Ọta Ne Emwa Nọ
Vbe ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl na gha rre uwu ato, iran rri evbare rhọkpa vbọ gberra e mana kevbe ahianmwẹ na tie ẹre kuel ra?
E mana ẹre Ivbi Izrẹl wa mobọ gha re vbe ọwara ukpo 40, ne iran gbe vbe uwu ato. (Ẹks 16:35) E Jehova vbe ya ahianmwẹ na tie ẹre kuel koko iran igbava. (Ẹks 16:12, 13; Nọm 11:31) Vbọrhirhighayehẹ, Ivbi Izrẹl vbe gha mwẹ evbare ọvbehe ne iran vbe gha re, sokpan ọ ma mobọ gha bun vberriọ.
Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ eso, e Jehova ghaa su Ivbi Izrẹl yo “ehe ne iran gha bu agọ yi.” Eke ne amẹ ye kevbe ne evbare eso ne iran gha sẹtin re ye ẹre ọ ghaa su iran yo. (Nọm 10:33) Ọkpa vbe ehe na kha na, kegha re Elim, “ehe ne ẹzẹ iweva kevbe udin ekigbesiyenẹ ye,” ọ khọ wẹẹ, udin ne ako na guan kaẹn ọre emwi okọ na tie ẹre date palm. (Ẹks 15:27) Ebe na tie ẹre Plants of the Bible ghi guan kaẹn e date palm, ọ na wẹẹ, “ehe ughughan ẹre a na miẹn emwi okọ na, ọna ẹre ọ wa mobọ re emwi okọ na miẹn vbe uwu ato. A gha sẹtin yae ru evbare kevbe ofigbọn, emwa nibun sẹtin vbe tota ye irhu ẹre.”
Ọ gha kẹ, Ivbi Izrẹl vbe bu agọ ye ako na ghi tie ẹre Feiran vbe ẹdẹnẹrẹ, nọ re eke ne amẹ ye kevbe nọ maan emwi okọ. Ako na vbe rre usun ako na tie ẹre Iya ọghe Feiran. a Ebe ọkpa na tie ẹre Discovering the World of the Bible ghi guan kaẹn iya na ne amẹ ye, ọ na wẹẹ, utanmwẹ ọnrẹn keghi re “ibiriki 81 [130 km]” kevbe wẹẹ, “ọkpa vbe usun iya nọ ghi tan sẹ, nọ ghi mose sẹ, kevbe ne emwa vbe rẹn sẹ vbe uwu avbe iya ni rre Sinai ẹre nọ.” Ebe nii na ye vbe kha wẹẹ: “Eke ne otọ na maan emwi okọ ne udin ye vbe gha rre iya na, ọ gha kpọlọ sẹ ibiriki 3 [4.8 km]; ke eke ne iya na ke suẹn gha rrie eke na kha na gha sẹ ibiriki 28 [45 km]. Ako na vbe kakabọ yo, ọ gha sẹ odẹ ibata 2,000 [610 m], ako na ẹre a tie ẹre Idẹni ọghe Sinai, rhunmwuda vbe nọ ya mose. Ke ukpo arriaisẹn nibun gha dee, te emwa wa mu okhian yo evba nii, rhunmwuda emwi okọ na, na tie ẹre date palm.”
Emwi oko na tie ẹre date palm vbe eke ne amẹ ye kevbe nọ maan emwi okọ vbe Feiran
Vbe Ivbi Izrẹl khian ghi kpa hin Igipt rre, iran na viọ irhuarhua eso kevbe ọkpan na ya ru ebrẹd lele egbe, ọ gha kẹ, iran vbe mu ọka kevbe ofigbọn lele egbe. A sẹtin miẹn wẹẹ, avbe emwi na gha rherhe fo vbe obọ iran. Iran vbe viọ “ohuan nibun, ẹwe kevbe ẹmila” lele egbe. (Ẹks 12:34-39) Rhunmwuda vbene emwi ye hẹ vbe uwu ato, a sẹtin miẹn wẹẹ, nibun vbe uwu avbe aranmwẹ na wulo. Ọ gha kẹ, iran rri eso vbọ, egbọre, iran vbe ya eso zọ ese, uhiẹn gie avbe ẹbọ nọ ma khianrẹn. b (Iwinna 7:39-43) Ọrheyerriọ, Ivbi Izrẹl vbe gha koko aranmwẹ eso, rhunmwuda vbe iran ghi sọtẹ, e Jehova keghi tama iran wẹẹ: “Ivbi uwa gha su ohuan la ukpo iyeva vbe uwu ato.” (Nọm 14:33) Ọ khọ wẹẹ, avbe emwi irri ne iran ghaa mwẹ, ẹre iran ke gha miẹn ewẹn ẹmila (milk), kevbe emiowo. Vbọrhirhighayehẹ, ena i khian sẹtin mu Ivbi Izrẹl ni rrie odẹ ẹbo eha, vbe ọwara ukpo 40. c
De eke ne avbe aranmwẹ na, na gha miẹn evbare kevbe amẹ? d Ọ khọ wẹẹ, amẹ nọ ghaa rhọọ vbe ẹghẹ nii sẹ amẹ nọ rhọọ vbe ẹdẹnẹrẹ, rhunmwuda ọni, emwi okọ nọ ghaa rre uwu ato bun sẹ nọ ghi rrọọ nian. Ebe na tie ẹre Insight on the Scriptures, Volume 1, khare wẹẹ, vbe odẹ ukpo 3,500 nọ gberra, “amẹ nọ ghaa rre ikinkin ọghe Arabia bun sẹ nọ ghi rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ. Iya nibun ni ghi ka nian, ẹzẹ ẹre iran te gha khin, nọ rhie ma wẹẹ, amẹ wa mobọ gha rhọọ vbe ẹghẹ nii.” Ọrheyerriọ, eke nọ kae kevbe nọ gbe orrirri kuọ ọmwa ẹre ato khin. (Diut 8:14-16) Akpawẹ e Jehova ma kpemehe amẹ ne iran vbe odẹ ọghe ọyunnuan, te Ivbi Izrẹl kevbe avbe emwi irri ọghe iran gha te wulo vbe uwu ato.—Ẹks 15:22-25; 17:1-6; Nọm 20:2, 11.
E Mozis keghi tama Ivbi Izrẹl wẹẹ, e Jehova keghi ya e mana koko iran, ne iran mieke na rẹn wẹẹ, “evbare ọkpa ma sẹ ne ọmwa gha ye egbe yan nọ ya gha rre agbọn, emwi nọ khẹke ọmwa ọre ẹmwẹ ne Osanobua tae.”—Diut 8:3.
b E Baibol ya unu kaẹn igbava ne Ivbi Izrẹl ya ya aranmwẹ zọ ese gie Jehova vbe uwu ato. Nokaro, ọre ẹghẹ na ya mu emwamwa ohẹn gbọọ; nogieva na gha re ẹghẹ ugie alagberra. Ukpo 1512 B.C.E., ẹre emwi eva na sunu, ọni ọre vbọ rre odẹ ukpo ọkpa ne Ivbi Izrẹl kpa hin Igipt rre.—Lẹv 8:14–9:24; Nọm 9:1-5.
c Vbọ ghi bu ufomwẹ ukpo 40 ne Ivbi Izrẹl gbe vbe uwu ato, iran keghi munọ aranmwẹ ni re arriaisẹn nibun vbe okuo. (Nọm 31:32-34) Ọrheyerriọ, te iran wa ye gha rri e mana a te miẹn wẹẹ, iran sẹ Otọ Na Ru Eyan Rẹn.—Jọs 5:10-12.
d E Baibol ma tama ima deghẹ avbe emwi irri ọghe Ivbi Izrẹl vbe gha rri e mana, inu e mana ne dọmwadẹ Ivbi Izrẹl gha sẹtin re, ẹre Jehova wẹẹ ne iran viọ, ọ ma ya unu kaẹn emwi irri ọghe iran.—Ẹks 16:15, 16.
