1. Zẹvbe nọ rre ebe 1 Tẹsalonaika 5:11, de emwi nọ khẹke ne ima hia gha ru?

 IKO ne u ye he ka bọ Ọgua Arriọba ọghe ọgbọn ẹdẹ ra, a he ka vbe dọlọ Ọgua Arriọba ne uwa na do iko yi ra? Deghẹ erriọ nọ, ẹi mwẹ u ma yerre ọyẹnmwẹ nọ ghaa sẹ ruẹ vbe ẹghẹ okaro ne uwa ya loo Ọgua Arriọba nii. Ekhọe hia ẹre u wa ya gha kpọnmwẹ e Jehova. Ọ gha kẹ, u ghọghọ sẹrriọ wẹẹ, kherhe ẹre ọ ghi kẹ ne ameve rrọọ kua vbe aro ruẹ, vbe u so ihuan na ya suẹn iko vbe ẹdẹrriọ. Te avbe Ọgua Arriọba ọghomwa ne mose mose wa rhie urhomwẹ gie Jehova. Sokpan emwi ọvbehe ye rrọọ nọ rhie urhomwẹ gie Jehova sẹ Ọgua Arriọba na bọ. Ọni ọre na gha rhie igiọdu ne emwa ni do gha ga e Jehova vbe avbe Ọgua Arriọba nii. Ọna ẹre ukọ e Pọl ghaa mwẹ vbe ekhọe vbe ọ ta ẹmwẹ nọ rre ebe 1 Tẹsalonaika 5:​11, tie ẹre. Ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn na, ẹre uhunmwuta ọghe ako iruẹmwi na ke ladian.

2. Vbe ima khian guan kaẹn vbe ako iruẹmwi na?

² Ọmwa nọ wa kakabọ rẹn vbene a ya rhie igiọdu ne etẹn ẹre ukọ e Pọl ghaa khin. Te ọ wa gha mwẹ agiẹngiẹn daa iran. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan vbene ọ ya ru iyobọ ne etẹn (1) ya zin egbe ukpokpo, (2) ya gha gu egbe rrọọ vbe ọfunmwegbe kevbe (3) ne iran sẹtin mu ẹtin yan e Jehova sayọ. Gi ima guan kaẹn vbene ima khian ya gha rhie igiọdu ne etẹn ima zẹvbe ne ukọ e Pọl ru ẹre.​—1 Kọr 11:1.

3. De igiemwi esi ne Pọl rhie yotọ ne etẹn?

³ E Pọl wa hoẹmwẹ etẹn ẹi re nekherhe. E Pọl miẹn emwi nibun vbe agbọn; ọni ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin gha mwẹ ẹnina kevbe agiẹngiẹn daa etẹn vbe iran ghaa rre uwu ọlọghọmwa. Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa ne Pọl ma ya gha mwẹ igho, ọ na gualọ iwinna nọ khian gha ru, nọ ya gha gbaroghe egbe ẹre kevbe emwa  ne iran gba winna. (Iwinna 20:34) Iwinna owa ukpọn na bọ ẹre Pọl ghaa ru. Vbe ọ sẹ e Kọrinti, ọ na deba Akuila kevbe Prisila ni vbe ru iwinna owa ukpọn na bọ gha winna. Sokpan, ọ ghaa rre “Ẹdẹ Ikẹtin” ọ ya kporhu ma Ivbi e Ju kevbe Ivbi e Grik. E Sailas vbe Timoti ghi rre, e “Pọl keghi wa ya ẹghẹ ọre hia gha kporhu iyẹn nọ maan.” (Iwinna 18:2-5) E Pọl ma mianmian emwi nọ ru ekpataki sẹ vbe ẹdagbọn rẹn, ọni ọre ugamwẹ e Jehova. Rhunmwuda ne Pọl na mu ugamwẹ e Jehova karo, ọ na vbe gha gbaroghe egbe ẹre, ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin gha rhie igiọdu ne etẹn. Ọ keghi gi iran rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne iran gi osi ọghe ẹmwẹ agbọn na kevbe vbene iran khian ya sẹtin gbaroghe ẹgbẹe iran hẹ, ya iran mianmian “emwi ni maan sẹ.” Ọni ọre odẹ ughughan ne ima ya rhie ugamwẹ ne Jehova.​—Fil 1:10.

4. De vbene Pọl kevbe Timoti ya ru iyobọ ne etẹn ni miẹn ukpokpo?

⁴ Vba da wa mu iko nọ rre Tẹsalonaika gbọ, a keghi suẹn gha zẹ etẹn ni da khian Ivbiotu e Kristi kpokpo. Emwa eso ni gbodan ghi bẹghe ẹre wẹẹ, iran ma miẹn e Pọl vbe Sailas, iran keghi ya ẹtin vbe iwegbe mu “eso vbe uwu avbe etẹn, bu iran ni khaevbisẹ,” iran na gha kha wẹẹ: “Vbe uwu iran hia, ọkpa nọ ya ẹmwẹ Nọgbaisi ru emwi i rrọọ.” (Iwinna 17:6, 7) Ẹi mwẹ ohan ma gha mu avbe etẹn ni da khian Ivbiotu e Kristi na, rhunmwuda ne emwa ni rre ẹvbo nii na werriẹ aro nọ khọọ daa iran. Ọna gha te sẹtin si iran ghee iyeke vbe ugamwẹ e Jehova, sokpan e Pọl ma hoo ne emwi vberriọ sunu. Agharhemiẹn wẹẹ, emwi nọ sunu na ẹre ọ ya e Pọl vbe Sailas kpa, iran keghi ru emwamwa nọ khẹke, ne etẹn ni rre iko na mieke na gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. E Pọl keghi tama etẹn ni rre Tẹsalonaika wẹẹ: “Ma gie Timoti, ne ọtẹn ima, bu uwa gha dee . . . , nọ do yi uwa obọ kevbe nọ vbe rhie iyobọ ne iyayi uwa, ne ọmwa rhọkpa vbe uwu uwa ghẹ mieke na rhunmwuda ukpokpo na, tota ye owa.” (1 Tẹs 3:2, 3) Ọ gha kẹ, e Timoti tobọre wa vbe miẹn ukpokpo vbe Listra, nọ re ẹvbo nọ ke rre. Aro ọre vbe sẹ vbene Pọl ya rhie igiọdu ne etẹn ni rre evba. E Timoti bẹghe vbene Jehova ya ru iyobọ ne etẹn ni rre Listra, ọna ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin rhie igiọdu ne etẹn ni rre Tẹsalonaika wẹẹ, Osanobua nọ ru ọghe etẹn ni rre Listra gha vbe ru ọghe iran.​—Iwinna 14:8, 19-22; Hib 12:2.

5. De vbene iyobọ ne ọdiọn ọkpa ru ne Bryant ya biẹ ọmọ esi hẹ?

⁵ De odẹ ọvbehe ne Pọl ya ru iyobọ ne etẹn? Iran ghi dọlegbe mu otuẹ gie etẹn ni rre Listra, Aikoniọm kevbe Antiọk, e Pọl kevbe Banabas “keghi zẹ ediọn lele dọmwadẹ iko ne iran.” (Iwinna 14:21-23) Ẹi mwẹ avbe ediọn na ma rhie igiọdu ne etẹn ni rre avbe iko nii, zẹvbe ne ediọn vbe ru ẹre vbe ẹdẹnẹrẹ. Gi ima ghee emwi ne ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Bryant ta. Ọ wẹẹ: “Vbe I rre ukpo 15, erha mwẹ keghi kpa sẹ ima rae, a na vbe kan iye mwẹ fua vbe iko. Egbe na wa wọọ mwẹ, ọ na yevbe na miẹn wẹẹ te iran wa he mwẹ.” Vbọ ghi ru iyobọ ne Bryant? Ọ khare wẹẹ: “Ọdiọn ọkpa na tie ẹre Tony, wa gha rhie igiọdu mẹ vbe iko kevbe ẹghẹ nibun ọvbehe. Ọ kegha tama mwẹ vbekpa etẹn ni wa gha sọyẹnmwẹ, agharhemiẹn wẹẹ iran ghaa rre uwu ọlọghọmwa. Ọ keghi tie emwi nọ rre ebe Psalm 27:10 ma mwẹ, ẹghẹ hia ẹre ọ vbe ya gha guan kaẹn Hẹzekaia, nọ ya ẹkoata ga e Jehova agharhemiẹn wẹẹ erhae ma rhie igiemwi esi yotọ.” De vbene iyobọ ne ọtẹn na ru ne Bryant ya biẹ ọmọ esi hẹ? E Bryant khare wẹẹ, “Igiọdu ne Ọtẹn Nokpia Tony rhie mẹ, ẹre ọ ya mwẹ rhiegbe ye iwinna ugamwẹ ẹghẹ hia.” Ediọn, uwa gha rhie aro sotọ vbe egbe etẹn, ne uwa mieke na sẹtin gha rhie igiọdu ne etẹn ni gualọ “ẹmwẹ itohan” vbe na ghee Bryant.​—Itan 12:25.

6. De vbene Pọl ya ya okha ọghe eguọmwadia e Jehova nẹdẹ, ya rhie igiọdu ne etẹn hẹ?

 ⁶ E Pọl keghi gi etẹn rẹn wẹẹ, e Jehova ru iyobọ ne “osẹe ọkhọngborrie” nẹ, ya zin egbe ọlọghọmwa ne iran ghaa ye. (Hib 12:1) E Pọl rẹn wẹẹ, okha ọghe eguọmwadia e Jehova ni sẹtin zin egbe ọlọghọmwa ughughan gha wa rhie igiọdu ne avbe etẹn na, ọ ghi vbe ru iyobọ ne iran ya rhie aro tua “ẹvbo Osanobua.” (Hib 12:22) Erriọ wa vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ. Ọmwa rhọkpa rrọọ vbe uwu ima nọ gha sẹtin kha wẹẹ, okha ọghe Gidiọn, Barak, Devid, kevbe Samuẹl, ma he rhie igiọdu ne irẹn ra? (Hib 11:32-35) Etẹn ima ni mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe ni vbe rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ vbe vbo? Ẹghẹ hia ẹre etẹn ughughan wa ya gbẹn elẹta gi ima vbe igiogbe ọghomwa, ne iran ya gi ima rẹn wẹẹ, okha ọghe etẹn ni mwẹ amuẹtinyan ne iran tie re wa rhie igiọdu ne iran.

7. Zẹvbe nọ rre ebe Rom 14:19-21, vbua miẹn ruẹ vbe ibude ne Pọl rhie ne etẹn?

⁷ Te ima ru iyobọ ne etẹn vbe ima ghaa hia vbe odẹ ke odẹ ne ọfunmwegbe gha rre uwu iko. Ma rẹnrẹn wẹẹ, ma hia i khian sẹtin wa kue ye emwi ọkpa, rhunmwuda odẹ ughughan ẹre ima ya roro emwi, sokpan ma i gi ọni si ẹzọ ye uwu ẹkpo ima. Ma i si ukankan ye emwi ne Baibol ma gbodan yi. Vbe igiemwi, etẹn nẹi re Ivbi e Ju kevbe ni re Ivbi e Ju ẹre ọ ghaa rre iko nọ rre Rome. Vbe ẹghẹ ne eguọmwadia Osanobua ma na ghi gha lele uhi e Mosis, esa ma gha rrọọ na ya gha wua avbe evbare ne uhi e Mosis te mu awua yi. (Mak 7:19) Ke ẹghẹ nii kpa, etẹn eso ni re Ivbi e Ju keghi sẹtin gha rri evbare nọ rhirhi gha khin. Sokpan etẹn eso ye gha rrọọ ni ye gha lele uhi e Mosis nii nọ dekaẹn evbare. Ẹmwẹ na keghi do si ẹzọ ye uwu ẹkpo etẹn. E Pọl keghi gi etẹn rẹn vbene ọ ru ekpataki sẹ hẹ, ne etẹn gha rrọọ vbe ọfunmwegbe. Ọ khare wẹẹ: “Emwi nọ kere na gha ru ọrọre na ghẹ rri emiowo ra na da ayọn, ra na ru emwi ke emwi nọ gha mu ọtuẹn gbotọ.” (Tie Rom 14:​19-21.) E Pọl keghi gi etẹn rẹn wẹẹ, ọna sẹtin zagha iko, ọ sẹtin vbe ya etẹn gha ya eghian so egbe. E Pọl wa vbe mu egbe nọ ya fi odẹ nọ ya ru emwi werriẹ, nẹ ghẹ mieke na mu etẹn gbotọ. (1 Kọr 9:19-22) Adeghẹ ima hoo ne ima sẹtin gha rhie igiọdu ne etẹn, ọ ma khẹke ne ima gha si ukankan ye emwi, ọna gha vbe ya ọfunmwegbe gha rre uwu iko.

8. De emwi ne Pọl ru vbe ẹghẹ ne emwi khian na te si ẹzọ vbe uwu iko?

⁸ Igiemwi esi ẹre Pọl wa rhie yotọ vbe nọ dekaẹn vbene ima gha ya sẹtin gha gu emwa ọvbehe rrọọ vbe ọfunmwegbe, deghẹ iran ma kue ye ẹmwẹ ne ima ta. Katekate deghẹ ọ na gha re emwi nọ ru ekpataki. Vbe igiemwi, etẹn eso ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ ọghe avbe ukọ, kegha si ukankan yọ wẹẹ, ne etẹn nẹi re Ivbi e Ju gha rhuẹ, ọ gha kẹ emwi nọ ya iran gha ta ọna, ọre ne Ivbi e Ju ghẹ mieke na gha zan iran. (Gal 6:12) E Pọl ma zẹdẹ kue ye ọna, sokpan ọ ma si ukankan yọ wẹẹ ẹmwẹ ne irẹn ta ẹre ọ khian sẹ, nọghayayerriọ, ọ na wẹẹ, na mu ẹmwẹ na bu avbe ukọ ni rre Jerusalẹm. (Iwinna 15:1, 2) Emwi ne Pọl ru na, keghi ya etẹn ni rre iko gha mwẹ ọfunmwegbe, iran na vbe gha ghọghọ.​—Iwinna 15:30, 31.

9. De vbene ima khian ya ya egbe taa e Pọl hẹ?

⁹ Adeghẹ ẹzọ na de rre vbe uwu iko, ọ khẹke ne ima mu ẹmwẹ nọ rre otọ bu avbe ediọn vbe iko, ma gha ru vberriọ, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoo ne ọfunmwegbe gha rrọọ. Otu ọghomwa gbẹn ebe nibun ladian nẹ, ni hẹnhẹn egbe yan e Baibol, ni gha vbe sẹtin ru iyobọ ne ima, vbe egbe ẹghẹ vbenian. Ne ima gha te ya gha ya ẹmwẹ obọ ima ru emwi, ọ khẹke ne ima gha lele avbe ilele ni rre avbe ebe na, ma gha ru vberriọ, ọfunmwegbe ghi gha rre uwu iko.

10. De emwi ọvbehe ne Pọl ru, nọ ru iyobọ ne etẹn ya gha rrọọ vbe ọfunmwegbe?

 ¹⁰ Uyinmwẹ esi ne etẹn ghaa mwẹ, ẹre Pọl mobọ gha rhie aro tua, ẹi re emwi ne etẹn ma ru ẹse; te ọna wa ya ọfunmwegbe gha rre uwu iko. Vbe igiemwi, vbe elẹta nokiekie ne Pọl gbẹn gie etẹn ni rre Rom, ọ keghi sunu ye eni etẹn nibun, ọ na vbe ta ẹmwẹ iran nọ maan. Ma gha vbe sẹtin ya egbe taa e Pọl, deghẹ ima na gha guan kaẹn uyinmwẹ esi ne etẹn mwẹ. Ma ghaa ru vberriọ, ọ gha ru iyobọ ne etẹn ya sikẹ egbe sayọ, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe ghi vbe gha wegbe yọ.

11. Ma vbe etẹn ghaa mwẹ egbe ẹzọ, vbe ima khian ya ru adọlọ hẹ?

¹¹ Ugbẹnso, etẹn eso ni mudia ẹse vbe iko sẹtin gha mwẹ egbe ẹzọ. Ọni ọre emwi nọ sunu daa e Pọl vbe ọsiọre ne kankankan ighẹ Banabas. Vbe iran ghi mu egbe ne iran ya mu okhian gha rrie ihe ọvbehe ya kporhu, ọkpa na wẹẹ, ne iran rhie Mak lele egbe, sokpan nọkpa ma kue. “Iran keghi kakabọ muan egbe ẹmwẹ ẹsẹse ba emwi na,” ẹre iran na ghi wannọ egbe. (Iwinna 15:37-39) Sokpan e Pọl, Banabas kevbe Mak keghi ru adọlọ, nọ rhie ẹre ma wẹẹ, ne ọfunmwegbe kevbe akugbe gha rre uwu iko, ẹre iran ghaa ye. Vbe okiekie, e Pọl keghi ta ẹmwẹ e Mak vbe Banabas nọ maan. (1 Kọr 9:6; Kọl 4:10) Deghẹ ima vbe etẹn vbe iko gba mwẹ egbe ẹzọ, ọ vbe khẹke ne ima gu iran ru adọlọ, ma ghi vbe hia ne ima rhie aro tua uyinmwẹ esi ne iran mwẹ. Ma gha ru vberriọ, ọfunmwegbe kevbe akugbe ghi gha rre uwu iko.​—Ẹfis 4:3.

12. De ọlọghọmwa eso ne etẹn ima werriẹ aro daa?

¹² Te ima rhie igiọdu ne etẹn vbe ima ghaa ru emwi nọ gha ya iran gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Nọ ne etẹn eso, ọmwa iran vbe uwu ẹgbẹe, ọmwa ne iran gba winna ra ọmwa ne iran gba rre owebe sẹtin gha zan iran. Eso mwẹ emianmwẹ nọ wegbe ne iran gu vẹn, ra a sẹtin miẹn wẹẹ, ọmwa ru iran emwi nọ da iran sẹ ugboloko. Etẹn eso vbe rrọọ nọ dinmwiamẹ nẹ ọ kpẹre, ẹi re eban ẹre iran ke khẹ ne agbọn Esu na sẹ ufomwẹ. Avbe emwi na sunu yi na sẹtin gbe amuẹtinyan ọghe etẹn mu otọ vbe ẹdẹnẹrẹ. Etẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ ọghe avbe ukọ, wa vbe werriẹ aro daa egbe avbe ọlọghọmwa vbenian. De vbene Pọl ya rhie igiọdu ne iran hẹ?

13. De vbene Pọl ya ru iyobọ ne etẹn na ghaa zan, rhunmwuda emwi ne iran yayi?

¹³ E Pọl keghi loo Evbagbẹn Nọhuanrẹn ya ru iyobọ ne etẹn ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Vbe igiemwi, a sẹtin miẹn wẹẹ, Ivbiotu e Kristi ni re Ivbi e Ju, ma wa rẹn emwi ne iran khian tama emwa iran vbe uwu ẹgbẹe ni kha wẹẹ, ugamwẹ Ivbi e Ju ẹre ọ maan sẹ ọghe Ivbiotu e Kristi. Vbene ẹmwata, elẹta ne Pọl gbẹn gie etẹn ni re Ivbi e Hibru wa gele rhie igiọdu ne iran. (Hib 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Ẹmwẹ ne Pọl tae gha sẹtin ru iyobọ ne iran ya rẹn emwi ne iran khian tama emwa ni gbodan ghee iran. Vbe ẹdẹnẹrẹ, ima gha vbe sẹtin ru iyobọ ne etẹn ya rẹn vbene iran khian ya loo avbe ebe ọghomwa ya rhan otọ emwi ne iran yayi ma emwa ni gbodan ghee iran. Emwa ghaa giẹ avbe etẹn ima ni re igbama rhunmwuda ne iran na yayi wẹẹ Osanobua ẹre ọ yi emwi hia, ma gha sẹtin loo avbe brochure na tie ẹre Was Life Created? kevbe The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking ya ru iyobọ ne iran, ne iran mieke na sẹtin rhan otọ evbọzẹe ne iran na yayi wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yi emwi hia.

14. Agharhemiẹn wẹẹ e Pọl wa kakabọ rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, de emwi nọ ru?

¹⁴ E Pọl keghi rhie igiọdu ne etẹn ne iran “gha ru emwi esi,” ne iran ya rhie ẹre ma wẹẹ iran hoẹmwẹ etẹn. (Hib 10:24) Ẹi re te Pọl wa gha tama etẹn emwi ne iran gha ru kẹkan, sokpan  te ọ wa vbe gha rhie igiemwi esi yotọ ne iran. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne ukhunmwu ya gha fi vbe Judia, e Pọl keghi mu emwi ne etẹn ya ru izọhẹ gie etẹn ni rre evba. (Iwinna 11:27-30) Agharhemiẹn miẹn wẹẹ, e Pọl wa kakabọ rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ọ na ye zẹ ẹghẹ kọ nọ khian ya gha ru iyobọ ne etẹn ne obọ ma sẹ ọre. (Gal 2:10) Ọna keghi ya etẹn gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gbaroghe iran. Vbe ẹdẹnẹrẹ, ma ghaa loo ẹghẹ, ẹrhiọn, kevbe emwi ne ima guẹ ya ru iyobọ ne etẹn ne odekun ẹrhia sunu daa, te ima ru iyobọ ne iran ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Erriọ vbe ye deghẹ ima na gha hia vbe ẹghẹ hia, ne ima gha ru izọhẹ ye iwinna ne otu e Jehova ru vbe uhunmwu otagbọn hia. Odẹ vbenian kevbe odẹ nibun ọvbehe, ẹre ima ya ru iyobọ ne etẹn ima, ne iran mieke na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova i khian fi iyeke gbe iran.

15-16. De obọ nọ khẹke ne ima ya gha mu etẹn nẹi ghi mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe?

¹⁵ Te Pọl wa ye gha ru iyobọ ne etẹn ne amuẹtinyan ọghe iran ma ghi wegbe. Ọ keghi rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ ẹnina daa iran, ọ na vbe ya urhu ne khuẹrhẹ ya gu iran guan vbe odẹ nọ gha rhie igiọdu ne iran. (Hib 6:9; 10:39) Vbe igiemwi, vbe elẹta hia nọ gbẹn gie etẹn ni re Ivbi e Hibru, ẹi re avbiẹ inugba ẹre ọ loo ẹmwẹ na ighẹ “ima,” nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn tobọ irẹn gha vbe lele ẹmwẹ ibude nọ rhie ne iran. (Hib 2:1, 3) Vbe na ghee Pọl, te ọ khẹke ne ima ye gha rhie igiọdu ne etẹn nẹi ghi mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Ma ghaa rhie ẹre ma wẹẹ, ima mwẹ ẹmwẹ iran vbe orhiọn, amuẹtinyan ọghe iran ghi gha wegbe yọ. Odẹ vbenian, te ima rhie ẹre ma wẹẹ ima hoẹmwẹ iran. Ẹmwẹ ne ima ta gha sẹtin rhie igiọdu ne etẹn, deghẹ ima na ya urhu ne khuẹrhẹ tae.

¹⁶ E Pọl keghi gi etẹn rẹn wẹẹ, e Jehova bẹghe iwinna esiesi ne iran ru. (Hib 10:32-34) Ma gha vbe sẹtin ru emwi ne Pọl ru na, vbe ima  gha khian ru iyobọ ne ọtẹn nẹi ghi mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Ma sẹtin wẹẹ nọ tama ima vbene ọ ya miẹn odẹ ẹmwata na hẹ, ra vbene Jehova ya ru iyobọ nẹẹn hẹ vbe ẹghẹ nọ gberra. Ma sẹtin vbe ya ẹkpotọ na gi ẹre rẹn wẹẹ, e Jehova wa ye yerre vbene ọ he ya rhie ẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn kevbe wẹẹ, e Jehova i khian sẹ ẹre rae ẹdẹ. (Hib 6:10; 13:5, 6) Ma ghaa ru ena hia, ọ sẹtin ru iyobọ ne etẹn vbenian, ne iran mieke na ye gha ga e Jehova khian.

17. De alaghodaro nọ khẹke ne ima gha mwẹ?

¹⁷ Zẹvbe ne emwa ni bọ owa ya hia ne iran gha mwẹ alaghodaro vbe iwinna ne iran ru, ma gha vbe sẹtin gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne ima ya rhie igiọdu ne etẹn. Ma ghaa ta okha ọghe emwa ni sẹtin zin egbe edanmwẹ vbe ẹghẹ nọ gberra ma emwa, ọ gha vbe sẹtin ru iyobọ ne iran ya zin egbe. Emwi eso ne ima gha ru adeghẹ ima hoo ne ọfunmwegbe gha rre uwu iko ọre, ne ima gha ta ẹmwẹ etẹn nọ maan, ma ghi gha lẹẹ ne emwi nọ gha sẹtin si ẹzọ ye uwu iko, ma ghi vbe ru adọlọ deghẹ ẹzọ na vbe de rre. Ma gha vbe sẹtin gha ru iyobọ ne etẹn ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, deghẹ ima na gha gu iran guan vbekpa ẹmwata nọ rre Baibol, deghẹ ima na gha rhie iyobọ nọ khẹke ne iran kevbe deghẹ ima na gha rhie igiọdu ne etẹn nẹi ghi mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe.

18. Vbọ khẹke ne u ru nian?

¹⁸ Ẹi re ọyẹnmwẹ nekherhe ẹre ọ sẹ avbe etẹn ni bọlọ owa ugamwẹ, erriọ iran vbe ya mwẹ isọkẹn. Ma ghaa ru iyobọ ne etẹn ne iran mieke na gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, ọyẹnmwẹ ẹre ọ khian gha sẹ ima, ma ghi vbe gha mwẹ isokẹn. Owa na bọe sẹtin dele vbe ẹdẹ ọkpa, sokpan te emwa ne ima ru iyobọ na ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe khian gha rrọọ vbe etẹbitẹ! Uwa gi ima ye ‘gha rhie ẹtin ye egbe iwu, ne ima vbe gha rhie igiọdu ne egbe.’​—1 Tẹs 5:11.