Ẹmwẹ omuso ọghe The Watch Tower nọ ladian vbe January 1, 1918 keghi kha wẹẹ: “Vbọ khian sunu vbe ukpo 1918?” Agharhemiẹn wẹẹ Okuo Ọgbagbọn Nokaro ye gha khọn vbe Europe, vbene emwi ghaa ye vbe omuhẹn ọghe ukpo 1918 keghi rhiẹre ma wẹẹ, emwi gha zẹ ye ne eguọmwadia e Jehova kevbe emwa vbe uhunmwu otagbọn hia vbe ukpo nii.

Vbe January 8, 1918, vbe President Woodrow Wilson gu avbe ukọ arriọba ni yi uhi vbe U. S. guan, ọ keghi ya unu kaẹn olikẹmwẹ 14 nọ gha ya agbẹnvbo gha mwẹ ọfunmwegbe. Usun emwi nọ ya unu kaẹn ọre wẹẹ, te ọ khẹke ne agbẹnvbo ughughan gha ya ekhọe ọmẹhẹ ziro kugbe, iran ghi fian emadogua ọghe okuo ne iran mwẹ kanmwa kevbe ne agbẹnvbo hia gha ru emwi kugbe ne iran hia mieke na gha mwẹ agbẹkunsotọ. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, olikẹmwẹ iwenẹ ne President Woodrow hae ye ugan, ẹre iran ghi ya mu otu ne a tie ẹre League of Nations gbọọ. Olikẹmwẹ iwenẹ na, ẹre iran ni khaevbisẹ vbe ziro yan, iran ke do rhie obọ ye ebe ne a tie ẹre Treaty of Versailles. Ọna ẹre ọ ghi ya Okuo Ọgbagbọn Nokaro sẹ ufomwẹ.

Oyanghan ọghe okuo wa kakabọ da otọ vbe ukpo 1917, * sokpan osẹe nọ rhiẹre ma wẹẹ, eguọmwadia e Jehova gha miẹn agbẹkunsotọ vbe ukpo 1918, ọre emwi nọ sunu vbe iko ọghe Watch Tower Bible and Tract Society, ne etẹn do ukpo ukpo.

Vbe iko na, ne iran do vbe January 5, 1918, ikpia eso ne a khu vbe Bẹtẹl, ni ka gha re etẹn, kegha hoo ne iran khian emwa ni ghi khaevbisẹ vbe otu e Jehova. Ọtẹn Nokpia Richard H. Barber, nọ ghaa re ọgbaroghe ọghe otako vbe ẹghẹ nii, ẹre ọ ya erhunmwu kie iko nii. Ọtẹn na keghi ya unu kaẹn vbene emwi ghaa ye hẹ vbe ukpo nọ lae, vbe iyẹke ọni, zẹ vbene iran ruẹ re ukpo ukpo, iran keghi zẹ etẹn eso ni khian gha siẹnro iwinna nọ khian vbe otu e Jehova. Ọtẹn Nokpia Joseph Rutherford kevbe etẹn nikpia ehan ọvbehe ẹre Ọtẹn Richard hannọ zẹ. Omugui nọ rre obọ ọghe emwa ni gbodan na zẹ ikpia ihinrọn. Usun emwa nọ hannọ zẹ kegha re ikpia eso na khu vbe Bẹtẹl. Sokpan, ọkpa ma gbe ifuẹn ne iran. Etẹn nibun sẹ vbe iko nii keghi zẹ Ọtẹn Nokpia Rutherford kevbe etẹn nikpia ehan ọvbehe, ni ya ẹkoata ga e Jehova.

Etẹn nikpia nibun ni ghaa rre iko nii keghi kha wẹẹ: “Ima ma he miẹn emwi vberriọ ẹdẹ, Osanobua ẹre ọ wa tobọre fiangbe emwamwa ọghe iko nii.” Sokpan, ovbi ẹghẹ kherhe ẹre etẹn na ya sọyẹnmwẹ.

Uki eso ne etẹn ya ghae The Finished Mystery, vbuwe ẹghẹ ne okuo ya gha khọn, te emwa ni mwẹ ekhọe ata wa gha gbọyẹmwẹ ye imamwaemwi ẹmwata nọ rre ebe na.

E. F. Crist, nọ ghaa re ọgabroghe ọghe otako vbe Canada keghi kha wẹẹ: “Ọ mwẹ ọdọ vbe amwẹ ọkpa nọ ya uzọla isẹn tie The Finished Mystery fo, iran na miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi, erriọ iran wa vbe ya gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn.”

Okpia ọkpa nọ miẹn ebe na tie keghi suẹn gha tama esiọre emwi ne ọ tiere, vbe ọ wa tie ẹre fo nẹ. Te emwi nọ tiere wa sẹ ọre ekhọe. Ọ keghi kha wẹẹ: “Idunmwu ne a tie ẹre Third Avenue ẹre I ghaa la dee vbe emwi nọ ye vbe na ghee ugbe de gbe mwẹ izabọ, I ghi ghee, ebe ne a tie ẹre Finished Mystery nọ. Ẹre I na mu gha  rrie owa ya tie. Okiekie ẹre I ghi ya do rẹn wẹẹ, e pastọ.  . . ẹre ya ohu fi ebe na la ewindo fua. I yayi wẹẹ, emwi ọvbehe i rrọọ ne pastọ nii gha te ru, nọ gha ya emwa nibun do rẹn odẹ ọghe ẹmwata vbọ gberra emwi ne ọ ru na . . . Ohu nọ mu e pastọ nii, ẹre ọ ghi do ya ima rẹn Osa ọghe ẹmwata.”

Ẹi re pastọ ọni ọkpa ohu ebe na ghaa mu. Vbe February 12, 1918, arriọba e Canada na mu awua ye The Finished Mystery. Vbọzẹe? Iran wẹẹ, ọ gbodan ye okuo ne iran khọn vbe ẹghẹ nii, kevbe wẹẹ, ọ gha ya emwa sọtẹ daa arriọba e Canada. Asẹ nii ẹre arriọba U.S. vbe ya suẹn gha kpokpo etẹn. Avbe ukọ arriọba na ya zanzan Abọtu kevbe ọfisi ọghe ima ni rre New York, Pennsylvania kevbe California. Iran na gha gualọ osẹe nọ gha rhiẹre ma wẹẹ, etẹn ni siẹnro iwinna nọ khian vbe otu e Jehova, rraa uhi arriọba. Ọ ghi gele rre March 14, 1918, arriọba United States na mu awua ye The Finished Mystery. Vbọzẹe? Iran wẹẹ, ọ gbodan ye okuo, odẹ vberriọ, te ọ rraa uhi ne a tie ẹre “Espionage Act” nọ khare wẹẹ, ọmwa gha kha wẹẹ, ọ ma khẹke ne Ivbi e U.S. gha mwẹ obọ vbe okuo, te ọmwa nii rhoro.

Vbe May 7, 1918, arriọba U.S. na kpasẹ yọ ne a mu etẹn ima khui. Etẹn ne iran mu khui kegha re Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison Joseph Rutherford, William Van Amburgh kevbe Clayton Woodworth. Arriọba United States keghi kha wẹẹ, ẹi re avbiẹ uhi ẹre etẹn na rraa re rhunmwuda iran gbodan ye okuo kevbe wẹẹ, iran ma kue deba ivbiyokuo. June 3, 1918 ẹre avbe ọbuohiẹn suẹn gha guan ye ẹmwẹ na, sokpan etẹn ma yaro yọ wẹẹ, etẹn ima na mu khui gha rriase. Vbọzẹe?

Ọkaolotu ọghe avbe obuohiẹn ni rre United States keghi kha wẹẹ, uhi ne a tie ẹre “Espionage Act” ne iran rraa re, keghi re na mu gbọọ rhunmwuda emwa ni gbodan ye emwamwa ọghe arriọba U.S. Vbe ugha ọghe arriọba nọ yi uhi vbe U.S. ghi do iko vbe May 16, 1918, iran ma kue kpasẹ ye uhi nọ gha te fonbọre ne emwa, ne iran gha ya ekhọe esi gbẹnnẹ ebe ni maan ni gha gele ru iyobọ ne emwa. Vbe iko nii, The Finished Mystery ẹre iran wa mobọ gha muan ẹmwẹ yi. Ebe ọkpa ne ugha ọghe arriọba nọ yi uhi vbe U.S. gbẹn keghi kha wẹẹ: “Ebe dan ẹre ‘The Finished Mystery’ khin rhunmwuda, ọ keghi re ọkpa vbe usun ebe nọ ghi gbodan ye emwamwa arriọba sẹ kevbe wẹẹ, ọ gha sẹtin gbe orhiọn ye ivbiyokuo iwu, ọ vbe ya iran zobọ vbe iwinna okuo.”

Ọ ghi rre June 20, 1918, ẹbu omugui ni bu ẹzọ nii keghi buohiẹn gbe etẹn ima erẹnrẹn. Ẹdẹ ghi gbe, ọbuohiẹn keghi kha wẹẹ: “Ohoghe ne ikpia na wewe khian, khọ sẹ ivbiyokuo 20,000 ọghe Ivbi e Germany ni gu ima khọn. . . . Ọ khẹke na kakabọ rri iran oya.” Uki eva ghi gberra nẹ, iran na viọ etẹn na gha rrie eghan vbe Federal Penitentiary, Atlanta vbe Georgia. Odẹ ukpo 10 ya sẹ ukpo 20 ẹre arriọba wẹẹ ne dọmwadẹ etẹn na gbe vbe eghan.

Ukpokpo nọ wegbe ẹre eguọmwadia e Jehova werriẹ aro daa vbuwe ẹghẹ na. Avbe olakpa ne a tie ẹre FBI ẹre ọ wa gha mu ukpa mu uwerhẹn ghee  iwinna ugamwẹ ọghe etẹn. Iran keghi miẹn ebe nibun ọghomwa, ni gele rhiẹre ma wẹẹ, etẹn ima ma mu egbe ne iran ya da obọ iwinna ikporhu iyẹn nọ maan yi.

Vbe elẹta ne okpia ọkpa nọ siẹnro iwinna vbe post ọfisi nọ rre Orlando vbe U.S. gbẹn gie FBI, ọ keghi kha wẹẹ: “[The Bible Students] wa kporhu lele ehe hia khian kevbe wẹẹ, ẹghẹ asọn ẹre iran ya mobọ kporhu.  . . Ikporhu ne iran kpe wa ya ohu mu emwa nibun.”

Ovbiyokuo ọkpa na vbe gbẹn ebe gie FBI vbekpae Ọtẹn Nokpia Frederick W. Franz, nọ vbe ga zẹvbe Ẹbu Nọ Su. Ọ keghi kha wẹẹ: “Te F.W. Franz wa khiẹnnẹ ‘Finished Mystery’ lele ehe hia khian. Arriaisẹn nibun ọghe ebe na ẹre ọ khiẹnnẹ.”

Charles Fekel nọ vbe ga zẹvbe Ẹbu Nọ Su, wa vbe werriẹ aro daa ukpokpo nọ wegbe. Avbe olakpa keghi muẹn khui rhunmwuda ọ ghae The Finished Mystery. Vbe ọ rre eghan, iran na gha rhie aro lele avbe elẹta nọ gbẹnnẹ gie emwa kevbe ne emwa gbẹnnẹ giẹ. Uki ọkpa ẹre ọ gbe vbe eghan vbe ẹvbo ne a tie ẹre Baltimore vbe U.S. iran na gha tie ọtẹn na “Eghian nọ ke Austria rre.” Vbe ọ ya udinmwẹ kporhu ma avbe olakpa ni nọ rẹn ọta, ọ keghi yerre, emwi ne Pọl tae vbe ebe 1 Kọrinti 9:16 nọ khare wẹẹ: “Ọ gha ba so mwẹ gbe adeghẹ I ma kpe orhu iyẹn nọ maan.” *

Emwi ọvbehe ne etẹn vbe gha ru vbe ẹghẹ ne etẹn ima ya gha rre eghan vbe Atlanta ọre wẹẹ, iran ghi gha gbẹnnẹ elẹta gie arriọba, ne iran fan etẹn ima fua vbe eghan. Ọtẹn Nokhuo Anna K. Gardner keghi kha wẹẹ: “Ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne ima ya kie abọ rre vbe etẹn ima rre eghan. Ma keghi gbẹnnẹ ebe nibun, erriọ ma vbe ya gha la urho, ne emwa mieke na rhie obọ ye avbe ebe ne ima gbẹnnẹ. Arriaisẹn emwa ẹre ọ rhie obọ ye ebe ne ima gbẹnnẹ. Ma keghi tama emwa ni rhie obọ ye ebe ne ima gbẹnnẹ wẹẹ, etẹn ima ni rre eghan ma rẹn ọkpa ma rẹn eva.”

Vbuwe ẹghẹ nọ wegbe na, ẹghẹ hia ẹre ima ya gha do asikoko nọkhua. Avbe asikoko na keghi ye etẹn deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. The Watch Tower ọghe December 15, 1918 keghi kha wẹẹ: “Ọ gberra asikoko iyeva . . . na do vbe ukpo nii . . . Iyẹn nọ maan ẹre ọ wa gha sẹ obọ vbe avbe asikoko nọkhua na. Vbene ọ te sẹ ukpo 1918, ẹghẹ uyunmwu ẹre ima ya do asikoko nọkhua, sokpan, a ma miẹn uki ne ima ma do asikoko nọkhua vbe ukpo 1918.”

Emwa ni mwẹ ekhọe ata keghi miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Vbe asikoko ọkpa ne a do vbe Cleveland, Ohio, emwa ni gbẹbu kegha re 1,200, 42 na dinmwiamẹ. Usun iran ni dinmwiamẹ kegha re ọmọkpia ọkpa nọ ya ekhọe hia mu ẹtin yan Osanobua. Ehe nọ ọvbokhan vbenian na mudia ye odẹ ọghe ẹmwata, emwi ekhue nọ ne eniwanrẹn ni ma kue la odẹ ọghe ẹmwata.

Vbe ukpo 1918 ghi rrie ufomwẹ, eguọmwadia e Jehova ma ghi rẹn vbene emwi khian gha ye hẹ vbe odaro. Etẹn keghi khiẹnnẹ emwi eso ne ima mwẹ vbe Brooklyn, iran na ghi mu igiogbẹ gha rrie Pittsburgh, Pennsylvania. Vbe ẹghẹ na kha na, etẹn ni siẹnro iwinna ọghomwa ye rre eghan. Iyeke iran ẹre etẹn na vbe ru emwamwa iko ọghe Watch Tower Bible and Tract Society na do ukpo ukpo rhunmwuda, te ọ ghi ra bu otọ. January 4, 1919 ẹre ọ de yi. Vbọ ghi sunu?

Etẹn na ye rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Te iran wa gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha vbe tobọre dia iko nii, ọni ẹre ọ si ẹre ne evbagbẹn nọhuanrẹn ọghe ukpo 1919 na gha re: “Emwi igbinna ọkpa ne ọ gha sẹtin kuan ruẹn egbe i rrọo.” (Aiz 54:17) Asẹ na, ẹre emwi ya fiwerriẹ ne etẹn ima. Afiwerriẹ nọ ghi rhiegbe ma keghi ya amuẹtinyan ọghe iran wegbe sayọ, ọ na vbe mu iran egbe khẹ iwinna nọ ye rre odaro.