Ukpo 1927 ẹre a biẹ mwẹ, vbe ẹvbo ọkpa nekherhe nọ sikẹ Chicago, na tiẹre Illinois, vbe U.S.A. Emọ isẹn ẹre evbibiẹ mwẹ mwẹ​—Jetha, Don, mẹ, Karl, kevbe Joy. Te ima hia wa gha hoo ne ima ya ekhọe hia ga e Jehova. E Jetha keghi yo owebe nukpogieva ọghe Gilead vbe ukpo 1943. E Don keghi ya ga vbe Bẹtẹl nọ rre Brooklyn, vbe New York, vbe ukpo 1944, e Karl na vbe gha rrie Bẹtẹl vbe ukpo 1947, ọ ghi rre ukpo 1951, e Joy na vbe gha khian. Igiemwi esi ọghe iran kevbe ọghe evbibiẹ mwẹ wa ru iyobọ mẹ ya ru sayọ vbe ugamwẹ e Jehova.

Emwa ni wa gha tie Baibol, kevbe ni wa hoẹmwẹ Osanobua ẹre evbibiẹ ima wa gha khin, erriọ ẹre iran vbe ya ru iyobọ ne ima ya do hoẹmwẹ Osanobua. Ovbiyokuo ẹre erha mwẹ ghaa khin. Vbe ẹghẹ nọ ya ke Okuo Ọgbagbọn Nokaro rre vbe Europe, ẹmwẹ avbe esosi, ma ghi gha yẹẹ ọre. Te iye mwẹ wa gha ghọghọ wẹẹ, ọ miẹn uhunmwu ya sẹ owa, rhunmwuda ọni, iye mwẹ na tama rẹn wẹẹ: “Ọdafẹn mwẹ ne uwa, gi ima gha rrie esosi, zẹvbe ne ima ka ru ẹre.” Erha mwẹ na ghi wanniẹn wẹẹ: “I gha su ruẹ gha khian sokpan I i khian la evba.” Ẹre iye mwẹ na ghi nọ rẹn wẹẹ: “Vbọzẹ?” Ọ na kha wẹẹ: “Vbe ẹghẹ ne ima ya gha khọn okuo, avbe ọkaolotu ugamwẹ ni rre ugamwẹ ọkpa ni ke ẹvbo eva nọ ghaa khọn okuo rre, na gha na erhunmwu ne ọkpa gbe ifuẹn ne ivbiyokuo ni ke ẹvbo iran rre! Obọ eveva ẹre Osanobua ye egbe ba ra?”

Ọ mwẹ ẹdẹ ọkpa ne iye mwẹ ghaa rrie esosi, Avbe Osẹe Jehova eva na do kporhu vbe owa ima. Iran keghi rhie ebe eva na tie ẹre Light ne erha ima, emwi nọ rre ebe Arhie Maan ẹre ebe na guan kaẹn. Erha mwẹ wa gele gbọyẹmwẹ yọ, ọ na miẹn iran re. Iye mwẹ ghi miẹn avbe ebe na, ọ na wa suẹn gha tie ẹre. Ọ ghi rre ẹdẹ ọkpa iye mwẹ keghi bẹghe ayawewe vbe ebe iyẹn ọkpa, a kegha gie na tie emwa ni hoo ne iran ruẹ e Baibol ne iran gha dee, na loo ebe na tie ẹre Light ya ma iran emwi. Ẹre iye mwẹ na gha khian. Ọ ghi sẹ evba, okhuo ọkpa nọ khian enọwanrẹn nẹ ẹre ọ kie urho nẹẹn. Iye mwẹ keghi mu ọkpa vbe uwu avbe ebe nii ma okhuo na, ọ na nọ rẹn wẹẹ, “Uwa ruẹ ebe na mwa ra?” Okhuo nii na wanniẹn wẹẹ, “Ẹn ọmọ nogie, la owa.” Uzọla nọ ghi lelẹe, iye mwẹ keghi viọ imẹ vbe etẹn mwẹ lele egbe, ke ẹdẹrriọ kpa, uzọla uzọla ẹre ima ghi ya gha yo.

Ma ghi yo iko vbe ẹdẹ ọkpa, ọmwa nọ siẹnro iko nii na we ne I tie ebe Psalm 144:​15, nọ khare wẹẹ, emwa ni ga e Jehova keghi mwẹ oghọghọ. Emwi nọ rre ako nii wa gele mu mwẹ orhiọn, ọ vbe mwẹ ako evbagbẹn nọhuanrẹn eva ọvbehe nọ wa vbe yẹẹ mwẹ, ọni ọre ebe  1 Timoti 1:​11, nọ khare wẹẹ “Osa nọ mwẹ oghọghọ” ẹre Jehova khin, kevbe ebe Ẹfisọs 5:​1, nọ khare wẹẹ, te ọ khẹke ne ima “gha ya egbe taa Osanobua.” I na ghi tama egbe mwẹ wẹẹ, I gha hia ne I ya ekhọe mwẹ hia winna ne Nọyaẹnmwa, I ghi vbe kpọnmwẹ ọnrẹn ye ẹkpotọ na nọ kie mẹ. Erriọ ẹre I wa gele ru ẹre.

Ke ẹke ne ima ye gha rrie iko nọ ghi sikẹ ima sẹ vbe Chicago kegha re ibiriki 20 (32 km), ọna i re otọ ne emwa. Ọrheyerriọ, ma na ye gha yo, I na ghi do gha rẹn e Baibol sayọ. Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa ne ọmwa nọ siẹnro iko ya tie Jetha nọ zẹ ewanniẹn. I ghi họn vbe ọ zẹ ewanniẹn nii, I na tama egbe mwẹ wẹẹ: ‘I te rẹn ọnrẹn. I gha te niẹn obọ ne I tae.’ Rhunmwuda ọni, I na ghi suẹn gha mu egbe iko yotọ, I na vbe gha ya ẹmwẹ obọ mwẹ zẹ ewanniẹn. Sokpan, nọ ghi wa ru ekpataki sẹ ọre wẹẹ, I na do kakabọ sikẹ e Jehova, erriọ ẹre etẹn mwẹ vbe gha ye. Vbe ọ ghi rre ukpo 1941, I na ghi dinmwiamẹ.

I i khian sẹtin mianmian asikoko nọkhua na do vbe Cleveland, Ohio vbe ukpo 1942. Ọ gberra ihe 50 vbe United State ne etẹn na ya efoni deba asikoko na. Eke ne etẹn ni bun ni rrie asikoko nọkhua na ghaa ye vbe ọkpẹn asikoko nii, ẹre imẹ vbe ẹgbẹe mwẹ ghaa ye, ibọkpọ ma ghaa vbiẹ. Okuo Ọgbagbọn Nogieva wa da otọ vbe ẹghẹ nii, erriọ odẹ ne emwa ya gha gbodan ghee Avbe Osẹe Jehova vbe ya gha tua yọ tua yọ. Vbe ọ ghi rre ẹghẹ ota, I keghi bẹghe etẹn nikpia eso vbe uwu imọto iran, iran na mu imoto iran aro daa odẹ orere vbene iran na mu iyeke daa ibọkpọ ne ima ghaa ye. Iran hia na kue yọ wẹẹ, te ọ khẹke ne ọmwa nọ khian gha bodẹ vbe asọn gha rre uwu edọmwadẹ imọto nii. Iran gha bẹghe ẹre wẹẹ, emwa dan dee iran ghi zẹgiẹ rhu ukpa ọghe imọto nii, ne emwa dan nii ghẹ mieke na bẹghe odẹ, iran ghi vbe gha kpee horn. Emwa nikẹre gha ghi họn, iran ghi zẹgiẹ rhulẹ ya ru iyobọ ne iran. Ọna na do ya mwẹ rẹn wẹẹ, ‘Te emwa ọghe Jehova wa gele mu egbe khẹ emwi hia!’ Rhunmwuda ọni, orhiọn mwẹ keghi wa sotọ, I na wa vbiẹ faan, emwi dan rhọkpa ma sunu vbe asọn nii.

Ukpo ni bun ghi gberra nẹ, vbe I ghi mu emwi nọ sunu vbe asikoko nii roro, I na do bẹghe ẹre wẹẹ, iye mwẹ ma zẹdẹ gha si osi, ọ ma vbe gha mu ohan. Te ọ wa ya ekhọe hia mu ẹtin yan e Jehova kevbe otu ọghẹe. I i khian sẹtin mianmian igiemwi esi ọghe iye mwẹ.

Vbene ima te yo asikoko nọkhua nii, iye mwẹ keghi suẹn iwinna arọndẹ ọghe ẹghẹ hia. Rhunmwuda ọni, a ghaa ya ọta nọ dekaẹn iwinna ugamwẹ ẹghẹ hia guan, iye mwẹ ghi wa gbehọkotọ gha danmwehọ. Ma ghi rrie owa, ọ na kha wẹẹ, “I gha te hoo ne I ye gha ru iwinna arọndẹ na, sokpan, I i khian sẹtin gha ru ẹre ne I vbe gha ru winna owa ẹse.” Ọ na ghi nọ ima, deghẹ ima gha sẹtin gha ru iyobọ ne irẹn. Ma na ghi tama rẹn wẹẹ ima gha sẹtin, ọ na ghi ghae ughugha ne ima, ne ima khian gha dọlọ yi vbene ima te rri evbare owiẹ, ọ keghi ghae ọkpa ọkpa ne eso vbe uwu ima, eso na gha re eva eva. Ma gha ghi kpa gha rrie esuku nẹ, iye mwẹ ghi ghee ehe hia lẹga deghẹ ọ gele huan, iyeke ọni, ọ ghi gha rrie ikporhu. Ọmwa nọ wa gha mwẹ emwi ni bun nọ ru vbe obọ ẹre iye mwẹ wa gha khin, sokpan, ọ wa ye gha mwẹ ẹghẹ ne ima. Te iye mwẹ wa gele gha gbaroghe ima ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya rrie owa do rri evbare vbe ẹghẹ avan kevbe vbe ima gha zobọ nẹ vbe esuku. Ugbẹnso ma gha zobọ nẹ vbe esuku, ma ghi lelẹe gha rrie ikporhu, ọna wa ru iyobọ ne ima ya rẹn vbene iwinna arọndẹ gele ye hẹ.

Ukpo 16 ẹre I ghaa ye vbe I suẹn iwinna arọndẹ. Agharhemiẹn wẹẹ, erha mwẹ ma he khian Osẹe Jehova vbe ẹghẹ na kha na, te ọ wa ye gha hoo nọ rẹn vbene iwinna ugamwẹ mwẹ ye hẹ. Vbe akota ọkpa, I keghi khama rẹn wẹẹ, vbene I hia sẹ, I ma miẹn ọmwa  rhọkpa gu ruẹ e Baibol. I na ka hunwan nẹ kherhe, ẹre I na ghi nọ rẹn wẹẹ, “U gha hoo ne I gu ruẹ ruẹ e Baibol ra?” Ọ ghi muẹn roro nẹ kherhe, ọ na kha wẹẹ, “Idobo i rre ẹdẹ.” Erha mwẹ ẹre ọ ghaa re ọmwa okaro ne I gu ruẹ e Baibol. I ma te zẹdẹ ya aro ye ọna!

Ebe na tie ẹre “The Truth Shall Make You Free” ẹre I ya gha gu ẹre ruẹ emwi. Vbene ẹghẹ ya khian, I keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ne I na gha gu erha mwẹ ruẹ emwi wa gha ru iyobọ mẹ ya rẹn e Baibol sayọ, I na vbe do gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne I ya ma emwa emwi. Vbe igiemwi, vbe ota ọkpa, vbe ima ghi tie okhuẹn ọkpa vbe ebe nii nẹ, ọ na kha wẹẹ: “I wa bẹghe emwi ne ebe na khare, sokpan, vbua ya rẹn hẹ wẹẹ, ẹmwata nọ?” I ma te rẹn we ọ gha nọ egbe ọta vberriọ, rhunmwuda ọni, I na tama rẹn wẹẹ, “I i khian sẹtin rhie ewanniẹn ye ọta nii nian, sokpan I gha hia ne I rhie ewanniẹn yọ vbe ima gha dọlegbe ruẹ emwi vbe ẹdẹ ọvbehe.” Erriọ ẹre I gele ru ẹre. I keghi miẹn avbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn eso ni rhan otọ emwi ne ima ghaa zẹ iro yan. Ke ẹghẹ nii kpa, vbe nọ te sẹ ẹghẹ ne ima khian ya ruẹ emwi, I ghi ru ezanzan, ne I ya mu egbe iruẹmwi ọghe ima yotọ. Ọna wa ru iyobọ ne imẹ vbe erha mwẹ ya do rẹn e Baibol sayọ. Te erha mwẹ wa gha rhie emwi nọ ruẹ ye uyinmwẹ, ọ ghi rre ukpo 1952, ọ na dinmwiamẹ.

Ukpo 17 ẹre I ghaa ye vbe I kpa hin owa rre. Asẹ nii ẹre Jetha a ya suẹn gha ga zẹvbe arọndẹ na gie yo isi, ẹre Don vbe ya gha rrie Bẹtẹl. Iran eva wa gha sọyẹnmwẹ iwinna iran, ọna wa gele gha rhie igiọdu mẹ. Rhunmwuda ọni, I na fill e fọm ọghe Bẹtẹl kevbe ọghe owebe Gilead, I na ghi sẹ emwi hia rae ye obọ e Jehova. Vbọ ghi sunu? A keghi tie mwẹ gha die Bẹtẹl vbe ukpo 1946.

Vbe ọwara ukpo ni bun ne I he gbe vbe Bẹtẹl, I wa ruẹ emwi ni bun vbe ehe ughughan ne I he na winna. Ọghe ne ẹmwata, vbe ọwara ukpo 75 ne I he gbe vbe Bẹtẹl, I keghi ruẹ vbene a ya ru ebe hẹ kevbe vbene a ya gbaroghe aza igho hẹ. I vbe ruẹ vbene a ya dẹ emwi ne etẹn gualọ vbe Bẹtẹl kevbe vbe na ya ke Bẹtẹl viọ emwi yo ihe ọvbehe hẹ. Sokpan, nọ ghi wa sẹ ehia, I wa sọyẹnmwẹ ebe ẹdẹ na tie vbe owiẹ owiẹ vbe Bẹtẹl kevbe emwi ni bun ọvbehe vberriọ, ena keghi re odẹ ughughan na ya ma ima emwi vbe Bẹtẹl.

I wa vbe miẹn emwi ruẹ vbe obọ ọtẹn mwẹ nokpia nekherhe, na tie ẹre Karl, nọ rrie Bẹtẹl vbe ukpo 1947. Ọmwa nọ wa gele rẹn otọ e Baibol ẹsẹsẹmwẹse, nọ wa vbe gua ma ọmwa emwi ẹre wa nọ. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne I ya gha mu egbe ọta mwẹ, I na tama rẹn nọ ru iyobọ mẹ. I keghi tama Karl wẹẹ, I wa miẹn emwi ni bun vbe ezanzan ne I ru, sokpan, I ma rẹn vbene I khian ya loo ẹre hẹ. Ọta ọkpa nọ nọ mwẹ re keghi ru iyobọ mẹ ya rẹn emwi nọ khẹke ne I ru, ọ keghi nọ mwẹ wẹẹ, “Joel, vbọ re uhunmwuta ọghe ọta ruẹ?” Ọwara ọkpa nii, I na wa rẹn eke nọ guan rrie zẹẹ, emwi nọ yae kha ọre wẹẹ, ne I loo avbe emwi nọ guan kaẹn uhunmwuta nii, ne I sẹ enikẹre rae. I i khian sẹtin mianmian emwi nọ ma mwẹ re na.

 Na mieke na sẹtin gha ya oghọghọ ga vbe Bẹtẹl, te ọ khẹke na rhiegba ye iwinna ikporhu, rhunmwuda ma gha ru vberriọ, ma gha wa miẹn emwi ni bun nọ gha rhie igiọdu ne ima. Ọkpa vbọ ọre emwi nọ sunu vbe akota ọkpa, vbe ima kporhu vbe Bronx vbe New York City. Mẹ vbe ọtẹn nokpia ọkpa ghi kporhu sẹ owa okhuo ọkpa, na ka rhie The Watchtower vbe Awake! na, ma na tama rẹn emwi nọ mu ima rre. Ma na tama wẹẹ, “Ọ mwẹ ẹmwẹ igiọdu ne ima ya e Baibol ma emwa re vbe akota na.” Nene okhuo na ghi kha wẹẹ, “Nọ na re ẹmwẹ e Baibol, wa la owa.” Ma keghi tie ehe ni bun ma ẹre vbe Baibol ya rhan otọ ẹmwẹ Arriọba Osanobua kevbe agbọn ọgbọn nọ dee. Te ọna wa gele mu ẹre ekhọe, rhunmwuda, ma ghi sẹ evba vbe uzọla nọ ghi lelẹe, ọ na tie avbe ọsiọre ba egbe. Vbe okiekie, okhuo na vbe ọdafẹn ọnrẹn keghi do khian Osẹe Jehova.

Ọwara ukpo 10 ẹre I ya gha gualọ okhuo ne I khian rhie, I ke miẹn ọvbokhan mwẹ. Vbọ ru iyobọ mẹ ya miẹn okhuo esi rhie? I na ghi mu ẹmwẹ na ye erhunmwu, I na vbe nọ egbe mwẹ wẹẹ, ‘De emwi ne I gha hoo ne imẹ vbe ọvbokhan mwẹ ya ẹdagbọn ima ru vbe ima gha ru orọnmwẹ nẹ?’

A ghi ke asikoko nọkhua na do vbe 1953 vbe Yankee Stadium rre nẹ, I keghi miẹn ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Mary Aniol. Irẹn vbe Jetha ẹre ọ gba yo owebe nukpogieva ọghe Gilead, ihe ọkpa ẹre irẹn vbe ọre na vbe gha ga zẹvbe arọndẹ na gie yo isi. E Mary keghi wa gha ya oyaya tama mwẹ vbekpa iwinna arọndẹ na gie yo isi nọ ru vbe Caribbean kevbe inu emwa nọ he gu ruẹ e Baibol vbe ọwara ukpo ni bun nọ ya gha rre evba. Zẹvbe ne ima ya do gha rẹn egbe sayọ, ma na do bẹghe ẹre wẹẹ, emwi ọkpa ma eva wa hoo ne ima ya ẹdagbọn ima ru vbe ugamwẹ e Jehova. Ma na kakabọ do hoẹmwẹ egbe, vbọ ghi rre April 1955 ma na ru orọnmwẹ. Ọ gele wa dewarorua wẹẹ, ẹse ọhẹ nọ ke obọ e Jehova rre ẹre Mary khin, igiemwi esi ọghẹe sẹ na ya egbe taa. Te ọ wa gha ya oghọghọ ru iwinna ke iwinna na rhirhi mu nẹẹn. Okhuo nọ wegbe obọ ẹre ghaa nọ, ọ ya obọ esi mu emwa ọvbehe, erriọ ẹre ọ vbe ya mu iwinna ugamwẹ e Jehova karo vbe ẹdagbọn ọnrẹn. (Mat 6:33) Ukpo eha ẹre ima ya ru winna ọgbaroghe ọghe otako, a ke tie ima gha die Bẹtẹl vbe ukpo 1958.

I wa miẹn emwi ni bun ruẹ vbe obọ e Mary. Vbe igiemwi, vbe ima da ru orọnmwẹ, te ima ghaa tie Baibol kugbe, odẹ uviẹn 15 ẹre ima tie. Ọkpa vbe uwu ima gha ghi tie ako eso nẹ, ma ghi zẹ iro yan vbene ima gha ya sẹtin rhie emwi nọ rre ako nii ye uyinmwẹ hẹ. E Mary wa mobọ gha tama mwẹ emwi nọ ruẹ re vbe owebe Gilead kevbe iwinna arọndẹ na gie yo isi. Avbe emwi ne I ruẹ re vbe obọ re keghi ru iyobọ mẹ ya gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne I ya ya ọta guan kevbe odẹ ne I ya rhie igiọdu ne etẹn nikhuo.​—Itan 25:11.

Ukpo 2013 ẹre ọvbokhan mwẹ ighẹ e Mary wu. I wa ya aro ye ẹghẹ ne I khian ya miẹn ọnrẹn vbe agbọn ọgbọn! Sokpan, vbe nọ ghi te sẹ ẹghẹ nii, te I khian ye gha ruẹ emwi ba emwi, I ghi vbe ya ekhọe hia mu ẹtin yan e Jehova. (Itan 3:​5, 6) I ghaa muẹn roro emwi ne eguọmwadia e Jehova gha ru vbe agbọn ọgbọn, ọ ghi wa fu mwẹ ẹko rre. Ọna rhie ma wẹẹ, ma gha wa ruẹ emwi ni bun vbe obọ e Jehova ne Ọmamwaemwi Nọ Sẹre! Ma ghi vbe do rẹn emwi ni bun vbekpa ẹre. Ọghe ne ẹmwata, I gha zẹ unu ga egbe, ẹ i sẹ mwẹ ya kpọnmwẹ Osanobua ye emwi hia nọ he ma mwẹ re kevbe odẹ ughughan nọ he ya ru iyobọ mẹ.