1. De vbene Baibol ya gie ahoẹmwọmwa ọghe ẹmwata?

 TE AHOẸMWỌMWA “mu erhẹn, erhẹn ọghe Jah. Amẹ i sẹtin dọ ẹre yọ, ai miẹn ẹzẹ nọ gha sẹtin lẹẹ rhu ẹre.” b (Ihuan 8:6, 7) Te odẹ ne Baibol wa ya gie ahoẹmwọmwa ọghe ẹmwata wa deyọ! Ẹmwẹ igiọdu ẹre ọna wa khin ne emwa ni ru orọnmwẹ nẹ, uwa gha sẹtin gha mwẹ ahoẹmwọmwa nẹi fafaa.

2. De emwi ne ọdọ vbe amwẹ gha ru ne ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe ghẹ mieke na fafaa?

² Deghẹ ọdọ vbe amwẹ gha hoẹmwẹ egbe sẹ ota, obọ iran ẹre ọ ye. Vbe igiemwi, a gha si erhẹn koko, erhẹn nii sẹtin wa gha giẹn khian vbe nẹi na dọyọ, sokpan ọni ọre deghẹ a na gha si yọ, deghẹ a ma si yọ, erhẹn nii ghi dọyọ. Erriọ ahoẹmwọmwa ne ọdọ vbe amwẹ mwẹ ne egbe vbe ye, ahoẹmwọmwa na sẹtin wegbe sẹ ota, deghẹ iran na gha ru emwi nọ gha yae wegbe sayọ. Ugbẹnso, ọ mwẹ emwi eso nọ gha sẹtin ya ọdọ vbe amwẹ gha roro wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe ma ghi wegbe vbene ọ ka ye, vbe na ghee ẹmwẹ igho, emianmwẹ kevbe ẹmwẹ emọ na koko. Nọnaghiyerriọ, adeghẹ u ru orọnmwẹ nẹ, vbua khian ru ne “erhẹn ọghe Jah” ghẹ mieke na dọyọ vbe orọnmwẹ ruẹ? Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn emwi eha nọ gha ru iyobọ ne avbe ọdọ vbe amwẹ, ne ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe gha wegbe sayọ kevbe ne iran gha mwẹ oghọghọ vbe orọnmwẹ ọghe iran. c

3. Ọdọ vbe amwẹ gha gele sikẹ e Jehova, vbọ khian ya ru iyobọ ne iran hẹ ne ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe gha wegbe yọ? (Asan-Ibo 4:12) (Ghee efoto nọ rre ipapa 21.)

³ Ne “erhẹn ọghe Jah” ghẹ mieke na dọyọ, te ọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ gha hia vbe odẹ ke odẹ, ne iran gha ru emwi nọ gha ya iran sikẹ e Jehova sayọ. De vbene ọna khian ya ru iyobọ ne iran hẹ vbe orọnmwẹ ọghe iran? Ọdọ vbe amwẹ gha gele hoẹmwẹ e Jehova, ẹre iran khian na gha lele ibude nọ rhirhi ke obọ ọre rre, ibude na ẹre ọ khian ghi ru iyobọ ne iran ya sẹtin gban egbe ne ọlọghọmwa ke ọlọghọmwa nọ gha sẹtin ya ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe fafaa. (Tie Asan-Ibo 4:12.) Emwa ni hoẹmwẹ e Jehova vbe hia ne iran gha ya egbe taa ẹre, kevbe ne iran gha mwẹ ekhọe itohan, izinegbe kevbe ekhọe ayabọ vbene Jehova vbe ye. (Ẹfis 4:32–5:1) Ọdọ vbe amwẹ ghaa mwẹ avbe uyinmwẹ esi na, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe ghi gha wegbe yọ. Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Lena, ọ gberra ukpo 25 nẹ nọ he ru orọnmwẹ. Ọtẹn na khare wẹẹ, “Ọmwa nọ hoẹmwẹ e Jehova i lọghọ na hoẹmwẹ ọnrẹn.”

4. Vbọzẹ ne Jehova na zẹ e Josẹf vbe Meri ne iran gha re evbibiẹ e Mẹzaia?

⁴ Gi ima guan kaẹn okha ọkpa vbe Baibol. Vbe Jehova khian zẹ evbibiẹ e Mẹzaia, vbene uniẹn e Devid bun sẹ, e Josẹf vbe Meri, ẹre Jehova zẹ. Vbọzẹ? Rhunmwuda, e Meri vbe Josẹf kakabọ sikẹ e Jehova, e Jehova vbe rẹn wẹẹ, iran gha mu irẹn karo vbe orọnmwẹ ọghe iran. Ọdọ vbe amwẹ, de emwi ne uwa gha miẹn ruẹ vbe obọ e Josẹf vbe Meri?

5. De emwi ne avbe ọdọ gha miẹn ruẹ vbe obọ e Josẹf?

⁵ E Josẹf keghi lele adia ọghe Jehova, ọna ẹre ọ ya ẹre gha re ọdọ nọ rẹn enegbe. Igba eha, ne Jehova rhie adia nẹẹn vbe nọ dekaẹn ẹgbẹe ọre, ọ na wa zẹ owẹ lelẹe vbobọvbobọ, uhiẹn vba miẹn wẹẹ ọ ma gha khuẹrhẹ nẹẹn. (Mat 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Rhunmwuda ne Josẹf na gha lele adia ọghe Jehova, ọ kegha gbogba ga e Meri, ọ na vbe gha gbaroghe ẹre. Muẹn roro, vbene Meri gha hoẹmwẹ e Josẹf hẹ kevbe vbene ọ khian gha rhie ọghọ nẹẹn hẹ, rhunmwuda ne Josẹf na gha re ọdọ esi! Avbe ọdọ uwa gha sẹtin ya egbe taa e Josẹf, ne uwa vbe gha gualọ adia vbe obọ e Jehova, nọ gha ru iyobọ ne uwa ya gha gbaroghe ẹgbẹe ọghe uwa. d U gha lele adia na, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ lọghọ ruẹ, te u rhie ẹre ma wẹẹ, u hoẹmwẹ ọvbokhan ruẹ, te u vbe ru emwi nọ gha ya ahoẹmwọmwa ne uwa mwẹ wegbe sayọ. Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre Vanuatu, ọ gberra ukpo 20 nẹ, nọ he ya ru orọnmwẹ, ọ khare wẹẹ: “Ọdafẹn mwẹ gha gualọ ibude vbe obọ e Jehova vbe ọ gha khian ru emwi, ọ na vbe lele ibude nii, ẹre I na rhie ọghọ nẹẹn sẹ. Orhiọn mwẹ ghi sotọ, I vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, azẹ nọ khẹke ẹre ọ ru.”

6. De emwi ne avbe ikhuo ni ru orọnmwẹ nẹ gha miẹn ruẹ vbe obọ e Meri?

⁶ E Meri tobọre wa gha ru emwi nọ gha yae sikẹ e Jehova kevbe nọ gha ya amuẹtinyan ọghẹe  wegbe; ọ ma wa sẹ emwi hia rae ne Josẹf. E Meri wa rẹn Evbagbẹn Nọhuanrẹn ẹsẹsẹmwẹse. (Ya ghee study note nọ rre Luk 1:46.) Ọ vbe gha rhie ẹghẹ ya mu emwi nọ tie roro. (Luk 2:19, 51) Vbene ẹmwata, ne Meri na kakabọ sikẹ e Jehova ẹre ọ si ẹre nọ na gha re okhuo esi. Ikhuo nibun ni ru orọnmwẹ nẹ wa vbe ya egbe taa e Meri vbe ẹdẹnẹrẹ. Vbe igiemwi, ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Emiko khare wẹẹ: “Vbe ẹghẹ ne I ma na he ru orọnmwẹ, te I wa zẹ ẹghẹ kọ ne I ya ru emwi nọ ya mwẹ sikẹ e Jehova. Sokpan vbe I ghi ru orọnmwẹ nẹ, ọdafẹn mwẹ ẹre ọ ghi gha na erhunmwu ne ima, irẹn ẹre ọ vbe gha mu asanikaro vbe iruẹmwi ẹgbẹe. I keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, I ma ghi gha ru emwi ni ka ru, nọ ya amuẹtinyan mwẹ wegbe, I na wa sẹ emwi hia rae ye obọ ọdafẹn mwẹ. I na do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke ne imẹ tobọ imẹ gha ru emwi nọ gha ya mwẹ sikẹ e Jehova sayọ. Te I ghi zẹ ẹghẹ kọ ne I ya na erhunmwu, ne I ya tie Baibol, kevbe ne I ya mu emwi ne I tie roro.” (Gal 6:5) Avbe ikhuo ni ru orọnmwẹ nẹ, deghẹ uwa na ye gha ru emwi nọ gha ya uwa sikẹ e Jehova sayọ, ọdafẹn uwa ghi gha tian uwa, iran ghi vbe hoẹmwẹ uwa sayọ.—Itan 31:30.

7. De emwi ne ọdọ vbe amwẹ gha miẹn ruẹ vbe obọ e Josẹf vbe Meri vbe nọ dekaẹn ne iran gha ga e Jehova kugbe?

⁷ E Josẹf vbe Meri wa vbe koko gha ru emwi nọ gha ya iran sikẹ e Jehova sayọ. Iran rẹn vbene ọ ru ekpataki hẹ, ne ẹgbẹe gha koko ga e Jehova. (Luk 2:22-24, 41; 4:16) A sẹtin miẹn wẹẹ, ọna ma zẹdẹ gha khuẹrhẹ ne iran, katekate vbe iran ghi suẹn gha mwẹ emọ nẹ. Igiemwi esi ẹre ọna wa khin ne emwa ni ru orọnmwẹ nẹ vbe ẹdẹnẹrẹ! Adeghẹ u mwẹ emọ vbene Josẹf vbe Meri ghaa ye, ọ sẹtin gha lọghọ ne uwa sẹtin gha yo iko ra ne uwa zẹ ẹghẹ kọ ya gha ru iruẹmwi ẹgbẹe. Nọ khian ghi kue lọghọ sẹ ọre ne uwa miẹn ẹghẹ ya gha tie Baibol kugbe ra ne uwa gha na erhunmwu kugbe zẹvbe ọdọ vbe amwẹ. Sokpan ghẹ mianmian wẹẹ, uwa gha koko gha ga e Jehova ẹre uwa khian na sikẹ ọre sayọ, uwẹ vbe ọmwa ne uwa gba rre orọnmwẹ ghi vbe gu obọ egbe sayọ. Nọnaghiyerriọ, uwa gi ugamwẹ e Jehova gha re okaro vbe ẹdagbọn uwa.

8. Adeghẹ ọdọ vbe amwẹ mwẹ ọlọghọmwa vbe orọnmwẹ ọghe iran, de emwi nọ khẹke ne iran ru, ne iran mieke na gha miẹn ere vbe iruẹmwi ẹgbẹe?

⁸ Adeghẹ uwa mwẹ ọlọghọmwa ne uwa la gberra vbe orọnmwẹ ọghe uwa ghi vbo? Ọ sẹtin gha lọghọ ne uwa koko gha ru iruẹmwi ẹgbẹe kugbe. Ọ ghaa yerriọ, uwa sẹtin ya emwi nọ ma tan gbe suẹn, ọ ghi vbe gha re emwi ne uwa gha sọyẹnmwẹ ọnrẹn kevbe emwi ne uwa eva kue yi. Ọna gha ya uwa hoẹmwẹ egbe sayọ, ọ ghi vbe ya uwa gha hoo ne uwa gha ga e Jehova kugbe.

9. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ọdọ vbe amwẹ gha mwẹ ẹghẹ ne egbe?

⁹ Ahoẹmwọmwa ne uwa ni ru orọnmwẹ nẹ mwẹ ne egbe gha vbe sẹtin gha wegbe sayọ deghẹ uwa na gha mwẹ ẹghẹ ne egbe. Uwa ghaa mwẹ ẹghẹ ne egbe, ẹre uwa khian na gele rẹn vbene emwi ye ọvbokhan uwa ra ọdafẹn uwa hẹ. (Gẹn 2:24) Ọ mwẹ ọdọ vbe amwẹ ọkpa na tie ẹre Lilia kevbe Ruslan, ọ gberra ukpo 15 nẹ ne iran ghi ru orọnmwẹ, ọ mwẹ emwi ne iran bẹghe vbe iran da wa ru orọnmwẹ. Nokhuo nọ rrọọ khare wẹẹ: “Ma ma gha miẹn ẹghẹ ya gha ru emwi kugbe vbene ima te roro ẹre yi. Emwi nọ mobọ wa gha miẹn ima ẹdẹ ọre iwinna, iwinna owa, vbene ẹghẹ ya khian emọ na vbe do deba. Ma keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, deghẹ ima ma na gha mwẹ ẹghẹ ne egbe, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne egbe sẹtin fafaa.”

10. De vbene ọdọ vbe amwẹ khian ya lele ibude nọ rre ebe Ẹfisọs 5:15, 16?

¹⁰ De emwi nọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ ru, ne iran mieke na gha mwẹ ẹghẹ ne egbe? Ọ khẹke ne uwa zẹ ẹghẹ kọ ne uwa khian ya gha ru emwi kugbe. (Tie Ẹfisọs 5:15, 16.) Ọtẹn nokpia ọkpa nọ rre Nigeria na tie ẹre Uzondu khare wẹẹ: “I ghaa mwamwa ẹghẹ ne I khian ya ru emwi, I i mwamwa emwi rhọkpa ye ẹghẹ ne I mwẹ ne ọvbokhan mwẹ  rhunmwuda I i yae ku hiehie.” (Fil 1:10) Gi ima guan kaẹn vbene Anastasia ne ọvbokhan ọgbaroghe ọghe otako ọkpa nọ rre Moldova, ya loo ẹghẹ ọre ẹse. Ọtẹn nokhuo na khare wẹẹ: “I keghi hia ne I gha ru emwi nọ khẹke ne I ru vbe ẹghẹ ne ọdafẹn mwẹ ya mwẹ emwi nọ ru vbe obọ. Odẹ vberriọ, ma ghi sẹtin gha mwẹ ẹghẹ ne egbe vbe ima gha ru emwi fo nẹ.” Deghẹ emwamwa ne u ru ma kie ẹkpotọ yọ, ne uwa gha mwẹ ẹghẹ ne egbe ghi vbo?

11. De emwi eso ne Akuila vbe Prisila ghaa ru kugbe?

¹¹ Emwa ni ru orọnmwẹ nẹ gha wa miẹn emwi ruẹ vbe obọ e Prisila kevbe Akuila. Te Ivbiotu e Kristi nibun ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ wa hoẹmwẹ iran. (Rom 16:3, 4) E Baibol ma wa guan kaẹn vbene orọnmwẹ ọghe iran ghaa ye hẹ, sokpan ọ guan kaẹn vbene iran ya gha winna, vbene iran ya gha kporhu kevbe vbene iran ya gha ru iyobọ ne emwa ọvbehe hẹ. Te iran wa gha ru ena hia kugbe. (Iwinna 18:2, 3, 24-26) Uhiẹn, e Baibol i ya unu kaẹn Akuila nẹ ghẹ ya unu kaẹn Prisila.

12. De emwi ne ọdọ vbe amwẹ gha sẹtin ru, ne iran mieke na gha mwẹ ẹghẹ ne egbe? (Ghee efoto nọ rre ipapa 23.)

¹² De vbene emwa ni ru orọnmwẹ nẹ gha ya sẹtin ya egbe taa Akuila vbe Prisila? Muẹn roro, emwi nibun ne uwẹ vbe ọvbokhan ruẹ ra ọdọ ruẹ gha sẹtin ru. Uwa gha sẹtin gha ru avbe emwi na kugbe ra, ne uwẹ ọkpa gha te ya gha ru ẹre ra? Vbe igiemwi, Akuila vbe Prisila ghaa koko kporhu. Uwẹ vbe hia vbe ẹghẹ hia, ne uwa gha ru vberriọ ra? Akuila vbe Prisila vbe gha winna kugbe. A sẹtin miẹn wẹẹ, ehe ughughan ẹre uwẹ vbe ọvbokhan ruẹ ra ọdọ ruẹ na winna, sokpan uwa gha sẹtin hia ne uwa koko gha ru iwinna owa ra? (Asan 4:9) Uwa ghaa ru emwi kugbe, ọ ghi gha ye uwa ẹre rre wẹẹ, ọkpa ẹre uwa khin, ẹkpotọ ghi vbe kie ne uwa ya gha gu egbe guan. Ọ mwẹ ọdọ vbe amwẹ ọkpa na tie ẹre Robert vbe Linda, ọ gberra ukpo 50 nẹ, ne iran he ru orọnmwẹ. Nokpia nọ rrọọ khare wẹẹ: “Ọghe ne ẹmwata, ma i mobọ miẹn ẹghẹ ya koko sọyẹnmwẹ egbe. Sokpan I ghaa kpe ọkpan, ọvbokhan mwẹ na gha ka ẹre, ra I ghaa gbẹn irunmwu, ọvbokhan mwẹ na do deba mwẹ, I wa gha ghọghọ. Ne ima na ru emwi kugbe, keghi ya ima sikẹ egbe sayọ, erriọ ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne egbe vbe ya wegbe yọ.”

13. De emwi nọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ ru, ne iran mieke na gele sikẹ egbe?

¹³ Vbọrhirhighayehẹ, yerre wẹẹ, ọdọ vbe amwẹ gba rre owa ọkpa ma rhie ma wẹẹ, iran sikẹ egbe. Okhuo ọkpa nọ ru orọnmwẹ nẹ, nọ rre Brazil khare wẹẹ: “Vbe ẹdẹnẹrẹ, emwi bun nọ wa rhie ọmwa ẹghẹ. Rhunmwuda ọni, I do bẹghe ẹre wẹẹ, deghẹ ima ma begbe, ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ma mwẹ ẹghẹ ne egbe, rhunmwuda ne ima na rre owa ọkpa. I vbe bẹghe ẹre wẹẹ, ne ima gba wa gha rre efọnkpa ma wa sẹ, ọ khẹke ne I gele gha mwẹ ẹghẹ ne ọdafẹn mwẹ.” E Bruno kevbe ọvbokhan rẹn ighẹ e Tays, keghi hia ne iran gha mwẹ ẹghẹ ne egbe. E Bruno khare wẹẹ: “Vbe uwu ẹghẹ ne ima i ya ru emwi rhọkpa, ma i gi iwinna efoni na piẹn mu ima, sokpan ma ghi ya ẹkpotọ nii ya gu egbe guan.”

14. Adeghẹ ẹi mobọ yẹẹ ọdọ vbe amwẹ ne iran gha ru emwi kugbe, vbọ khẹke ne iran ru?

 ¹⁴ Sokpan adeghẹ a na ghi miẹn wẹẹ, ẹi mobọ yẹẹ uwẹ vbe ọdafẹn ruẹ, ra ọvbokhan ruẹ ne uwa gha ru emwi kugbe ghi vbo? Ọ gha kẹ, ẹi re emwi nọ yẹẹ ọre, ẹre ọ yẹẹ uwẹ, ra a sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ọdafẹn ruẹ ra ọvbokhan ruẹ mobọ ru emwi nọ sọnnọ ruẹ. Ọ ghaa yerriọ, vbọ khẹke ne u ru? Gi ima dọlegbe guan kaẹn erhẹn na koko. Ẹi wa suẹn gha baa gidigidi vbobọvbobọ, te a khian gha fẹko si yọ. Erriọ vbe ye, uwa sẹtin hia ne uwa gha mwẹ ẹghẹ ne egbe vbe ẹdẹgbegbe, a gha wẹẹ ẹghẹ kherhe nọ, uwa sẹtin ka ya ọni suẹn. U ghi hia ne uwa gha ru emwi ne uwa eva gba sọyẹnmwẹ ọnrẹn, ẹi re emwi nọ gha si ẹzọ ne uwa. (Jems 3:18) Kherhe kherhe, vbene uwa te rẹn, ahoẹmwọmwa ne uwa mwẹ ne egbe ghi do gha wegbe sayọ.

15. Vbọzẹ nọ na ru ekpataki ne ọdọ vbe amwẹ gha rhie ọghọ ne egbe, deghẹ iran hoo ne ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe gha wegbe sayọ?

¹⁵ Te ọ wa ru ekpataki ne ọdọ vbe amwẹ gha rhie ọghọ ne egbe. Te ọghọ yevbe na ghẹ ẹhoho na tie ẹre oxygen, nọ ya erhẹn baa. Deghẹ ẹhoho i rrọọ, banban, erhẹn dọyọ nẹ. Erriọ vbe ye, deghẹ ọdọ vbe amwẹ i rhie ọghọ ne egbe, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe sẹtin fafaa. Sokpan, ọdọ vbe amwẹ ghaa rhie ọghọ ne egbe, te iran ru emwi nọ gha ya ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe wegbe sayọ. Yẹrẹro wẹẹ, ẹi re a tae vbe unu ẹre a kha, sokpan ọ khẹke ne ọdafẹn ruẹ ra ọvbokhan ruẹ gele bẹghe ẹre wẹẹ, u rhie ọghọ nẹẹn. Ọ gberra ukpo 25 ne Penny vbe Aret he ya ru orọnmwẹ. Penny khare wẹẹ: “Ọghọ ne ima rhie ne egbe keghi ya ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne egbe wegbe sayọ. Ma i vbe mu emwi lẹre ne egbe, rhunmwuda ma rẹnrẹn wẹẹ, iro ne dọmwadẹ ima mu rre wa mwẹ esa nọ ye.” Nọnaghiyerriọ, de emwi nọ khẹke ne u ru ne ọvbokhan ruẹ ra ọdọ ruẹ mieke na rẹn wẹẹ, u gele rhie ọghọ nẹẹn? Gia guan kaẹn igiemwi ọghe Ebraham vbe Sera.

16. De emwi ne avbe ọdọ gha miẹn ruẹ vbe obọ e Ebraham? (1 Pita 3:7) (Ghee efoto rre ipapa 24.)

¹⁶ Te Ebraham wa gha rhie ọghọ ne Sera. Ọ wa gha rhie ehọ nẹẹn ta yi, e Sera gha vbe mu iro rre, ẹi tilae rua. Ọ mwẹ asẹ ọkpa, ne orhiọn e Sera ma ya sotọ, vbene ọ ya gha balọ ọre vbe ekhọe, erriọ wa ya tae ma Ebraham, ọ na kue gha kha wẹẹ, Ebraham ẹre ọ si ẹmwẹ nọ rre otọ. Te Ebraham ghi suẹn gha vannọ muẹn ra? Ẹo. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, okhuo nọ mwẹ ọghọ kevbe nọ rhie obọ ba emwi ne irẹn ta ẹre Sera khin. Ebraham keghi danmwehọ e Sera, ọ na vbe hia nọ sọfurre ye ẹmwẹ nọ rre otọ. (Gẹn 16:5, 6) Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? Avbe ọdọ, uwa mwẹ asẹ ne uwa gha ya ru azẹ ne ẹgbẹe uwa. (1 Kọr 11:3) Sokpan, ọ gha maan sẹ deghẹ uwa na ka gha nọ ọvbokhan uwa nẹ, uwa ke ru azẹ rhọkpa, katekate deghẹ a na miẹn wẹẹ, azẹ ne uwa khian ru nii kaẹn ọvbokhan uwa. (1 Kọr 13:4, 5) Ugbẹnso, a sẹtin miẹn wẹẹ egbe wọọ ọvbokhan ruẹ ra orhiọn ọnrẹn ma sotọ, ọ sẹtin gha hoo nọ ya ekhọe hia fannọ otọ ẹko ẹre ma ruẹ. Uwẹ rhie ehọ nẹẹn ta yi ra, ne u ya rhie ẹre ma wẹẹ, u rhie ọghọ nẹẹn ra? (Tie 1 Pita  3:7.) Ukpo 30 ẹre ọ ghi rrie na, ne Angela vbe Dmitry ru orọnmwẹ. Angela ghi guan kaẹn vbene ọdafẹn irẹn ya rhie ọghọ ne irẹn hẹ, ọ na kha wẹẹ: “Ẹi mwẹ ẹghẹ ne Dmitry i ya rhie ehọ mẹ ta yi, vbe ohu ghaa mu mwẹ, ra vbe I gha khian gu ẹre guan kẹkan. Ọ wa vbe mwẹ izinegbe vbe egbe mwẹ, uhiẹn vbe I gha ya ohu gu ẹre guan.”

17. De emwi ne ikhuo ni ru orọnmwẹ nẹ gha miẹn ruẹ vbe obọ e Sera? (1 Pita 3:5, 6)

¹⁷ Te Sera wa gha rhie obọ ba azẹ ne Ebraham ru, ọna rhie ma wẹẹ, ọ rhie ọghọ nẹẹn. (Gẹn 12:5) Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Ebraham ya mu ọghọ ye erhunmwuyẹn egbe, iran ma te rẹn wẹẹ erhunmwuyẹn dee. Ebraham keghi tama e Sera nọ sẹ emwi nọ ru rae, nọ ya zẹgiẹ le brẹd nibun. (Gẹn 18:6) E Sera na gele ya ru emwi ne Ebraham wẹẹ nọ ru vbobọvbobọ. Avbe ikhuo ni ru orọnmwẹ nẹ, uwa gha sẹtin ya egbe taa e Sera, ne uwa gha rhie obọ ba azẹ ne ọdafẹn uwa ru. U ghaa ru vberriọ, ahoẹmwọmwa ne uwa mwẹ ne egbe ghi do wegbe sayọ. (Tie 1 Pita 3:5, 6.) E Dmitry na ka guan kaẹn sin vbe okhuẹn nọ lae, ghi guan kaẹn vbene ọvbokhan irẹn ya rhie ọghọ ne irẹn hẹ, ọ na kha wẹẹ: “I wa gbọyẹmwẹ yọ, ne Angela ne ọvbokhan mwẹ na hia nọ ku obọ gbe ba azẹ ne I ru, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi ughughan ẹre ima te mwẹ vbe ekhọe. Adeghẹ emwi nii ma na deyọ vbene ọ te khẹke, ẹi ya ukpẹ rriọ mwẹ.” Ọmwa nọ rhie ọghọ ne ọmwa i lọghọ na hoẹmwẹ ọnrẹn!

18. De afiangbe ne ọdọ vbe amwẹ gha miẹn, deghẹ iran na hia ne ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe gha wegbe yọ?

¹⁸ Vbe ẹdẹnẹrẹ, e Setan wa hoo nọ mu idobo ye orọnmwẹ ọghe Ivbiotu e Kristi, ne ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe mieke na fafaa. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe gha fafaa, iran sẹtin do gha khian rree ne Jehova kherhe kherhe. Vbọrhirhighayehẹ, ahoẹmwọmwa ọghe ẹmwata i sẹtin fafaa! Nọnaghiyerriọ, uwa gi ahoẹmwọmwa ọghe uwa gha yevbe na gie re vbe ebe Ihuan Ne Ọ Sẹẹ Ihuan. Uwa mu e Jehova karo vbe ẹdagbọn uwa, uwa gha mwẹ ẹghẹ ne egbe, uwa gha rhie ọghọ ne egbe, ne uwa vbe gha mu ọghe ọdafẹn uwa ra ọvbokhan uwa roro. Uwa ghaa ru vberriọ, orọnmwẹ ọghe uwa ghi gha rhie uyi gie Jehova, nọ re Osa nọ ya ahoẹmwọmwa ọghe ẹmwata ru emwa ẹse. Vbe deba ọni, vbe na ghee erhẹn na koko ẹse kevbe na si yi, ahoẹmwọmwa ne uwa mwẹ ne egbe i fafaa ẹdẹ.