ALLEN * nọ kpa gha rrie iko ọvbehe keghi kha wẹẹ: “Orhiọn mwẹ ma sotọ vbe I khian ghi kpa rhunmwuda I ma rẹn deghẹ I gha sẹtin zẹ ọse ọgbọn ra deghẹ etẹn ni rre evba gha miẹn mwẹ yi.” Nia, Allen fẹko gu obọ etẹn ni rre iko ọgbọn nọ ghi ye. Ke ehe ne Allen ka ye gha rrie ehe nọ ghi ye nia, sẹ odẹ ibiriki 900. Ọ yevbe ne a ke Eko rhie Yola vbe otọ Hausa.

Deghẹ te uwẹ da vbe kpa gha rrie iko ọvbehe, a sẹtin miẹn wẹẹ u ma he gu obọ etẹn ni rre evba. Vbọ khian ru iyobọ nuẹn ya rherhe gu obọ iran? Vbua khian ghi ru deghẹ ọ na gha lọghọ ruẹ ne u sẹtin gu obọ etẹn? Etẹn gha da rrie iko ne u ye, de odẹ eso ne u gha ya ru iyobọ ne iran?

Gia ziro yan igiemwi na: A gha vu emwi okọ ya gbọ ye ihe ọvbehe, ọ keghi ya obọ lọghọ emwi okọ nii, rhunmwuda a giagia inian eso ne ọ mieke na gia mu. A gha ghi gbọ re nẹ, ẹi rhie ẹghẹ, ọ ke suẹn gha zẹ inian ọgbọn. Erriọ osi vbe si ọmwa vbe a gha da sẹ iko ọvbehe. U ka zẹ “inian” nibun nẹ vbe iko ne u ka ye, ọni ọre wẹẹ, u mwẹ ọse nibun kevbe emwamwa ugamwẹ nọ gua ruẹ obọ ro. Vbe iko ọgbọn ne u ghi ye nia, te u gha zẹ inian ọgbọn, ọni ọre ọse ọgbọn ne u mieke na deziẹn. De emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn? U gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi. Gia guan kaẹn eso vbọ.

Ọmwa nọ tie Ẹmwẹ Osanobua vbe ẹghẹ hia keghi ‘yevbe erhan ni zọ vbe ọkpẹn ẹzẹ, ni vbe mọ ye ẹghẹ, ne ebe ẹre i vbe kaka. Emwi hia ne ọ ru ghi dinnodẹ.’—Psm. 1:1-3.

Zẹvbe ne inian emwi okọ ya si amẹ vbe otọ, ne emwi okọ nii mieke na digiẹ, te ọ vbe khẹke ne Ovbiotu e Kristi gha tie Ẹmwẹ Osanobua vbe ẹghẹ hia nọ mieke na deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. Nọnaghiyerriọ, ghẹ gha gbe ẹdẹ iko re, u vbe gha tie e Baibol ne egbuẹ vbe ẹghẹ hia. Deghẹ u mwẹ ọmọ mwẹ amwẹ, ghẹ ya iruẹmwi ẹgbẹe rhẹghẹrẹ. Emwi hia nọ ru iyobọ nuẹn ya deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn vbe iko ne u ka ye ẹre ọ khian vbe ya ruẹ deziẹn vbe iko ọgbọn ne u ghi ye na.

“U gha yi emwa ọvbehe obọ, a gha vbe yi uwẹ obọ.”—Itan 11:25.

Ikporhu iyẹn nọ maan ne a yo vbe ẹghẹ hia gha ru iyobọ nuẹn ya rherhe gu otọ. E Kevin nọ re ọkpa vbe ediọn vbe iko keghi kha wẹẹ: “Evbọ ru iyobọ ne imẹ vbe ọvbokhan mwẹ ya rherhe gu obọ etẹn kevbe avbe arọndẹ vbe ima da sẹ iko ne ima ghi ye na, ọre ne ima na rhie obọ ye iwinna arọndẹ ọghe ọyobọ. Ọ wa vbe ya ima rherhe rẹn ako ne iran na kporhu.” E Roger nọ si gha rrie ehe nọ rree sẹ ibiriki 1,000 keghi kha wẹẹ: “Odẹ nọ ghi maan sẹ ne a ya rherhe gu obọ etẹn vbe a gha da sẹ iko ọvbehe ọre ikporhu ne a yo vbe ẹghẹ hia. U vbe gha rhiegbe ladian vbe iwinna vbe na ghee iwinna akpehuan ọghe Ọgua Arriọba, deghẹ ọmwa nọ yan ọta ma rre, u ghi gi ediọn rẹn wẹẹ u mu egbe ẹre yotọ, deghẹ u mwẹ imọto, u sẹtin yae gha ru iyobọ ne etẹn. Etẹn gha ghi bẹghe ẹre wẹẹ ọmwa nọ ya ekhọe hia winna kevbe nọ zẹ emwi obọ ẹre u khin, iran ghi rhan obọ miọn yi.”

“Wa fannọ otọ ẹko uwa ma ima.”—2 Kọr. 6:⁠13.

Rhiẹre ma wẹẹ u mwẹ agiẹngiẹn etẹn lekpae ne u gha gbe egbe iran. E Melissa keghi kha wẹẹ: “Imẹ vbe ẹgbẹe mwẹ ghi da sẹ iko ọvbehe, vbe ehe ne ima si gha rrie, ma keghi suẹn gha zẹ ọse ọgbọn. Ma gha sẹ iko, ma ghi ka tuẹ etẹn, a gha vbe zobọ nẹ, ma vbe tuẹ iran. Ọna ẹre ọ ghi kie ẹkpotọ yọ ne  ima ya gha rẹn egbe sayọ, ẹi re ne a na tuẹ egbe kẹkan.” Ọna keghi vbe ya iran rherhe gha rẹn eni etẹn. Yevbesọni, iran na vbe gha mu ọghọ ye etẹn nibun egbe vbe owa iran, ọna keghi ya iran sikẹ egbe sayọ. E Melissa na vbe rhie tẹ wẹẹ: “Ma keghi rhie enọmba efoni ima ne iran, iran na vbe rhie ọghe iran ne ima, ne ima mieke na sẹtin gha gu egbe guan, ne ima mieke na vbe sẹtin gha deba iran vbe iwinna ugamwẹ ra emwi ọvbehe.”

Deghẹ ọmwa ne ekhue i gi ẹre gu orhunmwuyẹn guan ẹre u khin, ghẹ gi orhiọn gbe yọ ruẹ iwu. U gha dekun orhunmwuyẹn, muẹmuẹ ogiẹ daa re ọ gha khọn rẹn deghẹ ẹi rrọọ ruẹ orhiọn. U ghaa ọmwa nọ muẹmuẹ ogiẹ, ọ ghi ya emwa gha sikẹ ruẹ. Ẹi khabe ne Baibol na kha wẹẹ: ‘Aro ni muẹmuẹ ogiẹ ghi gha ya ẹko ọmwa rhiẹnrhiẹn.’ (Itan 15:30) E Rachel nọ kpa gha rrie ehe nọ rree keghi kha wẹẹ: “Ọmwa ne ekhue mu ẹre I khin. Ugbẹnso, umaro umaro ẹre I ya gu etẹn guan vbe iko. Ọtẹn nọ fẹko tota ọghẹe ne ẹi gu ọmwa rhọkpa guan, ẹre I ye aro gualọ rhunmwuda ọ sẹtin vbe gha re ọmwa ne ekhue mu.” U sẹtin fian okhuo ne egbuẹ, ne u gha gu ọmwa guan vbene iko te suẹn kevbe a gha vbe zobọ nẹ vbe iko.

Iku ọghe emwa ni da rẹn egbe keghi gbe otiti, sokpan zẹ vbene ẹghẹ ya khian, ẹi ghi gbe ọmwa otiti vberriọ. Ghẹ gi egbe wọọ. U ye gha hia ne u zẹ ọse ọgbọn.

Ọ keghi rhie ẹghẹ, emwi okọ eso ke gbọzinia, vbe a gha vu iran ya gbọ ye ihe ọvbehe. Erriọ vbe ye vbe ọmwa gha sẹ iko ọvbehe. Ẹi re emwa hia ẹre ọ wa rherhe gu obọ etẹn. Deghẹ ọ vbe kpẹ nẹ, ne u sẹ iko ne u ye na, sokpan, u ma he ye gu obọ etẹn, ilele ni rre Baibol na gbẹn ye ototọ mwa gha ru iyobọ nuẹn:

“Wa ghẹ gi egbe emwi esi ne a ru wọọ uwa, rhunmwuda, adeghẹ a ma zobọ vbọ, ẹghẹ dee ne ima gha na rri ere ẹre.”—Gal. 6:9.

Deghẹ u ma rherhe gu obọ etẹn, gi ẹghẹ eso ye gberra. Vbe igiemwi, etẹn eso ni ladian vbe owebe Gilead ne a gie gha rrie isi, keghi gbe ukpo nibun vbe otọ ẹvbo ne a gie iran gha rrie, iran ke mu otuẹ gha rrie ẹvbo iran. Ọna keghi ru iyobọ ne iran ya gu obọ etẹn ni rre iko, ọ vbe ya egbe iran gua ẹdogbo nii ro.

Alejandro nọ dia ehe ughughan ya nẹ, keghi kha wẹẹ: “Ọ rhie ẹghẹ a ke do gu obọ etẹn vbe a gha da sẹ iko ọvbehe. Vbe ima kpa gha rrie ehe ne ima ye na, ọvbokhan mwẹ keghi kha wẹẹ, ‘Ọse mwẹ hia wa rre iko ne ima ke kpa gha die emwa!’” Alejandro keghi ye ọvbokhan rẹn rre wẹẹ, ọ ka taa ẹmwẹ vbenian, ukpo eva nọ gberra, vbe iran vbe kpa hin ẹvbo ne iran ka ye rre. Vbuwe ukpo eva nii, ọvbokhan rẹn keghi zẹ owẹ nokaro ya gu etẹn nii ru ọse, erriọ iran ya do khian ọse ne khuankhuankhuan.

“Ghẹ gha nọ wẹẹ, ‘A a, vbọzẹe ne ẹghẹ nẹdẹ na maan sẹ yi?’ Ẹwaẹn i zẹdẹ rre inọta nii.”—Asan. 7:10.

Ghẹ ya iko ọgbọn ne u ghi ye na gha gie ne u ka ye. Vbe igiemwi, a sẹtin miẹn wẹẹ, etẹn ni rre iko ọgbọn ne u ghi ye na, soyaya sẹ etẹn ni rre iko ne u ka ye. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ iran i gbe egbe ọmwa vbe na ghee etẹn ni rre iko ne u ka ye. Ọ ghaa yerriọ, rhie aro tua ako ne iran na hia rhunmwuda, ako ne uwẹ na hia, ẹre u gha hoo ne emwa ọvbehe vbe rhie aro tua. Etẹn eso ni ma rherhe gu obọ etẹn vbe ehe ne iran kpa gha rrie keghi nọ egbe iran ọta vbenian, ‘Mẹ gele mwẹ ahoẹmwọmwa daa etẹn vbe uhunmwu otagbọn hia ra’?—1 Pit. 2:17.

 “Nọ, ọ gha suẹ obọ.”—Luk 11:9.

Gha na erhunmwu. E Devid nọ re ọkpa vbe ediọn keghi kha wẹẹ: “Ghẹ wa gha zinegbe khian vberriọ. Gi e Jehova rẹn emwi ne u la gberra. Ọ gha ru iyobọ nuẹn. Ai miẹn emwi ne ima i sẹtin ru vbe ẹtin e Jehova.” E Rachel ne a ka guan kaẹn ban keghi rhie tẹ wẹẹ, “Ọ gha yevbe ne imẹ vbe arowa mwẹ khian rree ne etẹn vbe iko, ma ghi wa na erhunmwu gie Jehova, nọ gima rẹn deghẹ ọ mwẹ emwi ne ima ru ne etẹn i na hoo ne iran sikẹ ima. Vbe iyeke ọni, ma ghi hia ne ima gha ya egbe rhorho etẹn.”

Evbibiemọ, deghẹ ọ vbe lọghọ ivbi uwa ne iran sẹtin gu obọ etẹn vbe iko ọgbọn ne uwa ye na, tie iran ne uwa koko na erhunmwu vbekpa re. Odẹ eso ne uwa gha ya sẹtin ru iyobọ ne ivbi uwa ya zẹ ọse ọgbọn, ọre ne uwa gha gie na tie etẹn gha die owa uwa, uwa sẹtin vbe ru emwamwa ne uwa mu otuẹ gie etẹn eso.

De iyobọ nọ khẹke ne u ru ne etẹn ni da rrie iko ne u ye? Hia ne u zẹ iran ọse. U gele gha re ọse ọghe ẹmwata. Hia ne u ya ekhọe zẹ omwa rẹn, obọ ne u gha hoo ne a ya muẹn vbe u gha da sẹ ẹvbo, u ghi ya obọ esi vberriọ mu etẹn ni da rrie iko ne u ye. (Mat. 7:12) U sẹtin gie na tie iran, ne iran deba uwa vbe iruẹmwi ẹgbẹe ra ne iran deba uwa ghee JW Broadcasting nọ ladian uki uki. U sẹtin vbe deba iran winna vbe ikporhu. U gha vbe gie na tie iran, ne iran do rri evbare vbe owa ruẹ, iran gha gbọyẹmwẹ yọ, iran i mianmian ọghọ ne u mu ye iran egbe hiehie. De iyobọ ọvbehe ne u gha sẹtin ru ne avbe orhunmwuyẹn?

E Carlos keghi kha wẹẹ: “Vbe ima da sẹ iko ne ima ye na, ọtẹn nokhuo ọkpa keghi gbẹnnẹ ọnrẹn ladian ne ima, ihe eso ne a na miẹn emwi nọ ro dẹ. Ọna keghi wa ru iyobọ ne ima.” A sẹtin maa avbe orhunmwuyẹn ni da rrie iko re vbene a ya mu egbe hẹ vbe ẹghẹ uyunmwu, vbe ẹghẹ orhọ ra ẹghẹ ne oni ya fi. A gha gi iran rẹn vbene ẹdogbo nii ye hẹ ke otọ gha dee kevbe iyayi ọghe ivbi ẹvbo nii, ọ gha wa ru iyobọ ne iran vbe ikporhu iyẹn nọ maan.

Allen ne a ya unu kaẹn vbe omuhẹn ban, gbe sẹ ukpo ọkpa nẹ vbe iko ọgbọn nọ ghi ye na. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ọkhọnmwẹ ọkhọnmwẹ ẹre I ya gha tuẹ etẹn vbe I da rre. Nia, ọyẹnmwẹ ẹre ọ ghi sẹ mwẹ rhunmwuda te ima ghi yevbe ẹgbẹe ọkpa.” Allen keghi do rẹn wẹẹ, ne irẹn na kpa hin eke ne irẹn ka ye rre, te irẹn yae mwẹ ọse ba ọse, avbe ọse ọgbọn na, sẹtin do gha re ọsiọre vbe ẹdẹ agbọn rẹn hia.