AKO IRUẸMWI 38
Avbe Igbama—De Vbene Ẹdagbọn Uwa Khian Gha Ye Hẹ Vbe Odaro?
“Vbene u roro emwi hẹ gha gbogba ga ruẹ.”—ITAN 2:11.
IHUAN 135 Irinmwia Ọghe Jehova: “Gha Wan Ovbi Mwẹ”
OLIKA ẸMWẸ ỌGHE AKO IRUẸMWI NA a
1. De ọlọghọmwa ne Jehoas, Uzaia, kevbe Josaia werriẹ aro daa?
GIA kha wẹẹ, te u ye kherhe ra ehọnrre ẹre u khin vbe u suẹn gha kha yan emwa Osanobua zẹvbe ọba, de vbene u gha te ya gha loo ẹtin ruẹ hẹ? E Baibol guan kaẹn igbama eso ni ghaa re ọba vbe Juda. Vbe igiemwi, ukpo 7 kẹkan ẹre Jehoas ghaa ye vbe ọ rri ọba, vbene Uzaia na gha rre ukpo 16, e Josaia na gha rre ukpo 8. Ẹ i khian zẹdẹ gha khuẹrhẹ ne iran! Ọrheyerriọ, iran keghi miẹn iyobọ nọ khẹke, nọ zẹ ighẹ iran sẹtin ru emwi nọ maan vbe ẹdagbọn iran.
2. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima ruẹ vbekpa e Jehoas, Uzaia, kevbe Josaia?
2 Ma i re ọba, ma i vbe re oloi, sokpan ma gha wa miẹn emwi kpataki ruẹ vbe obọ iran eha na. Iran ru azẹ nọ maan, sokpan iran vbe ru azẹ nọ ma deyọ. Igiemwi ọghe iran gha ya ima rẹn vbe nọ ru ekpataki sẹ hẹ, ne ima gha zẹ ọse nọ maan, ne ima gha mu egbe rriotọ kevbe ne ima hia ne ima sikẹ e Jehova.
GHA ZẸ ỌSE NI MAAN
Ma gha sẹtin ya egbe taa igiemwi ọghe Jehoas deghẹ ima na gha rhie ude vbe obọ avbe ọse ni maan (Ghee okhuẹn 3, 7) c
3. De emwi ne Ọba ighẹ Jehoas ru vbe Ogie Ohẹn ighẹ Jehoiada rhie adia nẹẹn?
3 Ya egbe taa e Jehoas, ne u gha ru azẹ nọ maan. Ọba ighẹ Jehoas wa ru azẹ nọ maan vbe ọ ye kherhe. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ọ ma ghi gha mwẹ erha, ọ keghi lele ibude ọghe Ogie Ohẹn ighẹ Jehoiada, ọmwa nọ ya ekhọe hia ga e Jehova ẹre Jehoiada ghaa khin. Ohẹn na kegha bu e Jehoas ude vbe na miẹn wẹẹ, ovbi ẹre nọ. Rhunmwuda ọni, e Jehoas keghi rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, ọ na vbe ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya ru vberriọ. E Jehoas na kue ru emwamwa na dọlọ ọgua Osa ọghe Jehova yi.—2 Krọ 24:1, 2, 4, 13, 14.
4. De afiangbe ne ima miẹn deghẹ uhi e Jehova na gha yẹẹ ima na lele? (Itan 2:1, 10-12)
4 Adeghẹ a na gha ma ruẹ emwi ne u mieke na do hoẹmwẹ e Jehova kevbe ne u gha ya ilele ọghẹe ru emwi, ẹse nọkhua ẹre a ru ruẹ re. (Tie Itan 2:1, 10-12.) Odẹ bun ne evbibiẹ emọ gha ya sẹtin ma ivbi iran emwi. Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Katya, gi ima guan kaẹn vbene erha ọtẹn nokhuo na ya ru iyobọ nẹẹn hẹ, nọ mieke na sẹtin gha ru azẹ nọ khẹke. Erhae ghaa rhie ẹre rrie esuku vbe ẹdẹgbegbe, ọ ghi gu ẹre gha ziro yan ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹrriọ. Ọtẹn nokhuo na khare wẹẹ, “Te ọna wa gha ru iyobọ mẹ ne I sẹtin rẹn emwi nọ khẹke ya ru vbe ọlọghọmwa eso gha de rre vbe ẹdẹrriọ.” Sokpan, deghẹ u na gha roro ẹre wẹẹ, ibude ni rre Baibol ne evbibiẹ ruẹ rhie nuẹn i gu ruẹ zẹ obọ zẹ owẹ ghi vbo? Vbọ khian ru iyobọ nuẹn, ne u mieke na gha rhie ibude ne iran rhie nuẹn? Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Anastasia khare wẹẹ, evbibiẹ irẹn wa rhie ẹghẹ ya rhan otọ evbọzẹe ne iran na yi uhi eso. Ọ khare wẹẹ, “Ọna keghi ru iyobọ mẹ ne I sẹtin gha ghee ẹre wẹẹ, te iran ya adia ne iran rhie mẹ gbogba ga mwẹ, rhunmwuda wẹẹ iran hoẹmwẹ mwẹ, ẹ i re te iran yae ru mwẹ khọọ.”
5. De vbene emwi ne u ru ya dekaẹn evbibiẹ ruẹ kevbe Jehova hẹ? (Itan 22:6; 23:15, 24, 25)
5 Zẹvbe ne u ya lele ibude ne evbibiẹ ruẹ ya e Baibol rhie nuẹn, ẹko ghi gha sẹ iran ọyẹnmwẹ. Nọ ghi wa sẹ ehia, ẹko ghi gha rhiẹnrhiẹn Osanobua, u ghi vbe do sikẹ ọre sayọ. (Tie Itan 22:6; 23:15, 24, 25.) Ena ma sẹ nọ gha ya ruẹ gha ya egbe taa igiemwi esi ne Jehoas rhie yotọ vbe ọ ye kherhe ra?
6. De emwa ne Jehoas ghi gha lele ibude ọghẹe, vbọ ghi sunu? (2 Krọnikol 24:17, 18)
6 Ya abakuru ne Jehoas ru wan ne egbe. E Jehoiada ghi wu nẹ, e Jehoas keghi zẹ avbe ọse dan. (Tie 2 Krọnikol 24:17, 18.) Ọ na gha lele ibude ọghe avbe okoro ni ma hoẹmwẹ e Jehova ni rre Juda. U gha wa kue yọ wẹẹ, te Jehoas gha te gban egbe ne emwa dan na. (Itan 1:10) Nọghayayerriọ, ọ na gha lele ibude dan ne iran rhie nẹẹn. Uhiẹn, vbe Zẹkaraia ne irẹn vbe Jehoas gba re eyeyẹ te hia nọ dia Jehoas ye odẹ, e Jehoas na wẹẹ, ne iran gbe ẹre rua. (2 Krọ 24:20, 21; Mat 23:35) Erriọ ukọnmwẹ ghi sẹ vbe agbọn! E Jehoas te wa gha yin ẹse vbe ẹghẹ owiẹ, sokpan ẹdẹ ghi rrie ota, ọ na ghi do khian ọmwa okeke kevbe izigha. Vbe okiekie, eguọmwadia ẹre, ẹre ọ ghi gbe ẹre rua. (2 Krọ 24:22-25) Ẹdagbọn ọnrẹn i ghẹ te gha yevbe nian, akpawẹ ọ danmwehọ e Jehova kevbe emwa ni hoẹmwẹ e Jehova! De emwi ne u miẹn ruẹ vbe igiemwi na?
7. De aro emwa nọ khẹke ne u gu ru ọse? (Ghee efoto nọ rre ipapa 9.)
7 Emwi ọkpa ne ima miẹn ruẹ vbe emwi ne Jehoas ru ọre wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha zẹ avbe ọse ni gha sẹtin ru iyobọ ne ima ya gha ru emwi nọ khẹke—ọni ọre avbe ọse ni hoẹmwẹ e Jehova, kevbe ni hoo ne iran gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Ẹ i re emwa ne ima gba re ihegbe ọkpa ẹre ọ khẹke ne ima gha gu ru ọse. Yerre wẹẹ, e Jehoiada ne ọsie Jehoas kakabọ diẹn e Jehoas. Nọ egbuẹ wẹẹ: ‘Avbe ọse mwẹ ru iyobọ mẹ ya sikẹ e Jehova sayọ ra? Iran vbe rhie igiọdu mẹ ne I gha lele uhi ọghe Jehova ra? Iran guan kaẹn e Jehova kevbe ẹmwata nọ rre uwu e Baibol ra? Iran vbe ya aro nọ ghaan ghee uhi ọghe Jehova ra? Ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ya ru abakuru, emwi ne I hoo ne I họn ẹre iran tama mwẹ ra, ra iran ya udinmwẹ rhie adia nọ khẹke mẹ?’ (Itan 27:5, 6, 17) Ọghe ne ẹmwata, deghẹ avbe ọse ruẹ ma na hoẹmwẹ e Jehova, ọ ma khẹke ne u gha gu iran mu obọ. Sokpan u ghaa mwẹ avbe ọse ni hoẹmwẹ e Jehova, ghẹ sẹ iran rae, iran gha wa ru iyobọ nuẹn!—Itan 13:20.
8. De emwi nọ khẹke ne u gha mu roro, adeghẹ u na gha loo intanẹt?
8 Intanẹt wa maan na ya gu emwa ima vbe uwu ẹgbẹe kevbe avbe ọse guan. Vbọrhirhighayehẹ, emwa nibun keghi loo ẹre ya fian yan egbe, iran ghi gha mu efoto kevbe vidio ọghe emwi ne iran he dẹ kevbe emwi ne iran he ru ye intanẹt. Adeghẹ u loo intanẹt, nọ egbuẹ wẹẹ: ‘Te I loo ẹre ya fian yan egbe ra? I ru emwi nọ gha rhie igiọdu ne emwa ọvbehe, ra emwi nọ gha ya emwa gha ghee mwẹ gidii ẹre I ru? I gi emwi ne emwa ọvbehe mu ye intanẹt fi mwẹ werriẹ sẹrriọ wẹẹ, te I ghi ya egbe taa iran vbe odẹ ne I ya roro emwi, odẹ ne I ya guan kevbe odẹ ne I ya ru emwi ra?’ Ọtẹn Nokpia Nathan Knorr, nọ ghaa re ọkpa vbe Ẹbu Nọ Su, khare wẹẹ: “Ghẹ gha ru emwi rhunmwuda wẹẹ, u hoo ne u ya ẹko rhiẹnrhiẹn emwa hia. Rhunmwuda, ọni i khian sẹtin sunu. Sokpan, u ghaa ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ẹmwẹ ruẹ ghi gha yẹẹ emwa hia ni hoẹmwẹ e Jehova.”
Ọ KHẸKE NE IMA GHA MU EGBE RRIOTỌ
9. De iyobọ ne Jehova ru ne Uzaia? (2 Krọnikol 26:1-5)
9 Ya egbe taa Uzaia, ne u gha ru azẹ nọ maan. Ọba ighẹ Uzaia wa gha mu egbe rriotọ vbe ọ ye kherhe. Ọ keghi ruẹ vbe na ya “ya ekhọe ẹmwata ga Osanobua.” Vbe uwu ukpo 68 nọ gbe vbe agbọn, ẹghẹ ne Jehova ya fiangbe ẹre, ẹre ọ bun sẹ. (Tie 2 Krọnikol 26:1-5.) Uzaia wa khọnmiotọ yan avbe agbẹnvbo nibun ni re eghian ọghe Ivbi Izrẹl, ọ na vbe gbogba ga e Jerusalẹm. (2 Krọnikol 26:6-15) Te ọ wa gha ghọghọ ye emwi hia ne Jehova ru iyobọ nẹẹn ya ru.—Asan 3:12, 13.
10. De emwi nọ ghi sunu daa Uzaia?
10 Ya abakuru ne Uzaia ru wan ne egbe. Ẹ i re emwa ọvbehe ẹre ọ tama Ọba ighẹ Uzaia emwi nọ gha ru, irẹn ẹre ọ tama emwa emwi ne iran gha ru. Te ọna ghi yae gha roro ẹre wẹẹ, irẹn gha sẹtin ru emwi nọ rhirhi khọn irẹn ra? Ọ mwẹ ẹdẹ ọkpa ne Uzaia la ọgua Osa, ọ na mu egbe ẹre ye ukpo nọ ma sẹ, ọ na ya giẹn eturari vbe ogiukpo, a ma kpasẹ yọ ne avbe ọba gha ru iwinna na. (2 Krọ 26:16-18) Ogie Ohẹn ighẹ Azaraia te hia nọ bu ẹre ude, sokpan ohu keghi kakabọ mu Uzaia. Uzaia keghi mu eni nọ maan nọ te mwẹ vbe odaro e Jehova rhia, e Jehova na ghi mu emianmwẹ oti ku ọre. (2 Krọ 26:19-21) Ẹdagbọn ọnrẹn i ghẹ te gha yevbe nian akpawẹ ọ ye gha mu egbe rriotọ!
Ne ima gha te ya gha rhuọ rhunmwuda emwi ne ima sẹtin ru, ọ khẹke ne ima rhie uyi gie Jehova (Ghee okhuẹn 11) d
11. De emwi nọ khian rhie ẹre ma wẹẹ, ima gele mu egbe rriotọ? (Ghee efoto nọ rre ipapa 11.)
11 Vbe Uzaia ghi khian okpọmwa, ọ keghi mianmian wẹẹ e Jehova ẹre ọ rhie ẹtin ne irẹn, kevbe wẹẹ ẹre ọ zẹe ighẹ irẹn ru nagban. Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? Ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, obọ e Jehova ẹre emwi hia ne ima mwẹ ke rre, ya sẹ egbe iwinna ne ima ru vbe uwu iko. Ne ima gha te ya gha rhuọ rhunmwuda emwi ne ima sẹtin ru, ọ khẹke ne ima rhie uyi gie Jehova. b (1 Kọr 4:7) Ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ, ọ ma gba ne ima fo kevbe wẹẹ, ma wa gualọ adia. Ọtẹn nokpia ọkpa nọ rre odẹ ukpo 60 khare wẹẹ: “I keghi hia ne I ghẹ gha mu ohu ra ne I do gha gbe ọsumẹ segbe vbe emwa gha tama mwẹ wẹẹ, I ru abakuru. Ugbẹnso I gha ru emwi ọvbokhan, a na rhie adia mẹ, I ghi hia ne I gha mwẹ alaghodaro, I vbe rhiegba ye ugamwẹ e Jehova vbene ẹtin mwẹ sẹ.” Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ma ghaa mwẹ imuohan ọghe Jehova, ma na vbe gha mu egbe rriotọ, emwi gha dunna ne ima.—Itan 22:4.
YE GHA SIKẸ E JEHOVA SAYỌ
12. De vbene Josaia ya hia nọ sikẹ e Jehova hẹ vbe ọ ye kherhe? (2 Krọnikol 34:1-3)
12 Ya egbe taa e Josaia, ne u gha ru azẹ nọ maan. Te Josaia ye waan dee vbe ọ suẹn gha hia nọ sikẹ e Jehova. Ọ ghaa hoo nọ ruẹ vbekpa e Jehova kevbe nọ gha ru emwi ne Jehova gualọ. Vbọrhirhighayehẹ, emwi ma zẹdẹ gha khuẹrhẹ ne Josaia. Te Josaia gha sinmwi oseghe ne ugamwẹ e Jehova, rhunmwuda te emwa nibun wa gha ga ẹbọ vbe ẹghẹ nii. Ọ wa gele ru vberriọ! Vbene Josaia te sẹ ukpo 20, ọ suẹn gha wabọ ugamwẹ ohoghe hin otọ Izrẹl rre nẹ.—Tie 2 Krọnikol 34:1-3.
13. U gha ya egbuẹ fiohan ne Jehova, de vbene ọna khian ya ru iyobọ nuẹn hẹ?
13 Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọvbokhan ẹre u khin, u gha sẹtin ya egbe taa e Josaia, deghẹ u na gha hia ne u sikẹ e Jehova sayọ, kevbe deghẹ u na gha ruẹ vbekpa aro ọmwa ne Jehova khin. Ọna ẹre ọ khian ghi ya ruẹ gha hoo ne u ya egbuẹ fiohan nẹẹn. U gha ya egbuẹ fiohan ne Jehova, de vbene ọna khian ya ru iyobọ nuẹn hẹ? E Luke nọ dinmwiamẹ vbe ọ rre ukpo 14 khare wẹẹ, “Ke eban kpa, te I khian mu ugamwẹ e Jehova karo vbe ẹdagbọn mwẹ, I ghi vbe hia ne I gha ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn.” (Mak 12:30) Ma gha vbe ru vberriọ, e Jehova gha wa fiangbe ima!
14. Ru igiemwi ọghe igbama eso ni ya egbe taa e Josaia.
14 De ọlọghọmwa eso ne u gha sẹtin werriẹ aro daa zẹvbe igbama nọ ga e Jehova? E Johan nọ dinmwiamẹ vbe ọ rre ukpo 12, keghi guan kaẹn vbene emwa ne iran gba rre klasi ya gha kpikpi irẹn, ne irẹn si esiga na tie ẹre vape. Ne Johan ghẹ mieke na de ye ifi na, ọ keghi ye egbe ẹre rre wẹẹ e vape gha sẹtin si emianmwẹ ye irẹn egbe, ọ gha vbe sẹtin ya irẹn khian oghian e Jehova. E Rachel nọ dinmwiamẹ vbe ọ rre ukpo 14 ghi guan kaẹn emwi nọ ru iyobọ ne irẹn ya sẹtin la edanmwẹ ne irẹn miẹn vbe esuku gberra, ọ na kha wẹẹ: “I ghi gualọ emwi nọ gha ya mwẹ gha mu ẹmwẹ e Jehova roro. Vbe igiemwi, iran ghaa ma ima okha ọghe emwi ne iran we ọ sunu vbe ẹghẹ nẹdẹ, I sẹtin ya yerre, avbe ẹmwẹ akhasẹ kevbe okha ni rre Baibol. Mẹ vbe ọmwa ghaa guan, I sẹtin vbe yerre ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn ne I gha sẹtin ya ru iyobọ nẹẹn.” Ọlọghọmwa ne u werriẹ aro daa sẹtin lughaẹn ne ọlọghọmwa ne Josaia werriẹ aro daa, sokpan u gha sẹtin ru azẹ nọ khẹke, u vbe gha mwẹ ẹkoata daa e Jehova vbene Josaia ghaa ye. Ọlọghọmwa ne u werriẹ aro daa nian, gha mu ruẹ egbe khẹ avbe ọlọghọmwa ọvbehe ni dee vbe odaro zẹvbe ne u ya waan.
15. Vbọ ru iyobọ ne Josaia nọ na sẹtin ya ẹkoata ga e Jehova? (2 Krọnikol 34:14, 18-21)
15 E Josaia ghi waan nẹ, ọ na suẹn gha dọlọ ọgua Osa yi. Vbe ẹghẹ na na gha ru iwinna na, a keghi miẹn ebe “Uhi ne Jehova viọ ne Mosis.” Vba ghi tie Uhi na, emwi ne Ọba ighẹ e Josaia họn, keghi gbe ẹre egbe, ọ na wa vbe zẹ owẹ lele emwi ne Uhi nii khare. (Tie 2 Krọnikol 34:14, 18-21.) U gha hoo ne u gha tie Baibol vbe ẹghẹ hia ra? Adeghẹ u suẹn gha tie Baibol nẹ, u sọyẹnmwẹ emwi ne u tie ra? U sama ye avbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn ni gha sẹtin ru iyobọ nuẹn ra? Te Luke ne ima ka guan kaẹn sin gbẹnnẹ ọnrẹn ye ebe avbe olika ẹmwẹ eso nọ miẹn vbe emwi nọ tiere. U gha vbe ru vbenian, ọ gha ya ruẹ gha ye ẹre rre ako evbagbẹn nọhuanrẹn kevbe olika ẹmwẹ eso ne u miẹn vbe emwi ne u tiere. Zẹvbe ne ẹmwẹ nọ rre uwu e Baibol ya yẹẹ ruẹ, erriọ ẹre u khian vbe ya gha hoo ne u gha ga e Jehova. Ẹmwẹ Osanobua ghi ru iyobọ nuẹn, vbene ọ vbe ru iyobọ ne Ọba ighẹ e Josaia.
16. Vbọzẹ ne Josaia na ru abakuru nọ wegbe, de emwi ne ima miẹn ruẹ vbe ọna?
16 Ya abakuru ne Josaia ru wan ne egbe. Vbe Josaia rre odẹ ukpo 39, ọ keghi ru abakuru nọ miẹn ọnrẹn uhunmwu. Ọ keghi ru emwi nọ rre ọre ekhọe nọ gha te ya gualọ adia vbe obọ e Jehova. (2 Krọ 35:20-25) Vbe ima mien ruẹ vbe ọna? Ọ gha khọnrẹn we ima khian enọwanrẹn nẹ, ra ọ kpẹẹ re ne ima ke ruẹ e Baibol, te ọ ye khẹke ne ima gha hia ne ima sikẹ e Jehova sayọ. Vbe ima khian ya ru ọna hẹ? Te ọ khẹke ne ima gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia ne Jehova dia ima, ma ghi gha tie Baibol, ma ghi vbe gha lele adia ne etẹn ni deziẹn vbe iko rhie ne ima. Ma gha ru vberriọ, ọ gha lọghọ ma ke ru abakuru, ẹ i mwẹ ọyẹnmwẹ ma vbe gha sẹ ima.—Jems 1:25.
AVBE IGBAMA—AGBỌN GHA SẸTIN MAAN UWA
17. De emwi kpataki ne ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe Ọba ighẹ Jehoas, Uzaia kevbe Josaia?
17 Ẹkpotọ wa kie ne ọmwa ya ru emwi nibun vbe ọ ghaa rre igbama. Okha ọghe Jehoas, Uzaia, kevbe Josaia wa ya ima rẹn wẹẹ, avbe igbama gha sẹtin ru azẹ nọ maan, iran gha vbe sẹtin ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova vbe ẹdagbọn iran. Ọghe ne ẹmwata, uwa sẹtin ye ru abakuru zẹvbe ne ima bẹghe ẹre vbe okha ọghe iran. Ọrheyerriọ, u gha sẹtin ya egbe taa uyinmwẹ esi ne avbe ọba na ghaa mwẹ, u ghi vbe ya abakuru ne iran ru wan ne egbe. U gha ru vberriọ, u gha sẹtin ya aro yọ wẹẹ agbọn gha maan ruẹ.
E Devid keghi hia nọ sikẹ e Jehova vbe ọ ye kherhe. E Jehova na wa vbe rhan obọ miẹn ọnrẹn yi; emwi na wa vbe dunna nẹẹn (Ghee okhuẹn 18)
18. De igiemwi eso nọ rre Baibol nọ rhie ẹre ma wẹẹ, u gha sẹtin gha mwẹ oghọghọ vbe ẹdagbọn ruẹ? (Ghee efoto nọ rre ipapa 12.)
18 Evbagbẹn Nọhuanrẹn vbe guan kaẹn avbe igbama ọvbehe ni gu e Jehova ru ọse, e Jehova fiangbe iran, agbọn na gele maan iran. Ọkpa vbe usun avbe igbama na, ẹre Devid ghaa khin. Te ọ ye kherhe vbe ọ rhikhan mu e Jehova, ọ na vbe do gha re ọba nọ ya ẹkoata ga e Jehova. Ọghe ne ẹmwata, e Devid wa ru abakuru eso, sokpan e Jehova keghi ye miẹn ọnrẹn yi zẹvbe ọmwa nọ mwẹ amuẹtinyan. (1 Ọba 3:6; 9:4, 5; 14:8) U ghaa tie okha ọghe Devid, ọ gha rhie igiọdu nuẹn, ọ ghi vbe ru iyobọ nuẹn ya rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. U sẹtin ru emwamwa ne u tie okha ọghe Mak kevbe Timoti. U gha bẹghe ẹre wẹẹ, ke egbe ọvbokhan kpa ẹre iran ya suẹn gha ga e Jehova, e Jehova na wa vbe rhan obọ miẹn iran yi; emwi na wa vbe dunna ne iran.
19. De vbene ẹdagbọn ruẹ khian gha ye hẹ deghẹ u na yae ga e Jehova?
19 Vbene ima ya loo agbọn ima vbe ẹghẹ owiẹ, ẹre ọ khian ta vbene ota khian gha ye hẹ. U na gha gualọ adia vbe obọ e Jehova, u ma na gha ya emwi nọ rrọọ ruẹ ekhọe ru emwi, e Jehova gha ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin ru azẹ nọ maan. (Itan 20:24) U gha sẹtin gha mwẹ oghọghọ kevbe isọkẹn vbe ẹdagbọn ruẹ. Ghẹ mianmian wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee emwi ne u ru vbe ugamwẹ ọghẹe. Emwi ọvbehe i rrọọ nọ maan sẹ na ya ẹdagbọn ọmwa ga e Jehova.
IHUAN 144 Rhie Aro Dae Ne Ive!
a Avbe igbama, e Jehova rẹnrẹn wẹẹ, uwa werriẹ aro daa ọlọghọmwa ni gha sẹtin ya uwa khian rree ne irẹn. Vbe uwa khian ya sẹtin ru azẹ nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn Erha uwa nọ rre ẹrinmwi? Ma gha guan kaẹn igbama eso, ni ghaa re ọba vbe Juda, kevbe emwi ne uwa gha miẹn ruẹ vbe emwi ne iran ru.
b Ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “Beware of the ‘Humble Brag’” nọ rre jw.org, vbe ototọ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “How Important Is Online Popularity?”
