1. De emwi ne Jehova wẹẹ irẹn khian ru ne ima vbe odaro?

 E JEHOVA yan rẹn wẹẹ, irẹn gha ya arrọọ ọghe etẹbitẹ ru ima ẹse. Emwa eso ya aro yọ wẹẹ, ẹrinmwi ẹre iran khian gha ye vbe etẹbitẹ, zẹvbe emwa nẹi sẹtin wu. (1 Kọr 15:50, 53) Sokpan emwa nibun sẹ ya aro yọ wẹẹ, iran gha yin uhunmwu otagbọn na vbe etẹbitẹ, egbe ghi rran iran, iran ghi vbe gha sọyẹnmwẹ. (Arhie 21:3, 4) Deghẹ ẹrinmwi ma rrie ra uhunmwu otagbọn na ma khian gha ye, aro nọ ghaan ma wa ya ghee afiangbe ni khian sẹ ima obọ vbe odaro.

2. Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, emwi ne ima ya aro yi gha gele sunu?

² A gha wẹẹ, “emwi na ya aro yi,” vba mobọ yae kha vbe Baibol? Emwi na yae kha, ọre na ya aro yọ wẹẹ, “emwi ni maan nibun gha sunu vbe odaro.” Vbe nai na gbawawẹ, te emwi hia ne ima ya aro yi khian wa sunu, rhunmwuda e Jehova ẹre ọ tae. (Rom 15:13) Ma wa mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, e Jehova mwẹ ẹtin nọ khian ya ru emwi nọ wẹẹ irẹn khian ru. (Nọm 23:19) Ẹi vbe ọni ọkpa, ọ wa vbe rrọọ ẹre ekhọe nọ ru vberriọ. Emwi ne ima ya aro yi, keghi re emwi nọ gha gele sunu, ẹi re emwi nẹi mwẹ ẹzi, ra emwi ne ima wa mu roro kẹkan.

3. Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na? (Psalm 27:14)

³ Erha ima nọ rre ẹrinmwi hoẹmwẹ ima, ọ hoo ne ima mu ẹtin yan irẹn. (Tie Psalm 27:14.) Ma gha gele ya ekhọe hia mu ẹtin yan e Jehova, ẹre ima khian na sẹtin zin egbe ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin; ma ghi gha mwẹ udinmwẹ, ma ghi vbe gha sọyẹnmwẹ, ọ baa ra ọ khọọ. Gia guan kaẹn vbene emwi ne ima ya aro yi, gha ya sẹtin gbogba ga ima. Sokpan ma gha ka guan kaẹn vbene emwi ne ima ya aro yi, ya yevbe adẹn ematọn nọ mu okọ mudia kevbe ẹrhu ematọn. Iyeke ọni, ma ghi do guan kaẹn vbene ima khian ya gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, emwi hia ne ima ya aro yi, gha sunu vbe odaro.

4. De vbene emwi ne ima ya aro yi, ya yevbe adẹn ematọn nọ mu okọ mudia? (Hibru 6:19)

⁴ Vbe elẹta ne Pọl gbẹn gie etẹn ni re Ivbi e Hibru, ọ keghi ya emwi ne ima ya aro yi, gie adẹn ematọn nọ mu okọ mudia. (Tie Hibru 6:19.) E Pọl wa mobọ gha ya okọ ẹzẹ mu okhian yo ehe, rhunmwuda ọni, ọ rẹn vbene adẹn ematọn ya mu okọ mudia hẹ. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Pọl ya gha rre uwu okọ ẹzẹ nọ mu okhian rrie ehe, okpe ẹhoho nọ wegbe na suẹn gha hoho. Okpe ẹhoho nii ghi hoho, e Pọl bẹghe vbe avbe oziguẹ fi adẹn ematọn ye uwu ẹzẹ, nọ mieke na mu okọ nii mudia, ne ẹhoho ghẹ mieke na ya bi okọ nii vba avbe okuta ni wegbe. (Iwinna 27:29, 39-41) Vbe na ghee adẹn ematọn, emwi ne ima ya aro yi keghi ru iyobọ ne ima ya mudia gbain, ne ima ghẹ mieke na la hin odẹ ọghe Jehova rre, vbe ima ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ yevbe na ghee okpe ẹhoho. Ọ ru iyobọ ne ima ya zin egbe, rhunmwuda ima rẹnrẹn wẹẹ, emwi gha maan vbe odaro. Ghẹ mianmian wẹẹ, e Jesu khare wẹẹ, a gha zẹ ima kpokpo. (Jọn 15:20) Nọnaghiyerriọ, ma ghaa muẹn roro, avbe afiangbe ni khian sẹ ima obọ vbe odaro, ọ ghi ru iyobọ ne ima ya mudia gbain zẹvbe Ivbiotu e Kristi.

5. De vbene emwi ne Jesu ya aro yi ya ru iyobọ nẹẹn, agharhemiẹn wẹẹ ọ rẹnrẹn wẹẹ irẹn gha wu?

⁵ Gia guan kaẹn vbene emwi ne Jesu ya aro yi ya ru iyobọ nẹẹn, agharhemiẹn wẹẹ, ọ rẹnrẹn wẹẹ irẹn gha wu uwu obalọ. Vbe ẹdẹ Pẹntikọst 33 C.E., ukọ e Pita keghi ya unu kaẹn ẹmwẹ akhasẹ ọkpa nọ rre ebe Psalm. Ẹmwẹ akhasẹ na ya ima rẹn vbene orhiọn e Jesu sotọ hẹ. Ọ khare wẹẹ: “Te I khian gbe ẹkun sotọ rhunmwuda, I mu ẹtin yan ruẹ; rhunmwuda, u i khian sẹ mwẹ rae ye uwu Idin, u i khian vbe gi egbe ọguọmwadia ruẹ nọ mudia ẹse kẹkẹ. . . . U gha mudia ke mwẹ, ne u ya ẹko mwẹ vuọn ne oghọghọ.” (Iwinna 2:25-28; Psm 16:8-11) Agharhemiẹn wẹẹ, e Jesu rẹnrẹn wẹẹ irẹn gha wu, ọ wa gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua gha huẹn irẹn kpaegbe, kevbe wẹẹ, irẹn gha werriegbe gha gu Erhae rrọọ vbe ẹrinmwi, ọna wa gha yae sọyẹnmwẹ.​—Hib 12:2, 3.

6. De emwi ne ọtẹn nokpia ọkpa ta vbekpa emwi ne ima ya aro yi?

⁶ Emwi ne ima ne Ivbiotu e Kristi ya aro yi, ru iyobọ ne etẹn nibun nẹ ya sẹtin zin egbe. Gia guan kaẹn Ọtẹn Nokpia Leonard Chinn, nọ ya ẹkoata ga e Jehova, England ẹre ọ ghaa ye. Vbe ẹghẹ na ya gha khọn Okuo Ọgbagbọn Nokaro, a keghi muẹn ye eghan, rhunmwuda ọ ma deba ivbiyokuo. Uki eva ẹre iran ya muẹn ye eghan igbedia, iran na vbe yae gha ru iwinna nọ wegbe. Ọtẹn na khare wẹẹ, “Emwi ne I miẹn vbe agbọn ya mwẹ rẹn wẹẹ emwi ne ima ya aro yi, ẹre ọ khian ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe. Okha ọghe Jesu, avbe ukọ, avbe akhasẹ kevbe avbe emwi ne Osanobua wẹẹ irẹn khian ru vbe uwu e Baibol, ya ima rẹn wẹẹ, emwi gha dunna vbe odaro. Ọ vbe ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe.” Emwi ne Ọtẹn Nokpia Leonard ya aro yi wa ru iyobọ nẹẹn, zẹvbe na ghee adẹn ematọn nọ mu okọ mudia, ọ gha vbe sẹtin ru iyobọ ne ima.

7. De vbene edanmwẹ ne ima werriẹ aro daa ya ya ilẹkẹtin ne ima mwẹ wegbe sayọ? (Rom 5:3-5; Jems 1:12)

⁷ Deghẹ ima na sẹtin zin egbe edanmwẹ, ma na vbe bẹghe vbene Jehova ya ru iyobọ ne ima hẹ, ilẹkẹtin ne ima mwẹ wẹẹ Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ ghi gha wegbe sayọ. (Tie Rom 5:3-5; Jems 1:12.) Ẹghẹ nii, ilẹkẹtin ne ima mwẹ wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ, ghi do wegbe sẹ vbene ọ ka gha ye vbe ẹghẹ ne ima na da khian Ivbiotu e Kristi. Esu hoo ne edanmwẹ ne ima werriẹ aro daa gbe ima orhiọn mu otọ, sokpan vbe ẹtin e Jehova ma gha sẹtin musọe.

8. De vbene emwi ne ima ya aro yi ya yevbe ẹrhu ematọn? (1 Tẹsalonaika 5:8)

⁸ E Baibol vbe ya emwi ne ima ya aro yi gie ẹrhu ematọn. (Tie 1 Tẹsalonaika 5:8.) Ovbiyokuo keghi mu ẹrhu ematọn ye uhunmwu nọ ya gbogba ga uhunmwu ẹnrẹn, ai rẹn deghẹ eghian na fi ẹre  emwi vbe uhunmwu. Zẹvbe Ivbiotu e Kristi, te ọ yevbe na miẹn wẹẹ ima rre odaro okuo, rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima gbogba ga ekhọe ima, ne Esu ghẹ miẹn ehe la lae ima egbe. Emwi ughughan kevbe iziro nọ gha sẹtin mu ima ekhọe rhia ẹre Esu ya danmwẹ ima ghee. Zẹvbe ne ẹrhu ematọn ya gbogba ga uhunmwu ovbiyokuo, erriọ emwi ne ima ya aro yi vbe ya gbogba ga ekhọe ima, ne ima mieke na sẹtin gha mwẹ ẹkoata daa e Jehova.

9. Vbọ sunu daa emwa ni ma ya aro yọ wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ?

⁹ Te ima wa ya aro ye arrọọ ọghe etẹbitẹ, ọna wa ru iyobọ ne ima ya gha ya ẹwaẹn ru emwi. Sokpan deghẹ ima i muẹn roro emwi ne ima ya aro yi, ma na vbe gi iziro dan mu ima ekhọe rhia, ma i ghi sẹtin rhie aro tua arrọọ ọghe etẹbitẹ. Gi ima guan kaẹn etẹn eso ni ghaa rre Kọrinti vbe ẹghẹ nẹdẹ. Avbe etẹn na ma ghi yayi wẹẹ, Osanobua gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe. (1 Kọr 15:12) E Pọl khare wẹẹ, nọ ne emwa ni ma ya aro yọ wẹẹ emwi gha dunna vbe odaro, emwi ne iran wa rẹn ọre ne iran gha re ne iran gha da, rhunmwuda iran tama egbe iran wẹẹ akhuẹ iran sẹtin wulo. (1 Kọr 15:32) Erriọ emwa nibun wa vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ, emwi ne iran wa rẹn, ọre ne iran gha rri orhiẹnrhiẹn agbọn. Sokpan nọ ne ima, ma wa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ. Te emwi ne ima ya aro yi yevbe na ghee ẹrhu ematọn, ọ keghi gbogba ga ekhọe ọghe ima, ọ vbe ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ gha re ọmwa nọ wa rẹn ọghe enegbe ẹre ọkpa, rhunmwuda, a ghaa re ọmwa vberriọ, ọ sẹtin ya ima khian rree ne Jehova.​—1 Kọr 15:33, 34.

10. De vbene emwi ne ima ya aro yi khian ya ru iyobọ ne ima hẹ, ne iziro dan ghẹ mieke na mu ima ekhọe rhia?

¹⁰ Te emwi ne ima ya aro yi gele yevbe ẹrhu ematọn, ọ wa ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, esa i rrọọ ne ima ya gha ru emwi nọ yẹẹ e Jehova. Vbene ọta ye, emwa eso sẹtin gha kha wẹẹ: ‘Gha re imẹ, nọ khian gha rre usun emwa ni khian gha rrọọ vbe etẹbitẹ? Osanobua i khian sẹtin ka mwẹ ba emwa vberriọ, rhunmwuda I ma maan sẹ vbe odaro Osanobua.’ Yerre wẹẹ, iziro vbenian ẹre Elifaz nọ tie egbe ẹre ọsie Job, vbe do mu ma e Job. Ọ wẹẹ: “A gha miẹn ọmwa nọ gele wa huan fo ra?” Ọ na vbe kha wẹẹ: “Osanobua i mu ẹtin yan avbe emwa rẹn ni huanrẹn, uhiẹn ẹrinmwi ma vbe huan vbe aro ọre.” (Job 15:14, 15) Erriọ ohoghe ghi sẹ! Iziro vbenian ẹre Esu hoo ne ima gha mwẹ. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, u ghaa mwẹ egbe iziro vberriọ, u i khian ghi sẹtin rhie aro tua emwi ne u ya aro yi. Nọnaghiyerriọ, ghẹ gi iziro vbenian mu ruẹ ekhọe rhia, hia ne u rhie aro tua emwi ne Jehova wẹẹ irẹn khian ru vbe odaro. Gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, e Jehova hoo ne u gha rrọọ vbe etẹbitẹ, ọna gha ru iyobọ nuẹn ya ru emwi nọ khẹke, ne arrọọ ọghe etẹbitẹ mieke na sẹ ruẹ obọ.​—1 Tim 2:3, 4.

11. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe, zẹvbe ne ima ya mudia khẹ ẹghẹ ne Osanobua khian ya mu eyan rẹn hia sẹ?

¹¹ Ẹi wa khuẹrhẹ ne ima ye sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, emwi gha dunna vbe odaro. Egbe sẹtin wọọ ima zẹvbe ne ima ya zin egbe khẹ ẹghẹ ne Osanobua khian ya mu eyan rẹn sẹ. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova i mwẹ omuhẹn, ẹi vbe mwẹ ufomwẹ, aro ne irẹn ya ghee ẹghẹ lughaẹn ne aro ne ima ya ghee ẹre. (2 Pit 3:8, 9) Ọ gha ru emwi hia nọ wẹẹ irẹn gha ru vbe odẹ nọ ghi maan sẹ, sokpan ọ sẹtin ru ẹre vbe ẹghẹ ne ima ma ya aro yi. Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe, zẹvbe ne ima ya mudia khẹ ẹghẹ ne Osanobua khian ya mu eyan rẹn hia sẹ?​—Jems 5:7, 8.

12. Zẹvbe nọ rre ebe Hibru 11:1, 6, vbọ khian ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na gele yayi wẹẹ, e Jehova gha ru emwi hia nọ khare wẹẹ irẹn khian ru?

¹² Ima gha rhikhan mu e Jehova, nọ re ọmwa nọ yan rẹn wẹẹ irẹn gha ya agbọn maan ima vbe odaro, ọ gha ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ ọ gha mu eyan rẹn hia sẹ. Uhiẹn, e Baibol kue kha wẹẹ ọmwa ke sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ, ọ khẹke nọ yayi wẹẹ Osanobua rrọọ kevbe wẹẹ, ọ gha vbe “san iran ẹse ighẹ iran ni gualọ aro ẹre.” (Tie Hibru 11:1, 6.)  Adeghẹ ima na gele yayi wẹẹ e Jehova rrọọ, ẹre ima khian na sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, ọ gha gele ru emwi hia nọ wẹẹ irẹn khian ru ne ima. Nian, gi ima guan kaẹn emwi eso ne ima gha ru nọ gha ya ima sikẹ e Jehova sayọ, ne ima mieke na gele yayi wẹẹ, ọ gha mu eyan rẹn hia sẹ.

13. Vbe ima khian ya sẹtin sikẹ Osanobua?

¹³ Gha na erhunmwu gie Jehova, ne u vbe gha tie Ẹmwẹ ọghẹe. Agharhemiẹn wẹẹ ima i sẹtin bẹghe Jehova, ma gha sẹtin sikẹ ọre. Ma gha sẹtin gu ẹre guan vbe erhunmwu, ma ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ ọ gha danmwehọ ima. (Jer 29:11, 12) Ma gha sẹtin danmwehọ Osanobua vbe ima ghaa tie Ẹmwẹ ọghẹe, kevbe deghẹ ima na vbe gha ru erria yan emwi ne ima tie re. Zẹvbe ne ima ya tie vbekpa vbene Jehova ya gbaroghe emwa ni rhikhan muẹn vbe ẹghẹ nẹdẹ, ilẹkẹtin ne ima mwẹ wẹẹ, ọ gha mu eyan rẹn hia sẹ ghi gha wegbe yọ. E Baibol khare wẹẹ, “emwi hia na gbẹnnẹ yotọ vbe Ebe Nọhuanrẹn vbe ẹghẹ nọ kpẹẹ fua, te a gbẹnnẹ ọnrẹn na ya ma ima emwi, na mieke na miẹn wẹẹ, rhunmwuda izinegbe ọghe ima kevbe ifuẹko ne Ebe Nọhuanrẹn rhie ne ọmwa, ma ghi gha mwẹ emwi ne ima ya aro kọ.”​—Rom 15:4.

14. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha mu emwi ne Jehova he ru ne emwa ọvbehe roro?

¹⁴ Gha muẹn roro vbene Jehova he ya mu eyan rẹn sẹ hẹ vbe ẹghẹ nọ gberra. Gia guan kaẹn emwi ne Jehova ru ne Ebraham vbe Sera. Agharhemiẹn wẹẹ, iran khian ọmaẹn sẹrriọ wẹẹ, iran i ghi sẹtin biẹ, Osanobua keghi tama iran wẹẹ iran gha biẹ. (Gẹn 18:10) Vbe Ebraham a ghi ru? E Baibol khare wẹẹ: “Ọ kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ irẹn gha khian erha agbẹnvbo nibun.” (Rom 4:18) Agharhemiẹn wẹẹ, vbe aro emwa nagbọn te ọ yevbe na ghee emwi nẹi sẹtin sunu, te Ebraham wa gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru vbene ọ khare. E Jehova ma ya ekhue muẹn. (Rom 4:19-21) Avbe okha vbenian keghi ya ima mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, e Jehova gha mu eyan rẹn hia sẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ yevbe na ghee emwi nẹi sẹtin sunu vbe aro ima.

15. Vbọzẹ nọ ma na khẹke ne ima mianmian emwi ne Osanobua he ru ne ima?

 ¹⁵ Ghẹ mianmian emwi ne Jehova he ru nuẹn. Gha muẹn roro afiangbe ne u he miẹn rhunmwuda ne Osanobua na mu eyan rẹn sẹ. Vbe igiemwi, e Jesu khare wẹẹ, Erha irẹn gha kpemehe emwi na ya yin agbọn nuẹn. (Mat 6:32, 33) Ọ vbe kha wẹẹ, e Jehova gha rhie orhiọn nọhuanrẹn nuẹn deghẹ u na nọ rẹn. (Luk 11:13) E Jehova gele wa ru ena hia. U sẹtin vbe muẹn roro emwi ọvbehe ne Jehova he ru nuẹn. Vbe igiemwi, ọ khare wẹẹ, irẹn gha yabọ ruẹ, irẹn gha fu ruẹ ẹko rre, irẹn gha vbe kpemehe emwi hia fẹẹrẹ ne u gualọ nọ gha ru iyobọ nuẹn ya sikẹ irẹn sayọ. (Mat 6:14; 24:45; 2 Kọr 1:3) U ghaa muẹn roro emwi hia ne Jehova he ru nuẹn, ọ gha ya ruẹ gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, ọ gha ru emwi hia nọ khare wẹẹ, irẹn gha ru nuẹn vbe odaro.

16. Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, ẹse ọhẹ nọkhua ẹre emwi ne ima ya aro yi khin?

¹⁶ Ẹse ọhẹ nai sẹtin ya igho dẹ, ẹre arrọọ ọghe etẹbitẹ ne Osanobua wẹẹ irẹn khian rhie ne ima wa khin. Te ima wa ya ekhọe hia mudia khẹ ẹghẹ nii, rhunmwuda ma rẹnrẹn wẹẹ, Osanobua gha gele ru vbene ọ khare. Te emwi ne ima ya aro yi gele yevbe adẹn ematọn nọ mu okọ mudia, rhunmwuda ọ ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe edanmwẹ kevbe ukpokpo nọ rhirhi gha khin, uhiẹn ọ gha de ọghe uwu, ma mu egbe ne ima khian ya wu. Ọ vbe yevbe na ghee ẹrhu ematọn, ọ keghi gbogba ga ekhọe ima, ne iziro dan ghẹ mieke na mu ima ekhọe rhia, ọ vbe ru iyobọ ne ima ya rẹn emwi nọ khẹke ya ru. Emwi ne ima ya aro yi keghi si ima kẹ Osanobua sayọ, ọ vbe ya ima rẹn wẹẹ, Osanobua hoẹmwẹ ima kakabọ. Ma gha wa miẹn afiangbe nibun, deghẹ ima na hia ne ima ye gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ.

17. Vbọzẹ ne emwi ne ima ya aro yi na ya ima sọyẹnmwẹ?

¹⁷ Vbe elẹta ne ukọ e Pọl gbẹn gi etẹn ni re Ivbi e Rom, ọ keghi tama iran wẹẹ: “Uwa gi emwi ne uwa ya aro yi ya uwa gha sọyẹnmwẹ.” (Rom 12:12) Te ukọ e Pọl wa gha sọyẹnmwẹ, rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ, deghẹ irẹn na rhikhan mu e Jehova sẹ ufomwẹ, arrọọ ọghe etẹbitẹ gha sẹ irẹn obọ vbe ẹrinmwi. Ọ vbe khẹke ne emwi ne ima ya aro yi gha ya ima sọyẹnmwẹ rhunmwuda ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha mu eyan rẹn hia sẹ. Ọsian khare wẹẹ: “Ọyẹnmwẹ ẹre ọ khian gha sẹ ọmwa . . . nọ mu ẹtin yan e Jehova ne Osanobua ẹre, . . . ọ mu eyan rẹn sẹ vbe ẹghẹ hia.”​—Psm 146:5, 6.