1. De ọlọghọmwa ne Devid ghaa ye?

 Ọ GHAA mwẹ asẹ ọkpa ne Devid ya gha rhie uhunmwu lẹre khian, rhunmwuda, e Sọl nọ ghaa re ọba ọghe Izrẹl kegha hoo ne ọ gbe ẹre rua. Ohanmwẹ ghi zẹ viọ obọ ne Devid, ọ na van ẹvbo ọkpa na tie ẹre Nob, ọ na wẹẹ na viọ ebrẹd isẹn ne irẹn. (1 Sam 21:1, 3) Vbe ọ ma he kpẹẹ vba, e Devid vbe ivbiyokuo ẹre na ya lẹre ye uwu uvun okuta ọkpa. (1 Sam 22:1) Vbọzẹ ne Sọl na gha hoo ne ọ gbe Devid rua?

2. De vbene Sọl ya gha gbe odan ghee emwamwa ọghe Osanobua hẹ? (1 Samuẹl 23:16, 17)

² Vbe Sọl ghi bẹghe vbene obọ e Devid ya gha ke ukhunmwu vbe okuo kevbe vbene emwa ya gha tian rẹn hẹ, ọ na suẹn gha gbọvọ ẹre. E Sọl vbe rẹn wẹẹ, rhunmwuda ne irẹn ma na họn ẹmwẹ ne Jehova, ẹre ọ ya e Jehova he irẹn zẹvbe ọba kevbe wẹẹ, ọ zẹ e Devid nẹ, ne ọ rhie ihe irẹn. (Tie 1 Samuẹl 23:16, 17.) Ọrheyerriọ, e Sọl ẹre ọ ye gha re ọba, ọ vbe gha mwẹ ivbiyokuo nibun kevbe emwa ni ye ẹre ike, ọna ẹre ọ si ẹre ne Devid na gha lẹẹ khian. Te Sọl ghaa roro ẹre wẹẹ, irẹn gha sẹtin ru ẹre ne Devid ghẹ ghi khian ọba zẹvbe ne Osanobua khare ra? (Aiz 55:11) E Baibol ma wa tama ima, sokpan emwi ne ima rẹnrẹn ọre wẹẹ, e Sọl ma rẹn emwi ne ọ ya gha ku. Ọmwa rhọkpa i khian sẹtin gu Osanobua khọn, ne ọ miẹn uhunmwu vbọ!

3. De emwi ne Devid ru, agharhemiẹn wẹẹ, agbọn ghaa lọghọ ọre?

³ Ẹi re te Devid ghaa gualọ ukpo ọba, e Jehova ẹre ọ zẹ ọre ne ọ gha re ọba ọghe Izrẹl. (1 Sam 16:1, 12, 13) E Sọl na ghi do  gha khẹko ẹre. Sokpan e Devid ma kha wẹẹ, e Jehova ẹre ọ si ene irẹn ye, ye irẹn egbe. Ọ ma vbe gha vian wẹẹ, irẹn ma miẹn evbare agbọn re, ra uvun okuta ẹre irẹn ghi rhie uhunmwu lẹre yi. Nọghayayerriọ, ọ kegha rhie urhomwẹ ne Jehova; egbọre, uwu uvun okuta nii ẹre ọ na so ihuan ekpọnmwẹ, nọ rre ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne ako iruẹmwi na hẹnhẹn egbe yan, nọ khare wẹẹ: “Nọ ne iran ni gualọ e Jehova, emwi nọ maan rhọkpa i khian vbee iran.”—Psm 34:10, NW.

4. De inọta ne ima khian ziro yan? Vbọzẹ ne avbe inọta na, na ru ekpataki?

⁴ Eguọmwadia e Jehova nibun rrọọ vbe ẹghẹ ọghe ima ne obọ ma sẹ ọre, iran ke miẹn evbare ẹdẹ re, ọ ghi baa kua. * Etẹn ima eso wa la ọlọghọmwa vbenian gberra, katekate vbe ẹghẹ COVID-19. Te emwi khian ye gha wegbe yọ, zẹvbe ne ima ya sikẹ orueghe nọkhua. (Mat 24:21) Vbe ne ima na mwẹ ọna vbe ekhọe, gia ziro yan inọta enẹ na: Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, “emwi nọ maan rhọkpa” ma vbee Devid? Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gi emwi ne ima mwẹ gha sẹ ima ọkẹn? Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gbaroghe ima? Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya rẹn emwi ne ima gha ru, vbe ima gha miẹn ọlọghọmwa nọ wegbe vbe odaro?

5-6. De vbene ebe Psalm 23:1-6 ya ru iyobọ ne ima ya rẹn otọ emwi ne Devid yae kha, vbe ọ khare wẹẹ “emwi nọ maan rhọkpa i khian vbee” eguọmwadia e Jehova?

⁵ De emwi ne Devid yae kha vbe ọ khare wẹẹ, “emwi nọ maan rhọkpa i khian vbee” eguọmwadia e Jehova? E Devid vbe loo egbe ẹmwẹ vbenian vbe ebe Psalm 23; ẹmwẹ nọ rre ako na, gha ru iyobọ ne ima ya rẹn emwi ne a yae kha. (Tie Psalm 23:1-6.) Vbe omuhẹn ọghe ebe psalm nii, e Devid keghi kha wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa ọrọre ọsuohuan mwẹ, mẹ i vbabọ emwi ke emwi.” Vbe ako nikẹre vbe ebe psalm nii, e Devid keghi ya unu kaan afiangbe ne irẹn he miẹn, rhunmwuda ne irẹn na kue ne  Jehova gha su irẹn. E Jehova keghi dia e Devid la “odẹ ẹmwata,” ọ ma mwẹ ẹghẹ ọkpa ne ọ ya sẹ rae. E Devid vbe rẹn wẹẹ, ne irẹn na ga e Jehova ma rhie ma wẹẹ, irẹn i khian miẹn ọlọghọmwa rhọkpa. Ọ vbe gha mwẹ ẹghẹ ne iro ya han rẹn, ọ na yevbe na miẹn wẹẹ, te ọ khian vbe uwu “aghọnghọn uwu,” erriọ ẹre ọ vbe ya gha mwẹ eghian nibun. Sokpan, rhunmwuda ne Jehova na gha su e Devid, ohan ma gha muẹn hiehie.

⁶ Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, “emwi nọ maan rhọkpa” ma vbee Devid? Ewanniẹn ọghe inọta na, ọre wẹẹ, e Devid ghaa mwẹ emwi hia ne ọ gha ru iyobọ nẹẹn ya sikẹ e Jehova. Agharhemiẹn wẹẹ, e Devid ma gha mwẹ emwi rhọkpa vbe ọ ta ẹmwẹ na, te ọ ye gha ghọghọ, rhunmwuda, ọ gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova kpemehe ẹre nẹẹn, erriọ vbe ya sẹ ọre ọkẹn. Emwi ne ọ ru kpataki nẹẹn sẹ, ọre afiangbe ne ọ miẹn vbe obọ e Jehova kevbe odẹ ne Jehova ya gbogba ga ẹre.

7. Zẹvbe nọ rre ebe Luk 21:20-24, de ọlọghọmwa ne Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ la gberra?

⁷ Ẹmwẹ ne Devid tae ya ima rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima gi iwinna ẹfe agbọn na mu ima. Ọ ma de emwi nọ rhiae deghẹ ima na gha mwẹ emwi eso ne a ya yin agbọn, sokpan, ọ ma khẹke ne ọni gha re emwi ne ima ghi mu karo. Ọna ọre emwi ne Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ ghaa mwẹ vbe ekhọe. (Tie Luk 21:20-24.) E Jesu keghi tama iran wẹẹ, ẹdẹ dee ne “ivbiyokuo [gha ya] lẹga e Jerusalẹm.” Ọ wẹẹ iran gha miẹn wẹẹ, ivbiyokuo lẹga e Jerusalẹm, ne iran “lẹ gha rrie uhunmwu oke.” Adeghẹ iran na kpa hin ẹvbo nii rre, iran gha miẹn uhunmwu, sokpan te iran gha sẹ emwi nibun ne iran mwẹ rae. Ebe Owa Ọkhẹ ọkpa nọ ladian vbe ukpo eso nọ gberra khare wẹẹ: “Iran na sẹ owa sẹ ugbo rae, iran ma kue miẹn ẹghẹ ya kun ihẹ rhọkpa. Sokpan iran kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gbaroghe iran kevbe wẹẹ, ọ gha ru iyobọ ne iran, rhunmwuda ọni, iran keghi mu ugamwẹ e Jehova karo.”

8. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe emwi nọ sunu daa Ivbiotu e Kristi ni ghaa rre Judia?

⁸ De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe emwi nọ sunu daa Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ? Ebe Owa Ọkhẹ ne ima ka ya unu kaẹn ban ye vbe kha wẹẹ: “Ẹdẹ dee ne ima hia gha ya miẹn edanmwẹ nọ gha ya ima rẹn deghẹ emwi ewe ẹre ọ ru ekpataki ne ima sẹ, ra imiẹnfan nọ khian kẹ obọ Osanobua rre. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, emwi i khian gha khuẹrhẹ hiehie vbe ẹghẹ ne agbọn Esu na khian ya sẹ ufomwẹ, a sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ma gha sẹ emwi eso rae. Ma ghaa hoo ne ima miẹn fan, ọ khẹke ne ima ya egbe taa Ivbiotu e Kristi ni lẹẹ hin otọ Judia rre.” *

9. Vbua miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ ne Pọl tama etẹn ni ghaa rre Judia?

⁹ U miẹn vbene emwi khian gha lọghọ ne etẹn na hẹ, ni sẹ emwi nibun ne iran te mwẹ rae vbe Judia, ya suẹn agbọn vbe ihe ọvbehe! Rhunmwuda ne iran na mu ẹtin yan e Jehova, ẹre ọ si ẹre ne iran na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gbaroghe iran. Ọ mwẹ ibude ne ukọ ighẹ Pọl rhie ne iran, nọ vbe ru iyobọ ne iran. Vbọ ghi rre ukpo isẹn a te miẹn wẹẹ, Ivbi e Rom gbe okin lẹga e Jerusalẹm, ukọ ighẹ Pọl keghi tama iran wẹẹ: “Fannọ obọ igho ne a ho ẹmwẹ ọnrẹn hin ẹdẹ agbọn ruẹn egbe rre. Vbe gie emwi ne u mwẹ gha suẹ ọkẹn, rhunmwuda Osanobua kha nẹ wẹẹ, ‘Mẹ i ra sẹ ruẹ rae ẹdẹ, mẹ i ra he uwẹ ye otọ ẹdẹ.’ Rhunmwuda ọni, wa gie ima din ne a kha wẹẹ, ‘Nọyaẹnmwa ọrọre nọ yọ mwẹ obọ, ohan i ghi mu mwẹ. De emwi ne ọmwa gha sẹtin ru mwẹ re?’ ” (Hib 13:5, 6) Nọ ne Ivbi e Ju ni lele ibude ọghe Pọl, emwi ma lọghọ iran gbe, vbe iran ghi sẹ eke ne  iran khian na ya suẹn agbọn agharhemiẹn wẹẹ, iran ma gha mwẹ emwi nibun ne a ya yin agbọn. Iran kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha kpemehe ne iran. Ẹmwẹ ne ukọ ighẹ Pọl tae vbe ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova gha vbe gbaroghe ima.

10. De emwi ne Pọl tama ima?

¹⁰ Egbe ibude na, ẹre Pọl vbe rhie ne Timoti. Ọ wẹẹ: “Adeghẹ a miẹn evbare gha re, a na vbe miẹn ukpọn gha rhie rhuan, wa gie ẹko ọnii vọn mwa.” Ẹmwẹ na wa vbe kaan ima. (1 Tim 6:8) Te ọna ghi rhie ma wẹẹ, ma i khian ghi sẹtin gha rri evbare ọbọbọtizọ ra, ra ma i khian sẹtin dia owa nọ mose ya ra, ra ima i khian vbe sẹtin dẹ ukpọn ọgbọn ra? Ẹi re ọna ẹre Pọl ya ẹmwẹ na kha. Emwi ne Pọl ya ẹmwẹ na kha ọre wẹẹ, ne ima gi emwi ne ima rhirhi gha mwẹ sẹ ima ọkẹn. (Fil 4:12) Ọna ẹre ọ ru iyobọ ne Pọl ya musọe. Emwi nọ ghi ru ekpataki ne ima sẹ, ọre ne ima na re ọsie Jehova, ẹi re emwi ne ima mwẹ.—Hab 3:17, 18.

11. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ ne Mosis tama Ivbi Izrẹl?

¹¹ Odẹ ne Jehova ya ghee emwi lughaẹn ne odẹ ne ima ya ghee emwi. Gi ima ghee emwi ne Mosis tama Ivbi Izrẹl vbe iyeke iran gbe ukpo 40 nẹ vbe uwu ato. Ọ khare wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa ne Osanobua uwa wa fiangbe uwa vbe emwi ne uwa he ru hia. Ọ kegha gbe aro ghe uwa vbe uwa zozo lele uwu ato nọkhua na khian. Ukpo iyeva na, ọ re ọ ya gu uwa gha rrọọ, emwi ne uwa a rhirhi gha ho hia keghi vbe sẹ uwa obọ.” (Diut 2:7) E mana ẹre Jehova ya koko Ivbi Izrẹl vbe ukpo 40 ne  iran gbe vbe ato. Ukpọn ne iran yọ kpa hin Igipt rre ma yanghan ye iran ẹkun. (Diut 8:3, 4) Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, emwi ne Jehova kpemehe ẹre ne Ivbi Izrẹl ma sẹ. Sokpan e Mosis tama Ivbi Izrẹl wẹẹ, e Jehova kpemehe emwi ne iran gualọ ne iran. Adeghẹ ima na gha gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova ru ne ima, ọ gha khọnrẹn ne ọ gha re emwi ne kherhe, ima na vbe gi ẹre sẹ ima ọkẹn; ọna gha wa ya e Jehova ghọghọ.

12. Vbe ima ya rẹn hẹ wẹẹ, e Jehova ẹre Devid mu ẹtin yan?

¹² E Devid rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova i sẹ ne ọre ọghẹe rae. Agharhemiẹn wẹẹ te ọ ghaa rhie uhunmwu lẹre khian vbe ọ gbẹn ebe Psalm 34, ọ na ye gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, avbe “odibosa” gbaroghe irẹn. (Psm 34:7) Ughaghe te Devid ghaa ya avbe odibosa gie ivbiyokuo ni bu agọ ye ẹgbo, gha khọ odẹ. Agharhemiẹn wẹẹ, ọmwa ne ọ gua ya umọvọn kevbe agbada khọn okuo ẹre Devid ghaa khin, kevbe wẹẹ, e Jehova tama rẹn nẹ wẹẹ, irẹn ẹre ọ khian rri ọba yan otọ Izrẹl, e Devid ma mu ẹtin yan egbe ẹre. (1 Sam 16:13; 24:12) E Devid keghi mu ẹtin yan Osanobua, ọ na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, avbe odibosa keghi miẹn emwa ni ya ọghọ ne Jehova fan vbe ẹbe. Vbene ẹmwata, ma ma wa ya aro yọ wẹẹ, e Jehova gha ru emwi ọyunnuan ne ọ ya miẹn ima fan vbe ẹghẹ ne ima ye na. Sokpan ima rẹnrẹn wẹẹ, ma gha mu ẹtin yan e Jehova, ẹi khian kue ne ima miẹn ọlọghọmwa rhọkpa nọ gha miẹn ima uhunmwu vbe etẹbitẹ.

13. Vbọzẹ ne Gọg ọghe Magọg khian na gha ghee ima zẹvbe ọmwa nẹi mwẹ iyobọ? Vbọzẹ ne ohan i khian na gha mu ima? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)

¹³ Amuẹtinyan ne ima mwẹ daa e Jehova ẹre ọ khian miẹn ima fan, vbe ima gha miẹn ọlọghọmwa nọ wegbe vbe odaro. Vbe ẹghẹ ne Gọg ọghe Magọg khian ya werriẹ aro nọ khọọ daa emwa ọghe Jehova, ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ọghe ima fo nẹ. Sokpan, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha sẹtin miẹn ima fan kevbe wẹẹ, ọ gha ru vberriọ. Avbe agbẹnvbo sẹtin gha ghee ima zẹvbe emwa nẹi mwẹ iyobọ. (Ẹzik 38:10-12) Ma i khian mu emwi igbinna rhọkpa mwẹ, ma i khian vbe ruẹ vbene a ya khọn okuo hẹ. Rhunmwuda ọni, iran ghi gha ghee ima zẹvbe emwa ne iran gha sẹtin khọn miẹn otọ yan. Iran ma rẹn wẹẹ, avbe odibosa gha gbinna ne ima, sokpan ma rẹn ọna, rhunmwuda, ma mu ẹtin yan e Jehova. Te ọ khian yan iran unu rua vbe avbe odibosa gha gbinna ne ima!—Arhie 19:11, 14, 15.

14. De emwi eso ne ima gha ru, ne ima ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma mu egbe khẹ edanmwẹ ne ima khian miẹn vbe odaro?

¹⁴ De emwi eso ne ima gha ru, ne ima ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma mu egbe khẹ edanmwẹ ne ima khian miẹn vbe odaro? Okaro, ọ ma khẹke ne ima gha ya ẹdẹ agbọn ima khu emwi ewe khian, rhunmwuda, ẹdẹ dee ne ima khian sẹ avbe emwi ewe na rae. Ọ khẹke ne emwi ne ima mwẹ gha sẹ ima ọkẹn, ima ghi vbe gha ghọghọ rhunmwuda ne ima na re ọsie Jehova. Adeghẹ ima na kakabọ sikẹ Osanobua nia, ẹre ima khian na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha gbaroghe ima vbe Gọg ọghe Magọg gha werriẹ aro nọ khọọ daa ima.

15. De emwi eso ne Devid miẹn vbe agbọn, ne ọ yae rẹn wẹẹ, e Jehova i khian ya ekhue mu irẹn?

¹⁵ Gia ghee emwi ọvbehe nọ ru iyobọ ne Devid, nọ gha vbe ru iyobọ ne ima ya mu egbe khẹ edanmwẹ ne ima khian miẹn vbe odaro. E Devid khare wẹẹ: “Wẹ tobọ gualọ otọ ẹre miẹn vbene Nọyaẹnmwa maan hẹ. Afiangbe  ọrọre ọghe iran ni lẹgbinna ẹẹn.” (Psm 34:8) Ẹmwẹ ne Devid tae na, ya ima rẹn evbọzẹ ne ọ na mu ẹtin yan e Jehova. Te Devid wa ya ekhọe hia mu ẹtin yan ẹnrẹn; e Jehova ma vbe ya ekhue muẹn. Vbe Devid waan dee, ọ mwẹ asẹ ọkpa ne ọ ya gu e Goliat ne arhunran gbinna. E Devid keghi tama rẹn wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa gha rhie ruẹ ye . . . mwẹ atataobọ ẹdẹnẹrẹ na.” (1 Sam 17:46) Vbene ẹghẹ ya khian, e Devid na suẹn gha winna vbe ẹguae; ẹi re avbiẹ inugba ẹre ọba ighẹ Sọl te hia ne ọ gbe ẹre rua, sokpan, e Jehova ma kue. (1 Sam 18:12) Rhunmwuda ne Jehova na ka ru iyobọ ne Devid, ẹre ọ ya e Devid rẹn wẹẹ, e Jehova gha ye ru iyobọ ne irẹn.

16. De emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na bẹghe vbene Jehova maan hẹ?

¹⁶ Ma gha mu ẹtin yan e Jehova nia, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha miẹn ima fan vbe odaro. Adeghẹ ima na mu ẹtin yan e Jehova, ẹre ima khian na sẹtin tama ọmwa ne ima winna lele, ne ọ rhie ẹghẹ ne ima, ne ima ya gha yo iko kevbe ikporhu; ọ gha vbe sẹ ẹghẹ asikoko, ma ghi vbe tama rẹn ne ọ vbe rhie ẹghẹ ne ima, ne ima ya yo. Vbọ khẹke ne ima ru, deghẹ ọ ma na kue, ra deghẹ iwinna nii na wii ima? Ma gha mu ẹtin yan e Jehova ra, ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ẹi khian yangbe ima ra? (Hib 13:5) Etẹn nibun ni rhie egbe ye iwinna ugamwẹ ẹghẹ hia, miẹn ọnrẹn nẹ wẹẹ, ẹi mwẹ ẹghẹ ọkpa ne Jehova ya fi iyeke gbe emwa ni mu ẹtin yan rẹn.

17. Vbọ re Evbagbẹn Nọhuanrẹn ọghe ukpo 2022? Vbọzẹ ne Ẹbu Nọ Su na zẹ ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn na?

¹⁷ Afianma emwi ni khian sunu vbe odaro i fian ima hiehie, rhunmwuda, e Jehova rre ima iyeke. E Jehova i khian yangbe ima ẹdẹ, deghẹ ima na mu ugamwẹ ọghẹe karo. Ebe Psalm 34:10, NW ẹre Ẹbu Nọ Su zẹ, nọ gha re Evbagbẹn Nọhuanrẹn ọghe ukpo 2022, rhunmwuda, iran hoo ne ima mu egbe khẹ avbe edanmwẹ ne ima khian miẹn vbe odaro, iran vbe hoo ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gbaroghe ima. Ako nii khare wẹẹ: “Nọ ne iran ni gualọ e Jehova, emwi nọ maan rhọkpa i khian vbee iran.”