1. Ma ghaa muẹn roro, emwi ne Jehova wẹẹ irẹn khian ru vbe odaro, vbọ khian ya ru iyobọ ne ima hẹ?

 E JEHOVA khare wẹẹ, irẹn gha ya “arrọọ etẹbitẹ” ru ima ẹse. (Rom 6:23) Ma ghaa mu ọna roro, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova ghi gha wegbe sayọ. Gele muẹn roro: Erha ima nọ rre ẹrinmwi hoẹmwẹ ima sẹrriọ wẹẹ, ọ hoo ne ima gha gu irẹn mu obọ vbe etẹbitẹ.

2. De vbene arrọọ ọghe etẹbitẹ ne Osanobua yan rẹn ya ru iyobọ ne ima hẹ?

² Arrọọ ọghe etẹbitẹ ne Osanobua yan rẹn wẹẹ, ọ gha sẹ ima obọ vbe odaro, keghi ru iyobọ ne ima ya zin egbe edanmwẹ ne ima werriẹ aro daa nian. Ọ gha khọnrẹn ne avbe eghian gha ya ẹmwẹ uwu kpe ohan ye ima egbe, ma i khian sẹ e Jehova rae. Vbọzẹ? Ọkpa vbe usun emwi nọ si ẹre ọre wẹẹ, ma rẹnrẹn wẹẹ ima gha ga e Jehova sẹ ufomwẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima wu, ọ gha huẹn ima kpaegbe. Ẹghẹ nii ma ghi sẹtin ya aro yọ wẹẹ, ma a gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Jọn 5:28, 29; 1 Kọr 15:55-58; Hib 2:15) Vbọzẹ ne ima na yayi wẹẹ, ma gha gele sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ? Gi ima guan kaẹn emwi eso nọ ya ima ya ọna yi.

3. Vbọzẹ ne ima na yayi wẹẹ, e Jehova gha sẹtin rhie arrọọ ọghe etẹbitẹ ne ima? (Psalm 102:12, 24, 27)

³ Ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha sẹtin ru ẹre ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ, rhunmwuda Irẹn Ẹre Ọ Yi Arrọọ kevbe wẹẹ, irẹn tobọ irẹn vbe rrọọ vbe etẹbitẹ. (Psm 36:9) Gi ima guan kaẹn ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn eso, nọ ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova i mwẹ omuhẹn kevbe wẹẹ, te ọ khian gha rrọọ vbe ẹdẹdẹmwẹdẹ. Ebe Psalm 90:2 khare wẹẹ, e Jehova ọre “Osanobua etẹbitẹghori.” Ebe Psalm 102 vbe ta egbe ẹmwẹ vbenian. (Tie Psalm 102:12, 24, 27.) Akhasẹ ighẹ Habakọk ghi guan kaẹn e Jehova, ọ na kha wẹẹ: “Eo Jehova, ke etẹbitẹghori gha dee, uwẹ ọre Osanobua.  Uwẹ ọre Osanobua mwẹ Nọhuanrẹn, nẹi wu.”​—Hab 1:12.

4. Ọ khẹke ne ima gha kpokpo egbe, deghẹ ima ma rẹn otọ vbene Jehova ya rrọọ hẹ vbe etẹbitẹ ra? Rhan otọ re.

⁴ A gha wẹẹ ke “etẹbitẹ” gha dee ẹre Jehova ke rrọọ, ọ lọghọ ruẹ na rẹn otọ re ra? (Aiz 40:28) Deghẹ erriọ nọ, ẹi re uwẹ ọkpa. Vbe Elihu guan kaẹn Osanobua, ọ na kha wẹẹ: “Ma i sẹtin . . . ka inu ukpo nọ ye.” (Job 36:26) Sokpan deghẹ ima ma rẹn otọ emwi, ọ ma rhie ma wẹẹ, emwi nii ma gba. Vbe igiemwi, a sẹtin miẹn wẹẹ ima ma wa rẹn, vbene ukpa ya baa hẹ, sokpan te ọni ghi rhie ma wẹẹ, ukpa i gele rrọọ ra? Hiehie! Erriọ vbe ye, ma ne emwa nagbọn i khian sẹtin wa rẹn otọ re fo vbene Jehova ya rrọọ, ke etẹbitẹ ya fi etẹghori. Sokpan ọna ma rhie ma wẹẹ, Osanobua i gele rrọọ vbe etẹbitẹ. Rhunmwuda wẹẹ, ima ma sẹtin rẹn otọ emwi eso vbekpa Osanobua, ma rhie ma wẹẹ, ẹi erriọ emwi nii gele ye. (Rom 11:33-36) E Jehova rrọọ nẹ, a ke yi agbọn vbe ẹrinmwi, ya sẹ egbe ukpa ne ima ya bẹghe, vbe na ghee ovẹn. E Jehova gi ima rẹn wẹẹ, irẹn ẹre ọ “ya ẹtin ẹnrẹn yi agbọn.” Gele gele, e Jehova rrọọ nẹ, ọ ke “rhaan aro iso nọ vbẹ.” (Jer 51:15; Iwinna 17:24) De emwi ọvbehe nọ si ẹre ne ima gha na sẹtin yayi wẹẹ, ima gha gele sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ?

5. De emwamwa ne Jehova te mwẹ ne Adam vbe Ivi?

⁵ Vbe Jehova yi emwi hia ni rre agbọn na, emwa nagbọn ọkpa ẹre ọ yi nọ sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Te ọ te yi iran ne iran ghẹ gha wu. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova keghi ya obọ sekhae ne Adam wẹẹ: “Ọni nọ rhie ẹwaẹn na ya rẹn emwi nọ maan kevbe nẹi maan ne ọmwa, ghẹ rri ọmọ rẹn. U gha rri ọre, u gha wu ẹdẹ ne ẹdẹrriọ zẹẹ.” (Gẹn 2:17) Akpawẹ Adam vbe Ivi họn ẹmwẹ ne Osanobua, iran i ghẹ te wu. Rhunmwuda ọni, ọ gha gia na kha wẹẹ, te Jehova gha te kue ne iran re vbe “erhan arrọọ” nii vbene ẹghẹ ya khian. Ọna rhie ma wẹẹ, iran gha te sẹtin gha “rrọọ ẹdẹdẹmwẹdẹ” zẹvbe ne Jehova yan rẹn. b​—Gẹn 3:22.

6-7. (a) De emwi ọvbehe nọ rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova ma te yi ima ne ima gha wu? (b) De emwi eso ne u gha hoo ne u ru vbe paradais? (Ghee efoto nọ rre ipapa 4.)

⁶ Vbe ẹdẹnẹrẹ emwa nagbọn i tọ. Avbe umẹwaẹn gualọ otọ re miẹn wẹẹ, emwi ne ẹrherhe ima ne emwa nagbọn gha gele sẹtin mu, sẹ emwi ne ima gha sẹtin ruẹ vbe ukpo kherhe ne ima ya vbe agbọn. Emwi ọyunnuan ẹre ọna wa khin. Vbe ukpo 2010, uhunmwuta ọkpa vbe ebe na tie ẹre Scientific American Mind khare wẹẹ, a gha muẹn ye omwa, emwi ne ẹrherhe ima ne emwa nagbọn gha sẹtin mu, ọ sẹ 2.5 million gigabyte, ọna tan sẹ vbe vidio ọghe ughaẹdẹ 3 million. Ọ gha gberra ukpo 300 a ke ghee vidio vbenian fo.  A sẹtin miẹn wẹẹ, emwi ne ẹrherhe ima gha gele sẹtin mu sẹ ọnọna, sokpan ọna ya ima rẹn wẹẹ, te Jehova yi ẹrherhe ima nọ sẹtin gha mu emwi nọ gberra emwi nọ sẹtin mu nian vbe ukpo 70 ra 80 kẹkan.​—Psm 90:10.

⁷ Te emwa nagbọn wa hoo ne iran gha rrọọ vbe etẹbitẹ, e Jehova ẹre ọ yi iran vberriọ. E Baibol khare wẹẹ, te Osanobua “kue vbe rhie etẹbitẹ ye iran ekhọe.” (Asan 3:11) Ọna ẹre ọ si ẹre ne ima na ghee uwu zẹvbe eghian ọghe ima. (1 Kọr 15:26) Ma ghaa khuọnmwi emianmwẹ nọ wegbe, te ima wa kie abọ rre ne emianmwẹ nii miẹn ima uhunmwu ra? Ẹn o. Sokpan te ima khian bu ọbo ebo nọ gbaroghe ima, ra ma ghi rhie ukhunmwu yọ, ne egbe mieke na rran ima. Te ima khian kue hia vbe odẹ ke odẹ ne emianmwẹ nii ghẹ miẹn ima uhunmwu. Ọmwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn gha wu, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ khian ọmaẹn nẹ ra ọvbokhan ye nọ, te ọ wa da ima sẹ ugboloko sẹrriọ wẹẹ, obalọ nọ si ye ima egbe i fo vbe otọ. (Jọn 11:32, 33) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, akpawẹ Osanobua ma hoo ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ, ẹi ghẹ te yi ima ne ẹrherhe ima gha ruẹ emwi vbe etẹbitẹ, ẹi ghẹ te vbe ru ẹre, ne ima gha hoo ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Sokpan emwi nibun ye rrọọ nọ gha ya ima yayi wẹẹ, ima gha sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Gi ima guan kaẹn emwi eso ne Jehova ru vbe ẹghẹ nọ gberra kevbe emwi eso nọ ru nian, nọ rhie ẹre ma wẹẹ, emwamwa nọ mwẹ ne emwa nagbọn ma he fi werriẹ.

8. De emwi ne ebe Aizaia 55:11 gi ima rẹn vbekpa emwamwa ne Osanobua mwẹ ne emwa nagbọn?

⁸ Agharhemiẹn wẹẹ orukhọ ne Adam vbe Ivi ru si uwu ye ivbi iran egbe, e Jehova ma ye fi emwamwa rẹn werriẹ. (Tie Aizaia 55:11.) Ọ ye hoo ne emwa ni họn ẹmwẹ nẹẹn gha rre agbọn  vbe etẹbitẹ. Emwi ne Jehova he ru kevbe emwi nọ he ta nọ mieke na mu emwamwa rẹn sẹ, ẹre ọ ya ima rẹn ọna.

9. De emwi ne Osanobua wẹẹ irẹn khian ru? (Daniẹl 12:2, 13)

⁹ E Jehova yan rẹn wẹẹ, irẹn gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe, irẹn ghi vbe kie ẹkpotọ ne iran ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Iwinna 24:15; Taitọs 1:1, 2) E Job nọ ya ẹkoata ga Osanobua, wa ya ekhọe hia yayi wẹẹ, e Jehova hoo nọ huẹn emwa ni wulo kpaegbe. (Job 14:14, 15) Akhasẹ ighẹ e Daniẹl ya aro yọ wẹẹ, a gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe kevbe wẹẹ, ẹkpotọ gha kie ne iran ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Psm 37:29; tie Daniẹl 12:2, 13.) Ivbi e Ju ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ Jesu vbe rẹn wẹẹ, e Jehova gha sẹtin rhie “arrọọ etẹbitẹ” ne eguọmwadia ẹre. (Luk 10:25; 18:18) Ẹghẹ hia ẹre Jesu vbe ya gha guan kaẹn arhiọkpaegbe ne Osanobua ru eyan rẹn. Irẹn tobọ irẹn ghi wu, Erhae na huẹn ọnrẹn kpaegbe.​—Mat 19:29; 22:31, 32; Luk 18:30; Jọn 11:25.

10. Ne Jehova na huẹn emwa ni wulo vbe ẹghẹ nọ gberra kpaegbe, vbọ ma ima re? (Ghee efoto nọ rre ipapa 6.)

¹⁰ E Jehova ẹre ọ rhie arrọọ ne ima, ọ vbe mwẹ ẹtin nọ khian ya huẹn ima kpaegbe vbe ima gha wu. Ọ mwẹ okhuo ọkpa nọ dẹgbẹe nọ ghaa rre Zẹrafat. Ovbi ẹre nokpia ghi wu, e Jehova na rhie ẹtin ne Ẹlaija ya huẹn ọnrẹn kpaegbe. (1 Ọba 17:21-23) Ẹghẹ eso ghi gberra nẹ, e Jehova na vbe rhie ẹtin ne akhasẹ ighẹ Ẹlaisia, ọ na huẹn ọmọ okpia ọghe okhuo ọkpa kpaegbe. Ovbi e Siunẹm ẹre okhuo na ghaa khin. (2 Ọba 4:18-20, 34-37) Ena kevbe arhiọkpaegbe nibun ọvbehe ne Baibol guan kaẹn rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova mwẹ ẹtin nọ khian ya huẹn emwa ni wulo kpaegbe. Vbe ẹghẹ ne Jesu na gha rre uhunmwu otagbọn na, te ọ wa rhie ẹre ma wẹẹ, Erhae rhie ẹtin na ya huẹn emwa kpaegbe ne irẹn. (Jọn 11:23-25, 43, 44) E Jesu rre ẹrinmwi nẹ nian, “a rhie asẹ hia ni rre ẹrinmwi kevbe agbọn” nẹẹn. Rhunmwuda ọni, ọ mwẹ ẹtin nọ khian ya huẹn “emwa hia ni rre uwu idin ayere” kpaegbe, ne ẹkpotọ mieke na kie ne iran ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ.​—Mat 28:18; Jọn 5:25-29.

11. De vbene izọese adẹwerriegbe ya kie ẹkpotọ ne ima ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ?

¹¹ Vbọzẹ ne Jehova na kue ne ovbi ẹre wu uwu obalọ? E Jesu gi ima rẹn evbọzẹe, vbọ khare wẹẹ: “Osanobua hoẹmwẹ agbọn na sẹrriọ wẹẹ, ọ na rhie ukpọmọkpa nọ mwẹ ne emwa nagbọn, ne ọmwaikọmwa nọ mu ẹtin yan rẹn ghẹ fuan, sokpan nọ gha mwẹ arrọọ etẹbitẹ.” (Jọn 3:16) Ne Jehova na gie Ovbi ẹre nọ do wu ne ima, ẹre ọ zẹe ne ima na ya aro yọ wẹẹ, ima gha sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Mat 20:28) Ukọ e Pọl ghi guan kaẹn emwi ne kpataki ne Jehova ru na, ọ na kha wẹẹ: “Zẹvbe na miẹn wẹẹ, obọ arhiọnkpa ẹre uwu la rre, erriọ zẹẹ ẹre arhiọkpaegbe vbe la obọ orhiọnkpa rre. Zẹvbe ne emwa hia wulo rhunmwuda ighẹ iran vbe Adam gba re ọkpa, erriọ ẹre a gha vbe huẹn emwa hia kpaegbe rhunmwuda iran keghi re ọkpa ba e Kristi.”​—1 Kọr 15:21, 22.

12. De vbene Arriọba Osanobua khian ya mu emwamwa ne Jehova mwẹ ne ima sẹ hẹ?

¹² E Jesu ma erhuanegbe ẹre ne iran gha na erhunmwu ne Arriọba Osanobua rre kevbe na gha ru ahoo ọghe Osanobua vbe uhunmwu otagbọn na. (Mat 6:9, 10) Ọkpa vbe usun emwamwa ne Jehova mwẹ ne emwa nagbọn, ọre ne iran gha rre agbọn na vbe etẹbitẹ. Ne emwamwa na mieke na mwẹ uhunmwu, e Jehova keghi zẹ Ovbi ẹre ighẹ e Jesu, nọ gha re Ọba Ọghe Arriọba Osanobua. Ke ẹghẹ gha dee ẹre Jehova ke zẹ orhunmwu 144,000, ni khian deba e Jesu mu emwamwa ọghẹe sẹ.​—Arhie 5:9, 10.

13. De emwi ne Jehova ru nian, de emwi nọ khẹke ne ima gha ru?

¹³ E Jehova si “oghẹn ne gbii” koko nian, ọ vbe ma iran odẹ ne iran khian ya gha yin vbe Arriọba nii. (Arhie 7:9, 10; Jems 2:8)  Vbe ẹdẹnẹrẹ, emwa nibun i ru emwi kugbe rhunmwuda ohan kevbe okuo, sokpan oghẹn ne gbii keghi hia vbe odẹ ke odẹ ne iran ghẹ gha khẹko emwa ọvbehe, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ẹvbo ọvbehe ẹre iran ke rre. Uyinmwẹ iran keghi rhie ẹre ma wẹẹ, iran ya umozo ọghe iran khian emwi na ya winna vbe ugbo. (Mai 4:3) Iran i mwẹ obọ vbe okuo nọ wa gbele emwa vbe ẹdẹnẹrẹ, nọghayayerriọ, iran keghi ma emwa ọvbehe emwi vbekpa Osanobua ọghe ẹmwata kevbe emwamwa nọ mwẹ ne emwa nagbọn, ne iran mieke na sẹtin dobọ mu “arrọọ ọghe ẹmwata.” (1 Tim 6:19) Emwa iran vbe uwu ẹgbẹe sẹtin yan gbe iran, a sẹtin vbe miẹn wẹẹ, iran i miẹn igho loo sẹ omwa rhunmwuda wẹẹ, iran rhie egbe ye iwinna ugamwẹ Osanobua, sokpan e Jehova keghi kpemehe emwi ne iran gualọ ne iran. (Mat 6:25, 30-33; Luk 18:29, 30) Avbe emwi ne ima guan kaẹn na ya ima rẹn wẹẹ, Arriọba Osanobua gele rrọọ kevbe wẹẹ, te ọ khian ye gha mu emwamwa ọghe Osanobua sẹ.

14-15. De vbene Jehova khian ya wabọ uwu rua vbe etẹbitẹ?

¹⁴ E Jesu kha nẹ zẹvbe Ọba vbe ẹrinmwi nian, kevbe wẹẹ, ọ gha vbe mu eyan hia ne Jehova yan rẹn sẹ. (2 Kọr 1:20) Ke ukpo 1914 gha dee, ẹre Jesu ke khọnmiotọ yan avbe eghian ọghẹe. (Psm 110:1, 2) Irẹn kevbe emwa ni khian deba ẹre kha, gha rherhe guọghọ emwa dan hia rua.​—Arhie 6:2.

 ¹⁵ Vbe Ukpo Arriaisẹn Ọkpa Ne Jesu Khian Ya Kha, a gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe, a ghi vbe ru iyobọ ne emwa ni họn ẹmwẹ ne Osanobua ya do khian emwa ni gbae. Emwa ni la edanmwẹ nokiekie gberra, ne Jehova buohiẹn ọnrẹn zẹvbe emwa ni gbae gha “yin uhunmwu otagbọn na, iran ghi vbe gha rrọọ vbe etẹbitẹ.” (Psm 37:10, 11, 29) Ma i khian sẹtin ghọghọ vba gha “khọnmiotọ yan,” uwu nọ re “oghian nokiekie.”​—1 Kọr 15:26.

16. De emwi nọ khẹke nọ ya ima gha ga e Jehova?

¹⁶ Zẹvbe ne ima he ruẹ ọre sin, ma bẹghe ẹre nẹ wẹẹ, emwi hia ne ima ya aro yi rre uwu Evbagbẹn Nọhuanrẹn. Avbe emwi ne ima ya aro yi na, gha ru iyobọ ne ima ya rhikhan mu e Jehova vbe ẹghẹ nọ wegbe ne ima ye na. Sokpan ẹi re rhunmwuda wẹẹ, ima hoo ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ ọkpa, ẹre ọ khian ya ima gha họn ẹmwẹ ne Jehova kevbe Jesu. Emwi nọ khẹke nọ ya ima gha họn ẹmwẹ ne iran, ọre rhunmwuda ahoẹmwọmwa nọ wegbe ne ima mwẹ ne iran. (2 Kọr 5:14, 15) Ọna ẹre ọ gu ima kpa, ya ya egbe taa iran, ọ vbe ya ima rhiegba ye iwinna ikporhu, ne ima mieke na gi emwa ọvbehe rẹn emwi ne ima ya aro yi. (Rom 10:13-15) Ma ghaa hia vbe odẹ ke odẹ ne ima gha re emwa ni zẹ emwi obọ, ma ghi do gha re ọsie Jehova.​—Hib 13:16.

17. De emwi nọ khẹke ne dọmwadẹ ima ru? (Matiu 7:13, 14)

¹⁷ Ma a gha rre usun emwa ni khian gha rrọọ vbe etẹbitẹ ra? E Jehova kie ẹkpotọ nii ne ima nẹ. Obọ ima ẹre ọ ghi ye, deghẹ ima gha dia odẹ nọ su rrie arrọọ ọghe etẹbitẹ ya. (Tie Matiu 7:13, 14.) De vbene agbọn khian gha ye hẹ vbe ima gha suẹn gha rri orhiẹnrhiẹn agbọn vbe etẹbitẹ? Ma gha rhie ewanniẹn ye inọta na, vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna.