1-3. (a) Vbọzẹe ne Jehova na hoẹmwẹ Solomọn? De afiangbe nọ miẹn vbe obọ e Jehova? (b) De inọta ne ima khian zẹ ewanniẹn yi vbe ako iruẹmwi na?

ỌVBOKHAN ẹre Solomọn ye gha khin, vbe a ma re ọba vbe otọ Izrẹl. Vbe ọ da suẹn gha kha, e Jehova keghi rhiegbe ma rẹn vbe imina, ọ keghi nọ rẹn wẹẹ: “De emwi ne u hoo ne I ru nuẹn?” E Solomọn keghi kha wẹẹ: “Ọvbokhan ọre I khin, I ma vbe rẹn vbene a ya gbaroghe ẹvbo hẹ. . . . Rhunmwuda ọnii, rhie ẹwaẹn mẹ ne I ya gha gbaroghe emwa na.” (1 Ọba 3:5-10) Ẹwaẹn ẹre Solomọn nọ rẹn vbe obọ Osanobua, ọna rhiema wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ imuegberriotọ ẹre nọ. Ẹi khabe ne Osanobua na hoẹmwẹ ọnrẹn sẹrriọ! (2 Sam 12:24) Emwi ne Solomọn nọ rẹn keghi ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua sẹrriọ wẹẹ, ọ na “rhie ẹwaẹn kevbe irẹnmwi” nẹẹn.—1 Ọba 3:12.

² E Solomọn wa miẹn afiangbe nibun vbe obọ e Jehova vbe ọ ya ẹkoata gae. Irẹn ẹre ọ bọ “Ọgua Osa ne a na gha ga Enọyaẹnmwa.” Ọna keghi re ukpamuyọmọ nọ hiunsi. (1 Ọba 8:20) Ọ keghi khian ọmwa na họn usi ẹre rre rhunmwuda ẹwaẹn ne Osanobua ya wee ẹre. Ẹmwẹ ne Solomọn tae keghi re na gbẹnnẹ ya ebe eha vbe Baibol. Ọkpa vbuwe avbe ebe na keghi re ebe Itan.

³ Vbe New World Translation of the Holy Scriptures, ọ sẹ igba iyisẹn ne ẹkokoudu ladian vbe ebe Itan. Vbe igiemwi, ebe Itan 4:23, khare wẹẹ: ‘Gha gbogba gae ẹkokoudu ruẹ.’ Vbe uviẹn na, de emwi na ya ẹkokoudu kha? A gha zẹ ewanniẹn ye inọta na vbe ako iruẹmwi na. Ma gha vbe zẹ ewanniẹn ye inọta eva na: De vbene Esu ya hoo nọ mu ima ekhọe rhia hẹ? Vbe ima khian ya sẹtin gbogba ga re hẹ? Ne ima mieke na sẹtin gha  ya ẹkoata ga Osanobua, te ọ khẹke ne ima rẹn ewanniẹn ọghe avbe inọta na.

4-5. (a) De vbene ebe Psalm 51:6 ya ya ima rẹn evba ya ẹkokoudu kha? (b) De vbene egberranmwẹ ọghe ima ya kaẹn aro ọmwa ne ima khin hẹ?

⁴ Evba ya ‘ẹkokoudu’ kha vbe ebe Itan 4:23, ọre aro ọmwa ne ima khin ra aro ekhọe ne ima mwẹ. (Tie Psalm 51:6) Ọ vbe dekaẹn iziro ekhọe ọghe ima kevbe aro ne ima ya ghee emwi, ẹi re vbene ikinnegbe ọghe ima ye hẹ.

⁵ Gi ima guan kaẹn vbene egberranmwẹ ọghe ima ya kaẹn aro ọmwa ne ima khin. Okaro, ne ima mieke na gha re emwa ne egbe rran rẹn, te ọ khẹke ne ima gha rri evbare nọ maan, ma ghi vbe gha ku iku isasa egbe vbe ẹghẹ hia. Ne ima mieke na vbe gha re emwa ne egbe rran rẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ khẹke ne ima gha tie Baibol kevbe ebe ne otu gbẹnnẹ ladian vbe ẹghẹ hia, ma ghi vbe gha rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ amuẹtinyan dae Jehova. Amuẹtinyan na ghi gha rhiegbe ma vbe uyinmwẹ ima kevbe odẹ ne ima ya rhiegba ye ikporhu iyẹn nọ maan. (Rom 10:8-10; Jems 2:26) Nogieva, rhunmwuda vbene ikinnegbe ima ye hẹ, ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, egbe rran ima, sokpan emianmwẹ sẹtin gha rre uwu egbe ima. Ma ghaa yo iko kevbe ikporhu vbe ẹghẹ hia, ma sẹtin vbe gha roro ẹre wẹẹ, ma mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, sokpan, iziro dan sẹtin suẹn gha gbọzinia vbe ekhọe ima. (1 Kọr 10:12; Jems 1:14, 15) Ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, te Esu hoo nọ ya iziro dan mu ima ekhọe rhia. De obẹlẹ nọ mobọ loo? Vbe ima khian ya sẹtin gbogba ga ekhọe ima hẹ?

6. De emwi ne Esu rhie aro tua? De obẹlẹ nọ loo?

⁶ Esu ne ọka ẹrhia, nọ rẹn ọghe enegbe ẹre ọkpa, ne ẹi vbe lele uhi e Jehova keghi hoo ne ima gha ya egbe taa irẹn. Ne Esu na rẹn wẹẹ irẹn i sẹtin kpikpi ima, ne ima gha mwẹ egbe iziro ọghe irẹn ra ne ima gha yin vbene irẹn yin, ọ keghi loo obẹlẹ ọvbehe. Vbe igiemwi, emwa ni mwẹ iziro dan ẹre ọ lẹga ima. (1 Jọn 5:19) Esu rẹnrẹn wẹẹ eguọmwadia Osanobua i gu emwa dan mu obọ, sokpan Esu vbe rẹn wẹẹ ima ghaa gu emwa  vbenian mu obọ, iran sẹtin mu ima ekhọe rhia. (1 Kọr 15:33) Obẹlẹ na ẹre Esu ya mu e Solomọn rẹrẹ. Ọ na viọ ikhuo nibun ne ẹi ga e Jehova rọnmwẹ. Ẹdẹ ghi rrie ẹdẹ, “iran keghi yae fi iyeke gbe Osanobua.”—1 Ọba 11:3.

7. De obẹlẹ ọvbehe ne Esu loo ya mu emwa ekhọe rhia? Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha begbe?

⁷ Esu vbe loo ikueta kevbe ẹkpẹti ughe ya mu emwa rẹrẹ. Avbe ikueta na keghi re okha ne emwa gbẹnnẹ. Ẹi re te ima sọyẹnmwẹ avbe ikueta na kẹkan, Esu rẹnrẹn wẹẹ, te avbe ikueta na dia iziro ekhọe ima kevbe uyinmwẹ ima. Jesu wa vbe gha loo okha na ta ya maa emwa emwi. Vbe igiemwi, ọ keghi ya okha ọghe ovbi e Samaria nọ mwẹ ekhọe esi kevbe ọghe ọmọ nọ fuẹn ukhu ya maa emwa emwi. (Matt 13:34; Luk 10:29-37; 15:11-32) Sokpan, emwa ne Esu mu ẹre ekhọe rhia nẹ, sẹtin ya okha, ikueta kevbe ẹkpẹti ughe mu ima ekhọe rhia. Vbọrhirhighayehẹ, ọ mwẹ ikueta eso ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn, ma ghi vbe miẹn emwi ruẹ vbọ vbe ne ẹi na mu ima ekhọe rhia. Ọrheyerriọ, ọ khẹke ne ima gha begbe. Ọta eso nọ khẹke ne ima nọ egbe ima re vbe nọ dekaẹn ikueta ne ima ghee ọre, ‘De emwi ne ikueta ne I ghee na maa mwẹ re vbekpae ahoo ọghe ikpakpa? Emwi esi nọ ra, ra emwi dan?’ (Gal 5:19-21; Ẹfis 2:1-3) De emwi nọ khẹke ne ima ru deghẹ ima bẹghe ẹre wẹẹ, ughe ne ima ghee keghi re odẹ ọkpa ne Esu ya mu emwa ekhọe rhia? Zẹ emwi ru vbobọvbobọ nii! Lẹ ne ughe vberriọ zẹ vbene u gha ya lẹ ne okpe emianmwẹ nọ vẹwae khian!

8. Evbibiẹ emọ, de emwi ne uwa gha ru ne Esu ghẹ mu ivbi uwa ekhọe rhia?

⁸ Evbibiẹ emọ, iwinna ne kpataki ẹre ọ bi ye uwa izabọ, ọni nọ wẹẹ, ne uwa gha gbogba gae ivbi uwa ne Esu ghẹ ya mu iran ekhọe rhia. Uwa ne evbibiẹ emọ keghi hia vbe odẹ ke odẹ ne emianmwẹ dan ghẹ dekun ivbi uwa. Odẹ ọkpa ne uwa ya ru ọna, ọre ne uwa na kpe owa uwa huan vbe ẹghẹ hia.  Erriọ vbe khẹke ne uwa ya viẹn uwu ne ivbi uwa vbe nọ dekaẹn ikueta na ghee, ẹkpẹti ughe, e vidio gem, intanẹt kevbe emwi ke emwi ne Esu gha ya sẹtin mu iran ekhọe rhia. Iwinna ne Jehova waa uwa re, ọre ne uwa koko ivbi uwa, ne iran do gha re emwa ni deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. (Itan 1:8; Ẹfis 6:1, 4) Nọnaghiyerriọ, wa yi uhi eso ni gua ilele ọghe Baibol ro, ni gha ru iyobọ ne ivbi uwa ya rẹn ehe nọ khẹke ne iran gha khian sẹ. Ọna dekaẹn ughe nọ khẹke ne iran ghee kevbe nọ ma khẹke ne iran gha ghee, u vbe gi iran rẹn evbọzẹe ne u na yi uhi vberriọ. (Mat 5:37) Zẹ vbene emọ ya waan dee, wa gha ya ilele ni rre Baibol ru iyobọ ne iran ya rẹn alughaẹn nọ rre uwu ẹkpo emwi dan kevbe emwi esi. (Hib 5:14) Evbibiẹ emọ, wa ghẹ mianmian wẹẹ, ivbi uwa gha miẹn emwi ruẹ vbe ẹmwẹ ne uwa ta, sokpan uyinmwẹ uwa ẹre iran khian na miẹn emwi ruẹ sẹ.—Diut 6:6, 7; Rom 2:21.

9. De obẹlẹ ọvbehe ne Esu ya mu emwa ekhọe rhia? Vbọzẹe ne obẹlẹ na gha na sẹtin zẹ ẹbe?

⁹ Obẹlẹ ọvbehe ne Esu ya hoo nọ mu ima ekhọe rhia ọre iziro ọghe emwa nagbọn. Esu keghi hoo ne ima gha roro ẹre wẹẹ, iziro ra adia ọghe emwa nagbọn ẹre ọ maan sẹ ọghe Jehova. (Kọl 2:8) Vbe igiemwi, Esu keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, emwi nọ ghi ru ekpataki sẹ vbe arrọọ, ọre na gha re ọmwa nọ fe. Emwa ni mwẹ iziro vbenian sẹtin gele do khian emwa ni fe, iran sẹtin vbe gha re ivbiogue. Vbọrhirhighayehẹ, te iran mu arrọọ ọghe iran ye ikpadede, rhunmwuda iran ghi gha ya ẹdagbọn iran khu ẹfe khian sẹrriọ wẹẹ, iran i ghi miẹn ẹghẹ ya gbaroghe egbe iran kevbe ẹgbẹe iran. Iran ghi vbe khian rree ne Osanobua. (1 Tim 6:10) Ẹko keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ rhunmwuda, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi ẹre ọ ya ima rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima mu ẹmwẹ igho ye okaro vbe arrọọ ọghe ima.—Asan 7:12; Luk 12:15.

10-11. (a) De emwi ne ima gha ru ne Esu ghẹ sẹtin mu ima rẹrẹ? (b) De iwinna nọ bi ye izabọ ọghe avbe ọbodẹ vbe ẹghẹ nẹdẹ? De vbene ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa ya winna vbe na ghee ọbodẹ?

¹⁰ Ne ima mieke na sẹtin gha gbogba gae ẹkokoudu ọghe ima, ọ khẹke ne ima rẹn emwi nọ gha sẹtin muẹn rhia, vbe iyeke ọni, ma ghi zẹ emwi ru. Vbene a ya loo ẹmwẹ na, “gbogba ga” vbe ebe Itan 4:23, keghi ye ima re rre, iwinna ọghe ọbodẹ. Vbe ẹghẹ Solomọn ne Ọba, ikpia ni bodẹ keghi mudia ye uhunmwu ogba ekẹn nọ lẹgae ẹvbo. Iran gha wa bẹghe eghian vbe urria, iran ghi kpe okpe. Igiemwi na keghi ya ima rẹn emwi nọ khẹke ne ima ru vbe Esu gha khian mu ima ekhọe rhia.

¹¹ Vbe ẹghẹ nẹdẹ, te ikpia ni bodẹ vbe uhunmwu ogba ekẹn kevbe ni bodẹ vbe onurho ẹvbo winna kugbe. (2 Sam 18:24-26) Ikpia na ni bodẹ, ẹre ọ khui onurho ẹvbo, ẹghẹ ke ẹghẹ ne iran ya bẹghe wẹẹ eghian dee. (Neh 7:1-3) Ma ghaa ye Baibol dia ekhọe ọguọmwaziro * ọghomwa, ọ ghi gha winna vbe na ghee ọbodẹ vbe Esu ghaa hoo nọ mu ima ekhọe rhia. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ekhọe ọguọmwaziro na ya ya obọ sekhae ne ima, o khẹke ne ima zẹ emwi ru.

12-13. De edanmwẹ nọ gha sẹtin rhiegbe ma vbe arrọọ ọghe ima, sokpan vbọ khẹke ne ima ru?

¹² Gi ima ziro yan odẹ ọkpa ne ima khian ya sẹtin gbogba ga egbe ima ne Esu ghẹ sẹtin ya iziro nọ ma gba mu ima rẹrẹ. E Jehova keghi ya obọ sekhae ne ima wẹẹ, ọ ma khẹke na gha “họn ẹmwẹ alama oghẹ, ra ohọhọ ra uzuanmwẹ” vbe ehe ne ima ye. (Ẹfis 5:3)  Sokpan, de emwi nọ khẹke ne ima ru deghẹ iho mwa vbe isiwinna ra vbe owebe na suẹn gha ta ẹmwẹ alama oghẹ? Zẹ vbene Baibol khare, ọ khẹke ne ima gban egbe ne “uyinmwẹ ne ẹi re ọghe Osanobua, kevbe orriarria emwi agbọn na hia.” (Taitọs 2:12) Ma ghaa rre ihe vbenian, ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima, nọ winna vbe na ghee ọbodẹ, sẹtin ya obọ sekhae ne ima. (Rom 2:15) De emwi nọ ghi khẹke ne ima ru? Deghẹ ima ma begbe, ma sẹtin gha danmwehọ ẹmwẹ ọrhiae ne iran ta, ma sẹtin vbe gha ghee efoto ne iran ghee. Sokpan emwi nọ khẹke ne ima ru, ọre ne ima kpa hin uwu ẹbu iran rre ra ma ghi ya ẹwaẹn fi ẹmwẹ ne iran ta werriẹ.

¹³ Ne ima mieke na sẹtin mudia gbain vbe ima gha werriẹ aro daa ukpokpo otu ihegbe, ọ khẹke ne ima gha mwẹ udinmwẹ. Gi ma kọe ye orhiọn wẹẹ, e Jehova bẹghe ẹrhiọn ne ima loo, ọ gha ru iyobọ nọ khẹke ne ima, ne ima mieke na sẹtin biegbe ne iziro ne Esu ya mu emwa ekhọe rhia. (2 Krọ 16:9; Aiz 40:29; Jems 1:5) De vbene ima khian ya sẹtin gha gbogba gae ẹkokoudu ima hẹ?

14-15. (a) De emwi nọ khẹke nọ gha la ima ekhọe? Vbe ima khian ya sẹtin ru ọna hẹ? (b) De vbene ebe Itan 4:20-22 ya ru iyobọ ne ima ya miẹn ere vbe Baibol na tie? (Ghee ne ẹkpẹti “ Vbene A Ya Ru Erria Hẹ.”)

¹⁴ Odẹ ọvbehe ne ima ya gbogba gae ekhọe ima, ọre ne ima na begbe ne iziro dan ghẹ laọ, sokpan, ọ khẹke ne ima gi iziro nọ maan gha laọ. Gia werriegbe guan kaẹn igiemwi ọghe ẹvbo na gbe ekẹn ga. Ọmwa nọ bodẹ vbe onurho ẹvbo ẹre ọ rhie urho khui ne eghian ghẹ mieke na la ẹvbo. Sokpan, ọ mwẹ ẹghẹ ne ọbodẹ vbe ya kie urho ne emwa ni viọ evbare kevbe emwi ọvbehe die ẹvbo. Deghẹ iran i zẹdẹ kie urho ẹvbo, ohanmwẹ ẹre emwa ni rre ẹvbo nii khian gha ye. Erriọ vbe khẹke ne ima ya gha kie ẹkokoudu ọghe ima rua, ọni ọre wẹẹ, ma ghi gha kie ẹkpotọ yọ ne iziro e Jehova gha dia ima ekhọe.

¹⁵ Iziro ekhọe ọghe Jehova ẹre ọ rre Baibol, nọnaghiyerriọ, ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya tiẹre, ọ khẹke ne ima gi ẹre gha dia iziro kevbe uyinmwẹ ima. Vbe ima khian ya sẹtin gele gha miẹn ere hẹ vbe Baibol na tie? Erhunmwu gha ru iyobọ ne ima. Ọtẹn nokhuo ọkpa keghi kha wẹẹ: “Vbene I te suẹn gha tie Baibol, I ka na erhunmwu ne Jehova ru iyobọ mẹ ya miẹn emwi ewe ni rre Ẹmwẹ Ọnrẹn.” (Psm 119:18) Ọ vbe khẹke ne ima gha ru erria yan emwi ne ima tie. Ma ghaa na erhunmwu ma ke tie Ẹmwẹ Osanobua, ima na vbe gha ru erria yan ako ne ima tiere, ọ ghi gbọzinian vbe ekhọe ima, ẹghẹ nii, ma ghi do gha ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre.—Tie Itan 4:20-22; Psm 119:97.

16. De afiangbe ne etẹn eso he miẹn vbe JW Broadcasting?

¹⁶ Odẹ ọvbehe ne ima khian ya gi iziro ọghe Osanobua gha dia ekhọe ima ọre vbe ima ghaa ghee vidio ughughan ni rre JW Broadcasting^®. Ọdọ vbe amwẹ ọkpa keghi kha wẹẹ: “Emwamwa ọghe JW Broadcasting nọ ladian uki uki keghi re odẹ ọkpa ne Osanobua ya họn erhunmwu ima. Ma wa miẹn igiọdu vbọ vbe ẹghẹ ke ẹghẹ ne ẹtin ya fu ima. Ẹghẹ hia ẹre ima ya kpe ihuan ọghomwa ni ladian vbe JW Broadcasting. Ma keghi kpe ẹre vbe ima ghaa le evbare, vbe ima ghaa ru akpehuan uhiẹn vbe ima ghaa wọn eti.” Emwamwa na, nọ ladian uki uki wa ru iyobọ ne ima ya gha gbogba gae ekhọe ima, ọ ya ima ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre, ọ vbe ya ima gban egbe ne iziro dan ọghe Esu.

17-18. (a) Zẹvbe nọ rre ebe Ọba 8:61, vbe ima khian lae miẹn deghẹ ima rhie emwi ne ima ruẹ vbe obọ e Jehova ye uyinmwẹ? (b) Vbe ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Hẹzikaia ne Ọba? (c) De emwi eso ne ima khian gha nọ vbe erhunmwu zẹvbe nọ rre Psalm 139:23, 24?

¹⁷ Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya miẹn afiangbe vbe emwi esi ne ima ru, amuẹtinyan  ọghe ima ghi wegbe sayọ. (Jems 1:2, 3) Ọyẹnmwẹ ghi vbe gha sẹ ima rhunmwuda ma ru emwi nọ gha ye Jehova tie ima ivbiẹre, ọna ghi ya ima gha mwẹ ahoo na ya ru sayọ. (Itan 27:11) Edanmwẹ ne ima rhirhi werriẹ aro daa ghi gha re ẹkpotọ nọ kiere ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ, ekhọe hia ẹre ima ya ga e Jehova. (Psm 119:113) Ọna ẹre ọ khian ghi rhiẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ e Jehova kevbe wẹẹ, ma ta mu olọ yan rẹn nẹ wẹẹ, uhi ọghẹe ima khian gha lele.—Tie 1 Ọba 8:61.

¹⁸ Zẹvbe emwa ni ma gba, ẹi mwẹ ima ma zẹdia ru abakuru. Ma gha rhua owẹ ugbẹnso, ọ khẹke ne ima ye Ọba ighẹ Hẹzikaia rre. Ọ ru abakuru eso, sokpan, ọ keghi fi werriẹ, ọ na werriegbe suẹn gha ya “ekhọe hia” ga e Jehova. (Aiz 38:3-6; 2 Krọ 29:1, 2; 32:25, 26) Gi ima hia vbe odẹ ke odẹ ne Esu ghẹ mieke na sẹtin mu ima ekhọe rhia. Gi ima gha na erhunmwu ne Jehova “rhie ẹwaẹn” ne ima, ne ima mieke na gha họn ẹmwẹ nẹẹn. (1 Ọba 3:9; tie Psalm 139:23, 24.) Vbene ẹmwata, ma ghaa gbogba gae ẹkokoudu ọghe ima, ma gha sẹtin gha ya ẹkoata ga e Jehova.