1. De emwi ne Pita tae, vbe Jesu ghi ya odẹ ọghe ọyunnuan ru iyobọ nẹẹn ya munnọ ehẹn nibun?

 ASỌN ohoho ẹre Pita ya gualọ ehẹn nọ khian gbe, sokpan ọ ma miẹn. Ọ keghi kpa ẹre odin vbe Jesu ghi tama rẹn wẹẹ: “Gua okọ sikẹ uwu odin amẹ, ne uwẹ kevbe avbe ihua fi ọga ya munnọ ehẹn.” (Luk 5:4) E Pita ma yayi we irẹn gha miẹn ehẹn gbe, sokpan ọ keghi ru vbene Jesu khare. Vbene ehẹn ne Pita mu ghi bun sẹ, ọga nọ ya gha si enene ehẹn ladian vbe uwu ẹzẹ na suẹn gha sọlọ. Vbe Pita kevbe emwa ni ghaa gu ẹre winna ghi bẹghe ẹre wẹẹ, emwi ọyunnuan ẹre ọ wa sunu na, ‘unu keghi yan’ iran. Ẹre Pita na ghi kha wẹẹ: “Kpa vbe ehe ne imẹ ye rre Nọyaẹnmwa, rhunmwuda ọmwa orukhọ mẹ khin.” (Luk 5:6-9) E Pita na gha roro ẹre wẹẹ, irẹn ma sẹ nọ khian gha rre ehe ne Jesu ye.

2. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima ruẹ vbekpa e Pita?

² Ẹmwata ẹre Pita tae, “ọmwa orukhọ” ẹre ọ gele gha khin. Evbagbẹn Nọhuanrẹn gi ima rẹn wẹẹ, ọ ghaa mwẹ ẹghẹ eso ne Pita ya ta emwi kevbe nọ ya ru emwi, nọ do gbe I ma rẹn yi vbe okiekie. Vbe nọ ghaa ye ne Pita, erriọ vbe ye ne uwẹ ra? Ọ mwẹ uyinmwẹ dan ne u hoo ne u ban ra, ra iziro dan nọ mobọ la ruẹ ekhọe? Adeghẹ u werriẹ aro daa ọlọghọmwa vbenian, igiemwi ọghe Pita gha ru iyobọ nuẹn. Vbe ima gu kha vberriọ? Muẹn roro: E Jehova gha te sẹtin ru ẹre na ghẹ gbẹn abakuru rhọkpa ne Pita ru yotọ vbe uwu e Baibol. Vbọrhirhighayehẹ, te a ye gbẹn ọnrẹn yotọ ne ima mieke na yae wan ne egbe. (2Tim 3:16, 17) Ma ghaa ruẹ vbekpa e Pita nọ ghaa mwẹ emwi eso nọ gu suan, ọ gha ru iyobọ ne ima ya rẹn wẹẹ, e Jehova ma ya aro yọ wẹẹ, emwi  nọ gba ẹre ima khian gha ru vbe ẹghẹ hia. E Jehova ma hoo ne egbe wọọ ima—ọ hoo ne ima ye gha hia—ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwa ni ma gba ẹre ima khin.

3. Vbọzẹ nọ ma na khẹke ne ima gi egbe wọọ ima?

³ Vbọzẹ nọ ma na khẹke ne ima gi egbe wọọ ima? Emwa mobọ kha wẹẹ, a ghaa ru emwi vbe ẹghẹ hia ẹre a na guẹ. Vbe igiemwi: Ọ sẹtin rhie ukpo nibun ọmwa nọ ruẹ vbe na ya kpee ẹgiọn ke guẹ. Vbe uwu ẹghẹ na, ọ sẹtin ru abakuru nibun, sokpan deghẹ ọ ma na gi egbe wọọ ẹre, ẹre ọ khian na guẹ ọre. Ọ gha khọnrẹn nọ ye guẹ vbe na ya kpee ẹgiọn hẹ, ọ sẹtin ye ru abakuru vbe ẹghẹ eso. Ọrheyerriọ, ẹ i khian gi egbe wọọ re. Ọ ye gha ruẹ ọre, nọ mieke na gha guẹ sayọ. Erriọ vbe ye, a sẹtin miẹn wẹẹ, ma dọlegbe ya ru emwi eso ne ima te ka ban nẹ vbe ẹghẹ nọ gberra. Sokpan, ma i gi egbe wọọ ima, ma ghi ye gha hia ne ima mieke na ban rẹn fo fẹẹrẹ. Ma hia keghi ta ẹmwẹ eso, ma vbe ru emwi eso ne ima do gha gbe I ma rẹn yi vbe okiekie; vbọrhirhighayehẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ alaghodaro. (1 Pit 5:10) E Pita ma gi egbe wọọ re, gi ima guan kaẹn vbene ọ ya ru ọna hẹ. Ẹnina ne Jesu ghaa mwẹ ne Pita, agharhemiẹn wẹẹ, ọmwa nọ ma gba ẹre Pita ghaa khin, gha gu ima kpa ne ima ye gha ga e Jehova.

4. Zẹvbe nọ rre ebe Luk 5:5-10, de vbene Pita ya gie egbe ẹre, sokpan de vbene Jesu ya rhie igiọdu nẹẹn hẹ?

⁴ Evbagbẹn Nọhuanrẹn ma ta emwi nọ si ẹre ne Pita na tie egbe ẹre ọmwa orukhọ, ra orukhọ nọ ghaa mwẹ vbe ekhọe vbe ọ ta ẹmwẹ na. (Tie Luk 5:5-10.) A sẹtin miẹn wẹẹ, ọ ka ru abakuru eso nọ wegbe. Jesu bẹghe ẹre wẹẹ, ohan ghaa mu e Pita, ọ gha kẹ emwi nọ si ẹre ne ohan na gha muẹn ọre, rhunmwuda ne Pita na gha roro ẹre wẹẹ, irẹn ma maan sẹ. Jesu vbe rẹn wẹẹ, e Pita gha sẹtin ga e Jehova sẹ ufomwẹ. Rhunmwuda ọni, Jesu keghi tama e Pita wẹẹ, “Ghẹ mu ohan.” Iziro ọghe Pita keghi fi werriẹ rhunmwuda nọ na rẹn wẹẹ, Jesu mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, irẹn gha sẹtin musọe. E Pita vbe ọtiẹn ọnrẹn ighẹ Andru keghi sẹ iwinna ọgbehẹn ne iran ghaa ru rae, iran na ghi gha lele Mẹzaia, azẹ ne iran ru na keghi wa biẹ ọmọ esi.—Mak 1:16-18.

5. Ne Pita ma na gi ohan muẹn, nọ na suẹn gha lele Jesu, de afiangbe nọ ghi lae miẹn?

⁵ Aro e Pita wa sẹ emwi ọyunnuan nibun ni Jesu ghaa ru zẹvbe nọ ya gha lele ẹre khian. Ọ bẹghe ẹre vbe Jesu mu emwa egbe rran, vbe ọ khulo avbe orhiọn dan hin emwa egbe rre kevbe vbe ọ huẹn emwa ni wulo kpaegbe. b (Mat 8:14-17; Mak 5:37, 41, 42) E Pita vbe miẹn umian ọghe vbene Jesu ya gha khaevbisẹ zẹvbe Ọba  vbe Arriọba Osanobua, ọna keghi re emwi nẹi khian sẹtin mianmian. (Mak 9:1-8; 2 Pit 1:16-18) Vbene ẹmwata, ẹ i re avbiẹ emwi ẹre Pita miẹn, rhunmwuda nọ na gha lele Jesu khian. E Pita ma kue ne avbe iziro nọ ma gba nọ te gha mwẹ vbekpa egbe ẹre si ẹre ghee iyeke, ọna ẹre ọ zẹe ne avbe afiangbe na na sẹ ọre obọ, ẹ i mwẹ ọna ma gha yae sọyẹnmwẹ!

6. Ọ ghaa khuẹrhẹ ne Pita ya ban emwi eso nọ ghaa gu suan ra? Rhan otọ re.

⁶ Agharhemiẹn wẹẹ, aro e Pita sẹ emwi nibun kevbe wẹẹ, ọ vbe họn ẹmwẹ nibun, ọ ye gha mwẹ emwi eso nọ ghaa gu suan. Vbe igiemwi, vbe Jesu tama erhuanegbe ẹre wẹẹ, irẹn gha rri oya kevbe wẹẹ irẹn ghi vbe wu, ne ẹmwẹ ne Baibol tae mieke na sẹ, e Pita keghi tama rẹn wẹẹ, awua awua, ẹ i sunu. (Mak 8:31-33) Ẹghẹ hia, ẹre Pita kevbe avbe erhuanegbe nikẹre ya gha muan ẹmwẹ vbekpa ọmwa nọ kpọlọ sẹ. (Mak 9:33, 34) Vbe asọn nọ gbe fi ẹdẹ ne Jesu wu, e Pita keghi fian ehọ ọghe okpia ọkpa fua. (Jọn 18:10) Vbe asọn nii, ohan keghi mu e Pita sẹrriọ wẹẹ, ọ na siẹn e Jesu igbaha. (Mak 14:66-72) Emwi nọ sunu na, keghi ya e Pita viẹ egbe ẹre rua.—Mat 26:75.

7. De ẹkpotọ nọ kie ne Pita vbe iyeke Jesu ghi rhiọ kpaegbe nẹ?

⁷ Jesu ma gi egbe Pita wọọ ọre. Vbe ọ ghi rhiọ kpaegbe nẹ, ọ na dọlegbe kie ẹkpotọ ne Pita ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọ hoẹmwẹ irẹn. Jesu keghi tama e Pita nọ gha gbaroghe avbe ohuan ọghe irẹn. (Jọn 21:15-17) E Pita na wa gele rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mu egbe ne irẹn ya ru vberriọ. E Pita ghaa rre Jerusalẹm vbe ẹdẹ Pẹntikọst, ọ vbe gha rre usun emwa nokaro na ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ zẹ.

8. De abakuru ne Pita ru vbe Antiọk?

⁸ Uhiẹn, vbe ọ ghi khian Ovbi Otu e Kristi na hannọ zẹ nẹ, te Pita ye gha mwẹ emwi eso nọ ghaa gu suan. Vbe ukpo 36 C.E., e Pita ghaa rre owa Kọniliọs nẹi re Ovbi e Ju vbe ẹghẹ na ya ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ e Kọniliọs zẹ. Te ọna wa rhie ẹre ma wẹẹ, “aro ọkpa ẹre Osanobua ya ghee emwa hia” kevbe wẹẹ, emwa nẹi re Ivbi e Ju gha sẹtin gha rre uwu iko ọghe Ivbi Otu e Kristi. (Iwinna 10:34, 44, 45) Iyeke ọni, e Pita na ghi suẹn gha gu emwa nẹi re Ivbi e Ju rri evbare, ọna keghi re emwi nẹi te ru vbe ẹghẹ nọ gberra. (Gal 2:12) Vbọrhirhighayehẹ, Ivbi e Ju eso ni re Ivbi Otu e Kristi na gha roro ẹre wẹẹ, ọ ma khẹke ne Ivbi e Ju kevbe emwa nẹi re Ivbi e Ju gha rri evbare kugbe. Eso vbe uwu iran na ghi sẹ Antiọk, e Pita ma ghi gha gu etẹn nẹi re Ivbi e Ju rri evbare, ọ gha kẹ, ọ ma hoo nọ ru emwi nọ gha sọnnọ Ivbi e Ju ni rre. Ukọ e Pọl ghi bẹghe emwi ne Pita ru na, ọ keghi gu ẹre gui sirra emwa hia. (Gal 2:13, 14) Vbe uwu ena hia, e Pita ma gi egbe wọọ re. Vbọ ru iyobọ nẹẹn?

9. De vbene emwi nọ rre ebe Jọn 6:68, 69 ya ya ima rẹn wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ ẹkoata ẹre Pita khin?

⁹ Ọmwa nọ mwẹ ẹkoata ẹre Pita ghaa khin; ọ ma kue ne emwi rhọkpa ya irẹn sẹ Jesu rae. Ọ keghi rhie ọna ma vbe asẹ ọkpa ne Jesu ya ta ẹmwẹ ne avbe erhuanegbe ẹre ma rẹn otọ re. (Tie Jọn 6:68, 69.) Ne iran gha te ya zin egbe ne Jesu rhan otọ emwi nọ tae, ra ne iran nọ rẹn emwi nọ yae kha, iran na wa kpa sẹ Jesu rae. Sokpan e Pita ma kpa. Rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, Jesu ọkpa “ẹre ọ ta ẹmwẹ nọ rhie arrọọ ọghe etẹbitẹ ne ọmwa.”

10. De odẹ ne Jesu ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Pita gha musọe? (Ghee efoto nọ rre ipapa 23.)

¹⁰ Jesu ma yangbe Pita. Vbe asọn nokiekie ne Jesu gbe vbe agbọn, Jesu rẹnrẹn wẹẹ, e Pita kevbe avbe ukọ nikẹre gha yangbe irẹn. Vbọrhirhighayehẹ, Jesu yayi wẹẹ, e Pita gha dọlegbe bu irẹn rre, kevbe wẹẹ, ọ gha rhikhan mu irẹn ya sẹ ufomwẹ. (Luk 22:31, 32) Jesu rẹnrẹn wẹẹ, “orhiọn te wa hoo sokpan ikinnegbe khuẹrhẹ.” (Mak 14:38) Rhunmwuda ọni, uhiẹn vbe Pita  siẹn we irẹn ma rẹn Jesu, Jesu ma gi egbe Pita wọọ irẹn. Jesu ghi rhiọ kpaegbe nẹ, ọ na rhie egbe ma e Pita—ọ khọ wẹẹ, e Pita ọkpa ẹre ọ ghaa rre evba. (Mak 16:7; Luk 24:34; 1 Kọr 15:5) U miẹn vbene ọna gha rhie igiọdu ne Pita hẹ!

11. Vbe Jesu a ya gi e Pita rẹn wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ nẹẹn?

¹¹ Jesu keghi gi e Pita rẹn wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ nẹẹn. Vbe iyeke Jesu ghi rhiọ kpaegbe nẹ, ọ keghi ya odẹ ọghe ọyunnuan ru iyobọ ne Pita kevbe avbe ukọ nikẹre ya gbe ehẹn. (Jọn 21:4-6) Emwi ọyunnuan nọ sunu na keghi ya e Pita rẹn wẹẹ, e Jehova gha sẹtin kpemehe emwi na ya yin agbọn ne irẹn. Egbọre, emwi nọ sunu na keghi ye Pita ẹre rre ẹmwẹ ne Jesu tae, nọ na wẹẹ, e Jehova gha kpemehe ne emwa ni “mu ẹmwẹ Arriọba Osanobua karo.” (Mat 6:33) Rhunmwuda ọni, e Pita ma mu iwinna ọgbehẹn karo vbe ẹdagbọn ọnrẹn, ẹmwẹ Arriọba Osanobua ẹre ọ mu karo. Ọ keghi vbe ya udinmwẹ kporhu vbe ẹdẹ Pẹntikọst vbe ukpo 33 C.E., ọ na ru iyobọ ne emwa nibun ya miẹn odẹ ẹmwata yi. (Iwinna 2:14, 37-41) Iyeke ọni, ọ na vbe ru iyobọ ne Ivbi e Sameria kevbe emwa nẹi re Ivbi e Ju ya do rẹn e Kristi. (Iwinna 8:14-17; 10:44-48) Vbene ẹmwata, e Jehova wa gele loo e Pita ya ru iyobọ ne emwa ughughan ya do khian Ivbi Otu e Kristi.

12. De vbene igiemwi ọghe Pita khian ya ru iyobọ ne ima hẹ, vbọ ghaa mwẹ emwi eso nọ lọghọ ima na ban?

¹² E Jehova gha sẹtin ru iyobọ ne ima ne egbe ghẹ wọọ ima. Sokpan, ọ sẹtin ye gha lọghọ, katekate deghẹ emwi ne ima gu suan gu ima obọ ro nẹ. Ugbẹnso, ọ sẹtin yevbe na miẹn wẹẹ, emwi ne ima gu suan wegbe sẹ ọghe Pita. Sokpan, e Jehova gha sẹtin rhie ẹtin ne ima, ne egbe ghẹ mieke na wọọ ima. (Psm 94:17-19) Vbe igiemwi, ọ ghaa mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa nọ ghaa lovbiẹ ke ikpia ne ihua ẹre vbe ukpo nibun a te miẹn wẹẹ, ọ do la odẹ ẹmwata na. Sokpan, ọ keghi fi werriẹ, ọ na do gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi. Ọrheyerriọ, ọ ghaa mwẹ ẹghẹ eso ne iziro dan nii ya gha la ẹre ekhọe. Vbọ ghi ru iyobọ nẹẹn? Ọ khare wẹẹ: “E Jehova ẹre ọ ru iyobọ ne ọmwa. I na do bẹghe ẹre wẹẹ, orhiọn nọhuanrẹn ọghe Jehova gha ru iyobọ mẹ . . . , ya gha ru emwi ne Jehova gualọ . . . Te Jehova ye loo mwẹ vbe ugamwẹ ọghẹe, deba ọni, agharhemiẹn wẹẹ, ọmwa nọ ma gba ẹre I khin, te Jehova ye ru iyobọ mẹ.”

13. Vbe ima khian ya ya egbe taa e Pita hẹ, zẹvbe nọ rre ebe Iwinna 4:13, 29, 31? (Ghee efoto nọ rre ipapa 24.)

¹³ Zẹvbe ne ima bẹghe ẹre, ọ ghaa mwẹ ẹghẹ eso ne Pita ya ru abakuru, rhunmwuda ne ohan  emwa nagbọn na gha muẹn. Sokpan rhunmwuda nọ na na erhunmwu ne Jehova rhie udinmwẹ nẹẹn, ọ keghi sẹtin ru emwi nọ khẹke. (Tie Iwinna 4:13, 29, 31.) Ma gha vbe sẹtin gha mwẹ udinmwẹ. Gia zẹ iro yan emwi nọ sunu daa ọmọ okpia ọkpa na tie ẹre Horst, nọ ghaa rre Nazi Germany. Ọ gberra uhukpa ne ọtẹn nokpia na ta “Heil Hitler!” vbe esuku, rhunmwuda ne iran na gha kpikpi ẹre. Ne evbibiẹ ọre gha te ya gha gu ẹre gui, iran keghi gu ẹre na erhunmwu, iran na rinmwian e Jehova nọ rhie udinmwẹ nẹẹn. Rhunmwuda ne Horst na mu ẹtin yan e Jehova kevbe ne evbibiẹ ọre na ru iyobọ nẹẹn, ọ keghi sẹtin ru emwi nọ khẹke. Vbene ẹghẹ ya khian, ọ keghi kha wẹẹ: “E Jehova ma sẹ mwẹ rae ẹdẹ.” c

14. De vbene ediọn ni rre iko khian ya ru iyobọ ne etẹn ne egbe wọọ re?

¹⁴ E Jehova kevbe Jesu i khian gi egbe ima wọọ iran. Vbe Pita ghi siẹn Jesu nẹ, te ọ khian ghi gha muẹn roro emwi ne irẹn khian ru. Ọni ọre deghẹ irẹn gha ye gha lele Jesu ra ọ gha sẹ ẹre rae? Jesu keghi rinmwian e Jehova vbe erhunmwu nọ ru iyobọ ne Pita ya rhikhan muẹn. Jesu tama e Pita vbekpa erhunmwu nii, ọ na vbe tama rẹn wẹẹ, irẹn ya aro yọ wẹẹ, vbe ẹdẹ ọkpa e Pita gha vbe sẹtin gha rhie igiọdu ne etẹn. (Luk 22:31, 32) Ẹ i mwẹ ẹmwẹ na ma gha rhie igiọdu ne Pita ẹghẹ ke ẹghẹ nọ ya muẹn roro! E Jehova gha sẹtin loo ediọn ya ru iyobọ ne ima vbe ima gha khian ru azẹ ne kpataki, ne ima mieke na sẹtin ru azẹ nọ gha ru iyobọ ne ima ya ye gha ga e Jehova. (Ẹfis 4:8, 11) Ọtẹn nokpia ọkpa nọ kpẹẹ re nẹ nọ ke ga zẹvbe ọdiọn, na tie ẹre Paul wa hia nọ gha ru ọnọna. Ọ gha miẹn ọmwa ne egbe wọọ re, ọ ghi tama iran ne iran muẹn roro vbene Jehova ya ka si iran la odẹ ẹmwata na. Ọ ghi rhie igiọdu ne iran wẹẹ, rhunmwuda ne Jehova na re Osa ọghe ahoẹmwọmwa, ẹ i sẹtin sẹ iran rae ẹdẹ. Ọtẹn na  khare wẹẹ, “I miẹn emwa nibun nẹ ne egbe wọọ re, sokpan iro ma han iran rhunmwuda, e Jehova ru iyobọ ne iran.”

15. De vbene igiemwi ọghe Pita kevbe ọghe Horst ya rhie ẹre ma wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre ebe Matiu 6:33?

¹⁵ Zẹvbe ne Jehova ya kpemehe ne Pita kevbe avbe ukọ nikẹre, ọ gha vbe kpemehe emwi ne ima gualọ deghẹ ima na mu ẹmwẹ Arriọba karo vbe ẹdagbọn ima. (Mat 6:33) Iyeke Okuo Ọgbagbọn Nogieva, Horst ne ima ka guan kaẹn ban keghi suẹn iwinna arọndẹ. Ovbiogue wa gha nọ, rhunmwuda ọni ọ na gha roro ẹre wẹẹ, irẹn i khian sẹtin gha gbaroghe egbe irẹn ne irẹn vbe gha rre iwinna ugamwẹ ẹghẹ hia. Vbọ ghi ru? Ọ keghi sẹ emwi hia rae ye obọ e Jehova, rhunmwuda ọni, vbe ẹghẹ ne ọguọmwadia otako ya mu otuẹ gie iko ọghe iran, ẹdẹ ọkpa ma gha rrọọ nọ ma ya ladian vbe ikporhu. Vbe ufomwẹ uzọla nii, ọguọmwadia otako na rhie igho eso ne Horst, sokpan ọ ma ta ọmwa nọ rhie nene igho nẹẹn, te ọna wa kpa e Horst odin. Igho na gha sẹ ọre ya gha gaga egbe, nọ vbe miẹn ẹghẹ ya gha ru iwinna arọndẹ ọghẹe vbe uki eso. E Horst kegha ghee igho na zẹvbe ẹse nọ ke obọ e Jehova rre, ne Jehova ya gi ẹre rẹn wẹẹ, irẹn gha gbaroghe ẹre. E Horst keghi loo ẹdagbọn ọnrẹn hia ya mu ẹmwẹ Arriọba karo.—Mal 3:10.

16. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima kakabọ ruẹ vbekpa e Pita, ne ima vbe gha tie avbe ebe nọ gbẹnnẹ?

¹⁶ U miẹn vbene Pita khian gha ghọghọ hẹ rhunmwuda ne Jesu ma na sẹ ẹre rae, zẹvbe ne Pita ka wẹẹ ne Jesu ru vbe ẹghẹ omuhẹn! Te Kristi ye gha ru iyobọ ne Pita nọ mieke na gha re ọmwa nọ mudia ẹse kevbe nọ vbe gha re igiemwi esi ne Ivbi Otu e Kristi. Ma gha wa miẹn emwi nibun ruẹ vbe emwi ne Jesu ma e Pita re vbe uwu e Baibol. Emwi eso ne Jesu ma e Pita re kevbe nibun ọvbehe ẹre Pita gbẹn ye elẹta eva ni rre uwu e Baibol, nọ gie gie etẹn ni ghaa rre iko vbe ẹghẹ ọghe avbe ukọ. Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha zẹ iro yan emwi eso vbe elẹta na kevbe vbene ima gha ya rhie emwi ne ima ruẹ ẹre vbọ ye uyinmwẹ.