1. De vbene ọ ye emwa eso hẹ, vbe a gha kan ọmwa iran fua vbe iko?

Ọ MWẸ ọmwa rhọkpa vbe ẹgbẹe ruẹ na kan fua vbe uwu iko ra? Egbe emwi vberriọ gha sunu, ekhọe ọmwa sẹtin lighi. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Hilda khare wẹẹ, “Te ọ wa da mwẹ sẹ ugboloko vbe ọdafẹn mwẹ wu; ukpo 41 ẹre imẹ vbe ọre ya gha rrọọ. * I na gha ghee ẹre wẹẹ, obalọ nọ sẹ ọni i rrọọ. Sokpan, obalọ ne I ghi la gberra i gia gie, vbe ẹghẹ ne ovbi mwẹ nokpia ya sẹ e Jehova rae, ọ na vbe yangbe ọvbokhan rẹn kevbe ivbi ẹre.”

2-3. Zẹvbe nọ rre ebe Psalm 78:​40, 41, vbọ ye Jehova hẹ, vbe ọguọmwadia ẹre gha kpa sẹ rae?

² Muẹn roro, vbene ọ da e Jehova hẹ, vbe ẹghẹ ne ivbi ẹre eso ni rre ẹrinmwi ya fi iyeke gbe ẹre! (Jud 6) Vbe muẹn roro, vbene ọ ghaa ye Jehova hẹ, vbe ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ne irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn ya gha sọtẹ daa ẹre. (Tie Psalm 78:​40, 41.) Nọnaghiyerriọ, gha mwẹ ilekẹtin wẹẹ, ọ vbe da e Jehova vbe ọmwa ruẹ gha kpa hin ugamwẹ ọghẹe rre. Ọ rẹn obalọ ne u la gberra. Ọ gha fu ruẹ ẹko rre, ọ gha vbe ru iyobọ ne u gualọ nuẹn.

³ Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na miẹn iyobọ e Jehova vbe egbe emwi vbenian gha sunu daa ima. Ma gha vbe guan kaan odẹ ne ima khian ya ru iyobọ ne etẹn ni rre uwu iko ni la egbe emwi vbenian gberra. Sokpan, gia ka guan kaan iziro eso nọ ma khẹke ne ima gha mwẹ.

4. De vbene ọ ye evbibiẹ emọ nibun hẹ, vbe ovbi iran gha sẹ Jehova rae?

⁴ Adeghẹ ọmọ na sẹ e Jehova rae, evbibiẹ ọre sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, egbọre iran ma hia sẹ, vbe odẹ ne iran ya koko ẹre waan  vbe odẹ ọghe ẹmwata na. Ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Luke, na kan ovbi ẹre fua. Ọtẹn na khare wẹẹ: “I na gha roro ẹre wẹẹ, mẹ ẹre ọ si ẹre. Ẹghẹ hia ẹre I ya gha mina iminna dan vbekpa ovbi mwẹ. Ugbẹnso, I ghi wa gha viẹ, ekhọe mwẹ hia ghi wa lighi rua.” Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Elizabeth, na vbe kan ovbi ẹre fua. Ọ khare wẹẹ: “Ọ gha kẹ, emwi bun nọ te khẹke ne I ru zẹvbe iye ọmọ, ni ma ru. I kegha roro ẹre wẹẹ, I ma hia sẹ, vbe odẹ ne I ya gha ya e Baibol maa ovbi mwẹ emwi.”

5. Adeghẹ ọmwa na sẹ e Jehova rae, de ọmwa nọ si ẹre?

⁵ Ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, te Jehova yi dọmwadẹ ima, ne ima sẹtin gha zẹ ne egbe ima. Ọna rhiema wẹẹ, ma gha sẹtin zẹ ne egbe ima deghẹ ima gha họn ẹmwẹ ne Osanobua, ra ma i khian họn ẹmwẹ nẹẹn. Igbama eso rrọọ ni mudia ẹse vbe ugamwẹ e Jehova, agharhemiẹn wẹẹ, evbibiẹ iran ma rhie igiemwi esi ye otọ. Vbene eso na rrọọ, ne evbibiẹ iran ya e Baibol maa re emwi, sokpan iran ghi waan nẹ, iran keghi fi iyeke gbe Jehova. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, dọmwadẹ ọghẹe ẹre ọ khian zẹ ne egbe ẹre deghẹ ọ gha ga e Jehova, ra ẹi khian gae. (Jọs 24:15) Nọnaghiyerriọ, adeghẹ ovbuẹ na sẹ e Jehova rae, ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, uwẹ ẹre ọ si ẹre!

6. De vbene ọ ye emọ hẹ, vbe evbibiẹ iran gha sẹ e Jehova rae?

⁶ Evbibiẹ emọ eso gha kpa hin odẹ ẹmwata rre, iran ghi vbe yangbe ẹgbẹe ọghe iran. (Psm 27:10) Egbe emwi vbenian sẹtin ya iro han emọ ni te ghee evbibiẹ iran zẹvbe emwa ne iran gha sẹtin ya egbe taa. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Esther, na kan erhae fua vbe iko khare wẹẹ: “Ẹghẹ hia ẹre I ya gha viẹ egbe mwẹ rua, rhunmwuda, ẹi re te erha mwẹ wa zẹ owẹ ihan kẹkan, sokpan te ọ wa ta mu olọ yan rẹn wẹẹ, irẹn i ghi ga e Jehova. Te I wa hoẹmwẹ erha mwẹ, rhunmwuda ọni, ẹghẹ hia ẹre I ya gha mu ẹmwẹ ọnrẹn roro. Ugbẹnso, I gha wa zẹ muẹn roro, udu mwẹ ghi wa kpan fi ẹko, osi ghi wa gha si mwẹ.”

7. De vbene ọ ye Jehova hẹ, vbe a gha kan evbibiẹ ọmwa fua vbe iko?

⁷ Avbe igbama, deghẹ a kan erha uwa ra iye uwa fua vbe iko, ma rẹnrẹn wẹẹ ọ wa kakabọ da uwa, erriọ ẹre ọ vbe ya da ima! Gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, e Jehova rẹn obalọ ne uwa la gberra. Ọ hoẹmwẹ uwa, ọ vbe gbọyẹmwẹ ye ẹkoata ne uwa ya gae, erriọ ẹmwẹ uwa vbe ye ima vbe ekhọe. Uwa ghẹ mianmian wẹẹ, evbibiẹ uwa ẹre tobọ iran zẹ ne egbe iran wẹẹ, iran i khian ghi ga e Jehova. Zẹvbe ne ima ka tae sin, e Jehova kie ẹkpotọ ne dọmwadẹ emwa ne iran ya zẹ ọmwa ne iran khian ga. Deba ọni, dọmwadẹ emwa ni dinmwiamẹ nẹ, “ẹre ọ ra mu ihẹ egbe ẹre.”​—Gal 6:5.

8. De emwi ne ima gha sẹtin ru, zẹvbe ne ima ya mudia khẹ emwa ima ni sẹ e Jehova rae, ne iran werriegbe bu ẹre rre? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ Werriegbe Bu E Jehova Gha Dee.”)

⁸ Ọmwa ruẹ gha sẹ e Jehova rae, u sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha werriegbe do ga e Jehova vbe ẹdẹ ọkpa. Sokpan, ọ ghi te sẹ ẹghẹ nii, vbọ khẹke ne u ru? Gha ru emwi nọ gha ya ruẹ gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Ẹghẹ nii, u ghi sẹtin rhie igiemwi esi ye otọ, ne emwa ọvbehe ni rre uwu ẹgbẹe, ya sẹ egbe ọmwa nii na kan fua. Deba ọni, u ghi vbe sẹtin zin egbe obalọ ne u la gberra. Nia, gia guan kaan emwi eso ne ima gha sẹtin ru.

9. De emwi eso ne u gha ru nọ gha ya amuẹtinyan ruẹ wegbe sayọ? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ Ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn Eso Ni Gha Sẹtin Fu Ruẹ Ẹko Rre Dẹghe Ọmwa Ruẹ Na Sẹ E Jehova Rae.”)

⁹ Gha ru emwi nọ gha ya amuẹtinyan ruẹ wegbe sayọ kevbe nọ gha rhie igiọdu ne emwa ruẹ vbe uwu ẹgbẹe. De vbene u khian ya ru ọna hẹ? Gha tie Baibol vbe ẹdẹgbegbe, gha ru erria yan rẹn, u ghi vbe gha yo iko vbe ẹghẹ hia; ena hia gha rhie igiọdu nuẹn. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Joanna, ne erhae vbe ọtiọnrẹn kpa hin odẹ ẹmwata na rre khare wẹẹ: “Ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ya tie okha ọghe Abigẹl, Ẹsta, e Job, e Josẹf kevbe Jesu, orhiọn mwẹ ghi wa sẹ otọ. Igiemwi ọghe iran keghi fu mwẹ ẹko rre, ọ ghi vbe ya mwẹ rẹn wẹẹ, emwi hia gha dunna. Avbe ihuan ọghomwa nọ ladian vbe JW Broadcasting^® wa vbe rhie igiọdu mẹ.”

10. De emwi ne ebe Psalm 32:​6-8 wẹẹ ne ima ru, vbe ima ghaa rre uwu ibavbaro?

¹⁰ Fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne iro ya han ruẹ, u ghi tama e Jehova vbene ọ ye ruẹ hẹ vbe ekhọe. Rinmwiaẹn ne ọ ru iyobọ nuẹn, ne u ya gha ghee emwi vbene irẹn ghee emwi, u ghi vbe tama rẹn ne ọ “ma ruẹ odẹ ne u gha la” kevbe ne ọ “bu ruẹ ude.” (Tie Psalm 32:​6-8.) Ẹmwata nọ wẹẹ, ọ sẹtin gha lọghọ ruẹ ne u tama e Jehova vbene emwi gele ye ruẹ hẹ. Sokpan, e Jehova rẹn obalọ ne u la gberra. Ọ hoẹmwẹ ruẹ ẹsẹsẹmwẹse, ọ vbe hoo ne u fannọ otọ ẹko ruẹ ma rẹn.​—Ẹks 34:6; Psm 62:​7, 8.

11. Zẹvbe nọ rre ebe Hibru 12:11, vbọzẹ nọ na khẹke ne ima ku obọ gbe ba odẹ ne Jehova ya gbe emwa hin ọkhọ rre? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ Ne Jehova Na Wẹẹ Na Gha Kan Emwa Orukhọ Fua Rhie Ẹre Ma Wẹẹ, Ọ Hoẹmwẹ Ima.”)

¹¹ Ku obọ kugbe ba ohiẹn ne ediọn bu ru. Emwamwa ọghe Jehova ọre wẹẹ, ọmwa gha ru orukhọ nọ wegbe, ọ ma na fi werriẹ, a ghi kan rẹn fua. Emwamwa na keghi biẹ ọmọ esi rhunmwuda,  etẹn hia ni rre uwu iko ẹre ọ miẹn ere vbọ, ya sẹ egbe ọmwa nii na kan fua. (Tie Hibru 12:11.) A gha kan ọmwa fua vbe iko, etẹn eso sẹtin gha kha wẹẹ, ediọn ma bu ohiẹn nii ẹse. Sokpan yerre wẹẹ, etẹn ni ta ẹmwẹ vberriọ khian, i mobọ hoo ne iran ta emwi dan ne ọmwa nii ru, ne emwa ọvbehe ghẹ do gha ya aro dan ghee ọmwa nii. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ma ma wa rẹn emwi hia nọ sunu, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, adia ni rre Baibol ẹre ediọn ni bu ohiẹn ọmwa nii lele, kevbe wẹẹ, iran ọre emwa ne Jehova loo ya bu ohiẹn vbe uwu iko.​—2 Krọ 19:6.

12. De ere ne emwa eso he miẹn, rhunmwuda ne iran na ku obọ gbe ba odẹ ne Jehova ya gbe emwa hin ọkhọ rre?

¹² Adeghẹ a na kan ọmwa ruẹ fua vbe iko, ọ khẹke ne u ku obọ gbe ba ohiẹn ne ediọn bu ru; u gha ru vberriọ, ọ sẹtin ru iyobọ nẹẹn ya dọlegbe bu e Jehova gha dee. Elizabeth na ka guan kaan sin khare wẹẹ, “Ọ ma gha khuẹrhẹ ne ima, ne ima gban egbe ne ovbi ima na kan fua vbe iko. Sokpan vbe ọ ghi werriegbe bu e Jehova gha dee, ọ na wẹẹ, ọ maan ne iran na kan irẹn fua. Ọ wẹẹ irẹn wa ya emwi nọ sunu na, waan ne egbe. I na do bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova gha gbe ọmwa hin ọkhọ rre, ọ keghi biẹ ọmọ esi.” Ọdafẹn Elizabeth ighẹ e Mark khare wẹẹ: “Vbene ẹghẹ ya khian, ovbi ima nokpia keghi tama mwẹ wẹẹ, emwi ọkpa nọ ru iyobọ ne irẹn ya werriegbe bu e Jehova rre, ọre ne ima ma na gha gu irẹn mu obọ. I wa ghọghọ wẹẹ, e Jehova ru iyobọ ne ima ya họn ẹmwẹ nẹẹn.”

13. Vbọ khian ru iyobọ nuẹn ya zin egbe vbe u ghaa rre ibavbaro?

¹³ Fannọ otọ ẹko ruẹ ma ọse nọ sikẹ ruẹ. Gha gu etẹn ni deziẹn mu obọ ni gha sẹtin rhie igiọdu nuẹn. (Itan 12:25; 17:17) E Joanna na ka guan kaan sin khare wẹẹ: “Ọ na yevbe na miẹn wẹẹ, I i mwẹ ọmwa rhọkpa. Sokpan ne I na gha mu otọ ẹko mwẹ ma avbe ọse ne I rẹnrẹn wẹẹ I gha sẹtin gu guan, wa ru iyobọ mẹ.” Sokpan vbua khian ghi ru, deghẹ etẹn eso na gha ta ẹmwẹ nọ gbe orhiọn yọ ruẹ iwu?

14. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha ya ekhọe hia yabọ egbe”?

¹⁴ Gha gbe ibiẹ rrie vbe etẹn gha ta ẹmwẹ nọ sọnnọ ruẹ. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, emwa hia i khian wa sẹtin gha ta ẹmwẹ nọ gbae vbe ẹghẹ hia. (Jems 3:2) Nọ gba i rre uwu ima rhọkpa, rhunmwuda ọni, ghẹ gi ẹre kpa ruẹ odin deghẹ emwa eso ma rẹn emwi ne iran khian ta ya fu ruẹ ẹko rre, ra deghẹ iran na ta ẹmwẹ eso nọ sọnnọ ruẹ. Ghẹ mianmian emwi ne ukọ e Pọl tae, ne ọ na wẹẹ: “Wa gha ye egbe obọ, wa gha ya bọ egbe, deghẹ ọmwakọmwa kevbe ogieva ẹre gba muan egbe ẹmwẹ, wa ghi gha ya bọ egbe.” (Kọl 3:13) Ọtẹn nokhuo ọkpa na kan ọtiọnrẹn fua vbe iko khare wẹẹ: “Etẹn eso te gha hoo ne iran fu mwẹ ẹko rre, sokpan iran keghi ta ẹmwẹ nọ sọnnọ mwẹ; e Jehova ẹre ru iyobọ mẹ ya yabọ iran.” De emwi ne etẹn ni rre iko gha ru, ne iran ya ru iyobọ ne etẹn na kan ọmwa iran fua?

15. De emwi nọ gha sẹtin ru iyobọ ne etẹn na kan ọmwa iran fua vbe iko?

¹⁵ Gha ya obọ esi mu etẹn na kan ọmwa iran  fua vbe iko. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Miriam wẹẹ, vbe ẹghẹ ne a na kan ọtẹn irẹn fua vbe iko, iko na yo kegha kọn irẹn aro. Ọ khare wẹẹ, “Ohan na gha mu mwẹ, rhunmwuda, I ma rẹn emwi ne etẹn gha ta. Sokpan etẹn nibun wa ru iyobọ mẹ ya zin egbe obalọ ne I ghaa la gberra; ẹmwẹ ọtẹn mwẹ wa vbe da iran, iran ma ya unu kpamisikan ku ọre hiehie.” Ọtẹn nokhuo ọvbehe khare wẹẹ: “Vbe a ghi kan ovbi ima nokpia fua vbe iko, etẹn eso keghi do fu ima ẹko rre. Eso tama ima wẹẹ, iran ma rẹn emwi ne iran khian ta. Eso keghi deba mwẹ gha viẹ, eso na vbe gbẹn ẹmwẹ nọ rhie igiọdu ne ọmwa gu mwẹ. Iran wa gele ru iyobọ mẹ!”

16. De vbene etẹn ni rre iko khian ya ru iyobọ ne etẹn na kan ọmwa iran fua?

¹⁶ Ye gha ru iyobọ nọ khẹke ne etẹn na kan ọmwa iran fua vbe iko. Egbe ẹghẹ vbenian ẹre iran ya gualọ igiọdu. (Hib 10:​24, 25) Etẹn eso rrọọ na kan ọmwa iran fua vbe iko; ugbẹnso, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ, te etẹn ọvbehe vbe uwu iko ghi gban egbe ne iran, vbene a miẹn wẹẹ, a vbe kan iran fua. Ọ ma khẹke nọ gha yerriọ! Ọ khẹke ne ima gha tian avbe igbama ne evbibiẹ iran i ghi ga e Jehova. Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Maria na kan ọdafẹn ọnrẹn fua; ọdafẹn ọnrẹn na vbe yangbe Maria kevbe ivbi ẹre. E Maria khare wẹẹ: “Etẹn eso keghi mu otuẹ gie ima vbe owa, iran na gu ima le evbare, iran na vbe gu ivbi mwẹ ruẹ e Baibol. Emwi nọ sunu daa mwẹ, wa kakabọ da iran, iran na vbe deba mwẹ gha viẹ. Vbe ẹghẹ ne emwa eso na gha ta ohoghe khian vbekpa mwẹ, iran ẹre ọ ghaa gbinna mẹ vbe iyeke. Emwi ne iran ru wa gele rhie igiọdu mẹ!”​—Rom 12:​13, 15.

17. De vbene ediọn khian ya rhie ifuẹko ne etẹn ni rre ibavbaro?

¹⁷ Ediọn, uwa loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ne uwa ya rhie igiọdu ne etẹn na kan ọmwa iran fua. Ọ khẹke ne uwa gha fu etẹn vbenian ẹko rre, rhunmwuda, iwinna nọ bi ye uwa egbe ẹre nọ. (1 Tẹs 5:14) Wa hia ne uwa gha rhie igiọdu ne iran, vbene iko te suẹn, kevbe vbe a gha zobọ nẹ. Wa gha mu otuẹ gie iran vbe owa, uwa ghi vbe gu iran gha na erhunmwu. Wa gha deba iran vbe ikporhu, uwa sẹtin vbe tie iran, ne iran deba uwa vbe iruẹmwi ẹgbẹe. Ọ khẹke ne ediọn  gha rhie ẹre ma wẹẹ, iran mwẹ ẹnina, ahoẹmwọmwa kevbe amuroro daa etẹn ni rre ibavbaro.​—1 Tẹs 2:​7, 8.

18. Zẹvbe nọ rre ebe 2 Pita 3:​9, de emwi ne Osanobua hoo ne emwa orukhọ ru?

¹⁸ E Jehova i “hoo ne ọmwa rhọkpa fuan, sokpan ọ hoo ne emwa hia fi werriẹ hin orukhọ iran rre.” (Tie 2 Pita 3:9.) Ọ gha khọnrẹn ne ọmwa ru orukhọ nọ wegbe, te Jehova ye ya aro nọ ghaan ghee ẹre. Yerre wẹẹ, arrọọ ọghe ovbi ẹre nọ ghaan ẹre Jehova ya dẹ emwa orukhọ werriegbe. E Jehova keghi ru iyobọ ne emwa ni kpa sẹ rae, ne iran mieke na werriegbe bu irẹn gha dee. Erre ọghe ọmọ nọ wiri ne Jesu zẹ, ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova ya aro ye ẹghẹ ne iran khian ya dọlegbe rre. (Luk 15:​11-32) Emwa nibun rrọọ ni te wii oghẹn, iran werriegbe bu e Jehova gha dee nẹ. Ekhọe hia ẹre etẹn ni rre iko wa vbe ya gbe ọbokhian ne iran. Vbene ẹghẹ ya khian, a keghi rhie ovbi Elizabeth na ka guan kaan sin werriegbe; Elizabeth ma sẹtin ghọghọ. Vbe Elizabeth ghi guan kaan emwi nọ sunu nii, ọ na wẹẹ, “I wa gbọyẹmwẹ ye odẹ ne etẹn nibun ya rhie igiọdu ne ima, ne ima ghẹ gi egbe wọọ ima.”

19. Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin mu ẹtin yan e Jehova?

¹⁹ E Jehova keghi re Osa nọ gia mu ẹtin yan. Ẹi khian rhie adia ne ọ rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha si obalọ ye ima egbe ne ima. Osa nọ zẹ emwi obọ, ne ọ mwẹ ẹnina kevbe ne ọ hoẹmwẹ eguọmwadia ẹre nọ. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova i khian yangbe ruẹ vbe ẹghẹ ibavbaro. (Hib 13:​5, 6) E Mark ne ima ka guan kaan sin khare wẹẹ, “E Jehova ma yangbe ima ẹdẹ ọkpa. Ọ keghi ru iyobọ ne ima, vbe ẹghẹ ke ẹghẹ ne emwi ya wegbe mu ima.” E Jehova gha ye gha rhie “ẹtin ne ọ sẹ ehia nuẹn.” (2 Kọr 4:7) Vbene ẹmwata, u gha sẹtin mudia ẹse, ọ gha khọnrẹn ne ọmwa ruẹ sẹ e Jehova rae.