AKO IRUẸMWI 39
Eni Ruẹ Rre “Ebe Arrọọ” ra?
“A keghi sirra ẹre gbẹnnẹ eni iran ni mu ohan e Jehova kevbe ni ya ọghọ nẹẹn, ye ebe ayere.”—MAL 3:16.
IHUAN 61 Uwa Hia Ni Ga E Jehova, Uwa Rhiegbe Ladian!
OLIKA ẸMWẸ ỌGHE AKO IRUẸMWI NA *
Ke na ya bua agbọn tua agbọn gha dee, ẹre Jehova ke gbẹn eni emwa ye “ebe arrọọ” (Ghee okhuẹn 1-2)
1. Zẹvbe nọ rre ebe Malakai 3:16, de ebe ne Jehova gbẹn, vbọ rre uwu nene ebe?
UKPO arriaisẹn nibun gha dee, ẹre Jehova ke gbẹn ebe ọkpa ne kpataki. Eni emwa ẹre ọ rre ebe na, eni ọmwa nọ ka wa la ebe na ọre Ebẹl, nọ ya ẹkoata ga e Jehova. * (Luk 11:50, 51) Ke ẹghẹ nii gha dee, te Jehova wa ye gbẹn eni ye ebe na. Vbe na guan na, eni ẹbo emwa nibun ẹre ọ rre ebe na. Emwi ne Baibol tie ebe na, ọre “ebe ayere,” “ebe arrọọ,” kevbe “ebe na kiri ọghe arrọọ.” Sokpan vbe ako iruẹmwi na, ma gha tie ẹre “ebe arrọọ.”—Tie Malakai 3:16; Arhie 3:5; 17:8.
2. De eni emwa na gbẹnnẹ ye ebe arrọọ, vbe ima khian ru na mieke na vbe gbẹn eni ima yọ?
2 Eni emwa ni ya ẹkoata ga e Jehova, ni rhie ọghọ nẹẹn kevbe ni hoẹmwẹ ọnrẹn ẹre ọ rre ebe ne kpataki na. Ẹkpotọ gha kie ne emwa vbenian ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Vbe ẹdẹnẹrẹ, deghẹ ima hoo ne Jehova gbẹn eni ima ye ebe nii, ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu Kristi, ne ima mieke na gha re ọsie Jehova. (Jọn 3:16, 36) Ma hia fẹẹrẹ hoo na gbẹn eni ima ye ebe nii, ọre ẹrinmwi ma rrie ra uhunmwu otagbọn na ma khian gha ye.
3-4. (a) A gbẹn eni ima ye ebe arrọọ nian, rhie ma wẹẹ, ima gha miẹn arrọọ ọghe etẹbitẹ ra? Rhan otọ re. (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na kevbe nọ ghi lelẹe?
3 Te ọna ghi rhie ma wẹẹ, emwa hia na gbẹn eni iran ye ebe nii, gha wa miẹn arrọọ ọghe etẹbitẹ ra? Emwi ne Jehova tama e Mosis vbe ebe Ẹksodọs 32:33, wa rhie ewanniẹn ye inọta na. E Jehova khare wẹẹ: “Ọmwa nọ ru orukhọ ghee mwẹ, I gha khiẹn eni ẹnrẹn hin ebe mwẹ rre.” Nọnaghiyerriọ, a gbẹn eni ọmwa ye ebe na, ma rhie ma wẹẹ, ai khian sẹtin khiẹn ọnrẹn hin. Te ọ yevbe na miẹn wẹẹ, elẹdi ra e pencil ẹre Jehova ka ya gbẹn eni emwa ye ebe na. (Arhie 3:5) Ọ khẹke ne ima gha hia vbe odẹ ke odẹ ne eni ima ye gha rre ebe nii, a te miẹn wẹẹ, a ya ink nai sẹtin khiẹn ya gbẹn ọnrẹn yọ.
4 Ma sẹtin gha nọ wẹẹ, de emwi ne Baibol khare vbekpa emwa na gbẹn eni iran ye ebe arrọọ na, kevbe emwa na ma gbẹn eni iran yọ? De ẹghẹ ne emwa na ma khiẹn eni iran hin ebe arrọọ nii rre khian ya miẹn arrọọ ọghe etẹbitẹ? Emwa ne ẹkpotọ ma kie na ya rẹn e Jehova, iran te wu ghi vbo? A gha sẹtin gbẹn eni iran ye ebe arrọọ ra? A gha rhie ewanniẹn ye avbe inọta na vbe ako iruẹmwi na kevbe nọ lelẹe.
DE ENI EMWA NI RRE EBE ARRỌỌ?
5-6. (a) Zẹvbe nọ rre ebe Filipai 4:3, de emwa eso na gbẹn eni iran ye ebe arrọọ? (b) De ẹghẹ na khian ya gbẹn eni iran ye ebe arrọọ vbe etẹbitẹ?
5 De eni emwa na gbẹnnẹ ye ebe arrọọ? Ne ima ya rhie ewanniẹn ye inọta na, ma gha guan kaẹn emwa eso, a ghae iran ye ẹbu isẹn. Eni eso rre ebe arrọọ, vbene eni eso i na rrọọ.
6 Emwa ni khian deba e Jesu kha vbe ẹrinmwi ẹre ọ rre ẹbu nokaro. Eni iran rre ebe arrọọ nẹ ra? Ẹn. Emwi ne ukọ e Pọl gbẹn gie etẹn ne iran “gba winna kugbe” ni rre Filipai, so igiẹ yọ wẹẹ eni emwa ni khian deba e Jesu kha, rre ebe arrọọ nii nẹ. (Tie Filipai 4:3.) Sokpan ne eni iran mieke na ye gha rre ebe arrọọ nii, ọ khẹke ne iran ya ẹkoata ga e Jehova sẹ ufomwẹ. Vbene iran te wu ra vbene okuo Amagẹdọn te suẹn, a gha yi ama nokiekie ye iran uharo, ẹghẹ na ẹre a khian ya gbẹn eni iran ye ebe arrọọ vbe etẹbitẹ.—Arhie 7:3.
7. Zẹvbe nọ rre ebe Arhie Maan 7:16, 17, de ẹghẹ na khian ya gbẹn eni oghẹn ne gbii ye ebe arrọọ vbe etẹbitẹ?
7 Oghẹn ne gbii ẹre ọ rre ẹbu nogieva. Eni iran rre ebe arrọọ nẹ ra? Ẹn. Eni iran gha ye gha rre ebe arrọọ ra vbe iran gha miẹn uhunmwu vbe okuo Amagẹdọn ra? Ẹn. (Arhie 7:14) E Jesu keghi ya iran na gie ohuan, ọ na wẹẹ ‘arrọọ ọghe etẹbitẹ gha sẹ iran obọ.’ (Mat 25:46) Sokpan emwa ni khian miẹn uhunmwu vbe okuo Amagẹdọn, i khian miẹn arrọọ ọghe etẹbitẹ vbobọvbobọ. Te ọ yevbe na miẹn wẹẹ, elẹdi ẹre Osanobua he ya gbẹn eni iran ye ebe arrọọ. Vbe Ukpo Arriaisẹn Ọkpa ne Jesu khian ya kha, ọ ghi gha re “ọsuohuan ọghe iran, ọ ghi vbe gha su iran yo uhunmwu ẹzẹ, ehe ne amẹ arrọọ ye.” Emwa ni họn ẹmwẹ ne Jesu, na bu ohiẹn ọnrẹn zẹvbe emwa ne Jehova miẹn yi, ẹre a khian gbẹn eni ẹnrẹn ye ebe arrọọ vbe etẹbitẹ.—Tie Arhie Maan 7:16, 17.
8. De emwa eso nai khian gbẹn eni iran ye ebe arrọọ, vbọ khian sunu daa iran?
8 Emwa na ya gie ẹwe na khian guọghua vbe okuo Amagẹdọn ẹre ọ rre ẹbu nogieha. Eni iran i rre ebe arrọọ. E Jesu khare wẹẹ, a gha “fuẹn iran na rua vbe etẹbitẹ.” (Mat 25:46) Orhiọn nọhuanrẹn keghi dia e Pọl ya gbẹn wẹẹ, “oya ne iran khian re ọre ọfuan ọghe etẹbitẹ.” (2 Tẹs 1:9; 2 Pit 2:9) Erriọ khian vbe gha ye ne emwa hia ni mema ru orukhọ ghee orhiọn nọhuanrẹn, ke na ya bu agbọn tua agbọn gha dee. Ọfuan ọghe etẹbitẹ ẹre ọ khẹ iran vbe odaro. Emwa vbenian i khian rhiọ kpaegbe. (Mat 12:32; Mak 3:28, 29; Hib 6:4-6) Nian, gi ima guan kaẹn ẹbu eva, na khian huẹn kpaegbe vbe uhunmwu otagbọn na.
EMWA NA KHIAN HUẸN KPAEGBE
9. Zẹvbe nọ rre ebe Iwinna 24:15, de ẹbu eva na khian huẹn kpaegbe gha die uhunmwu otagbọn na, vbọ re alughaẹn nọ rre ẹbu eva na?
9 E Baibol guan kaẹn ẹbu eva na khian huẹn kpaegbe, ni khian yin uhunmwu otagbọn na vbe etẹbitẹ, ọni ọre emwa “ni ru emwi esi kevbe ni ma ru emwi esi.” (Tie Iwinna 24:15.) “Ni ru emwi esi” ni rrọọ, ọre emwa ni ga e Jehova ẹse vbe ẹghẹ ne iran na gha rre agbọn. Sokpan, “ni ma ru emwi esi” ni rrọọ, ọre emwa ni ma ga e Jehova. Uhiẹn, te nibun vbe uwu iran wa gha ru emwi nọ sọnnọ e Jehova. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, te ẹbu eva na khian rhiọ kpaegbe, te ọni ghi rhie ma wẹẹ eni iran rre ebe arrọọ ra? Ne ima ya rhie ewanniẹn ye inọta na, gi ima guan kaẹn ẹbu eva na.
10. Vbọzẹ na khian na huẹn emwa “ni ru emwi esi” kpaegbe, kevbe wẹẹ, de iwinna ne eso vbe uwu iran khian ru? (Vbe ya ghee “Ọta Ne Emwa Nọ” nọ rre ebe Owa Ọkhẹ na,” nọ guan kaẹn emwa na khian huẹn kpaegbe vbe otagbọn na.)
10 Emwa “ni ru emwi esi” ẹre ọ rre ẹbu nogienẹ. A gbẹn eni iran ye ebe arrọọ a te miẹn wẹẹ iran wu. Te Jehova ghi khiẹn eni iran hin ebe arrọọ nii rre vbe iran ghi wu nẹ ra? Ẹn o, rhunmwuda vbe aro e Jehova, “emwa ni rre agbọn ẹre ehia khin.” “Osa ọghe iran ni rrọọ” ẹre Jehova khin, “ẹi re ọghe iran ni wulo nẹ, rhunmwuda, emwa ni rre agbọn ẹre ehia khin vbe odaro ọre.” (Luk 20:38) Ọna rhie ma wẹẹ, eni emwa ni ru emwi esi a gha rre ebe arrọọ, vbe a gha huẹn iran kpaegbe, sokpan vbe ẹghẹ na, elẹdi ra e pencil ẹre a ya gbẹn eni iran. (Luk 14:14) Ẹkpotọ gha kie ne eso vbe uwu iran na, ya gha mu asanikaro vbe uwu ẹbu eguọmwadia e Jehova vbe uhunmwu otagbọn hia.—Psm 45:16.
11. De emwi nọ khian sunu a ke sẹtin gbẹnnẹ eni emwa “ni ma ru emwi esi” ye ebe arrọọ?
11 Nokiekie ọre “ni ma ru emwi esi,” ena ọre ẹbu nogie isẹn. Egbọre rhunmwuda ne iran ma na rẹn e Jehova, iran ma gha ru emwi nọ yẹẹ ọre. Rhunmwuda ọni, eni iran i rre ebe arrọọ. Sokpan Osanobua gha huẹn iran kpaegbe, ne ẹkpotọ mieke na kie ne iran ya ru emwi nọ gha ya eni iran la ebe nii. Ẹi re iyobọ ne kherhe ẹre a khian ru ne avbe emwa “ni ma ru emwi esi.” Vbene iran te wu, uyinmwẹ ọrhiae ẹre ọ wa gu eso obọ ro. Rhunmwuda ọni, te a khian ma iran emwi, ne iran mieke na gha ya uhi ọghe Jehova ru emwi. Ne ima mieke na sẹtin ru ọna, Arriọba Osanobua gha dia iwinna imamwaemwi nọ sẹre ke na ya bu agbọn tua agbọn gha dee.
12. (a) De emwa ni khian ma emwa ni ma ru emwi esi emwi? (b) De emwi nọ khian sunu daa emwa ni ma ya emwi na ma iran re ru emwi?
12 De emwa ni khian ma emwa ni ma ru emwi esi emwi? Emwa ni ru emwi esi ni rhiọ kpaegbe kevbe oghẹn ne gbii ẹre ọ khian ma iran emwi. Avbe emwa ni ma ru emwi esi ghaa hoo ne eni iran la ebe arrọọ nii, ọ khẹke ne iran gu e Jehova ru ọse, iran ghi vbe ya arrọọ ọghe iran fiohan nẹẹn. Te Jesu kevbe emwa ni khian deba ẹre kha, khian wa gha rhie aro sotọ vbe egbe emwa ni ma ru emwi esi, ne iran mieke na rẹn deghẹ iran na, ya emwi na ma iran re ru emwi. (Arhie 20:4) Ọmwaikọmwa nọ ma ya emwi na ma ẹre ru emwi, a ghi wabọ ọre rua, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọ sẹ ukpo iyisẹn nẹ. (Aiz 65:20) E Jehova vbe Jesu rẹn emwi nọ rre ekhọe emwa kevbe wẹẹ, iran i khian kue ne ọmwa rhọkpa mu agbọn ọgbọn rhia.—Aiz 11:9; 60:18; 65:25; Jọn 2:25.
ARHIỌKPAEGBE ỌGHE ARRỌỌ KEVBE ỌGHE IBUOHIẸN
13-14. (a) Vbe ima ka ya rẹn otọ emwi ne Jesu ta vbe ebe Jọn 5:29, vbe ẹghẹ nọ gberra? (b) Vbọ khẹke ne ima rẹn vbekpa ẹmwẹ ne Jesu ta?
13 E Jesu guan kaẹn arhiọkpaegbe ọghe arrọọ nọ khian sunu vbe uhunmwu otagbọn na. Vbe igiemwi, ọ khare wẹẹ: “Ẹghẹ dee, ne emwa hia ni rre uwu idin ayere gha ya họn urhu ẹre, iran ghi ladian. A gha huẹn iran ni ru emwi esi kpaegbe ne iran gha rrọọ, a ghi huẹn iran ni ru emwi dan kpaegbe, na bu ohiẹn iran.” (Jọn 5:28, 29) Vbe Jesu a ya ọna kha?
14 Vbe ẹghẹ nọ gberra, ma te gha roro ẹre wẹẹ, emwi ne iran khian ru vba gha huẹn iran kpaegbe nẹ, ẹre Jesu ghaa guan kaẹn, ọni nọ wẹẹ, a gha huẹn iran kpaegbe, eso ghi gha ru emwi esi, vbene eso khian na gha ru emwi dan. Vbọrhirhighayehẹ, e Jesu ma kha wẹẹ, emwa na khian huẹn kpaegbe gha ru emwi esi ra iran gha ru emwi dan. Ẹmwẹ nọ ta rhie ẹre ma wẹẹ, emwi ne iran ka ru ẹre ọ guan kaẹn. Ọ wẹẹ, emwa “ni ru emwi esi” kevbe “ni ma ru emwi esi.” Ọna rhie ma wẹẹ, emwi ne iran ru iran ke wu, ẹre Jesu guan kaẹn. Te ọna wa deyọ. Rhunmwuda, ai khian kue ne ọmwa rhọkpa ru emwi dan vbe agbọn ọgbọn. Ọ dewarorua wẹẹ, emwi dan ẹre emwa ni ma ru emwi esi ka wa gha ru, iran ke wu. De vbene ima ghi ya rẹn otọ emwi ne Jesu tae vbekpa “arhiọkpaegbe ọghe arrọọ” kevbe “arhiọkpaegbe ọghe ibuohiẹn”?
15. De emwa ni khian miẹn “arhiọkpaegbe ọghe arrọọ” kevbe vbọzẹ?
15 Emwa ni ru emwi esi iran ke wu, ẹre ọ khian miẹn “arhiọkpaegbe ọghe arrọọ,” rhunmwuda, a ka gbẹn eni iran ye ebe arrọọ nẹ. Ọna rhie ma wẹẹ, emwa “ni ru emwi esi” ne ebe Jọn 5:29 wẹẹ ọ khian rhiọ kpaegbe, ẹre ọ vbe re “emwa ni ru emwi esi” ne ebe Iwinna 24:15 guan kaẹn. Odẹ ne ima ghi ya rẹn otọ ako na, wa gua emwi nọ rre ebe Rom 6:7 ro. Ọ khare wẹẹ: “Rhunmwuda, ọmwa gha wu nẹ, a faẹn yotọ hin obọ ẹtin orukhọ rre.” Emwa ni ru emwi esi gha wu, e Jehova ghi mianmian orukhọ ọghe iran, sokpan ẹi re mianmian emwi esi ne iran ru vbe iran rre agbọn. (Hib 6:10) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, te iran khian hia ne iran ye gha ya ẹkoata ga e Jehova, deghẹ iran hoo ne eni iran ye gha rre ebe arrọọ.
16. Vba ya “arhiọkpaegbe ọghe ibuohiẹn” kha?
16 Iran ni ru emwi dan iran ke wu ghi vbo? E Jehova mianmian orukhọ ni iran ru vbe iran wu, sokpan iran ma ya ẹkoata ga e Jehova vbe iran rre agbọn. A ma gbẹn eni iran ye ebe arrọọ. Arhiọkpaegbe ọghe emwa “ni ma ru emwi esi” ne ebe Jọn 5:29 guan kaẹn, ẹre ebe Iwinna 24:15 vbe guan kaẹn. “Arhiọkpaegbe ọghe ibuohiẹn” * ẹre ọghe iran khian gha khin. Ọna ma rhie ma wẹẹ, te a khian bu ohiẹn gbe iran vbobọvbobọ, sọkpan te a khian ghee uyinmwẹ iran ghee. (Luk 22:30) Ọ gha rhie ẹghẹ a ke do bu ohiẹn iran, na mieke na rẹn deghẹ a gha sẹtin gbẹn eni iran ye ebe arrọọ. Adeghẹ iran na fi uyinmwẹ iran werriẹ, iran na vbe ya egbe iran fiohan ne Jehova, ẹre a khian na gbẹn eni iran ye ebe arrọọ.
17-18. De emwi ne emwa na khian huẹn kpaegbe vbe uhunmwu otagbọn na khian ru? De emwi ne ebe Arhie Maan 20:12, 13 yae kha vbọ khare wẹẹ, a gha bu ohiẹn emwa “zẹvbe ne iran ya yin”?
17 Te emwa hia na khian huẹn kpaegbe, ke ni ru emwi esi kevbe ni ma ru emwi esi, khian gha lele uhi nọ rre ebe na kiri ọghe ọgbọn, na khian gha loo vbe ukpo 1,000 ne Jesu khian ya kha. Ukọ e Jọn ghi gie emwi nọ mien vbe umian, ọ na wẹẹ: “I keghi bẹghe emwa ni wulo nẹ, ke ni kpọlọ kevbe ni kanmwa, ehia mudia ye odaro ẹkete nii. A kegha wee ebe na kiri. Sokpan a keghi vbe wee ebe na kiri ọvbehe; ọ keghi re ebe na kiri ọghe arrọọ. Emwi na gbẹnnẹ ye ebe nii, ẹre a ya bu ohiẹn emwa ni wulo nẹ, zẹvbe ne iran ya yin.”—Arhie 20:12, 13.
18 De emwi na khian ya bu ohiẹn iran? Emwi ne iran ru, iran ke wu nọ ra? Ẹn o! Yerre wẹẹ, vbe iran wu, Osanobua ya orukhọ ọghe iran bọ iran nẹ. Nọnaghiyerriọ, ne Baibol na wẹẹ, a gha bu ohiẹn iran “zẹvbe ne iran ya yin,” ẹi re orukhọ ne iran ka ru vbe ẹghẹ nọ gberra, ẹre ọ guan kaẹn. Nọghayayerriọ, emwi ne iran khian ru, vbe agbọn ọgbọn ẹre ako nii guan kaẹn. Uhiẹn, te Noa, e Samuẹl, e Devid kevbe Daniẹl ni ya ẹkoata ga e Jehova, khian vbe do ruẹ vbekpa e Jesu, iran ghi vbe mu ẹtin yan izọese adẹwerriegbe ọghẹe. Inu ghi nọ ne emwa ni ma ru emwi esi!
19. Vbọ khian sunu daa emwa ni ma ya ilele ọghe Jehova ru emwi?
19 Vbọ khian sunu daa emwa ni ma ya ilele ọghe Jehova ru emwi? Ebe Arhie Maan 20:15 khare wẹẹ: “Avbe emwa hia ne eni ẹnrẹn i rre ebe arrọọ, a keghi filo iran ku uwu odighi erhẹn nii.” Te a khian guọghọ iran rua vbe etẹbitẹ. Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima hia ne eni ima la ebe arrọọ nii, ma ghi vbe hia na ghẹ khiẹn eni ima hin ebe nii rre!
Ọtẹn nokpia ọkpa gha ma emwa emwi vbe agbọn ọgbọn, ọna ọre iwinna ne ekpataki na khian ru vbe Ukpo Arriaisẹn Ọkpa Ne Jesu Khian Ya Kha (Ghee okhuẹn 20)
20. De iwinna ne kpataki na khian ru vbe Ukpo Arriaisẹn Ọkpa Ne Jesu Khian Ya Kha? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)
20 Ukpo Arriaisẹn Ọkpa Ne Jesu Khian Ya Kha gha rhiẹnrhiẹn gbe! Ẹghẹ nii, ma gha vbe ru iwinna imamwaemwi nọ sẹre ke na ya bu agbọn tua agbọn gha dee. Sokpan ẹghẹ nii, ẹre a khian vbe ya mu ukpa mu uwerhẹn ghee uyinmwẹ emwa ni ru emwi esi kevbe ni ma ru emwi esi. (Aiz 26:9; Iwinna 17:31) Vba khian ya ru iwinna imamwaemwi na hẹ? Ako iruẹmwi nọ ghi lelẹe ọna, gha ya ima rẹn emwi ne iwinna na demu, ọ gha vbe ya ima gha gbọyẹmwẹ ye nene iwinna.
IHUAN 147 Eyan Ọghe Arrọọ Etẹbitẹ
^ Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn emwi eso na fi werriẹ vbe odẹ ne ima ka ya rẹn otọ Jọn 5:28, 29, nọ guan kaẹn “arhiọkpaegbe ọghe arrọọ” kevbe “arhiọkpaegbe ọghe ibuohiẹn.” Ma gha vbe miẹn emwi ne arhiọkpaegbe eva na demu kevbe emwa na khian huẹn kpaegbe vbe odẹ eva na guan kaẹn na.
^ “Ke na ya bu agbọn tua agbọn gha dee,” ẹre a ke suẹn gha gbẹn ebe na. Agbọn na guan kaẹn mwa, ọre emwa ni gha sẹtin miẹn ere vbe izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu. (Mat 25:34; Arhie 17:8) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, Ebẹl ọre ọmwa nokaro nọ ya ẹkoata ga e Jehova, ọ rhie ma wẹẹ, eni ẹnrẹn ẹre a ka wa gbẹn ye ebe nii.
^ Vbe ẹghẹ nọ gberra ma te ka rhan otọ re wẹẹ, emwi na ya “ibuohiẹn” kha vbe ako na, ọre na bu ohiẹn gbe ọmwa. Ọghe ne ẹmwata, ọna sẹtin vbe gha re emwi na ya ẹmwẹ na kha. Sokpan, vbene Jesu ya loo ẹmwẹ na ighẹ “ibuohiẹn” vbe ako na lughaẹn, ọ khọ wẹẹ, te ọ yae gie vbene a ya gbarokotọ ghee ọmwa, na mieke na rẹn vbene uyinmwẹ ọnrẹn ye hẹ, ra zẹvbe ne dictionary ọghe Grik ọkpa khare, ọ dekaẹn “na ghee vbene uyinmwẹ ọmwa ye hẹ.”
