1. De inọta ne ima gha sẹtin nọ egbe ima re?

UWẸ zẹdia si osi ba ẹmwẹ emwi nọ khian sunu vbe odaro ra? Vbe igiemwi, u gha muẹn roro, vbene emwi khian gha ye hẹ, vbe ẹghẹ na khian ya guọghọ ugamwẹ ohoghe hia rua, ẹghẹ ne Gọg ọghe Magọg khian ya werriẹ aro nọ khọọ daa emwa Osanobua kevbe ẹghẹ ne Osanobua khian ya mu okuo Amagẹdọn rre, ọ ya ruẹ si osi ra? Uwẹ he ka nọ egbuẹ ọta na ẹdẹ: ‘Mẹ gha sẹtin mudia ẹse vbe emwi na hia gha suẹn gha sunu ra?’ Adeghẹ egbe iziro na he ka la ruẹ ekhọe, ẹmwẹ ne Jesu tae vbe ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn ne ako iruẹmwi na hẹnhẹn egbe yan, gha wa ru iyobọ nuẹn. E Jesu tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Wa ghẹ gie ekhọe uwa lighi. Wa ya Osanobua yi.” (Jọn 14:1) Adeghẹ amuẹtinyan ọghe ima na gele wegbe, ma gha sẹtin zin egbe emwi ke emwi ne ima khian werriẹ aro daa vbe odaro.

2. De emwi ne ima gha ru, ne amuẹtinyan ọghe ima mieke na wegbe sayọ? De emwi ne ima khian guan kaan vbe ako iruẹmwi na?

² Ma gha bẹghe owẹ ne ima zẹ, vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ, ọ gha ru iyobọ ne ima ya rẹn ako nọ khẹke ne ima winna yan, ne amuẹtinyan ọghe ima mieke na wegbe sayọ; ẹghẹ nii, ma ghi rẹn vbene ima khian ya lae hẹ, vbe ima gha miẹn edanmwẹ vbe odaro. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya zin egbe ọlọghọmwa ne ima rhirhi werriẹ aro daa, amuẹtinyan ọghe ima ghi gha wegbe yọ. Ọna gha vbe ru iyobọ ne ima ya zin egbe ọlọghọmwa ne ima gha werriẹ aro daa vbe odaro. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaan ọlọghọmwa enẹ ne erhuanegbe Jesu werriẹ aro daa, nọ rhie ẹre ma wẹẹ, te ọ khẹke ne iran gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Ma gha vbe guan kaan emwi ne ima gha ru, vbe egbe ọlọghọmwa vberriọ gha de rre nia, kevbe vbene odẹ ne ima ya lae hẹ, khian ya ru iyobọ ne ima vbe odaro.

3. De emwi ne ẹmwẹ ne Jesu tae vbe ebe Matiu 6:​30, 33 maa ima re vbekpa amuẹtinyan?

³ Ẹi re ọmwa ẹre ọ khian tama okpia ne ọ mwẹ ọmọ mwẹ amwẹ wẹẹ, ne ọ kpemehe evba gha re, evba gha da, ukpọn na gha yọ kevbe ehe na gha dia ne ẹgbẹe ọre; ọ rẹnrẹn wẹẹ, emwi nọ khẹke ne irẹn ru nọ. Sokpan ẹi re emwa hia ẹre ọ sẹtin kpemehe ne ẹgbẹe ọghe iran, rhunmwuda agbọn dan ne ima sẹ fi. Vbe na guan na, etẹn ima nibun i ghi mwẹ iwinna; nibun wa zozo gualọ iwinna khian, sokpan iran ma he ye miẹn. Eso te vbe miẹn iwinna nẹ, sokpan iran ma miẹn ọnrẹn yi, rhunmwuda, Ivbiotu e Kristi i khian sẹtin ru egbe iwinna vberriọ. Ọ gha de vberriọ, ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova wẹẹ, ọ gha sẹtin kpemehe emwi hia ne ima gualọ ne ima. Ọna ọre emwi ne Jesu maa erhuanegbe ẹre re, vbe ọ kporhu vbe uhunmwu oke. (Tie Matiu 6:​30, 33.) Ma gha gele yayi wẹẹ, e Jehova i khian yangbe ima, *ọ gha ru iyobọ ne ima ya mu Arriọba ọghẹe karo. Ma gha do bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova gele kpemehe emwi ne ima gualọ ne ima, ọ gha ya ima kakabọ sikẹ ọre, ẹghẹ nii, amuẹtinyan ọghe ima ghi do gha wegbe yọ.

4-5. Vbọ ru iyobọ ne ẹgbẹe ọkpa, vbe ẹghẹ ne emwi ya wegbe mu iran?

⁴ Gia ghee vbene Jehova ya ru iyobọ ne okpia ọkpa na tie ẹre Miguel kevbe ẹgbẹe ọre vbe Venezuela. Ọ mwẹ ẹghẹ ne emwi wa ya gha maan ne iran, rhunmwuda, ugbo ne iran ghaa mu wa gha rhie igho ne iran. Zẹvbe ne ẹghẹ ya khian, emwa eso ni viọ osisi mwẹ, keghi do ya ẹtin vbe iwegbe miẹn iran ugbo nii. E Miguel khare wẹẹ: “Otọ ọkpa nọ ma kpọlọ gbe, ne ọmwa ọvbehe mu ne ima, ne ima ka ya gha mu ugbo nẹ, ẹre ima na ghi miẹn evbare ẹdẹ re. Ẹdẹdẹgbe ẹre I ya gha rinmwian e Jehova, ne ọ kpemehe evbare ne ima gha re vbe ẹdẹrriọ ne ima.” Ẹmwata nọ wẹẹ, te emwi wa wegbe mu ẹgbẹe ọghe Miguel, sokpan ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne iran ya gbe ẹdẹ iko re, iran vbe gha yo ikporhu vbe ẹghẹ hia, rhunmwuda, iran mu ẹtin yan e Jehova wẹẹ, ọ gha kpemehe emwi ne iran gualọ ne iran. E Jehova ma gele sẹ iran rae.

⁵ Agharhemiẹn wẹẹ, te agbọn wa gha lọghọ Miguel kevbe ọvbokhan rẹn ighẹ Yurai, iran wa ye rẹn wẹẹ, e Jehova ma sẹ iran rae. E Jehova loo etẹn ya ru iyobọ igho kevbe evbare ne Miguel vbe ẹgbẹe ọre, eso kue vbe gu ẹre gualọ iwinna. Ọ vbe gha mwẹ ẹghẹ eso ne Jehova ya loo abotu ya kpemehe emwi ne iran gualọ ne iran. Ọ ma gha mwẹ ẹghẹ ọkpa ne Jehova ya yangbe iran. Rhunmwuda ena hia, amuẹtinyan ne ẹgbẹe na mwẹ daa e Jehova kegha wegbe yọ. Ovbi iran nokhuo ighẹ Yoselin, ghi guan kaan asẹ ọkpa ne Jehova ya ru iyobọ ne iran, ọ na kha wẹẹ: “Te ọ wa gha ya mwẹ ghọghọ, vbe I bẹghe odẹ ne Jehova ya gha ru iyobọ ne ima. Te I ghi ghee Jehova zẹvbe ọse mwẹ nia, kevbe ọmwa ne I gha sẹtin hẹnhẹn egbe yan.” Ọ na vbe rhie tẹ wẹẹ: “Emwi ne ima he la gberra, gele wa mu ima egbe khẹ ẹghẹ nọ wegbe nọ dee vbe odaro.”

6. De emwi ne u gha ru, ne amuẹtinyan ruẹ mieke na gha wegbe yọ, uhiẹn vbe usẹ igho ghaa sẹ ruẹ?

⁶ Ọmwa nẹi miẹn igho loo sẹ omwa ẹre uwẹ khin ra? Adeghẹ erriọ nọ, ma rẹn wẹẹ, emwi i khian wa gha khuẹrhẹ nuẹn. Vbene emwi rhirhi gha ye hẹ nuẹn, u gha ye sẹtin loo ẹghẹ na ya ru  emwi nọ gha ya amuẹtinyan ruẹ wegbe. Tie ebe Matiu 6:​25-34, sokpan u ke ru vberriọ, u ghi na erhunmwu; u gha ghi tie ẹre nẹ, u ghi mu emwi ne u tiere roro. Ọ khẹke ne u gha muẹn roro, odẹ ne Jehova ya kpemehe ne etẹn ni mu Arriọba ọghẹe karo vbe ẹghẹ ọghe ima. (1 Kọr 15:58) Adeghẹ u na gha ru vberriọ, ọ gha ya ruẹ gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha vbe ru iyobọ nuẹn, zẹvbe ne ọ ru iyobọ ne etẹn ni vbe la egbe ọlọghọmwa ne u ye gberra. E Jehova rẹn emwi ne u gualọ, ọ gha vbe ru ẹre nuẹn vbe ẹghẹ nọ khẹke. Zẹvbe ne Jehova ya ru iyobọ nuẹn, amuẹtinyan ne u mwẹ ghi gha wegbe yọ, vbe ẹghẹ nii, u ghi sẹtin zin egbe ọlọghọmwa nọ wegbe ne u gha werriẹ aro daa vbe odaro.​—Hab 3:​17, 18.

7. Zẹvbe nọ rre ebe Matiu 8:​23-26, de edanmwẹ ne erhuanegbe Jesu werriẹ aro daa?

⁷ Vbe ẹghẹ ne Jesu vbe erhuanegbe ẹre ya la okọ gha rrie ehe, okpẹhoho na suẹn gha la, ohan na ghi suẹn gha mu erhuanegbe ẹre; e Jesu keghi loo ẹkpotọ nii ya gi iran rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne iran gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. (Tie Matiu 8:​23-26.) Vbe uwu ẹghẹ ne amẹ ya gha vẹ lae okọ ọghe iran, e Jesu na wa gha vbiẹ. Vbe erhuanegbe Jesu ghi bẹghe ẹre wẹẹ, ẹtin iran ma ghi gba ẹre, iran na ghi tu tie Jesu ne ọ miẹn iran fan. Evba nii, ẹre Jesu na ghi tama iran wẹẹ: ‘Vbọzẹ ne uwa na mu ohan vberriọ yi? Wa i mwẹ iyayi.’ Ọ te khẹke ne erhuanegbe ẹre rẹn wẹẹ, e Jehova gha sẹtin gbaroghe iran kevbe Jesu, ne ẹbe ghẹ rhuan iran. Vbe ọna maa ima re? Amuẹtinyan nọ wegbe ẹre ọ khian sẹtin ru iyobọ ne ima, ya zin egbe avbe ọlọghọmwa ni yevbe okpẹhoho.

8-9. De edanmwẹ ne Anel werriẹ aro daa? Vbọ ghi ru iyobọ nẹẹn?

⁸ Gia ghee vbene emwi nọ sunu daa ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Anel vbe Puerto Rico, ya ru iyobọ nẹẹn ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Okpẹhoho ọkpa nọ la vbe 2017 na tie ẹre Hurricane Maria keghi mu owa ẹre. Rhunmwuda okpẹhoho na, ọtẹn ima na, ma ghi gha mwẹ iwinna. Ọ khare wẹẹ, “Osi nọ ghaa si mwẹ i re nekherhe, sokpan I keghi mu ẹtin yan e Jehova, I na gha na erhunmwu gie ẹre; ọna keghi ru iyobọ mẹ, ne I ghẹ ghi si osi gberra egbe.”

⁹ Anel wẹẹ emwi ọvbehe nọ ru iyobọ ne irẹn, ọre ne irẹn na gha lele adia. Ọ khare wẹẹ: “Ne I na gha lele adia nọ ke obọ otu e Jehova rre, ẹre ọ ru iyobọ mẹ ya ko udu rre. E Jehova keghi loo etẹn ya rhie igiọdu mẹ, ọ vbe loo iran ya kpemehe mẹ.” Anel vbe kha wẹẹ: “Emwi ne Jehova ru mẹ, gberra emwi ne I te ya aro yi. Ọna keghi ya amuẹtinyan mwẹ wegbe sayọ.”

10. Vbọ khẹke ne u ru, deghẹ u na gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe?

¹⁰ Uwẹ werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe nọ yevbe ogbigbi ẹhoho ra? Ọlọghọmwa na sẹtin gha re ne odekun ẹrhia si yọ ruẹ egbe, ọ sẹtin vbe gha re emianmwẹ nọ wegbe nọ ya iro han ruẹ. Ọna sẹtin ya ruẹ gha si osi; sokpan ghẹ gi osi si ruẹ sẹrriọ wẹẹ, u ghi do mianmian vbene Jehova mwẹ ẹtin hẹ. Gha fannọ otọ ẹko ruẹ ma rẹn vbe erhunmwu. Gha muẹn roro, odẹ ughughan ne Jehova he ya mudia nuẹn vbe ẹghẹ nọ  gberra; ọna gha ya amuẹtinyan ruẹ wegbe. (Psm 77:​11, 12) Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova i khian sẹ ruẹ rae ẹdẹ.

11. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha họn ẹmwẹ ne emwa ne Jehova loo ya su ima?

¹¹ De emwi ọvbehe nọ gha ru iyobọ nuẹn? Anel wẹẹ ne irẹn na gha lele adia, ẹre ọ ru iyobọ ne irẹn. Nọnaghiyerriọ, gha lele adia ọghe emwa ne Jehova vbe Jesu zẹ ni gha su ima. Adia eso nọ ke obọ otu e Jehova rre, sẹtin ye kanyan vbe ehọ ima. Sokpan, deghẹ ima na lele ẹre, e Jehova gha fiangbe ima. Avbe okha ni rre Baibol kevbe emwi ni sunu daa etẹn ima, ya ima rẹn wẹẹ, ma ghaa họn ẹmwẹ, ọ sẹtin miẹn ima fan. (Ẹks 14:​1-4; 2 Krọ 20:17) Gha mu avbe okha vbenian roro. Ọna gha ru iyobọ nuẹn ya gha lele adia ne u miẹn vbe otu e Jehova nia, ọ gha vbe ru iyobọ nuẹn ya họn ẹmwẹ vbe odaro. (Hib 13:17) Ẹghẹ nii, orueghe nọkhua gha suẹn, ohan i khian gha muẹn.​—Itan 3:25.

12. Zẹvbe nọ rre ebe Luk 18:​1-8, de vbene ọmwa nọ zin egbe vbe a ghaa ya obọ dan muẹn, ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ amuẹtinyan?

¹² E Jesu rẹnrẹn wẹẹ, ẹi khian gha khuẹrhẹ ne erhuanegbe ẹre ne iran zin egbe, vbe emwa ghaa ya obọ yẹnyẹn iran mu otọ. Rhunmwuda ọni, ọ keghi zẹ erre ọkpa ne ọ ya ru iyobọ ne iran; erre na rre ebe Luk. E Jesu keghi ta okha ọghe okhuo nọ dẹgbẹ ọkpa, ne ọ ghaa tu bu ọbuohiẹn ọkpa nẹi mu ohan Osanobua, ne ọ do gbinna ne irẹn. Okhuo na kegha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, irẹn gha zẹ rinmwian okpia nii, ọ gha ru iyobọ ne irẹn. Gele gele, ọ ghi zẹ rinmwiaẹn, ọbuohiẹn nii na ghi ru iyobọ nẹẹn. De emwi ne ọna maa ima re? E Jehova i re Osa ne ọ mwẹ ekhọe dan. E Jesu na ghi kha wẹẹ: “Wa ma yayi ighẹ Osanobua gha buohiẹn ne avbe emwa rẹn ni kpe tie ẹre asọn kevbe avan?” (Tie Luk 18:​1-8.) E Jesu na vbe kha wẹẹ: “Ovbi Ọmwa gha rre, ọ gha miẹn iyayi vbe agbọn?” Emwa ghaa ya obọ dan mu ima, ọ khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe, ma ghi vbe gha rinmwian Osanobua ne ọ ru iyobọ ne ima; ọna gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, zẹvbe ne okhuo nọ dẹgbẹ nii ghaa ye. Ẹghẹ nii, ma ghi do gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gbinna ne ima vbe ẹghẹ nọ khẹke. Ọ khẹke ne ima vbe yayi wẹẹ, Osanobua gha họn erhunmwu ima, vbe ima gha tu tie ẹre. Ugbẹnso, Osanobua gha khian họn erhunmwu ima, ọ ghi ru ẹre vbe odẹ ne ima ma te ya aro yi.

13. De vbene erhunmwu ya ru iyobọ ne ẹgbẹe ọkpa hẹ?

¹³ Gia guan kaan emwi nọ sunu daa ọtẹn ima nokhuo ọkpa na tie ẹre Vero, ne ọdafẹn ọnrẹn i ga e Jehova; Democratic Republic of the Congo ẹre iran ye. Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa ne avbe soldier ya mu okhọn rrie igue ọghe iran. E Vero, ọdafẹn ọnrẹn kevbe ovbi iran nokhuo nọ rre ukpo 15 keghi lẹẹ hin igue ọghe iran rre. Avbe soldier keghi mu iran mudia vbe odẹ, iran na wẹẹ, te iran khian gbele iran rua. E Vero na ghi suẹn gha viẹ, sokpan ovbi ẹre nokhuo keghi na erhunmwu ladian, ne ọ ya mu iyẹe orhiọn sẹ otọ; vbe nene erhunmwu, ọ na gha so eni e Jehova inugba nọ khin. Ọ ghi na erhunmwu fo nẹ, ọkaolotu ọghe avbe soldier nii na ghi nọ rẹn wẹẹ, “Ọvbokhan na, de ọmwa nọ maa ruẹ vbene a ya na erhunmwu hẹ?” Ovbi e  Vero na ghi wanniẹn ọnrẹn wẹẹ, “Iye mwẹ nọ; igiemwi ọghe vbene a ya na erhunmwu hẹ nọ rre ebe Matiu 6:​9-13 ẹre ọ ya maa mwẹ re.” Ọkaolotu avbe soldier nii na ghi kha wẹẹ, “Uwa sẹtin gha khian, kẹ uwẹ kevbe evbibiọ, e Jehova ne Osa ne uwa ga gu uwa rrọọ!”

14. De edanmwẹ eso ne ima gha sẹtin werriẹ aro daa? Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya zin egbe?

¹⁴ Egbe okha vbenian keghi ye ima ẹre rre wẹẹ, erhunmwu i re emwi na ya ku. Sokpan deghẹ a na ghi miẹn wẹẹ, Osanobua ma wa họn erhunmwu ruẹ vbobọvbobọ ghi vbo? Ya egbe taa okhuo nọ dẹgbẹ nii ne Jesu ya zẹ erre, ne u ye gha na erhunmwu gie Jehova, u ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha sẹ ẹghẹ nọ khẹke, e Jehova gha họn erhunmwu ruẹ. Gha rinmwiaẹn ne ọ ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ru iyobọ nuẹn. (Fil 4:13) Yerre wẹẹ, vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, e Jehova gha kpee ruẹ oya; ẹghẹ nii, u ghi mianmian usẹ ne u la gberra, rhunmwuda, ẹtẹ gha rrie, ai ghi ye obalọ. Zẹvbe ne u ya zin egbe avbe edanmwẹ ne u werriẹ aro daa nia, e Jehova gha ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, u ghi vbe sẹtin zin egbe edanmwẹ ke edanmwẹ ne u khian werriẹ aro daa vbe odaro.​—1 Pit 1:​6, 7.

15. Zẹvbe nọ rre ebe Matiu 17:​19, 20, de ọlọghọmwa ne erhuanegbe Jesu werriẹ aro daa?

¹⁵ E Jesu keghi gi erhuanegbe ẹre rẹn wẹẹ, iran ghaa mwẹ amuẹtinyan, iran ghi sẹtin la ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin gberra. (Tie Matiu 17:​19, 20.) Vbe asẹ ọkpa, erhuanegbe Jesu na te gha hia ne iran khu orhiọn dan hin ọmwa egbe rre, sokpan iran ma sẹtin, agharhemiẹn wẹẹ, iran ka ru ẹre nẹ vbe ẹghẹ nọ gberra. Vbọzẹ ne iran ma na ghi sẹtin ru ẹre? E Jesu keghi gi iran rẹn wẹẹ, amuẹtinyan ọghe iran ma wegbe sẹ. Ọ na wẹẹ, deghẹ iran na gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, iran gha sẹtin la ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin gberra, ọ gha khọnrẹn ne ọlọghọmwa nii gha yevbe utete nẹi gia bi! Ma sẹtin vbe werriẹ aro daa egbe ọlọghọmwa vbenian nọ wegbe sẹ ima.

16. De vbene amuẹtinyan ya ru iyobọ ne Geydi hẹ, vbe emwi nọ wegbe sunu daa ẹre?

¹⁶ Gia guan kaan emwi nọ sunu daa ọtẹn nọkhuo ọkpa na tie ẹre Geydi nọ rre Guatemala; eni ọdafẹn ọnrẹn ọre Edi. Vbe iran ghi ke iko dee vbe ẹdẹ ọkpa, avbe izigan keghi gbe ọdafẹn ọnrẹn rua. Obalọ ne uwu ẹre si ye ọre egbe i re nekherhe. De vbene amuẹtinyan nọ ghaa mwẹ ya ru iyobọ nẹẹn ya zin egbe? Ọtẹn na khare wẹẹ: “Ne I na gha tama e Jehova vbene emwi ye mwẹ hẹ, ọ na yevbe te I si ihẹ nọ khua mwẹ mu ye Jehova obọ. E Jehova wa loo ẹgbẹe mwẹ kevbe etẹn vbe uwu iko ya ru iyobọ mẹ. Rhunmwuda ne I na rhie egbe ye ugamwẹ e Jehova, I ma gha gbe ọ sẹ mwẹ sẹ egbe mwẹ, I ma vbe gha si osi gberra egbe, vbekpa emwi nọ khian sunu vbe odaro. Ena hia ya mwẹ rẹn wẹẹ, I gha werriẹ aro daa edanmwẹ ke edanmwẹ vbe odaro, I gha sẹtin zin ọnrẹn, rhunmwuda, e Jehova, e Jesu kevbe etẹn ne ima gba ga, rrọọ mwẹ iyeke.”

17. Vbọ khẹke ne ima ru, vbe ima gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ yevbe utete nẹi gia bi?

¹⁷ Uwẹ rre uwu akhiẹ ra, rhunmwuda ọmwa ruẹ nọ wu? Adeghẹ erriọ nọ, hia ne u tie okha ọghe  emwa na huẹn kpaegbe ni rre Baibol. Ọna gha ya ruẹ gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, arhiọkpaegbe gha gele sunu. Ọ mwẹ ọmwa vbe uwu ẹgbẹe ruẹ na kan fua vbe iko ra? Te ọna ghi vbe si obalọ yọ ruẹ egbe ra? Deghẹ erriọ nọ, hia ne u tie Baibol kevbe avbe ebe ọghomwa, ne u mieke na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, odẹ ne Jehova ya gbe ọmwa hin ọkhọ rre, ẹre ọ maan sẹ. U ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin, gha ghee ẹre zẹvbe ẹkpotọ nọ kie nuẹn, ne u ya ru emwi nọ gha ya amuẹtinyan ruẹ wegbe. Gha fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova. Ghẹ zẹ egbuẹ hin usun rre; nọghayayerriọ, gha gu etẹn mu obọ vbe ẹghẹ hia. (Itan 18:1) Ẹmwata nọ wẹẹ, ugbẹnso, u gha wa ye emwi eso nọ sunu daa ruẹ rre, u sẹtin wa gha viẹ; ọrheyerriọ, hia ne u ye gha ru emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn ya sẹtin zin egbe. (Psm 126:​5, 6) Gha yo iko kevbe ikporhu, u ghi vbe gha tie Baibol vbe ẹghẹ hia. Gha muẹn roro vbe ẹghẹ hia, avbe afiangbe ni khẹ ruẹ vbe odaro. Zẹvbe ne u ya bẹghe vbene Jehova ya ru iyobọ nuẹn, amuẹtinyan ruẹ ghi gha wegbe yọ.

18. Adeghẹ u na bẹghe ẹre wẹẹ, amuẹtinyan ruẹ ma wegbe sẹ, vbọ khẹke ne u ru?

¹⁸ Adeghẹ u na bẹghe ẹre wẹẹ, amuẹtinyan ruẹ ma wegbe sẹ, rhunmwuda emwi eso ne u he miẹn vbe agbọn, ghẹ gi ẹtin fo ruẹ. Loo ẹkpotọ na ya ru emwi ne u rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha ya amuẹtinyan ruẹ wegbe. Ya egbe taa erhuanegbe Jesu, ni rinmwian e Jesu ne ọ rhie amuẹtinyan nọ wegbe ne iran. (Luk 17:5) Deba ọni, ghẹ mianmian emwi ni sunu daa emwa ne ima ya unu kaan vbe ako iruẹmwi na. Ya egbe taa e Miguel vbe Yurai, ni ma mianmian odẹ ughughan ne Jehova he ya mudia ne iran. Ya egbe taa ovbi e Vero kevbe Anel, ne u gha na erhunmwu gie Jehova vbe ẹghẹ hia, katekate vbe u ghaa rre uwu ibavbaro. Ya egbe taa Geydi, ne u gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, e Jehova sẹtin loo ẹgbẹe ọghe ima kevbe avbe ọse ya ru iyobọ ne ima. U gha gi e Jehova ru iyobọ nuẹn, vbe u ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin, ọ gha ya ruẹ gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ nuẹn ya zin egbe ọlọghọmwa ne u rhirhi werriẹ aro daa vbe odaro.

19. De ilẹkẹtin ne Jesu ghaa mwẹ? De ilẹkẹtin nọ khẹke ne ima gha mwẹ?

¹⁹ E Jesu keghi ru iyobọ ne erhuanegbe ẹre ya bẹghe ako eso nọ khẹke ne iran winna yan, ne iran ya rhie ẹre ma wẹẹ, iran mwẹ amuẹtinyan; ọrheyerriọ, ọ kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne iran ya mudia ẹse vbe iran gha miẹn edanmwẹ vbe odaro. (Jọn 14:1; 16:33) Ọ vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, oghẹn ne gbii gha miẹn uhunmwu vbe orueghe nọkhua, rhunmwuda amuẹtinyan nọ wegbe ne iran mwẹ. (Arhie 7:​9, 14) Uwẹ a gha rre usun emwa ni khian miẹn uhunmwu ra? Vbe ẹtin e Jehova, u gha sẹtin musọe, deghẹ u na hia vbe odẹ ke odẹ nia, ne u gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe!​—Hib 10:39.