) Erre ọghe ọkemwiokọ ne Jesu tae, ẹre ọ ya ọna vẹẹ ne ima rẹn. Gia ziro yan rẹn nia.

10. (a) Vbe erre na, de emwi ne ikpẹ kevbe otọ mudia yi? (b) De ọmọ ne erhan ọka mọ?

¹⁰ Tie Luk 8:5-8, 11-15. Vbe erre ọghe ọkemwiokọ, emwiokọ ra ikpẹ keghi mudia ye “ẹmwẹ Osanobua” ra iyẹn nọ maan ọghe Arriọba. Otọ ne a kọ emwi yi keghi mudia ye ekhọe ọghe emwa nagbọn. Ikpẹ ni dele ye otọ nọ maan keghi gbọzinia, ọ na zọ, ọ na vbe waan do khian ọka nọ mọ. Ikpẹ ni rre ọmọ ọkpọkpa nọ mọẹn kegha re “iyisẹn iyisẹn.” Sokpan de ọmọ ne erhan ọka mọ? Erhan ọka ẹre ọ vbe mọ ra? Ẹo. Ikpọka ọgbọn ẹre ọ mọ. A gha vbe kọ ikpọka nii, ọ gha sẹ ẹghẹ, ọ vbe wan do khian ọka nọ mọ. Vbe erre na, ikpọka kẹkan keghi mọ iyisẹn. De vbene ọna ya kaẹn iwinna ikporhu iyẹn nọ maan hẹ?

11. (a) De vbene erre ọghe ọkemwiokọ ya kaẹn ikporhu iyẹn nọ maan ne ima kpe hẹ? (b) De vbene ima ya mọ ikpẹ ọgbọn hẹ?

¹¹ Gi ima ru igiemwi yọ. Ẹghẹ okaro ne evbibiẹ ima ya maa ima emwi vbekpae Arriọba Osanobua, te ọ ye vbe ne iran kọ emwiokọ ra ikpẹ ye otọ nọ maan. Ọ wa sẹ iran ọyẹnmwẹ vbe ima miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Ikpẹ nii na gha wan. Ọ ghi sẹ eghẹ, ọ na vbe sẹ nọ mọ. Yerre wẹẹ, erhan ọka ne a ka guan kaẹn ban ma mọ erhan ọka ọvbehe, ikpọka ọgbọn ẹre ọ mọẹn. Erriọ ima vbe ye, ọmọ erhan ne ima mọ i re  erhuanegbe ọvbehe, ọ keghi re ikpẹ ọgbọn. * De odẹ nọkhin? Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba ma ọmwa ọvbehe, te ọ ye vbe ne ima mọ ikpẹ ọgbọn ọvbehe, te ọ vbe yevbe ne ima kọe lele ehe hia. (Luk 6:45; 8:1) Emwi kpataki ne ima miẹn ruẹ vbe erre na ọre wẹẹ, ma ghaa kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba, te ima ‘ya izinegbe mọ ọmọ erhan.’

12. (a) De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe erre ọghe erhan azara kevbe ọghe ọkemwiokọ? (b) De igiọdu ne uwẹ miẹn vbe erre na?

¹² De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe erre ọghe erhan azara kevbe ọghe ọkemwiokọ? Erre eva na, ya ima rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin gha mọ ọmọ erhan, ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwa i danmwehọ vbe ako ne ima na kporhu. Emwi ne Osanobua gualọ vbe obọ ima ọre ne ima gha ya izinegbe kporhu. E Pọl keghi kha wẹẹ: “Osanobua gha san dọmwadẹ ọghọe ẹse zẹ vbe ne ọ winnaẹn.” (1 Kọr 3:8) Ọna ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova gha san ima ẹse ye iwinna ne ima winnaẹn, ẹi re emwi ne ima sẹtin fiangbua vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Ọtẹn nokhuo ọkpa nọ re arọndẹ vbe ọwara ukpo 20 nia, ne a tie ẹre Matilda keghi kha wẹẹ: “Ọ keghi sẹ mwẹ ọyẹnmwẹ ne I na rẹn wẹẹ, e Jehova san ima ẹse ya ẹrhiọn ne ima loo vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan.”

13, 14. Zẹvbe nọ rre ebe Rom 10:1, 2, vbọzẹe ne Pọl ma na gi egbe emwa ni ghaa gbodan ye ikporhu iyẹn nọ maan wọọ re?

¹³ Zẹvbe ne ima ka guan kaẹn rẹn sin, orhiọn keghi gbe ye Pọl iwu rhunmwuda Ivbi e Ju nibun ma miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Ọrheyerriọ, e Pọl ma gi egbe Ivbie Ju wọọ re. Ebe ne Pọl gbẹn gie etẹn ni rre Rom ẹre ọ ya ima rẹn ọna. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ekhọe itohan ẹre I ya mu ẹmwẹ iran ye erhunmwu ne iran mieke na miẹnfan. I gha wa sẹ osẹe ne iran wẹẹ ẹmwẹ Osanobua wa rre iran ekhọe ẹsẹse. Sokpan, ọ ma lele uviẹn ọghe imamwaemwi ẹmwata.” (Rom 10:1, 2, NW ) De emwi nọ ye Pọl gha ya izinegbe kporhu?

¹⁴ Okaro, “ekhọe” itohan ẹre ọ gu e Pọl kpa ya gha kporhu ma Ivbi e Ju. Te ọ wa gha hoo  ne Ivbi e Ju eso miẹnfan. (Rom 11:13, 14) Nogieva, te Pọl wa vbe gha mu ẹmwẹ iran ye “erhunmwu.” Ọ kegha rinmwian Osanobua ne ọ ya obọ kaẹn Ivbi e Ju ekhọe, ne iran mieke na miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Nogieha, ne Pọl na bẹghe ẹre wẹẹ, iran mwẹ ekhọe ne a ya ga Osanobua, ẹre ọ zẹe ne ọ na kha wẹẹ: “Ẹmwẹ Osanobua wa rre iran ekhọe ẹsẹse.” E Pọl vbe rẹn wẹẹ, ne Ivbi e Ju eso na mwẹ ekhọe ne a ya ga Osanobua, a gha maa iran odẹ ọghe ẹmwata, iran sẹtin do khian erhuanegbe Kristi.

15. Vbe ima khian ya sẹtin ya egbe tae Pọl hẹ? Ru igiemwi yọ.

¹⁵ De odẹ eso ne ima gha ya sẹtin ya egbe tae Pọl? Okaro, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ekhọe ne a ya gualọ emwa ni mwẹ ekhọe ata ne a ya miẹn ọnrẹn yi ighẹ odẹ nọ su rrie arrọọ ọghe etẹbitẹ. Nogieva, ma vbe gha na erhunmwu gie Jehova nọ ya obọ kaẹn ekhọe ọghe emwa ne ima kporhu ma. (Iwinna 13:48; 16:14) Te ọ ghi rrie odẹ ukpo 30 ne ọtẹn na tie ẹre Silvana ke ru iwinna arọndẹ. Ọ keghi kha wẹẹ: “Vbene I te suẹn gha kporhu, I ka na erhunmwu gie Jehova nọ ya mwẹ gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ẹrhiọn ne I loo ya ikporhu iyẹn nọ maa gha biẹ ọmọ esi.” Ọ vbe khẹke ne ima gha na erhunmwu ne Jehova gha ya odibo ọghẹe dia ima gie emwa ni mwẹ ekhọe ata. (Mat 10:11-13; Arhie 14:6) E Robert, nọ gberra ukpo 30 nọ ke ru iwinna arọndẹ keghi kha wẹẹ: “Ọ keghi re emwi nọ gbe ọmwa otiti ne ima na gu avbe odibo winna rhunmwuda iran rẹnrẹn emwi ne emwa ne ima kporhu ma la gberra.” Nogieha, gi aro ruẹ gha sotọ, ne u mieke na rẹn deghẹ iran mwẹ ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ. Ọtẹn nokpia Carl nọ re odiọn vbe iko, ọ vbe gberra ukpo 50 ne ọ dinmwiamẹ keghi kha wẹẹ: “I keghi gbarokotọ ne I mieke na rẹn deghẹ ọmwa ne I kporhu ma gele mwẹ ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ. Emwi ne I ya rẹn ọre, deghẹ ọ muẹnmuẹn ogiẹ, ugbaro ọre maan vbe uhunmwu ra ọ na nọ ọta kpataki.” Vbene ẹmwata, ma gha sẹtin gha ya izinegbe mọ ọmọ erhan zẹ vbene ukọ Pọl ru ẹre.

16, 17. (a) Vbe ima miẹn ruẹ vbe adia nọ rre ebe Asan Ibo 11:6? (b) De aro ne emwa ya ghee iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghomwa? Ru igiemwi yọ.

¹⁶ Deghẹ emwa ne ima kporhu ma i gbọyẹmwẹ ye iwinna ne ima ru, ma ghẹ gi orhiọn gbe ye ima iwu rhrunmwuda, iyẹn nọ maan ne ima kpe gha sẹtin ru iyobọ ne emwa vbe ọ gha sẹ ẹghẹ. (Tie Asan Ibo 11:6.) Ẹmwata nọ wẹẹ emwa nibun i kue danmwehọ ima, sokpan aro iran sotọ vbe egbe ima. Iran bẹghe vbene ima muegbe ẹse hẹ kevbe uyinmwẹ esi ne ima mwẹ. Ọ gha sẹ ẹghẹ, uyinmwẹ esi ne ima mwẹ sẹtin fi ekhọe emwa ni te ye aro dan ghe ima werriẹ. Sergio kevbe Olinda ne a guan kaẹn vbe omuhẹn ban miẹn afiwerriẹ vbenian vbe egbe emwa ne iran kporhu ma.

¹⁷ Sergio keghi kha wẹẹ: “Rhunmwuda ne egbe ma na sasa ima, ọ mwẹ ẹghẹ eso ne ima ma ya sẹtin yo ehe ne ima na kporhu. Ma ghi werriegbe suẹn, ilavbodẹ eso na gha nọ ima emwi nọ sunu. Iran na wẹẹ ẹmwẹ ima wa da iran vbe asẹ ne ima ma ya sẹtin rre do kporhu.” Olinda na rhie tẹ wẹẹ: Avbe ole tuke tuke na gha fieghe obọ daa ima. Emwa eso ni rre uwu imọto ghi vbe kha wẹẹ, ‘Wa ọbevbaru.’ Iran ẹre ọ ghi gha nọ ne ima viọ ebe ne iran.” Nọ ghi kpa iran odin sẹ ọre emwi ne okpia ọkpa ru. Ọna mu ititi obobo gi iran ya kpọnmwẹ Sergio vbe Olinda ye iwinna esi ne iran ru.

18. Vbọzẹe ne u na ya ekhọe yan rẹn wẹẹ, te u khian gha ya izinegbe mọ ọmọ erhan?

¹⁸ Deghẹ ima ma gi egbe ikporhu iyẹn nọ maan wọọ ima, ma ghi gele gha mwẹ ọghae vbe iwinna ne kpataki ọghe ne a “kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba la otọ agbọn hia.” (Mat 24:14) Sẹ ehia, ma ghi gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko rhunmwuda ima rẹn wẹẹ ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Vbene ẹmwata, e Jehova hoẹmwẹ emwa ni ya izinegbe mọ omọ erhan!