1-2. (a) Vbọzẹe ne ẹi na kpa ima odin, ne a na miẹn wẹẹ, odẹ na ya do Ugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi i sa ọmwa ọfọ? (b) De akpa eso ne Jesu mwẹ ne ima khian ziro yan?

WA YE yerre vbene a ya do Ugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi hẹ ra? Ẹi mwẹ wa ma yerre, rhunmwuda, ẹi re evbare ikuanzọ ẹre a ya do ugie na, ọ keghi re evbare ne kherhe, nọ re eka na ma gua kevbe ayọn nọ baa. Vbọrhirhighayehẹ, ugie nọ hiunsi ẹre nọ. Sokpan, ma sẹtin gha nọ wẹẹ, ‘Vbọzẹe ne evbare kevbe emwamwa ọghe ugie na i na sa ọmwa ọfọ?’

² Odẹ ne khuẹrhẹ ẹre Jesu ya gha maa emwa emwi vbe ọ rre agbọn. Ọ gha maa emwa emwi, iran ghi wa rẹn otọ re. Te emwa wa rẹn ọnrẹn zẹvbe ọmwa nọ gua maa ọmwa emwi. (Mat 7:28, 29) Odẹ ne khuẹrhẹ na, ẹre Jesu vbe ya mu Ugie Ayere * Ọghe Uwu ẹre gbọọ. Nia, gi ima ziro yan evbare na ya do ugie na, ẹmwẹ eso ne Jesu tae kevbe emwi nọ ru. Ena gha ya ima gele rẹn wẹẹ, ọmwa nọ mu egbe rriotọ, nọ din kevbe nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre Jesu khin. Ma gha vbe guan kaẹn odẹ ne ima khian ya gha lele ukpowẹ ọre.

3. Zẹ vbene ebe Matiu 26:26-28 khare, vbọzẹe ne ẹi na sa ọmwa ọfọ ighẹ emwamwa Ugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi? De emwi ne eka na ma gua kevbe ayọn nọ baa mudia yi?

³ Jesu keghi mu Ugie Ayere Ọghe Uwu ẹre gbọọ sirra ukọ re 11 ni mwẹ ẹkoata. Evbare nọkẹre vbe Ugie Alagberra, nọ re eka na ma gua kevbe ayọn nọ baa, ẹre ọ ya mu Ugie Ayere ọghẹe  gbọọ. (Tie Matiu 26:26-28.) Jesu keghi tama iran wẹẹ, eka na ma gua keghi mudia ye egbe ikpakpa ọghe irẹn nọ gbae vbene ayọn nọ rrọọ na mudia ye esagiẹn ọghẹe nọ khian dakua ne iran. Ọ gha kẹ, odẹ ne Jesu ya mu Ugie Ayere ọghe uwu ẹre gbọọ ma kpa avbe ukọ re odin. Vbọzẹe?

4. De vbene adia ne Jesu rhie ne Mata ya dekaẹn odẹ ne Jesu tobọre ya mu Ugie Ayere Ọghẹe gbọọ?

⁴ Ọ ghi rre odẹ ukpo eha ne Jesu he ya kporhu vbe ọ rre agbọn, ọ keghi mu otuẹ gie esiọre—Lazarọs, Mata kevbe Meri. Vbe evba nii, Jesu na suẹn gha maa iran emwi. E Mata ghaa rre owa, sokpan ẹmwẹ evbare na le ma gi ẹre danmwehọ e Jesu. Jesu keghi rhie adia ne Mata, ọ keghi gi ẹre rẹn wẹẹ, esa i rrọọ nọ gha si osi ye evbare ikuanzọ nọ ya mu ọghọ ye irẹn egbe. (Luk 10:40-42) Jesu tobọre keghi lele adia na, vbọ ghi kẹ ughaẹdẹ eso ọ ke wu. Ọ ma ya evbare ọbọbọtizọ mu Ugie Ayere Ọghẹe gbọọ. Vbe ọna maa ima re vbekpae Jesu?

5. De emwi ne evbare ne kuẹi na ya do Ugie Ayere ọghe Jesu maa ima re vbekpae Jesu? De vbene ọna ya guaẹro hẹ ighẹ ẹmwẹ nọ rre ebe Filipai 2:5-8

⁵ Emwi hia ne Jesu ru kevbe ẹmwẹ hia nọ tae keghi rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ mu egbe rriotọ nọ. Ọna ẹre ọ zẹe ne imuegberriotọ ne Jesu rhiema vbe asọn nokiekie nọ gbe vbe agbọn ma na kpa ima odin. (Mat 11:29) Jesu rẹnrẹn vbe asọn nii wẹẹ, te irẹn khian ghi ya arrọọ ọghe irẹn ru izọese nọ ghi ru ekpataki sẹ ke na ya bu agbọn tu agbọn gha dee kevbe wẹẹ, e Jehova gha huẹn irẹn kpaegbe, ọ ghi mu irẹn ye ukpo ọba vbe ọ gha sẹ ẹghẹ. Ọrheyerriọ, ọ na ye mu egbe rriotọ. Emwamwa nọ ru na ya gha ye irẹn rre keghi re nọ rre oreghe, ẹi re ugie nọkhua ọghe uwa do ghee. Ọ na tama erhuanegbe ẹre ne iran gha ye irẹn rre ukpo ukpo vbe odẹ vbenian. (Jọn 13:15; 1 Kọr 11:23-25) Evbare ne Jesu ya mu Ugie Ayere ọghẹe gbọọ rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa imuegberriotọ ẹre nọ. Ọ keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ ne Jesu ne Ọba mwa, na re ọmwa nọ mu egbe rriotọ.—Tie Filipai 2:5-8.

6. Vbe ima khian ya ya egbe tae Jesu hẹ vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ?

⁶ Vbe ima khian ya sẹtin ya egbe tae Jesu vbe odẹ nọ ya mu egbe rriotọ? Ma ghi gha mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro. (Fil 2:3, 4) Ya ekhọe zẹ omwa rẹn emwi nọ sunu vbe asọn nokiekie ne Jesu gbe vbe agbọn. Jesu rẹnrẹn wẹẹ, ughaẹdẹ eso ẹre ọ ghi kẹ ne irẹn wu uwu obalọ, ọrheyerriọ, ẹmwẹ avbe ukọ ọre ẹre ọ ghaa mu roro. Ọ rẹnrẹn wẹẹ iran gha kakabọ khiẹ vbe irẹn gha wu nẹ. Rhunmwuda ọni, adia kevbe igiọdu ẹre ọ rhie ne iran vbe asọn nokiekie nii. (Jọn 14:25-31) Ẹmwẹ emwa ọvbehe  ẹre Jesu mu ye okaro, ẹi re ọghe enegbe ẹre. Umiẹn igiemwi esi ne Jesu rhie yotọ ne ima!

7. De vbene Jesu ya rhie udinmwẹ ma vbe ọ da wa mu Ugie Ayere ọghẹe gbọọ?

⁷ Jesu ghi mu Ugie Ayere ọghe uwu ẹre gbọọ nẹ, ọ keghi rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ gele mwẹ udinmwẹ ẹre irẹn khin. De odẹ nọ khin? Jesu rẹn wẹẹ eghian gha buohiẹn uwu gbe irẹn zẹvbe ọmwa nọ rhooro, ọrheyerriọ, ọ ma siegbe, ọ na mu ahoo ọghe Erhae ye okaro. (Mat 26:65, 66; Luk 22:41, 42) Jesu keghi rhie uyi ne Erhae vbe odẹ nọ ya mudia gbain vbuwe edanmwẹ hia nọ la gberra kevbe odẹ nọ ya sinmwi oseghe ne ọdakha ọghe Osanobua. Ena ẹre ọ ghi kie ẹkpotọ yọ, ne emwa ni fiwerriẹ vbe orukhọ ọghe iran sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Jesu na vbe mu erhuanegbe ẹre egbe yotọ khẹ edanmwẹ ne iran gha rherhe werriẹ aro daa.

8. (a) De emwi ne Jesu tama avbe ukọ re ni mwẹ ẹkoata? (b) De vbene erhuanegbe Jesu ya lele ukpowẹ ọghẹe hẹ vbe Jesu ghi wu nẹ?

⁸ Odẹ ọvbehe ne Jesu ya rhie udinmwẹ ma, ọre nọ ma na gha si osi edanmwẹ nọ khian werriẹ aro daa, ẹmwẹ avbe ukọ re ẹre ọ mu ye okaro. Ẹghẹ ne Jesu ya ya evbare ota mu Ugie Ayere ọghẹe gbọọ, e Judas ma ghi gha rre evba. Etẹn na hannọ zẹ, ni vbe mwẹ obọ vbe ile nọgbọn ne Jesu gu iran ta, wa miẹn afiangbe nọkhua vbe emwamwa ọghe Ugie Ayere ọghe Kristi kevbe esagiẹn nọ da kua. (1 Kọr 10:16, 17) Jesu keghi gi iran rẹn wẹẹ, emwi ne irẹn vbe Erha irẹn gualọ vbe obọ iran, ne iran mieke na gha re emwa ni gbegba, ni gha deba irẹn kha vbe ẹrinmwi, ọre amuẹtinyan nọ wegbe. (Jọn 15:12-15) Jesu vbe gi iran rẹn edanmwẹ eso ne iran gha werriẹ aro daa. Sokpan, ọ na wẹẹ ne iran gha mwẹ udinmwẹ zẹ vbene irẹn vbe ye. (Jọn 16:1-4a, 33) Te erhuanegbe Jesu ye gha lele  ukpowẹ ọghe Jesu vbe ukpo nibun ghi gberra nẹ, iran ke gha rhie udinmwẹ ma, iran na vbe gha mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro. Te iran wa gha yi egbe obọ vbe ẹghẹ edanmwẹ uhiẹn vbe arrọọ ọghe iran rre ikpadede.—Hib 10:33, 34.

9. Vbe ima khian ya sẹtin ya egbe tae Jesu vbe odẹ nọ ya rhie udinmwẹ ma?

⁹ Vbe ẹdẹnẹrẹ, ma vbe ya egbe tae udinmwẹ ọghe Jesu. Vbe igiemwi, ọmwa ne ẹi mwẹ udinmwẹ i sẹtin ru iyobọ ne etẹn ne eghian kpokpo rhunmwuda imudiase ọghe iran. Ugbẹnso, arriọba sẹtin mu etẹn ima khui ba ẹmwẹ emwi ne iran ma na rẹn ọkpa rẹn eva. Emwi vbenian gha sunu, ọ khẹke ne ima hia vbene ẹtin ima sẹ ya sinmwi oseghe ne etẹn ima. (Fil 1:14; Hib 13:19) Odẹ ọvbehe ne ima ya rhie udinmwẹ ma, ọre ne ima na kporhu vbene ima i na “fian afianma.” (Iwinna 14:3) Vbe na ghee Jesu, ma mu egbe ne ima ya kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba, ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwa zẹ ima kpokpo. Ugbẹnso, afianma sẹtin gha fian ima. Ọ ghaa yerriọ, vbọ khẹke ne ima ru?

10. Ọ ghaa bu ẹdẹ Ugie Ayere ọghe Jesu, vbọ khẹke ne ima ru? Vbọzẹe ne ọ na khẹke?

¹⁰ Ma ghaa ru erria yan ẹkpotọ nọ kie ne ima rhunmwuda izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, ma ghi gha mwẹ udinmwẹ sayọ. (Jọn 3:16; Ẹfis 1:7) Ọ ghaa bu ẹghẹ Ugie Ayere ọghe Jesu, ẹkpotọ keghi kie ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye emwamwa ọghe adẹwerriegbe. Ẹghẹ nii, ẹre ọ khẹke ne ima ya gha tie ako ọghe Baibol ni guan kaẹn uwu e Kristi, ma ghi vbe gha ru erria yan emwi ni sunu vbe asẹ ne Jesu ya wu. Ọ gha ghi sẹ ẹdẹ Ugie Ayere ọghe Jesu, ọ ghi gele do vẹẹ ne ima rẹn vbene nọ hiunsi sẹ hẹ ighẹ izọese adẹwerriegbe ne eka na ma gua kevbe ayọn nọ baa mudia yi. Ma gha gele rẹn emwi ne Jesu vbe Erhae ru ne ima kevbe afiangbe ne  emwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn khian miẹn vbọ, ayayẹro ọghe ima ghi khian ne ẹi beghe, ọ vbe ya ima zinegbe ya sẹ ufomwẹ.—Hib 12:3.

11-12. Vbe ima he ruẹ vbe ako iruẹmwi na?

¹¹ Vbene ima nanaẹn dee sin, ma bẹghe ẹre wẹẹ, Ugie Ayere ọghe Jesu keghi ye ima re rre izọese adẹwerriegbe ne Jesu ru. Ọ ma fo ye evba. Ọ vbe ya ima yerre akpa ọghe imuegberriotọ kevbe udinmwẹ ne Jesu rhiema. U miẹn vbene ọ sẹ ima ọyẹnmwẹ hẹ, ne ima na rẹn wẹẹ, Jesu ye rhie avbe akpa na ma, zẹvbe Ogiohẹn ọghomwa nọ rinmwian ne ima, ne ima mieke na miẹnfan! (Heb. 7:24, 25) Odẹ ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima gbọyẹmwẹ ye izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, ọre ne ima gha do Ugie Ayere ọghẹe zẹvbe nọ gualọe yi. (Luk 22:19, 20) Ma keghi do ugie na, vbe ẹdẹ nọ de fi Nisan 14. Ọna ọre ẹdẹ nọ ghi ru ekpataki sẹ vbe ukpo.

¹² Emwi ọvbehe ye rrọọ ne ima gha ruẹ vbe odẹ ne ẹi sa ọmwa ọfọ ne Jesu ya mu Ugie Ayere ọghẹe gbọọ. Ọ keghi re akpa nọ gua Jesu kpa ya wu ne ima. Te ọ wa gha rhie akpa na ma vbe ọ rre agbọn. De akpa na guan kaẹn na?

13. De emwi ne Jọn 15:9 kevbe 1 Jọn 4:8-10 tae vbekpae ahoẹmwọmwa ne Jehova kevbe Jesu mwẹ daa ima? De emwa ni miẹn afiangbe vbe ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ daa ima?

¹³ Emwi hia ne Jesu ru keghi rhiẹre ma wẹẹ, ahoẹmwọmwa nọ sẹ otọ ẹko ẹre ọ mwẹ daa ima. E Jehova ẹre Jesu ya egbe taa. (Tie Jọn 15:9; 1 Jọn 4:8-10.) Nọ ghi sẹ ehia ọre wẹẹ, ekhọe hia ẹre Jesu ya ya arrọọ ọghẹe zọese ne ima. Etẹn na hannọ zẹ kevbe ni khian yin agbọn na vbe etẹbitẹ keghi miẹn afiangbe vbe izọese ọghe Jesu. Izọese na rhiẹre ma wẹẹ, e Jehova kevbe Jesu gele hoẹmwẹ ima. (Jọn 10:16; 1 Jọn 2:2) U gha ru erria yan ama ọghe isaranmwẹ na ya do Ugie Ayere ọghe Jesu, nọ re eka na ma gua kevbe ayọn nọ baa, ọ ghi dewuarorua wẹẹ, e Jesu wa gele gha mwẹ amuroro daa erhuanegbe ẹre. Gia ziro yan rẹn.

14. De odẹ ne Jesu ya rhiẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ erhuanegbe ẹre?

¹⁴ Jesu keghi rhiẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ etẹn na hannọ zẹ vbe odẹ ne ẹi sa ọmwa ọfọ nọ ya mu Ugie Ayere ọghe uwu ẹre gbọọ. Zẹ vbene ẹghẹ ya khian, avbe etẹn na hannọ zẹ na kegha do Ugie Ayere na ukpo ukpo vbe ihe ughughan ne iran na vba egbe iran, uhiẹn ya sẹ uwu eghan. (Arhie 2:10) Iran wa lele adia ne Jesu rhie ne iran!

15-16. De vbene etẹn eso ya sẹtin do Ugie Ayere ọghe Jesu hẹ uhiẹn vbe emwi wegbe mu iran?

¹⁵ Ke orre nokaro gha dee do fi ẹdẹnẹrẹ, te Ivbiotu e Kristi ọghe ata wa hia vbe odẹ ke odẹ, ne iran gha do Ugie Ayere ọghe Jesu. Iran keghi do ugie na, zẹ vbene Jesu wẹẹ ne iran gha ruẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ẹi khuẹrhẹ ne iran ugbẹnso. Emwi ẹwaẹn eso ne ima khian guan kaẹn na ẹre ọ suigiẹ yọ. Vbe Ọtẹn Nokpia ọkpa na tie ẹre Harold King rre eghan ọghe igbedia vbe China, ọ keghi hia vbe odẹ ke odẹ nọ do Ugie Ayere. Ọ keghi ru emwamwa ọghe eka kevbe ayọn nọ baa vbene obọ re sẹ sokpan, emwa rhọkpa ma rẹn vbekpa re. Ọ na vbe ya ekhọe zẹ ọmwa rẹn, ẹdẹ ne Ugie Ayere de fi. Ọ ghi sẹ ẹdẹ Ugie Ayere, irẹn ọkpa keghi so ihuan, ọ na na erhunmwu, vbe iyeke ọni, ọ na ya ọta guan.

¹⁶ Emwi ẹwaẹn nogieva ne ima khian guan kaẹn na, ọre ọghe etẹn nikhuo ni mu arrọọ ọghe iran ye ikpadede vbe iran rre eghan, vbe ẹghẹ ne Okuo Ọgbagbọn Nogieva ya gha khọn, ne iran mieke na sẹtin do Ugie Ayere ọghe Jesu. Rhunmwuda ne eka kevbe ayọn na ya do Ugie Ayere i na lọghọ na miẹn, iran keghi sẹtin do ugie nii vbene eghian ma na rẹn vbekpa re. Etẹn nikhuo na keghi kha wẹẹ: “Ma keghi gbe okin lẹga eteburu na wa ukpọn nọfua yi. Eka na ma gua kevbe ayọn nọ baa na gha rre uhunmwu nene eteburu. E kando ẹre ima loo ro rhunmwuda, akpawẹ  ukpa ẹlẹtriki ima loo ro, eghian gha te rẹn emwi ne ima ru. . . . Ma na werriegbe ru eyan wẹẹ, ma gha ya ẹrhiọn ọghe ima hia ga e Jehova, a te miẹn wẹẹ, ọ ya eni ẹnrẹn khian nọhuanrẹn.” U miẹn amuẹtinyan nọ wegbe ne iran rhiema! Ahoẹmwọmwa nọ wegbe ẹre Jesu gele rhiema vbe ọ mu Ugie Ayere ọghẹe gbọọ, vbe odẹ ne ẹi sa ọmwa ọfọ, nọ ghi zẹ wẹẹ eguọmwadia e Jehova sẹtin gha do ugie na, uhiẹn vbe iran ghaa rre uwu ọlọghọmwa!

17. De inọta eso nọ khẹke ne ima nọ egbe ima re?

¹⁷ Ugie Ayere ghaa sikẹ otọ, ọ khẹke ne ima nọ egbe ima ọta eso vbenian: Vbia khian ya sẹtin ya egbe tae Jesu vbe odẹ ne I ya rhie ahoẹmwọmwa ma? Ẹmwẹ etẹn ne ima gba ga ẹre imẹ mu ye okaro sẹ ọghe imẹ ra? Emwi ne etẹn i sẹtin ru ẹre imẹ hoo ne iran gha ru ra, ra I gbọyẹmwẹ ye emwi ke emwi ne iran sẹtin gha ru vbe ugamwẹ e Jehova? Gi ima gha “mwẹ itohan” vbe na ghee Jesu.—1 Pit 3:8.

18-19. (a) De emwi ne ima yaro yi? (b) Vbọ re ata mu olọ yan ọghuẹ?

¹⁸ Vbe ne ẹi khian ghi kpẹ gbe, ai khian ghi gha do Ugie Ayere ọghe Jesu. Jesu gha rre vbe ẹghẹ orueghe nọkhua, ọ ghi viọ etẹn na hannọ zẹ ni ghi kẹ gha rrie ẹrinmwi. Vbe iyeke ọni, Idugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi ghi dobọyi.—1 Kọr 11:26; Mat 24:31.

¹⁹ Idugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi gha ghi sẹ ufomwẹ nẹ, te eguọmwadia e Jehova khian ye gha ye ẹre rre ighẹ eka na ma gua kevbe ayọn nọ baa zẹvbe ama ọghe imuegberriotọ, udinmwẹ kevbe ahoẹmwọmwa nọ ghi hiunsi sẹ ne Jesu mwẹ dae emwa nagbọn. Vbe agbọn ọgbọn, emwa ni rrọọ nia, ni rẹn vbe na ya do Ugie Ayere na hẹ, ẹre ọ khian tama emwa na aro iran ma sẹ ọre. Vbọrhirhighayehẹ, ne ima mieke na miẹn afiangbe nia vbe ugie na, ọ khẹke ne ima gha mu egbe rriotọ, ma ghi gha mwẹ udinmwẹ, ma ghi vbe gha re emwa ni mwẹ ahoẹmwọmwa vbe na ghee Jesu. Ma ghaa lele adia na, ẹi mwẹ e Jehova ma san ima ẹse.—2 Pit 1:10, 11.