1-3. (a) De aro nọ khẹke ne ima ya gha ghee odẹ ọghe ẹmwata? Ru igiemwi yọ. (Ghee avbe efoto ni rre omuhẹn.) (b) De inọta ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

EMWI nọ wa gua emwa nibun obọ ro vbe ẹdẹnẹrẹ ọre wẹẹ, iran gha dẹ emwi nẹ, iran ghi rhie werriegbe. Emwa ni ya Itanẹti dẹ emwi ẹre ọ ghi khọ sẹ, te iran nibun wa viọ emwi ne iran dẹlẹ werriegbe. Vbọzẹe ne emwa na yin vbenian? Ughaghe emwi ne iran dẹ i maan, ra ọ ma maan sẹ vbene iran te yaro yi, ra ẹi zẹdẹ emwi ne iran gualọ. Ọ ghaa yerriọ, iran sẹtin ya fiẹ werriẹ ra iran ghi wẹẹ ne a rhie igho iran ne iran.

² Sokpan, ma gha ghi “ha osa ye” ẹmwata nẹ, ra ima na ghi rẹn odẹ ọghe ẹmwata nẹ, ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima ‘khiẹn ọnrẹn’ ọni ọre wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima sẹ odẹ ọghe ẹmwata rae. (Tie Itan 23:23; 1 Tim 2:4) Vbe ako iruẹmwi nọ gberra, ma ruẹ ọre wẹẹ, ọ mwẹ emwi eso ne ima gha ru ne ima mieke na sẹtin gha rre odẹ ọghe ẹmwata. Te ima gha loo ẹghẹ. Eso vbuwe ima sẹ iwinna ne a na miẹn osugi igho rae, odẹ ne eso vbuwe ima ya gu ẹgbẹe kevbe avbe ọse mu obọ vbe fiwerriẹ, eso ru afiwerrie nọkhua vbe uyinmwẹ ọghe iran, eso i ghi mwẹ obọ vbe ilele ni ma gu e Baibol ro. Vbọrhirhighayehẹ, te emwi hia ne ima sẹrae  ye kherhe vbe a gha yae gie afiangbe ne ima he miẹn vbe odẹ ọghe ẹmwata.

³ Jesu keghi ze erre ọkpa ọghe ọduẹki nọ ghaa gualọ okuta ẹrọnmwọ, ya rhiẹre ma vbene ẹmwata nọ rre Ẹmwẹ Osanobua hiunsi sẹ hẹ. Ọduẹki na ghi miẹn okuta ẹrọnmwọ ne ọ ma he miẹn egbọre ẹdẹ, ẹko keghi rhiẹnrhiẹn ọnrẹn sẹrriọ wẹẹ, ọna khiẹnnẹ emwi hia ne ọ mwẹ ya dọe. (Mat 13:45, 46) Vbe na ghee okpia nii, ọ khẹke ne ima vbe gha ya aro nọ ghan ghee ẹmwata nọ dekaẹn Arriọba Osanobua ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn. Te ima gha sẹ emwi nibun rae ne ima mieke na gha rre odẹ ọghe ẹmwata. Deghẹ ima gele ya aro nọ ghan ghee ẹmwata, ma i khian kpa hin odẹ ọghe ẹmwata rre. Ọ keghi re emwi da ọmwa wẹẹ, emwa eso ni te gha rre odẹ ọghe ẹmwata, na vbe dọlegbe la uwu agbọn. Ma ghẹ gie emwi vbenian sunu daa ima! Ne ima mieke na mudia gbain vbe odẹ ọghe orhiọn, te ima gha lele adia nọ rre Baibol, nọ wẹẹ ne ima gha “rrọọ vbe uwu ẹmwata.” (Tie 3 Jọn 2-4.) Ọna rhiema wẹẹ, ma ghi gha mu emwi orhiọn ye okaro vbe arrọọ ọghe ima, ma ghi vbe gha lele ilele ni rre Baibol. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan avbe inọta na: Vbọzẹe ne emwa eso na khiẹn ẹmwata? De vbene iran ya khiẹn ọnrẹn hẹ? De emwi ne ima gha ru ne emwi vberriọ ghẹ sunu daa ima? De emwi ne ima gha ru ne ima mieke na deziẹn vbe odẹ ọghe ẹmwata?

4. Vbọzẹe ne emwa eso na “khiẹn” ẹmwata vbe ẹghẹ Jesu?

⁴ Vbe orre nokaro, emwa eso ni ka gha re erhuanegbe Jesu na vbe kpa hin odẹ ọghe ẹmwata rre. Vbe igiemwi, Jesu ghi rri evbare ne ọkhọngborrie emwa nẹ vbe odẹ ọghe ọyunnuan, iran na lelẹe fian Okun e Galili rra. Evba nii, ẹre ọ na ta emwi nọ ya egbe wọọ iran. Ọ na kha wẹẹ: “Vbe ẹi re te uwa rri efun egbe Ovbi Ọmwa ne uwa vbe wọn esagiẹn ọnrẹn, wa i sẹtin gha mwẹ arrọọ vbe uwu uwa.” Ne iran gha te ya nọ Jesu emwi nọ ya ẹmwẹ na kha, iran keghi kha wẹẹ: ‘Ẹmwẹ na wegbe gbe, de ọmwa nọ gha miẹn ehọ ya họẹn?’ “Rhunmwuda ọnọna, ni bun vbe uwu avbe erhuanegbe ẹre keghi werriegbe, iran ma ghi lelẹe.”—Jọn 6:53-66.

5, 6. (a) Vbọ ya emwa eso kpa hin otu e Jehova rre vbe ẹghẹ ne ima ye na? (b) Ọmwa gha “de odẹ” vbe odẹ ọghe orhiọn, vbe a yae kha?

⁵ Vbe ẹdẹnẹrẹ, etẹn eso wa vbe kpa hin otu e Jehova rre. Ọna keghi re emwi nọ da ọmwa. Eso keghi kpa rhunmwuda afiwerriẹ nọ rhiegbe ma vbe irẹnmwi ọghe ako eso vbe Baibol, eso vbe kpa rhunmwuda ẹmwẹ ne ọkpa vbe usun ọtẹn ni su vbe otu e Jehova tae ra rhunmwuda uyinmwẹ nọ yinrin. Eso yevbe kpa rhunmwuda adia ne a rhie ne iran ra rhunmwuda ẹzọ ne iran vbe ọtẹn gba gui, vbene eso na ya egbe bae emwa okeke ra emwa ni gbodan ye odẹ ọghe ẹmwata. Erriọ emwa eso ya “fi iyeke gbe” Jehova. (Hib 3:12-14) Ọ te khẹke ne emwa vbenian gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe vbe na ghee ukọ e Pita. Vbe Jesu nọ erhuanegbe ẹre iweva wẹẹ, “Wa vbe vbo, ẹi re te uwa ra vbe kpa.” E Pita kaghi tama rẹn wẹẹ, “Nọyaẹnmwa, de ọmwa ne ima ra bu? Wẹ ọre ọ mwẹ ẹmwẹ nọ rhie arrọọ etẹbitẹ ne ọmwa.”—Jọn 6:67-69.

⁶ Kherhe kherhe ẹre etẹn eso ya kpa hin otu e Jehova rre, iran tobọ iran i vbe rẹn vbene ọ ya sunu hẹ. A sẹtin ya ọmwa nọ kpa hin otu e Jehova rre vbenian gie okọ ẹzẹ nọ rre ọkpẹn eghute, ne ẹzẹ fẹko mu kpa. Zẹ vbene Baibol khare, te emwa vbenian “de odẹ.” (Hib 2:1) Ọmwa gha “de odẹ” vbe odẹ ọghe orhiọn, ẹi rherhe rẹn wẹẹ irẹn fẹko la hin uviẹn rre nẹ. Vbọzẹe?  Rhunmwuda, ẹi ghi gu Osanobua mwẹ asikẹgbe nọ maan. Sokpan, emwa vbenian i wa gheghe kpa hin otu e Jehova rre. Nọnaghiyerriọ, de emwi nọ khẹke ne ima ru ne emwi vbenian ghẹ sunu daa ima?

7. De emwi nọ gha ya ima mudia gbain vbe odẹ ọghe ẹmwata?

⁷ Ne ima mieke na sẹtin gha rre odẹ ọghe ẹmwata, te ọ khẹke ne ima gha lele adia hia ni ke obọ e Jehova rre. Ọ wa vbe khẹke ne ima mu emwi orhiọn ye okaro vbe arrọọ ọghe ima, ma ghi vbe gha lele ilele ni rre Baibol. Vbe Ọba e Devid ne erhunmwu gie Jehova, ọ keghi kha wẹẹ: “I gha lele odẹ ọghe ẹmwata ruẹ.” (Psm 86:11, NW ) Te Devid ta mu olọ yan rẹn wẹẹ, irẹn i khian sẹ odẹ ọghe ẹmwata rae. Ọ khẹke ne ima ya egbe taa re, vbe ẹi erriọ, ma sẹtin werriegbe gha mu emwi ne ima sẹ rae nẹ roro, iziro vbenian sẹtin ya ima de ghee iyeke vbe odẹ ọghe orhiọn. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ima mudia gbain vbe odẹ ọghe orhiọn. Ma ghi gha yerre wẹẹ, te ima khian gha lele imamwaemwi ẹmwata hia ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn, ọkpa i rrọọ ne ima gha rhie fua. (Jọn 16:13) Nia, gi ima ziro yan emwi isẹn ne ima ya ha osa ye ẹmwata. Ọna gha ru iyobọ ne ima ya mu emwi orhiọn ye okaro vbe arrọọ ọghomwa.—Mat 6:19.

8. Odẹ ne ima ya loo ẹghẹ ọghe ima gha sẹtin ya ima lahin odẹ ọghe ẹmwata rre ra? Ru igiemwi yọ.

⁸ Ẹghẹ. Ne ima ghẹ mieke na “de odẹ” vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ khẹke ne ima gha loo ẹghẹ ima ẹse. Ima ma na begbe, ma sẹtin do gha loo ẹghẹ nọ kpọlọ gbe ye irọkhegbe, iku isasegbe, Itanẹt kevbe ẹkpẹti ughe. Emwi na ya unu kaẹn na i re emwi dan sokpan, ọ ma khẹke nọ miẹn ima ẹghẹ sẹrriọ wẹẹ, ima i ghi miẹn ẹghẹ nọ somwa ya gha ru emwi orhiọn, vbe na ghee e Baibol na tie kevbe ikporhu na yo. Emwi vbenian sunu daa ọtẹn nokhuo na tie ẹre Emma. * Ẹsin na hin ọre iku isasegbe nọ wa rhiegbe yi ke egbe ọvbokhan gha dee. Ẹghẹ ke ẹghẹ nọ ya miẹn ẹghẹ, ẹre ọ ya hin ẹsin. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ekhọe re na gha guẹ gui ye ẹghẹ ne ọ loo ye iku isasegbe. Ọ na ghi ru afiwerriẹ nọ khẹke, ọ ma ghi gha loo ẹghẹ nọ kpọlọ gbe ye iku isasegbe. Emwi ẹwaẹn nọ ru iyobọ ne Emma ọre ọghe ọtẹn nokhuo Cory Wells, na ka wa gha họn usi ẹre rre, vbe iku isasegbe ọghe ẹsin ne a hin. * Te Emma ghi miẹn ẹghẹ ya gha deba ẹgbẹe ọre kevbe etẹn vbe iwinna ugamwẹ, ọ na vbe miẹn ẹghẹ ya gha gu iran ru emwi ọvbehe. Te ọ ghi sikẹ e Jehova sayọ, orhiọn rẹn vbe sotọ rhunmwuda, ọ loo ẹghẹ ọre ye emwi nọ gele ru ekpataki.

9. De odẹ ne emwi ewe na khu khian gha ya sẹtin si ima ghee iyeke vbe ugamwẹ Osanobua?

⁹ Emwi ewe. Ne ima mieke na sẹtin gha rre odẹ ọghe ẹmwata, ọ ma khẹke ne ima mu emwi ewe ye okaro vbe arrọọ ọghe ima. Vbe ima ghi do rẹn odẹ ọghe ẹmwata nẹ, ma keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ugamwẹ ọghe Jehova ẹre ọ hiunsi sẹ emwi ewe. Ekhọe hia ẹre ima ya sẹ emwi eso rae, ne ima mieke na sẹtin gha rre odẹ ọghe ẹmwata. Sokpan vbene ẹghẹ ya khian, ma sẹtin do gha bẹghe ẹre wẹẹ, ihua ima dẹlẹ emwi nọ rre atẹ ya sọyẹnmwẹ egbe iran. Ma sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, emwi nọkhua ẹre ọ wii ima. Iziro vbenian sẹtin ya ima dọlegbe gha khu emwi ewe khian, vbe ẹghẹ nii, emwi ewe ghi do hiunsi sẹ emwi orhiọn vbe arrọọ ọghe ima. Emwi vbenian sunu daa Demas. E Baibol khare wẹẹ, rhunmwuda ne “agbọn na rhiẹnrhiẹn  mu e Demas ukpẹ nẹ,” ọ na sẹ ukọ Pọl rae vbe iwinna ugamwẹ. (2 Tim 4:10) Vbọzẹe ne Demas na fi iyeke gbe Pọl? E Baibol ma tama ima. Sokpan, ughaghe emwi ewe ẹre Demas ghi mu ye okaro vbe arrọọ ọghẹe; a sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ọ ma ghi gha mwẹ ekhọe na ya rhiegbe ladian, vbe ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ima gha begbe, ne oyọnyọn ọghe agbọn na ghẹ si ima digiẹn vbe ugamwẹ Osanobua.

10. Ne ima mieke na sẹtin mudia gbain vbe odẹ ọghe ẹmwata, de emwi nọ ma khẹke ne ima kue yi?

¹⁰ Asikẹgbe ne ima gu emwa vbuwe ẹgbẹe kevbe avbe ọse mwẹ. Ne ima mieke na sẹtin mudia gbain vbe odẹ ọghe ẹmwata, ma i khian kue ne emwa ọvbehe si ima ghee iyeke. Vbe ima suẹn gha ruẹ emwi vbekpae Jehova, asikẹgbe ne ima gu emwa vbuwe ẹgbẹe kevbe avbe ọse mwẹ keghi fiwerriẹ. Eso ma gui yọ sokpan eso wa kakabọ gbodan yọ. (1 Pit 4:4) Agharhemiẹn wẹẹ te ọ khẹke ne ima gu emwa vbuwe ẹgbẹe gha rrọọ vbuwe ọfunmwegbe, ọ ma khẹke ne ima rhie owẹ gberra ilele ọghe Baibol rhunmwuda iran. Emwa ni hoẹmwẹ Jehova ẹre ọ khẹke ne ima gha gu mu obọ, zẹ vbene ebe 1 Kọrinti 15:33 khare.

11. De emwi ne ima gha ru ne ima mieke na gha re emwa ni huanrẹn vbe odaro Osanobua?

¹¹ Iziro kevbe uyinmwẹ nọ ma gu ilele ọghe Baibol ro. Ọ khẹke ne emwa ni rre odẹ ọghe ẹmwata gha re emwa ni huanrẹn. (Aiz 35:8; tie 1 Pita 1:14-16.) Vbe ima suẹn gha ruẹ vbekpae Jehova, ma keghi ru afiwerriẹ eso ne ima mieke na sẹtin gha lele ilele ni rre Baibol. Afiwerriẹ ne gẹdẹgbẹẹ ẹre eso vbuwe ima ru. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ima gha begbe ne ọyasin ọghe uyinmwẹ dan ne emwa ni lẹga ima yin ghẹ sin ima. Ne emwi vbenian ghẹ mieke na sunu daa ima, te ọ khẹke ne ima gha yerre emwamwa ne Jehova ru ya kpe ima huan, ọni ọre izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu Kristi. (1 Pit 1:18, 19) Ma ghaa ye ọna rre vbe ẹghẹ hia, ma i khian ru emwi rhọkpa, nọ gha ya ima khian emwa ni ma huan vbe odaro e Jehova.

12, 13. (a) Vbọzẹe ne ọ na khẹke ne ima gha ghee avbe idugie ọghe emwa nagbọn zẹvbe ne Jehova ghee ẹre? (b) Vbe ima khian ghi ziro ya nia?

¹² Ilele kevbe idugie ọghe erre avbavbotọ. Emwa vbuwe ẹgbẹe, emwa ne ima gba winna kevbe ne ima gba yo owebe sẹtin gha kpikpi ima ne ima deba iran vbe idugie ne Jehova ma kpasẹ yi. De emwi nọ gha ru iyobọ ne ima ya gban egbe ne avbe idugie na? Ọ khẹke ne ima gha yerre emwi nọ si ẹre ne Jehova ma na kpasẹ yọ, ma vbe gha tie avbe ebe ọghomwa ni guan kaẹn vbene avbe ugie na ya suẹn hẹ. Ma ghaa rhie owẹ lele adia na, ma ghi gele gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ emwi “ne ọ yẹẹ Nọyaẹnmwa” ẹre ima ru. (Ẹfis 5:10) Ma gha mu ẹtin yan e Jehova, ima na vbe gha lele adia ni rre Ẹmwẹ ọnrẹn, ohan ọghe ọmwa rhọkpa i khian gha mu ima.—Itan 29:25.

¹³ Te ima khian gha rre odẹ ọghe ẹmwata vbe etẹbitẹ. Nọnaghiyerriọ, vbọ khian ya ima mudia gbain vbe odẹ ọghe ẹmwata na? Gi ima ziro yan emwi eha.

14. (a) De vbene Baibol na tie khian ya ru iyobọ ne ima ya deziẹn vbe odẹ ọghe ẹmwata? (b) Vbọzẹe ne ẹwaẹn, adia kevbe a rẹn otọ emwi na ru ekpataki?

¹⁴ Okaro, gha tie Baibol, u vbe gha ru erria yan emwi ne u tie. Gi ọna gha re emwi nọ gua ruẹ obọ ro. Zẹ vbene u ya ru ọna, u ghi do gha gbọyẹmwẹ ye ẹmwata ni rre Baibol sayọ, ọ na ghi vbe ya ruẹ deziẹn vbe odẹ ọghe ẹmwata. Ebe Itan 23:23  khare wẹẹ, ‘ẹmwata wa sẹ na ha osa yi, ọ ma khẹke na khiẹn ọnrẹn.’ Ọ ma fo ye evba. Uviẹn na ye vbe kha wẹẹ, ẹwaẹn, adia kevbe a rẹn otọ emwi sẹ na ha osa yi. Ne a gha mwẹ irẹnmwi ọghe Baibol kẹkan ma sẹ, te ọ khẹke ne irẹnmwi na gha rhiegbe ma vbe odẹ ne ima ya yin. A rẹn otọ emwi ẹre ọ ya ima rẹn vbene irẹnmwi ọghe ima sẹ hẹ. Ẹwaẹn ẹre ọ ghi ya ima rhie emwi ne ima rẹnrẹn ye uyinmwẹ. Imamwaemwi ẹmwata ni rre Baibol, ẹre ọ ya ima rẹn ako nọ khẹke ne ima na ru afiwerriẹ. Te ọ khẹke ne ima gha lele avbe adia na, rhunmwuda, e Baibol khare wẹẹ, ọ ru ekpataki sẹ esiliva.—Itan 8:10.

15. De vbene ugbẹkun ọghe ẹmwata ya gbogba gae ima?

¹⁵ Nogieva, ta mu olọ yan rẹn wẹẹ, adia ni rre Baibol ẹre u khian ya gha ru emwi vbe arrọọ ruẹ. E Baibol keghi ye ẹmwata gie ugbẹkun ọghe ivbiyokuo. (Ẹfis 6:14) Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ugbẹkun ẹre ọ degue ẹkun ovbiyokuo ne ẹi ghẹ mieke na miẹn ikuanegbe. Ne ugbẹkun mieke na gbogba gae ovbiyokuo, ọ khẹke nọ situa. Ọ ma na situa, ọ ghi khian ọlọghọmwa ne ovbiyokuo. De vbene ugbẹkun ọghe ẹmwata ya gbogba gae ima hẹ? Ma ghaa tie Baibol vbe ẹghẹ hia, ọ ghi ya ima gha mwẹ iziro nọ gbae, ọ ghi ru iyobọ ne ima ya gha ru azẹ nọ maan, ọ ghi vbe ya ima mudia gbain vbe ima ghaa werriẹ aro daa edanmwẹ. Ovbiyokuo ne aro gbannọ i khian sẹ ugbẹkun ọghẹe rae ye owa gha rrie okuo, te ọ wa vbe khẹke ne ima gha lele ilele ni rre Baibol vbe arrọọ ọghe ima. Iyobọ ọvbehe ne ugbẹkun vbe ye ne ovbiyokuo ọre wẹẹ, ugbẹkun mwẹ ako na ziẹn umozo yi. Gi ima guan kaẹn vbene ọna ya kaẹn ima hẹ.

16. De vbene Ẹmwẹ Osanobua ne ima maa emwa re ya ya ima deziẹn vbe odẹ ọghe ẹmwata?

¹⁶ Nogieha, gha mwẹ ọghae vbe iwinna ikporhu kevbe imamwaemwi ọghe ẹmwata ni rre Baibol. E Baibol vbe ye umozo gie “Ẹmwẹ Osanobua.” Zẹ vbene ovbiyokuo ya da umozo ọghẹe yi gbain, erriọ vbe ya khẹke ne ima ya da Ẹmwẹ Osanobua yi. (Ẹfis 6:17) Vbe ima khian ya ru ọna hẹ? Ọ khẹke ne ima gha ya ifuẹro loo Ẹmwẹ Osanobua, ma ghi gha “maa emwa re ẹse.” (2 Tim 2:15) Zẹ vbene ima ya ye Baibol maa emwa emwi, ne iran mieke na he ugamwẹ ohoghe yotọ, erriọ Ẹmwẹ Osanobua vbe ya gbọzinian vbe ekhọe ima, ọ ghi vbe ya ima deziẹn vbe odẹ nọ su rrie arrọọ ọghe etẹbitẹ.

17. Vbọzẹe ne u na ya aro nọ ghan ghee odẹ ọghe ẹmwata?

¹⁷ Imamwaemwi ọghe ẹmwata keghi re emwi ọhẹ nọ hiunsi nọ ke obọ e Jehova rre. Emwi ọhẹ na, ẹre ọ ya ima gu e Jehova mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan. Asikẹgbe na, ọre emwi nọ ghi ru ekpataki sẹ vbe arrọọ ọghe ima. Emwi kherhe ẹre ima he ruẹ vbe obọ e Jehova. Etẹbitẹ ẹre Jehova khian ya gha maa ima emwi. Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima gha ghee odẹ ọghe ẹmwata vbe na ghee okuta ẹrọnmwọ ne ai miẹn egbọre. Ye gha ha osa ye ẹmwata, ghẹ khiẹn ọnrẹn. Odẹ vbenian ẹre u khian ya sẹtin mu eyan ọghe Devid sẹ vbe arrọọ ruẹ, vbe ọ khare wẹẹ: “I gha lele odẹ ọghe ẹmwata ruẹ.”—Psm 86:11, NW.