1-2. Vbọ khẹke ne evbibiẹ emọ ru deghẹ ovbi iran na gha nọ iran ọta vbekpa imamwaemwi ni rre Baibol?

 EMWA ni bun gha wa kue yọ wẹẹ, ẹ i zẹdẹ re iwinna nọ khẹkhẹ na do sẹtin koko emọ. Adeghẹ u mwẹ ọmọ nọ ye waan dee, ma wa kakabọ tian ruẹ ne u na hia ne u ru iyobọ nẹẹn ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. (Diut 6:​6, 7) Zẹvbe ne ovbuẹ ya waan, ọ sẹtin gha nọ avbe ọta eso ne kpataki vbekpa imamwaemwi ni rre Baibol, kevbe evbọzẹe ne Jehova na we ne ima ru emwi eso.

² Ugbẹnso, avbe ọta ne ovbuẹ nọ sẹtin ya osi gha si ruẹ. Ọ sẹtin kue ya ruẹ gha roro ẹre wẹẹ, ẹ i mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Sokpan, ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, erriọ ẹre ibiẹka ni waan dee nọ ọta. (1 Kọr 13:11) Nọnaghiyerriọ, esa i rrọọ ne osi khian ya gha si ruẹ. Ovbuẹ gha nọ ruẹ ọta, ọ khẹke ne u gha ghee ẹre zẹvbe ẹkpotọ nọ kie nuẹn ya ru iyobọ nẹẹn ya sẹtin gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe.

3. Vbe ima khian zẹ iro yan vbe ako iruẹmwi na?

³ Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn vbene evbibiẹ emọ gha ya sẹtin ru iyobọ ne ivbi iran (1) ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, (2) ya gha gbọyẹmwẹ ye uhi kevbe ilele ọghe Jehova, kevbe (3) ne iran sẹtin rhan otọ emwi ne iran yayi ma emwa ọvbehe. Zẹvbe ne ima ya zẹ iro yan emwi eha na, ma gha zẹ iro yan emwi eso nọ si ẹre ne ọta ne ibiẹka nọ na ru ekpataki kevbe emwi eso ne uwa ru zẹvbe ẹgbẹe nọ gha sẹtin kie ẹkpotọ ne uwa ya ma ivbi uwa emwi vbekpa emwi ne ima yayi.

RU IYOBỌ NE OVBUẸ YA GHA MWẸ AMUẸTINYAN NỌ WEGBE

4. De ọta eso ne emọ gha sẹtin nọ, kevbe wẹẹ, vbọzẹ?

⁴ Evbibiẹ emọ ni re Ivbi Otu e Kristi rẹnrẹn wẹẹ, a i rri amuẹtinyan vbe ukhu. A ma biẹ uwẹ biẹ amuẹtinyan. Erriọ ẹre ọ vbe ye ne ovbuẹ. Vbene ọmọ ya waan, ọ sẹtin gha nọ egbe avbe ọta vbenian: ‘Vbia khian ya rẹn hẹ wẹẹ, Osanobua rrọọ? I gha gele sẹtin mu ẹtin  yan emwi nọ rre Baibol ra?’ Uhiẹn, e Baibol kue rhie igiọdu ne ima, ne ima gha “loo ẹrherhe ọghe” ima kevbe ne ima gha “gbarokotọ vbe emwi hia, ne [ima] mieke na rẹn emwi nọ khẹke.” (Rom 12:1; 1 Tẹs 5:21) Inọta nọ ghi rre evba ọre wẹẹ, vbua khian ya ru iyobọ ne ovbuẹ ya sẹtin gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe?

5. De emwi ne evbibiẹ emọ gha ru ne iran ya ru iyobọ ne ovbi iran, nọ mieke na ya emwi nọ rre Baibol yi? (Rom 12:2)

⁵ Ru iyobọ ne ovbuẹ nọ sẹtin tobọre gualọ otọ re miẹn wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre uwu e Baibol. (Tie Rom 12:2.) Ovbuẹ gha nọ ruẹ ọta, loo ẹkpotọ nii ya ma ẹre vbene ọ gha ya sẹtin loo emwi ughughan ne ima ya ru ezanzan vbe na ghee Watch Tower Publications Index kevbe Research Guide for Jehovah’s Witnesses ya gualọ ewanniẹn ọghe ọta nọ nọ rẹn. Vbe Research Guide for Jehovah’s Witnesses, gha rrie uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “The Bible,” u ghi ke evba lae “Inspired by God” vbe ako na, u gha miẹn osẹ nọ rhie ẹre ma wẹẹ, e Baibol i wa re ebe nọ maan kẹkan ne emwa nagbọn gbẹn. Nọghayayerriọ, “ẹmwẹ Osanobua” ẹre Baibol gele khin. (1 Tẹs 2:13) Vbe igiemwi, ọ sẹtin ru ezanzan vbekpa ẹvbo ọghe Ivbi Asiria nẹdẹ na tie ẹre Nenivẹ. Vbe ẹghẹ nọ gberra, emwa eso ni gbodan ghee Baibol kegha kha wẹẹ, ọ ma mwẹ ẹghẹ ọkpa ne ẹvbo na tie ẹre Nenivẹ ya gha rrọọ. Sokpan, ọ ghi rre odẹ ukpo 1850, emwa ni gualọ otọ emwi keghi miẹn emwi eso vbe uwu otọ ni rhie ẹre ma wẹẹ, emwi ne Baibol tae vbekpa ẹvbo na wa gba. (Zẹf 2:​13-15) Deghẹ u hoo ne u rẹn sayọ vbekpa ẹmwẹ akhasẹ ne Baibol tae vbekpa oguọghua ọghe Nenivẹ ya ghee uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “U Ka Rẹn ra?” nọ rre ebe Owa Ọkhẹ ọghe November 2021. Ovbuẹ gha ya emwi nọ ruẹ re vbe avbe ebe ọghomwa ya tae emwi nọ miẹn tie vbe encyclopedia kevbe avbe ebe ọvbehe, ọ ghi gele do bẹghe ẹre wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre uwu e Baibol.

6. De vbene evbibiẹ emọ gha ya sẹtin ru iyobọ ne ovbi iran ya gha mu emwi nọ ruẹ roro? Ru igiemwi yọ. (Vbe ya ghee efoto.)

⁶ Ru iyobọ ne ovbuẹ, nọ sẹtin gha mu emwi nọ ruẹ roro. Ẹkpotọ ni bun wa rrọọ ne evbibiẹ emọ gha sẹtin ya gu ovbi iran guan vbekpa Osanobua kevbe Baibol. Ẹkpotọ eso ne evbibiẹ emọ gha sẹtin loo ya ma ovbi iran emwi, ọre vbe iran gha mu okhian gha rrie ehe na viọ emwi arre yi, ogba na kọ emwiokọ ughughan yi (botanical garden) ra vbe iran gha mu otuẹ gha rrie ehe na viọ emwi arre yi vbe abotu ọghe Avbe Osẹe Jehova. Vbe igiemwi, ọ ghaa re eke na viọ emwi arre yi ẹre uwa yo ra te uwa ghee efoto ọghe emwi arre vbe intanẹt, u sẹtin gi ovbuẹ rẹn okha eso ra u ghi ma ẹre emwi arre eso nọ gha yae yayi wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre uwu e Baibol. Ovbuẹ rẹnrẹn wẹẹ, eni Osanobua rre okuta ọkpa na tie ẹre Moabite Stone ra? Ukpo 3,000 ẹre okuta na he ya rrọọ. Okuta na guan kaẹn na rre Louvre Museum nọ rre Paris vbe France. Okuta na ru nọ vbe yevbe na ghee Moabite Stone rre eke na viọ emwi arre  yi na tie ẹre, “The Bible and the Divine Name” vbe Igiogbẹ Ọghe Avbe Osẹe Jehova nọ rre Warwick, New York. E Moabite Stone vbe gi ima rẹn wẹẹ, Ọba ighẹ Mesia ọghe Moab vbe sọtẹ daa Ivbi Izrẹl. Ọna wa vbe gua emwi ne Baibol ta ro. (2 Ọba 3:​4, 5) Ovbuẹ gha gele bẹghe osẹ nọ rhie ẹre ma wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre uwu e Baibol, amuẹtinyan ọghẹe ghi do wegbe sayọ.​—Yae taa 2 Krọnikol 9:6.

7-8. (a) Vbe ima miẹn ruẹ vbe odẹ ne mose mose ne Jehova ya yi emwi ughughan? Ru igiemwi yọ. (Vbe ya ghee efoto.) (b) De ọta eso nọ gha sẹtin ru iyobọ ne ovbuẹ ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yi emwi hia?

⁷ Rhie igiọdu ne ovbuẹ nọ gha gbarokotọ ghee evbayi. Uwa ghaa khian ẹlẹ khian vbe eke ne avbe erhan ughughan ye, ra vbe uwa ghaa winna vbe ogba ne uwa kọ emwi yi, uwa sẹtin gi ovbi uwa rẹn vbekpa odẹ ughughan ne Osanobua ya yi emwi eso. Vbọzẹ? Rhunmwuda te avbe emwi na rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ yi iran, ne iran gha ye vberriọ wa kakabọ mwẹ ẹwaẹn. Vbe igiemwi, ke ukpo ni bun gha dee ẹre avbe umẹwaẹn ke ruẹ vbekpa avbe emwi ni kinnọ lẹga inugba nọ khin ne Ebo tie ẹre Spiral pattern. Umẹwaẹn ọkpa na tie ẹre Nicola Fameli keghi rhan otọ re wẹẹ, vbene Osanobua ya yi emwi eso te iran kinnọ lẹga inugba nọ khin, u gha ka inugba ne iran kinnọ lẹga, u ghi wa bẹghe ẹre wẹẹ, uwọnmwẹ ẹre eso wa khin. Ọna ẹre Ebo tie ẹre Fibonacci sequence. U gha sẹtin miẹn emwi na guan kaẹn na vbe emwi ni bun ne Osanobua yi, vbe na ghee ititi orhọnmwẹ ni rre orere iso, emwi ughughan ni yevbe na ghee ughughọn ọghe egilẹ na tie ẹre nautilus shell, ebe ọghe emwiokọ, kevbe uhunmwu eflawa na tiẹre sunflower. a

⁸ Ovbuẹ sẹtin do ruẹ vbekpa vbene emwi ọvbehe ni bun ne Osanobua yi ye hẹ vbe owebe. Vbe igiemwi, ọ mwẹ odẹ eso ne erhan eso ya waan, iran ghi zẹlẹ abọ, abọ ne iran zẹ nii ghi vbe zẹlẹ abọ ọvbehe, ọna ẹre Ebo tie ẹre fractal pattern. U gha wa vbe miẹn emwi na guan kaẹn na vbe evbayi ni bun ọvbehe. De ọmwa nọ yi avbe emwi na ne iran ye mose mose vbenian? Zẹvbe ne ovbuẹ ya mu egbe ọta vbenian roro, ọ sẹtin do gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yi emwi hia. (Hib 3:4) Zẹvbe ne ovbuẹ ya waan, u sẹtin nọ rẹn wẹẹ, “Adeghẹ Osanobua ẹre ọ yi ima, u ma ghee ẹre wẹẹ, irẹn ẹre ọ vbe rẹn emwi nọ khẹke ne ima gha ru ne ima mieke na gha ghọghọ ra?” Ẹghẹ nii, u ghi gi ẹre rẹn wẹẹ, avbe emwi ne Osanobua we ne ima gha ru, nọ gha ya agbọn maan ima wa rre Baibol.

RU IYOBỌ NE OVBUẸ NỌ SẸTIN RẸN EVBỌZẸE NỌ NA KHẸKE NỌ GHA YA ILELE NI RRE BAIBOL RU EMWI

9. De emwi nọ gha sẹtin ya ovbuẹ nọ ọta vbekpa emwi eso ne Baibol we ne ima ghẹ ru?

⁹ Ovbuẹ gha nọ ruẹ ọta eso vbekpa emwi eso ne Baibol we ne ima ghẹ ru, u ghi hia ne u rẹn evbọzẹe nọ na nọ egbe ọta vberriọ. Te ọ ma gele kue ye emwi ne Baibol khare, ra te ọ lọghọe nọ  sẹtin rhan otọ re ma emwa ọvbehe? Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, u sẹtin loo ebe na tie ẹre, Sọyẹnmwẹ Arrọọ Vbe Etẹbitẹ! b ya ru iyobọ ne ovbuẹ ya rẹn evbọzẹe nọ na khẹke na gha ya ilele ni rre uwu e Baibol ru emwi.

10. Vbua khian ya ru iyobọ ne ovbuẹ hẹ nọ mieke na gha muẹn roro vbene ọ khian ya sẹtin sikẹ e Jehova hẹ?

¹⁰ Ru iyobọ ne ovbuẹ nọ sẹtin sikẹ e Jehova khuankhuankhuan. Zẹvbe ne u ya gu ovbuẹ ruẹ Baibol, u ghi loo avbe ọta kevbe avbe efoto ni rre Sọyẹnmwẹ Arrọọ Vbe Etẹbitẹ! ya ru iyobọ nẹẹn nọ mieke na sẹtin ta emwi nọ rre ọre ekhọe. (Itan 20:5) Vbe igiemwi, iruẹmwi nogie 8 keghi gie Jehova zẹvbe ọse ne ọse nọ bu ima ude nọ gha sẹtin ya agbọn maan ima. Uwa gha ghi zẹ iro yan ebe 1 Jọn 5:3 nẹ, u sẹtin nọ rẹn wẹẹ, “Ugbẹnvbe ima ghi rẹn nẹ wẹẹ, ọse nọ maan ẹre Jehova khin, de aro nọ khẹke ne ima ya gha ghee emwi nọ we ne ima gha ru?” U sẹtin gha gbawawẹ deghẹ ọta na gha sẹtin ru iyobọ ne ovbuẹ, sokpan, ọta na gha sẹtin ru iyobọ nẹẹn ya rẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne ima ẹre ọ yae gbe uhi ne ima.​—Aiz 48:​17, 18.

11. Vbua khian ya ru iyobọ ne ovbuẹ hẹ nọ mieke na gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi? (Itan 2:​10, 11)

¹¹ Gi ovbuẹ rẹn vbene ima ya miẹn ere vbe ilele ni rre Baibol. Wa ghaa koko tie Baibol, ra vbe uwa ghaa tie ebe ẹdẹ, u sẹtin loo ẹkpotọ nii ya guan kaẹn vbene ilele ni rre Baibol he ya ru iyobọ ne ẹgbẹe ruẹ hẹ. Vbe igiemwi, u sẹtin gi ovbuẹ rẹn evbọzẹe nọ na ru ekpataki ne ima wegbe obọ kevbe ne ima gha ta ẹmwata vbe emwi hia. (Hib 13:18) U sẹtin vbe gi ẹre rẹn vbene ilele ni rre Baibol ya gbogba ga ima ne ima ghẹ mu emianmwẹ kevbe ne ima vbe gha ghọghọ. (Itan 14:​29, 30) U ghaa gu ovbuẹ zẹ iro yan egbe avbe ilele vbenian ni rre Baibol, ọ sẹtin ru iyobọ nẹẹn ya gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi.​—Tie Itan 2:​10, 11.

12. De vbene ọtẹn nokpia ọkpa ya ru iyobọ ne ovbi ẹre ya rẹn evbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi?

¹² Ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Steve, nọ rre France. Ọtẹn nokpia na guan kaẹn vbene irẹn vbe ọvbokhan irẹn ya ru iyobọ ne ovbi iran nokpia na tie ẹre Ethan ya rẹn wẹẹ, rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne ima ẹre ọ yae gbe uhi ne ima. Ọtẹn na khare wẹẹ: “Usun ọta ne ima nọ ovbi ima re ọre wẹẹ, ‘Vbọzẹ ne Jehova na hoo ne ima gha ya ilele ọghẹe ru emwi? De vbene ọna ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọ hoẹmwẹ ima? De emwi nọ gha kẹrikian deghẹ ima ma na ya uhi ọghẹe ru emwi?’” Avbe ọta vbenian keghi ru iyobọ ne ovbi iran ighẹ Ethan ya gele yayi wẹẹ, emwi ke emwi ne Jehova we ne ima ru gha ya agbọn maan ima. E Steve keghi rhie tẹ wẹẹ: “Emwi ne ima hoo ne ima ru ọre ne ima ru iyobọ ne Ethan ya rẹn wẹẹ, ẹwaẹn ne Baibol rhie ne ọmwa sẹ ọghe emwa nagbọn hia fẹẹrẹ.”

13. De vbene evbibiẹ emọ gha ya sẹtin ma ovbi iran emwi nọ mieke na sẹtin gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi? Ru igiemwi yọ.

¹³ Ma ovbuẹ emwi nọ mieke na sẹtin gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi. Ẹkpotọ nọ gha sẹtin kie nuẹn ya ru ọnọna ọre vba gha tama ovbuẹ vbe esuku wẹẹ, ọ mwẹ ebe nọ khẹke nọ tie. Ebe nii sẹtin ta okha ọghe emwa ni mwẹ obọ vbe uyinmwẹ alama oghẹ kevbe emwa ne ohu rherhe mu vbe na miẹn wẹẹ, emwa nọ khẹke na ya egbe taa ẹre iran khin. U sẹtin tama ovbuẹ nọ muẹn roro aro ne Baibol we na ya gha ghee egbe emwa vbenian. (Itan 22:​24, 25; 1 Kọr 15:33; Fil 4:8) Ọna sẹtin ru iyobọ nẹẹn ya rhan otọ emwi nọ yayi ma ọmamwaemwi ọghẹe kevbe emwa ne iran gba rre klasi vbe iran ghaa zẹ iro yan ebe na we ne iran tie.

MU OVBUẸ EGBE YOTỌ NỌ MIEKE NA SẸTIN RHAN OTỌ EMWI NỌ YAYI

14. De imamwaemwi nọ gha sẹtin ya Ovbi Otu e Kristi nọ re igbama gha mu ohan nọ sẹtin ta emwi nọ yayi, kevbe wẹẹ, vbọzẹ?

¹⁴ Ẹ i mobọ khuẹrhẹ ne Ivbi Otu e Kristi ni ye re igbama, ne iran sẹtin rhan otọ emwi ne  iran yayi ma emwa ọvbehe. Ohan sẹtin gha mu iran ne iran sẹtin ta emwi ne iran yayi vba ghaa zẹ iro yan imamwaemwi ọghe avbe umẹwaẹn nọ khare wẹẹ, te emwi hia de rre vbe udomwurri. Vbọzẹ? Rhunmwuda ọmamwaemwi ọghe iran sẹtin wa gu iran zẹ iro yan ẹmwẹ na vbe na miẹn wẹẹ, ẹmwata gele wa nọ. Adeghẹ u mwẹ ọmọ, vbua khian ya ru iyobọ ne ovbuẹ hẹ nọ sẹtin ya udinmwẹ rhan otọ emwi nọ yayi ma emwa ọvbehe?

15. Vbọ khian ru iyobọ ne Ovbi Otu e Kristi nọ re igbama ya sẹtin ya ekhọe hia yayi wẹẹ, ẹmwata ẹre emwi nọ yayi khin?

¹⁵ Ru iyobọ ne ovbuẹ nọ sẹtin ya ekhọe hia yayi wẹẹ, ẹmwata ẹre emwi ne ima yayi khin. Ọ ma khẹke ne ekhue gha mu ovbuẹ rhunmwuda nọ na rẹn ẹmwata vbekpa evbayi. (2 Tim 1:8) Vbọzẹ? Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ẹ i re umẹwaẹn hia ẹre ọ yayi wẹẹ, te emwi hia de rre vbe udomwurri. Emwi ughughan ne mose mose ne iran bẹghe ya iran rẹn wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ ẹwaẹn ẹre ọ gele wa yi avbe emwi na. Rhunmwuda ọni, iran ma kue ye imamwaemwi ọghe avbe umẹwaẹn eso na wa mobọ ma emwa re vbe esuku nọ khare wẹẹ, te emwi hia de rre vbe udomwurri. Emwi ọvbehe nọ gha vbe ru iyobọ ne ovbuẹ ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe wẹẹ, ọmwa rrọọ nọ yi emwi hia, ọre deghẹ ọ na gele muẹn roro emwi nọ ya etẹn ọvbehe yayi wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yi emwi hia. c

16. De vbene evbibiẹ emọ gha ya sẹtin ru iyobọ ne ovbi iran ya sẹtin rhan otọ evbọzẹe nọ na yayi wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yi emwi hia? (1 Pita 3:15) (Vbe ya ghee efoto.)

¹⁶ Mu ovbuẹ egbe yotọ nọ mieke na sẹtin rhan otọ evbọzẹe nọ na yayi wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yi emwi hia. (Tie 1 Pita 3:15.) Wa sẹtin koko zẹ iro yan avbe uhunmwuta ughughan na ku kugbe nọ khare wẹẹ, “Young People Ask​—Creation or Evolution?” Iyeke ọni, u ghi gu ovbuẹ zẹ iro yan ne ovbuẹ rẹnrẹn wẹẹ, irẹn gha sẹtin loo ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya rẹn wẹẹ, ayi nọ yi emwi hia gele rrọọ. U ghi vbe gu ẹre ruẹ ọre yotọ vbe nọ gha ya sẹtin yae ru iyobọ ne emwa ọvbehe hẹ. Vbe gi ẹre rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke nọ gha gu emwa ne iran gba rre esuku muan ẹmwẹ. U ghi vbe rhie igiọdu nẹẹn nọ rhan otọ emwi nọ yayi ma emwa ni hoo ne iran danmwehọ ẹre, sokpan ọ ghi rhan otọ re vbe odẹ ne iran gha ya rherhe rẹn otọ re. Vbe igiemwi, ọmwa ne iran gba rre esuku sẹtin kha wẹẹ: “I ma he bẹghe Osanobua ẹdẹ, emwi ne aro mwẹ bẹghe ọkpa ẹre I khian sẹtin yayi.” Ovbi  Otu e Kristi nọ re igbama gha khian zẹ ẹmwẹ wanniẹn ọmwa vbenian, ọ sẹtin kha wẹẹ: “Gia kha wẹẹ, u rre uwu ẹgbo nọ wa kakabọ rree ne ehe ne emwa ye, u na dekun uhae na fian na ya okuta bọ ladian. Vbọ khian la ruẹ ekhọe? Deghẹ ima sẹtin kha wẹẹ, ọmwa ẹre ọ fian uhae nii ne ima dekun vbe uwu ẹgbo, inu ghi nọ ne uhunmwu otagbọn hia? Ma gha vbe sẹtin kha wẹẹ, ọmwa rrọọ nọ yi ẹre!”

17. De vbene evbibiẹ emọ gha ya rhie igiọdu ne ovbi iran nọ gha loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ya kporhu ma emwa ọvbehe? Ru igiemwi yọ.

¹⁷ Rhie igiọdu ne ovbuẹ nọ gha loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ya kporhu ma emwa ọvbehe. (Rom 10:10) U gha sẹtin ya ẹrhiọn ovbuẹ loo ya kporhu ma emwa ọvbehe ya gie ẹrhiọn na loo vba ghaa ruẹ vbe na ya kpee ẹgiọn hẹ. Ọmwa gha da suẹn gha ruẹ vbe na ya kpee ẹgiọn hẹ, ọ ghi ka gha kpee nọ ma lọghọ gbe. Sokpan, vbene ẹghẹ ya khian, ọ do kakabọ guẹ. Erriọ ẹre ọ vbe ye, Ovbi Otu e Kristi nọ ye re igbama, gha da suẹn gha kporhu ọ khẹke nọ ya obẹlẹ nọ ma lọghọ gbe suẹn. Vbe igiemwi, ọ sẹtin nọ emwa ne iran gba rre esuku wẹẹ: “Wẹ kue rẹn wẹẹ, emwi ughughan ni rre uhunmwu otagbọn na ẹre avbe umẹwaẹn ghee re ya ru emwi eso ne iran ru? Gu mwẹ kpee vidio ọkpa ma ruẹ.” Ọ gha ghi kpee vidio ọkpa vbe ototọ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, Was It Designed? ma rẹn nẹ, ọ sẹtin nọ rẹn wẹẹ: “Adeghẹ a tian avbe umẹwaẹn ni ghee emwi ughughan ni rre uhunmwu otagbọn na ya ru emwi ne iran ru, de ọmwa nọ ghi khẹke na rhie etian na ye emwi ughughan ne iran ghee ya ru emwi ne iran ru?” Obẹlẹ vbenian nọ ma lọghọ gbe gha sẹtin sẹ ekhọe ọghe igbama, ọ ghi vbe gha hoo nọ ruẹ sayọ.

YE GHA RU IYOBỌ NE OVBUẸ YA GHA MWẸ AMUẸTINYAN NỌ WEGBE

18. De vbene evbibiẹ emọ khian ya ru iyobọ ne ovbi iran ya mu ẹtin yan e Jehova sayọ?

¹⁸ Emwa ni ma mu ẹtin yan e Jehova ẹre ọ wa vuọn agbọn Esu na ne ima ye na. (2 Pit 3:3) Rhunmwuda ọni, zẹvbe ne u ya gu ovbuẹ ruẹ emwi, rhie igiọdu nẹẹn nọ gha ru ezanzan yan uhunmwuta eso nọ gha yae gha gbọyẹmwẹ ye Ẹmwẹ Osanobua kevbe ilele ọghẹe. Ru iyobọ nẹẹn nọ gha gbarokotọ ghee emwi ne Jehova yi, ọ ghi vbe gha muẹn roro emwi ne avbe emwi na ma ẹre re vbekpa e Jehova. Ru iyobọ nẹẹn ya sẹtin rẹn otọ avbe ẹmwẹ akhasẹ nọ rre uwu e Baibol nọ he sẹ. Nọ ghi wa sẹ ehia, gha gu ẹre na erhunmwu, u vbe gha na erhunmwu nẹẹn. U gha ru vberriọ, u gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha fiangbe ẹrhiọn ne u loo ya ru iyobọ ne ovbuẹ nọ mieke na sẹtin gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe.​—2 Krọ 15:7.