1. De inọta eso nọ gha sẹtin la ima ekhọe, vbe ima ghaa mu emwi hia ne Jehova yi roro?

MA GHA wa muẹn roro emwi hia ne Jehova yi, ma sẹtin ta egbe ẹmwẹ ne Devid tae vbe ọ na erhunmwu gie Jehova, ne ọ na wẹẹ: “Mẹ gha ghee iso ne uwẹ yi, avbe uki kevbe orhọnmwẹ ne uwẹ viọ ye ihe iran. Vbe ọmwa khin, ne uwẹ mu ẹmwẹ ọnrẹn roro, kevbe ọmwa kẹkan, ne uwẹ na zẹ yọ ẹre re?” (Psm 8:​3, 4) Vbe na ghee Devid, ma gha ghee egbe ima, ma na vbe ghee emwi hia ne Jehova yi ye orere iso, ma sẹtin do gha ghee egbe ima tuẹin vbe eke ne iran ye, ọ ghi gha kpa ima odin wẹẹ, e Jehova mwẹ ẹmwẹ ima vbe ekhọe. Ako iruẹmwi na gha ya ima rẹn wẹẹ, ẹi re te Jehova wa gha mwẹ ẹmwẹ evbibiẹ ima nokaro vbe ekhọe kẹkan, sokpan, te ọ viọ iran ba ẹgbẹe ọghẹe.

2. De emwamwa ne Jehova ghaa mwẹ ne Adam vbe Ivi?

² Adam vbe Ivi ọre emọ nokaro ne Jehova yi ye agbọn na; e Jehova ẹre ọ ghaa re erha iran, obọ esi ẹre ọ vbe ya gha mu iran. Ọ keghi mu iwinna ne kpataki ne iran. Ọ tama iran wẹẹ: “Wa ghi biẹlẹ emọ nibun, vbene a gha na miẹn wẹẹ uniẹn rua ghi gba ehe hia vbe agbọn, iran ghi gha khaevbisẹ yan rẹn.” (Gẹn 1:28) Osanobua hoo ne iran biẹlẹ, ne iran vbe gha gbaroghe uhunmwu otagbọn na. Akpawẹ iran họn ẹmwẹ ne Jehova, iran kevbe ivbi iran gha te ye gha re ọkpa vbe ẹgbẹe ọghe Jehova, uhiẹn ya sẹ etẹbitẹ.

3. Vbọzẹ na gha na sẹtin kha wẹẹ, ukpo ne kpataki ẹre Jehova mu Adam vbe Ivi yi vbe ẹgbẹe ọghẹe?

³ Ukpo ne kpataki ẹre Jehova mu Adam vbe Ivi yi vbe ẹgbẹe ọghẹe. Vbe Devid ghi guan kaẹn odẹ ne Jehova ya yi ọmwa nagbọn vbe ebe Psalm 8:​5, NW, ọ na wẹẹ: “U keghi yi ẹre ne avbe odibosa mieke na sẹ ọre kherhe, u keghi mu ẹrhu ẹde ọghe  uyi kevbe ọghọ ye ọre uhunmwu.” Ẹi re egbe ẹtin kevbe ẹwaẹn ne Jehova rhie ne avbe odibosa ẹre ọ rhie ne emwa nagbọn. (Psm 103:20) Ọrheyerriọ, ekherhe ẹre avbe odibosa ya sẹ emwa nagbọn. U miẹn uyi ne Jehova mu ye evbibiẹ ima nokaro egbe vbe ọ yi iran!

4. Vbọ sunu daa Adam vbe Ivi, rhunmwuda ne iran ma na họn ẹmwẹ ne Jehova? De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

 ⁴ Ọ da ima wẹẹ, Adam kevbe Ivi keghi ya iyeke abọ muẹn fua, ukpo ne Jehova mu iran yi vbe ẹgbẹe ọghẹe. Ọna keghi si ọlọghọmwa nọkhua ye ivbi iran egbe, zẹvbe ne ima gha bẹghe ẹre vbe ako iruẹmwi na. Sokpan emwamwa ọghe Jehova ma he fi werriẹ. Ọ hoo ne emwa nagbọn ni ya ẹmwẹ ọnrẹn ru emwi, gha re ivbi irẹn vbe etẹbitẹ. Nia, gia guan kaan odẹ eso ne Jehova he ya mu uyi ye ima egbe. Ma gha vbe guan kaan emwi eso ne ima gha ru, ne Osanobua mieke na ka ima ba ẹgbẹe ọghẹe. Vbe iyeke ọni, ma ghi guan kaan afiangbe ne ivbi Osanobua ni khian yin agbọn na khian sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe etẹbitẹ.

5. Vbe ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ yọ, ne Jehova na yi ima, ne ima gha yevbe irẹn?

⁵ E Jehova keghi yi ima ne ima gha yevbe irẹn. (Gẹn 1:​26, 27) Rhunmwuda ne Jehova na yi ima ne ima gha yevbe irẹn, ma gha sẹtin gha mwẹ avbe akpa esiesi ne irẹn vbe mwẹ, vbe na ghee ahoẹmwọmwa, ẹnina, ẹkoata kevbe iruemwiẹse. (Psm 86:15; 145:17) Deghẹ ima na hia ne ima gha mwẹ avbe akpa na, te ima rhie uyi gie Jehova, te ima vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye ọghọ ne ọ mu ye ima egbe. (1 Pit 1:​14-16) Ma ghaa ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ma ghi gha ghọghọ. Ne Jehova na yi ima, ne ima gha yevbe irẹn, ẹre ọ si ẹre ne ima na sẹtin ru emwi ne irẹn gualọ vbe obọ emwa ni khian gha rre ẹgbẹe ọghe irẹn.

6. De vbene Jehova ya mu uyi ye emwa nagbọn egbe hẹ, vbe ọ yi agbọn na?

⁶ E Jehova keghi yi agbọn ne mose mose ne ima. A te miẹn wẹẹ, e Jehova yi okpia nokaro, ọ keghi mwamwa uhunmwu otagbọn na, ne emwa nagbọn mieke na sẹtin dia ẹre ya. (Job 38:​4-6; Jer 10:12) Rhunmwuda ne Jehova na re Osa ne ọ mwẹ ekhọe esi kevbe ne ọ zẹ emwi obọ, ọ keghi kpemehe emwi ughughan ne ima, nọ gha ya ima gha sọyẹnmwẹ. (Psm 104:​14, 15, 24) Osanobua ghi ghee emwi hia ne irẹn yi, ọ keghi “sẹ ọre ọyẹnmwẹ.” (Gẹn 1:​10, 12, 31) Ọ keghi mu uyi ye emwa nagbọn egbe, ọ na wẹẹ ne iran gha khaemwisẹ yan emwi hia ni rre agbọn na. (Psm 8:6) Osanobua hoo ne emwa nagbọn ni gbae gha gbaroghe emwi hia ne irẹn yi vbe etẹbitẹ, ọ vbe hoo ne iran gha sọyẹnmwẹ. Uwẹ kpọnmwẹ e Jehova ye ọna vbe ẹghẹ hia ra?

7. De vbene ebe Jọsua 24:15 ya ya ima rẹn wẹẹ, ọmwa mwẹ asẹ ne ọ ya zẹ ne egbe ẹre?

⁷ Te Jehova yi ima ne ima sẹtin gha zẹ ne egbe ima. Ma gha sẹtin zẹ emwi ne ima hoo ne ima ya ẹdagbọn ima ru. (Tie Jọsua 24:15.) Ọ keghi ya e Jehova ghọghọ vbe ima gha kha wẹẹ, irẹn ẹre ima khian ya ẹdagbọn ima ga. (Psm 84:11; Itan 27:11) Ma gha sẹtin loo asẹ na ne Jehova rhie ne ima ya ru azẹ nibun ọvbehe. Gia ghee igiemwi ne Jesu rhie ye otọ.

8. De odẹ ọkpa ne Jesu ya loo ẹre ẹse, ighẹ asẹ ne a ya zẹ ne egbe ọmwa?

⁸ Odẹ ọkpa ne ima gha ya sẹtin ya egbe taa e Jesu, ọre ne ima gha mu ọghe emwa ọvbehe karo. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne egbe ya wọọ e Jesu kevbe avbe ukọ ọghẹe, iran na ghi mu okhian gha rrie eke nọ divbiẹ ne iran ya hẹwẹ. Sokpan, emwa nibun ni hoo ne Jesu maa iran emwi keghi bu ẹre gha dee, rhunmwuda ọni, iran ma ghi sẹtin hẹwẹ. Sokpan, ọna ma ya ohu mu e Jesu, ọ na ghi “suẹn gha ma iran emwi nibun ẹsẹse.” (Mak 6:​30-34) Ma ghaa loo ẹghẹ kevbe  ẹrhiọn ọghe ima ya ru iyobọ ne emwa, vbene Jesu ru ẹre, te ima rhie uyi gie Jehova. (Mat 5:​14-16) Te ima vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoo ne Jehova ka ima ba ẹgbẹe ọghẹe.

9. De emwi nọ khẹke ne evbibiẹ emọ kọ ye ekhọe?

⁹ E Jehova keghi yi emwa nagbọn ne iran sẹtin gha biẹ, ọ na vbe rhie asẹ ne iran, ne iran maa ivbi iran re, ne iran hoẹmwẹ irẹn kevbe ne iran ga irẹn. Adeghẹ evbibiẹ emọ ẹre u khin, uwẹ gbọyẹmwẹ ye ẹse ọhẹ ne kpataki na ra? Agharhemiẹn wẹẹ e Jehova wa fiangbe avbe odibosa ẹsẹsẹmwẹse, ọ ma yi iran ne iran gha biẹ. Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne evbibiẹ emọ gbọyẹmwẹ ye ukpamuyọmọ na. Te Osanobua ya emọ ru evbibiẹ emọ ẹse, ọ hoo ne iran dia iran ye odẹ, ne iran vbe gha maa iran emwi vbekpa irẹn. (Ẹfis 6:4; Diut 6:​5-7; Psm 127:3) Ne evbibiẹ emọ mieke na sẹtin ru ọna, ọtu ọghe Jehova kpemehe emwi nibun nẹ, ni gha ru iyobọ ne iran, vbe na ghee avbe ebe, e vidio, avbe ihuan kevbe emwi nibun ọvbehe ni rre wẹbsait ọghomwa. Ọ vẹ na rẹn wẹẹ, e Jehova kevbe Ovbi ẹre, wa kakabọ hoẹmwẹ ibiẹka. (Luk 18:​15-17) Evbibiẹ emọ gha mu ẹtin yan e Jehova ne ọ ru iyobọ ne iran, iran na vbe gha hia vbe odẹ ke odẹ ne iran gbaroghe ivbi iran, ọ keghi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Te evbibiẹ emọ vbenian kie ẹkpotọ ne ivbi iran, ne iran ya gha re ọkpa vbe ẹgbẹe ọghe Jehova vbe etẹbitẹ!

10-11. De ẹkpotọ ne Jehova kie ne ima, rhunmwuda izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu?

¹⁰ E Jehova keghi ya Ovbi ẹre nọ ghi ghaan sẹ ya zọ ese ne ima, ne ima mieke na dọlegbe do gha re ọkpa vbe ẹgbẹe ọghẹe. Zẹvbe ne ima ka ruẹ ọre vbe okhuẹn  nogie 4, Adam vbe Ivi keghi ya iyeke abọ muẹn fua, ukpo ne Jehova te mu iran yi vbe ẹgbẹe ọghẹe; ke iran kevbe emọ ne iran biẹlẹ, ma ghi gha re Ivbi Osanobua. (Rom 5:12) Te Adam vbe Ivi wa rhan aro he ẹmwẹ ye Osanobua obọ, rhunmwuda ọni, Osanobua keghi kpee iran hin ọmọ rre. Sokpan, emọ ne iran ghi biẹlẹ ghi vbo? Ne Jehova na hoẹmwẹ emwa nagbọn, ọ keghi gie ukpọmọkpa nọ mwẹ ne ọ do wu ne iran, ne ẹkpotọ mieke na kie ne emwa ni họn ẹmwẹ nẹẹn ya dọlegbe do gha re ọkpa vbe ẹgbẹe ọghẹe. (Jọn 3:16; Rom 5:19) Izọese na, ẹre ọ zẹ ighẹ Osanobua mu orhunmwu 144,000 ye ọmọ biẹ.​—Rom 8:​15-17; Arhie 14:1.

¹¹ Deba ọni, ọkhọngborrie emwa ye rrọọ ni họn ẹmwẹ ne Osanobua. Iran keghi yaro ye ẹghẹ ne Osanobua khian ya ka iran ba ẹgbẹe ọghẹe, vbe iran gha ghi la edanmwẹ nokiekie gberra nẹ, vbe iyeke ukpo arriaisẹn ọkpa ne Kristi khian ya kha. (Psm 25:14; Rom 8:​20, 21) Ne iran na mwẹ ayayẹro na, ẹre ọ zẹ ighẹ iran sẹtin tie Jehova, “Erha” iran nia. (Mat 6:9) Ẹkpotọ gha vbe kie ne emwa ni khian rhiọ kpaegbe ne iran ya ruẹ vbekpa e Jehova, ne iran mieke na rẹn emwi ne ọ gualọ vbe obọ iran. Emwa ni họn ẹmwẹ ne Jehova vbe ẹghẹ nii, ghi do deba ẹgbẹe ọghẹe vbe etẹbitẹ.

12. De inọta ne ima khian ghi rhie ewanniẹn yi?

¹² Zẹvbe ne ima ruẹ ọre dee sin, e Jehova ẹre ọ zẹ owẹ nokaro ne ọ ya mu uyi ye emwa nagbọn egbe. Ọ mu emwa na hannọ zẹ ye ọmọ biẹ nẹ, ọ vbe kie ẹkpotọ ne oghẹn ne gbii ya do deba ẹgbẹe ọghẹe vbe agbọn ọgbọn nọ dee. (Arhie 7:9) De emwi ne ima khian ghi ru nia, ne ima ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoo ne ọ ka ima ba ẹgbẹe ọghẹe vbe etẹbitẹ?

13. De emwi nọ khẹke ne ima ru, ne Osanobua mieke na ka ima ba ẹgbẹe ọghẹe? (Mak 12:30)

¹³ Gha ya ekhọe hia ga e Jehova, ne u ya rhie ẹre ma wẹẹ, u hoẹmwẹ e Jehova. (Tie Mak 12:30.) Emwi bun ne Jehova ya ru ima ẹse; nọ ghi wa ru ekpataki sẹ vbọ ọre ne ima na sẹtin  gae. Ma ghaa ya uhi ọghẹe ru emwi, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ ọnrẹn. (1 Jọn 5:3) Jesu tama ima emwi ne Erhae hoo ne ima gha ru; ọkpa vbọ ọre ne ima gha ru iyobọ ne emwa ya khian erhuanegbe irẹn. (Mat 28:​19, NW) Ọ vbe tama ima wẹẹ, ne ima gha hoẹmwẹ egbe. (Jọn 13:35) Nọ ne emwa ni họn ẹmwẹ ne Jehova, e Jehova gha ka iran ba ẹgbẹe ọghẹe.​—Psm 15:​1, 2.

14. Vbe ima khian ya rhie ẹre ma hẹ wẹẹ, ma hoẹmwẹ ogieva ima? (Matiu 9:​36-38; Rom 12:10)

¹⁴ Hoẹmwẹ ogieva ruẹ. Ahoẹmwọmwa ọre akpa ọghe Jehova nọ ghi hin usi sẹ. (1 Jọn 4:8) Uhiẹn, ma ke rẹn e Jehova, e Jehova hoẹmwẹ ima nẹ. (1 Jọn 4:​9, 10) Ma gha hoẹmwẹ ogieva ima, te ima ya egbe taa ẹre. (Ẹfis 5:1) Ọkpa vbe odẹ nọ ghi maan sẹ, ne ima gha ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ ogieva ima, ọre ne ima ru iyobọ ne iran ya do rẹn e Jehova, rhunmwuda, ẹghẹ i ghi rrọọ. (Tie Matiu 9:​36-38.) Ma gha ru vberriọ, te ima kie ẹkpotọ ne iran, ne iran ya gha rre usun emwa ne Osanobua khian viọ ba ẹgbẹe ọghẹe. Ọmwa gha dinmwi amẹ nẹ, ọ khẹke ne ima ye hoẹmwẹ ọnrẹn, ma ghi vbe gha rhie ọghọ nọ khẹke nẹẹn. (1 Jọn 4:​20, 21) Vbe ima khian ya ru ọna hẹ? Ọ ma khẹke ne ima gha roro ebamiro vbekpa ẹre. Sokpan ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ hoo ne ọ ru emwi esi. Vbe igiemwi, adeghẹ ọ na ru emwi eso, ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, te ọ ru ẹre rhunmwuda, ọghe enegbe ẹre ọ gualọ. Nọghayayerriọ, ma ghi mu uyi ye ọre egbe, ma ghi gha ghee ẹre wẹẹ, ọ maan sẹ ima.​—Tie Rom 12:10; Fil 2:3.

15. De emwa nọ khẹke ne ima gha mwẹ itohan daa kevbe ne ima gha ya obọ esi mu?

¹⁵ Gha mwẹ itohan, u ghi vbe gha ya obọ esi mu emwa hia. Ma ghaa hoo ne ima gha rre usun emwa ni gha sẹtin gha tie Jehova, Erha iran vbe etẹbitẹ, te ima gha lele emwi ne Baibol tae. Vbe igiemwi, e Jesu maa ima re wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha mwẹ itohan, ma ghi vbe gha ya obọ esi mu emwa hia, uhiẹn ya sẹ egbe eghian ọghe ima. (Luk 6:​32-36) Ugbẹnso, ọna sẹtin gha lọghọ ima na ru. Deghẹ erriọ nọ, ọ khẹke ne ima hia ne ima ya egbe taa e Jesu. Ma ghaa hia vbe odẹ ke odẹ ne ima họn ẹmwẹ ne Jehova kevbe ne ima gha ya egbe taa e Jesu, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoo ne Jehova rhie ima ba ẹgbẹe ọghẹe vbe etẹbitẹ.

16. Vbọ khẹke ne ima ru, ne ima ghẹ rhie ozan gie ẹgbẹe ọghe Jehova?

¹⁶ Ghẹ ru emwi nọ gha rhie ozan gie ẹgbẹe ọghe Jehova. Vbe ẹgbẹe nibun, owẹ ne ọmọdiọn rhie ye otọ ẹre emọ nikẹre lele. Adeghẹ ne ọdiọn na gha ya emwi nọ rre Baibol ru emwi, ọ gha ru iyobọ ne etiọnrẹn nikẹre. Sokpan, ọ ma na mudia ẹse, etiọnrẹn nikẹre sẹtin vbe lele uviẹn ọghẹe. Erriọ vbe ye vbe ẹgbẹe ọghe Jehova. Adeghẹ Ovbiotu e Kristi nọ te mudia ẹse na khian ọmwa okeke, ra ọ na do gha mwẹ obọ vbe uyinmwẹ esakan, Ivbiotu e Kristi ọvbehe sẹtin lele uviẹn nii. Emwa ni mwẹ obọ vbe uyinmwẹ vbenian keghi rhie ozan gie ẹgbẹe ọghe Jehova. (1 Tẹs 4:​3-8) Ọ ma khẹke ne ima ya egbe taa emwa ni mwẹ obọ vbe uyinmwẹ dan; ọ ma vbe khẹke ne ima gi emwi ke emwi ya ima sẹ e Jehova rae.

17. De iziro nọ ma khẹke ne ima gha mwẹ? Vbọzẹ?

¹⁷ Mu ẹtin yan e Jehova, ghẹ mu ẹtin yan ẹfe agbọn na. E Jehova yan rẹn wẹẹ, irẹn gha kpemehe evbare, ukpọn kevbe ehe ne ima gha dia ne ima, deghẹ ima na mu Arriọba ọghẹe ye okaro kevbe deghẹ ima na gha ya ilele ọghẹe ru emwi. (Psm 55:22; Mat 6:33) Rhunmwuda ọni, ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ẹfe agbọn na gha ya ima gha mwẹ agbẹkunsotọ kevbe oghọghọ nọ sẹ otọ ẹko. Ma rẹnrẹn wẹẹ, ma ghaa họn ẹmwẹ ne Jehova, ẹre orhiọn ima khian na gele sotọ. (Fil 4:​6, 7) Ma gha dobọ gha mwẹ igho ne ima khian ya dẹlẹ emwi nibun,  ọ khẹke ne ima mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre, deghẹ ima gha miẹn ẹghẹ ya loo ẹre, ra deghẹ ima gha miẹn ẹrhiọn ya dọlọ ẹre yi. Ọ khẹke ne ima nọ egbe ima wẹẹ, ‘emwi ewe ne I mwẹ ẹre ọ ghi ru ekpataki sẹ vbe ẹdagbọn mwẹ ra?’ Ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, te Jehova waa iwinna ne dọmwadẹ emwa ni rre ẹgbẹe ọre, rhunmwuda ọni, ọ ma khẹke ne ima gi emwi rhọkpa rhie ima ekhọe hin iwinna nii rre. Ọ ma khẹke ne ima gha yevbe okpia nii ne ọ mu ẹkpotọ ne ọ te kie nẹẹn ya ga e Jehova fua, rhunmwuda emwi ewe nọ ma sẹ emwi; ọ ma ghi sẹtin gha rre usun emwa ne Osanobua mu ye ọmọ biẹ.​—Mak 10:​17-22.

18. De afiangbe nọkhua ne emwa ni họn ẹmwẹ ne Jehova khian sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe etẹbitẹ?

¹⁸ Ẹkpotọ gha kie ne emwa ni họn ẹmwẹ ne Jehova ne iran ya gae vbe etẹbitẹ, ukpamuyọmọ nọ sẹ ọna i rrọọ! Ẹkpotọ gha vbe kie ne emwa ni khian yin agbọn na, ne iran ya gha dọlọ otagbọn na yi ne Jehova mu ne iran. Vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, Arriọba Osanobua gha ya emwi hia khian ọghe ọgbọn. E Jesu gha sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne Adam vbe Ivi si. E Jehova gha huẹn ọkhọngborrie emwa ni te wulo kpaegbe, ne iran do gha rre paradais, ọ ghi kie ẹkpotọ ne iran ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ; ẹghẹ nii, iran i ghi dọlegbe khuọnmwi. (Luk 23:​42, 43) Zẹvbe ne emwa ni ga e Jehova vbe uhunmwu otagbọn na khian ya gha khian emwa ni gbae, dọmwadẹ iran ghi do gele gha mwẹ “uyi kevbe ọghọ” ne Devid guan kaẹn.​—Psm 8:​5, NW.

19. Vbọ khẹke ne ima gha mu roro vbe ẹghẹ hia?

¹⁹ Adeghẹ ọkpa vbe usun oghẹn ne gbii ẹre u khin, emwi ne kpataki wa khẹ ruẹ vbe odaro. Osanobua hoẹmwẹ ruẹ; ọ vbe hoo ne ọ rhie ruẹ ba ẹgbẹe ọghẹe. Nọnaghiyerriọ, gha ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Gha muẹn roro vbe ẹghẹ hia, avbe afiangbe ni khẹ ruẹ vbe odaro. Gha ya aro nọ ghaan ghee ukpamuyọmọ ne u mwẹ, ne u na sẹtin ga e Jehova nia kevbe ẹkpotọ nọ kie nuẹn ne u ya gae vbe etẹbitẹ!