1. Vbọzẹe ne ihuan ne a so na ru ekpataki?

ỌGBẸN IHUAN ọkpa na họn usi ẹre rre keghi kha wẹẹ: “Ẹmwẹ ne unu keghi ya ọmwa ro iro. Ẹgiọn ne a kpe keghi gua ọmwa kpa, sokpan ihuan ne a so keghi ya ọmwa ye emwi rre.” Ọ keghi re emwi nọ wa ru ekpataki ne ima gha ya ihuan rhie urhomwẹ ne Erha mwa nọ rre ẹrinmwi rhunmwuda ima hoẹmwẹ ọnrẹn. Ẹi khabe ne ihuan ne a so na wa hiunsi vbe ugamwẹ e Jehova deghẹ edọmwadẹ ima ẹre ọ so ẹre ra te a koko so ẹre vbe iko.

2, 3. (a) De aro ne etẹn eso ya ghee ihuan ne a so vbe iko? (b) De inọta eso ne ima khian ziro yan?

² De aro ne uwẹ ya ghee ihuan ne a so vbe iko? Ọ ya ekhue muẹn ra? Vbe ihe eso, ikpia i so ihuan vbe azagba. Deghẹ ediọn i mu asanikaro vbe ihuan ne a so ra iwinna ọvbehe ẹre ọ mu iran vbe etẹn ghaa so ihuan, ọna i khian zẹdẹ gha re igiemwi esi ne etẹn nikẹre vbe iko.—Psm. 30:12.

³ Ma ghaa ghee ihuan ne a so zẹvbe emwi nọ hiunsi vbe ugamwẹ ọghomwa, ma i khian gha kpa hin uwu Ọgua Arriọba rre vbe ẹghẹ ne a ya so ihuan. Inọta nọ ghi khẹke ne ima nọ egbe ima re ọre wẹẹ: ‘De aro ne imẹ ya ghee ihuan ne a so vbe iko? De emwi nọ khẹke ne I ru, ne mieke na sẹtin gha ye oyaya so ihuan? De vbene I khian ya sẹtin gha ya ekhọe hia so ihuan hẹ vbe iko?’

4, 5. Vbe ọ mu otọ sẹ hẹ ighẹ emwamwa ọghe ihuan ne a so ne Ivbi Izrẹl ru vbe nọ dekaan ugamwẹ?

⁴ Ke ẹghẹ gha dee ẹre eguọmwadia e Jehova ke ya ihuan rhie urhomwẹ gie ẹre. Vbe igiemwi, ẹghẹ ke ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ya gha ga e Jehova vbuwe amuẹtinyan, ihuan wa vbe gha re emwi nọ hiunsi vbe ugamwẹ iran. Ẹghẹ ne Ọba e Devid ya gha ru emwamwa khẹ ugamwẹ vbe Ọgua Osa, ọ keghi hannọ Ivbi e Livai ni re 4,000 ne iran gha kpe ẹgiọn, sokpan vbuwe emwa 4,000 na, arhin 288 ẹre ọ ghaa so ihuan urhomwẹ. Iran kegha re emwa “ne a ma re emwi guẹ.”—1 Krọ. 23:5; 25:7.

⁵ Ivbi Izrẹl wa vbe so ihuan ẹsẹsẹmwẹse vbe ẹghẹ ne iran ya ye Ọgua Osa fiohan ne Jehova. E Baibol khare wẹẹ: ‘Iran ni kpe okpe kegha kpe okpe, iran kegha kpe ẹre ye ihuan ne emwa ni so ihuan so. Ọ na wa guaero, deba isẹ kevbe avbe emwi ihuan ọvbehe, vbene iran na gha rho e Nọyaẹnmwa, . . . Ọwarọkpa ni, ama nọ rhiema wẹẹ Nọyaẹnmwa gu iran rre evba, keghi wa vuọn ehe hia vbuwe Ọgua Osa.’ U miẹn vbene ugie nii gha ya amuẹtinyan ọghe iran wegbe sayọ hẹ!—2 Krọ. 5:​13, 14; 7:6.

6. De emwamwa kpataki ọghe ihuan ne a so ne Nehimaia ru vbe ẹghẹ nọ ya gha re gọvina vbe Jerusalẹm?

⁶ E Nehimaia nọ mu asanikaro vbe iwinna egbe ekẹn na dọlegbe bọ lẹga e Jerusalẹm keghi ru emwamwa ne Ivbi e Livai gha so ihuan kevbe ne iran gha kpe ẹgiọn. Ẹghẹ nẹ a na ye ekẹn ne a gbe lẹga Jerusalẹm fiohan, ihuan nọ rhiẹnrhiẹn ne iran so kevbe ẹgiọn ne iran kpere keghi wa ya emwa hia gha ghọghọ. E Nehimaia keghi ru emwamwa ọghe ẹbu eva ni so ihuan urhomwẹ. Ẹbu eva na keghi do vba egbe vbe egbe ekẹn nọ sikẹ Ọgua Osa. Vbe iran ghi vba egbe, arria ọvbehe ẹre na ya gha họn urhu iran. (Neh. 12:27, 28, 31, 38, 40, 43) Ẹi mwẹ ẹko ma rhiẹnrhiẹn e Jehova ye ihuan urhomwẹ ne eguọmwadia re so vbe ẹdẹrriọ.

7. De emwi ne Jesu ru nọ rhiema wẹẹ ihuan ne a so keghi re evbọ wa hiunsi vbe ugamwẹ Ivbiotu e Kristi?

⁷ Vbe ẹghẹ e Jesu, te ihuan ne a so kevbe ẹgiọn ne a kpe wa ye gha re abọ nọ hiunsi vbe ugamwẹ ẹmwata. Vbe igiemwi, vbe asọn nọ ghi ru ekpataki sẹ ke ne a ya bu agbọn tu agbọn gha dee, nọ re asọn ne Jesu mu ugie ayere ọghe Evbare Ota Ọghe Nọyaẹmwa gbọọ, te irẹn vbe erhuanegbe ẹre ye koko so ihuan vbe asọn nii.—Tie Matiu 26:30.

8. De igiemwi ne Ivbiotu e Kristi ọghe orre nokaro rhie yotọ?

⁸ Ivbiotu e Kristi vbe orre nokaro wa rhie igiemwi esi yotọ vbe odẹ ne iran ya gha si egbe koko so ihuan urhomwẹ gie Osanobua. Agharhemiẹn wẹẹ owa edọmwadẹ etẹn ẹre iran na gha si egbe koko vbe ẹghẹ nii, te iran wa ye gha ya izọghae so ihuan urhomwẹ. Orhiọn nọhuanrẹn keghi dia ukọ e Pọl ya gbẹn wẹẹ: “Wa gha ye Psalm so ihuan, wa gha so ihuan kevbe ihuan ni huanrẹn, wa gha ya ekhọe oghọghọ so ihuan ghe Osanobua uwa.” (Kọl. 3:16) Ọ khẹke ne ima gele gha ye “ekhọe oghọghọ” so ihuan ni rre ebe ihuan ọghomwa rhunmwuda “ihuan Osanobua” nọ. Ọ keghi re usun evbare orhiọn ne “ọguọmwadia esi kevbe ne ọ wan” kpemehe ẹre.—Mat. 24:45.

9. (a) Vbọzẹe ne etẹn eso i na ya oyaya so ihuan vbe iko kevbe asikoko? (b) De vbene ọ khẹke ne ima ya gha so ihuan gie Jehova? De emwa ni khẹke ni mu asanikaro vbọ? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

⁹ A sẹtin miẹn wẹẹ ihuan ne a so i re emwi na ru vbe ẹgbẹe ruẹ ra vbe ehe ne u na waan. U sẹtin vbe gha ya ẹkpẹti ughe ra ẹkpẹti ọta kpe ihuan ọghe emwa ni gua wa so ihuan. U ghaa ya urhu ruẹ gie ọghe emwa vberriọ, ekhue sẹtin gha mu ruẹ ighẹ urhu  ruẹ i rhiẹnrhiẹn. Vbọrhirhighayehẹ, emwi nọ khẹke nọ, ne ima gha ya ihuan rho e Jehova. Nọnaghiyerriọ, u gha khian so ihuan, tọn ebe ihuan ruẹ mu, u vbe tọn uhunmwu mu, ne urhu ruẹ mieke na gha la ladian vbe u ghaa so ihuan. (Ẹzra 3:11; tie Psalm 147:1.) Ẹkpẹti ughe ẹre a ghi ya so ihuan vbe Ọgua Arriọba nibun vbe ẹdẹnẹrẹ. Ọna keghi ru iyobọ ne ima ya gha so ihuan vbe urhu nọ lae. Te ediọn khian ghi vbe suẹn gha so ihuan vbe owebe ne iran yo, nọ re Kingdom Ministry School. Ọna wa rhiema wẹẹ, ediọn ẹre ọ khẹke nọ gha mu asanikaro vbe ihuan ne a so vbe iko.

10. De emwi nọ khẹke ne ima gha yerre deghẹ ohan ra ekhue i gi ima tọn urhu mu vbe a ghaa so ihuan?

¹⁰ Ekhue ra ohan ẹre ọ si ẹre ne etẹn eso i na tọn urhu mu vbe iran ghaa so ihuan. Iran sẹtin gha roro ẹre wẹẹ urhu iran la gbe ra ẹi rhiẹnrhiẹn vbe ihuan. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne iran yerre wẹẹ ẹghẹ hia ma hia ya “ba ẹmwẹ ku ta” vbe ima ghaa guan. (Jems 3:2) Ọrheyerriọ, ọni ma wẹẹ ne ima ghẹ ghi guan. Ọna rhiema wẹẹ ọ ma khẹke hiehie, ne ima si unu kuẹn vbe etẹn ima ghaa so ihuan urhomwẹ gie Jehova rhunmwuda urhu ima i rhiẹnrhiẹn.

11, 12. De azẹvbiro eso nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha so ihuan ẹse?

¹¹ Ekhue sẹtin vbe gha mu ima rhunmwuda ima i gua so ihuan. Ọ ghaa yerriọ, ọ mwẹ azẹvbiro eso nọ gha ru iyobọ ne ima. *

¹² U gha sẹtin gha ya urhu nọ lae so ihuan deghẹ u hiọnrọn sotọ ẹse. Zẹ vbene ẹtin ọghe ẹlẹtrik ya ye ukpa ba, erriọ uhiọnrọnmwẹ ne a hiọnrọn sotọ ẹse ya ru iyobọ ne urhu ima, vbe ima ghaa guan kevbe ima ghaa so ihuan. Gi urhu ruẹ gha la ladian vbe u ghaa so ihuan, ọ ghi kue la sẹ vbene u ya guan. (Ya ghee azẹvbiro eso ni rre Benefit From Theocratic Ministry School  Education, ipapa 181 ya sẹ 184, vbe ototọ ne abọ uhunmwuta, “Properly Control Your Air Supply.”) Vbene ẹmwata, zẹ vbene ọ dekaan ihuan urhomwẹ ne a so, ọ mwẹ ihe eso vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn nọ khare wẹẹ ne ima gha “wee ne oghọghọ.”—Psm. 33:1-3.

13. De vbene ima khian ya sẹtin gha ya oyaya so ihuan hẹ?

¹³ Vbe iruẹmwi ẹgbẹe ra vbe iruẹmwi ọghe obọ ruẹ, u sẹtin lele azẹvbiro na: Hannọ ọkpa vbe usun ihuan nọ yẹẹ ruẹ sẹ vbe ebe ihuan ọghomwa. Ya urhu nọ lae tie ifiẹmwẹ nọ rrọọ ladian vbe odẹ ọghe oyaya. U ghi ya urhu nii ya taa ẹmwẹ hia nọ rre uviẹn ọkpa vbe nene ihuan, u ke hiọnrọn sotọ. Vbe iyeke ọni, u ghi so ihuan nọ rre uviẹn nii vbene u i na fi urhu werriẹ. (Aiz. 24:14) Vbe odẹ vbenian, urhu ruẹ do gha la ladian vbe u ghaa so ihuan. Sokpan, ghẹ gi ọna gbe orhiọn yọ ruẹ iwu.

14. (a) De vbene unu ne a rhaan rua ya ru iyobọ ne ima hẹ vbe ima ghaa so ihuan? (Ghee ne ẹkpẹti “ Emwi Eso Ne U Gha Ru Ne U Mieke Na Gha So Ihuan Ẹse.”) (b) De azẹvbiro eso nọ he ru iyobọ nuẹn?

¹⁴ Deghẹ u ma rhaan unu rua ẹse, urhu ruẹ i khian la ladian vbe u ghaa so ihuan. Nọnaghiyerriọ, ma ghaa so ihuan, ẹre ọ khẹke ne ima na rhaan unu ima rua ẹsẹsẹmwẹse, sẹ vbene ima ya rhaan unu, vbe ima ghaa guan. De emwi nọ khẹke ne u ru deghẹ ovbi urhu ra ẹkpurhu u mwẹ? U gha miẹn adia eso nọ gha ru iyobọ nuẹn vbe Benefit From Theocratic Ministry School Education, ipapa 184, vbe ẹkpẹti nọ mwẹ uhunmwuta na, “Overcoming Specific Problems.”

15. (a) De ayawewe ne a ru vbe ukpo 2016 vbe iko ne a do ukpokpo vbe igiogbẹ? (b) De emwi eso nọ zẹe ighẹ a dọlọ gbẹn ebe ihuan ọgbọn ọghomwa?

¹⁵ Ọ ke wa gbe iran otiti, ighẹ etẹn hia ni ghaa rre iko na do vbe ukpukpo vbe igiogbẹ, vbe Ọtẹn Nokpia Stephen Lett nọ re ọkpa vbe usun Ẹbu Nọ Su yae wewe wẹẹ, a gha rherhe rhie ebe ihuan ọgbọn ladian, na tie ẹre “Sing Out Joyfully” to Jehovah, na khian gha loo vbe iko. Ọtẹn Nokpia Lett keghi rhan otọ re wẹẹ, evba mobọ gu dọlọ gbẹn  ebe ihuan ọgbọn na, ọre nọ mieke na guaẹro afiwerriẹ eso ne a vbe ru vbe New World Translation of the Holy Scriptures na dọlọ gbẹn. Ẹmwẹ eso ni rre ebe ihuan ne a ka loo, ne ẹi rre New World Translation na dọlọ gbẹn vbe 2013, keghi re na fiwerriẹ. Yevbesọni, a vbe viọ ihuan ọgbọn eso ni dekaan ikporhu iyẹn nọ maan kevbe adẹwerriegbe ba ebe ihuan ọgbọn na. Rhunmwuda ne ihuan ne a so na re emwi nọ ru ekpataki vbe ugamwẹ ọghomwa, Ẹbu Nọ Su keghi ru ebe ihuan ọghe umọbọru ra ne ẹi khian rherhe rhia nọ yevbe New World Translation na dọlọ gbẹn.

16, 17. De afiwerriẹ eso ne a ru vbe ebe ihuan ọgbọn ọghomwa?

¹⁶ Nọ mieke na gha khuẹrhẹ ne a loo, a keghi mwamwa uhunmwuta ni rre ebe ihuan ọgbọn na ọkade ọkade. Vbe igiemwi, ihuan nokaro ya sẹ nogie iweva keghi re ne a ya rho e Jehova, ihuan nogie iweha ya sẹ ugie keghi dekaan e Jesu kevbe izọese adẹwerriegbe. Vbe omuhẹn ọghe ebe ihuan na, a keghi hae uhunmwuta hia ni rre uwu ẹre ye ugan. Ọna gha ru iyobọ ne etẹn ni gualọ ihuan nọ gha guaẹro ighẹ ọta azagba ne iran khian ya guan.

¹⁷ Ne emwa hia mieke na sẹtin gha ya oyaya so ihuan, a keghi fi ifiẹmwẹ eso werriẹ, vbene a na loo ọvbehe ni khuẹrhẹ ne a rẹn otọ re. Vbe igiemwi, a i ghi mobọ loo ẹmwẹ na “shall” vbe urhu Ebo, rhunmwuda ọni, a fiẹ werriẹ. Erriọ a vbe ya fi ihuan nọ mwẹ uhunmwuta na “Long-Suffering” werriẹ do khian “Exercise Patience.” Afiwerriẹ na vbe dekaan ifiẹmwẹ ne a ya gbẹn ihuan na. A keghi fi uhunmwuta na “Guard Your Heart” werriẹ khian “We Guard Our Hearts.” Te afiwerriẹ na wa khẹke rhunmwuda etẹn nikhuo, ibiẹka kevbe emwa ọgbọn nibun keghi rre usun emwa ni so ihuan vbe iko kevbe asikoko ne ima yo. Iran ghaa so ihuan na, ọ ye vbe ne iran rhie adia ne emwa ọvbehe. Emwi vbenian ma khẹke. Ọna ẹre ọ zẹe ne a na fi uhunmwuta ihuan na werriẹ kevbe ifiẹmwẹ ne a ya gbẹn ọnrẹn.

18. Vbọzẹe ne ọ na khẹke ne ima ruẹ ihuan ni rre ebe ihuan ọgbọn ọghomwa? (Ghee evba gbẹn ye ototọ kuẹi.)

¹⁸ Ihuan nibun ni rre ebe ihuan ọgbọn na keghi re na gbẹnnẹ vbe na ghee erhunmwu. Ma ghaa so avbe ihuan na, te ima fannọ otọ ẹko ima ma e Jehova. Eso vbuwe avbe ihuan na keghi gua ima kpa ya “gha ru emwi esi”, ọ vbe ya ima mwẹ “ahoẹmwọmwa.” (Hib. 10:24) Te ọ khẹke ne ima rhie ẹrhiọn yọ ne ima mieke na gua gha so avbe ihuan na, odẹ vberriọ, ma ghi do rẹn ọnrẹn ya uhunmwu, ma ghi vbe sẹtin gha so ẹre lele egiọn na kpe yọ. Ma ghaa danmwehọ ihuan na ya urhu so vbe jw.org, ima na vbe gha ruẹ vbe ne a so ẹre hẹ vbe owa, ọ gha ru iyobọ ne ima. *

19. De vbene emwa hia vbe iko ya koko rhie urhomwẹ gie Jehova hẹ?

¹⁹ Ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ ihuan ne a so keghi re emwi nọ wa ru ekpataki vbe ugamwẹ ne ima rhie ne Jehova. Ọ keghi re odẹ ne kpataki ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima hoẹmwẹ ọnrẹn kevbe odẹ ne ima ya gbọyẹmwẹ ye emwi hia ne ọ ru ne ima. (Tie Aizaia 12:5.) U ghaa ya oghọghọ kevbe oyaya so ihuan, emwa ọvbehe vbe gha ya egbe taa ruẹ. Te ọ khẹke ne ibiẹka, eniwanrẹn ya sẹ egbe emwa ọgbọn gha mwẹ ọghae vbe ihuan ne a so ya rhie urhomwẹ ne Jehova. Ghẹ si unu kuẹn vbe etẹn ghaa so ihuan. Nọghayayerriọ, lele adia nọ rre ebe psalm nọ khare wẹẹ: “So ihuan ghe Nọyaẹnmwa!” Gha ya oyaya so ihuan oghọghọ!—Psm. 96:1.