1. Vbọzẹe ne Avbe Osẹe Jehova na re emwa ni sọyẹnmwẹ? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

AVBE OSẸE JEHOVA keghi re emwa ni sọyẹnmwẹ. Iran keghi sọyẹnmwẹ vbe iran ghaa rre iko, asikoko kevbe vbe iran gha si egbe koko gha sọyẹnmwẹ egbe. Vbọ mobọ ya iran ghọghọ? Emwi nọ mobọ ya iran ghọghọ ọre ne iran na rẹn kevbe ne iran na ya egbe tae Jehova nọ re Osa nọ sọyẹnmwẹ. (1 Tim 1:11; Psm 16:11) Ne Jehova na re Ẹzi ọghe oghọghọ, irẹn keghi hoo ne ima vbe gha re emwa ni sọyẹnmwẹ, erriọ wa vbe ya kpemehe emwi nibun nọ ya ima sọyẹnmwẹ.—Diut 12:7; Asan 3:12, 13.

2, 3. (a) Vbe a yae kha ne a gha sọyẹnmwẹ? (b) Vbọzẹe ne ọ na lọghọ ne a gha sọyẹnmwẹ?

² Ọmwa ne ọ sọyẹnmwẹ ẹre uwẹ khin ra? Vbe a yae kha ne a gha sọyẹnmwẹ? “Evba ya re kha ọre ne ekhọe ọghe ọmwa sẹ otọ, ne ọmwa gha mwẹ agbẹkunsotọ rhunmwuda emwi nọ mwẹ se ọre ọkẹn.” E Baibol ẹre ọ ya ima rẹn wẹẹ, ọmwa ne Jehova fiangbe ẹre ọ gele mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. Vbọ ghi zẹ ne a na miẹn wẹẹ, ọ lọghọ na gha sọyẹnmwẹ vbe ẹdẹnẹrẹ?

³ Ọlọghọmwa ughughan ne ima werriẹ aro daa ẹre ọ si akhiẹ ye ima egbe. Eso vbọ keghi re uwu ọghe ọmwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn ra deghẹ a kan ọmwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn  fua vbe iko. Ọlọghọmwa sẹtin ya etẹn eso sọ ebe orọnmwẹ, a sẹtin vbe rhie ima obọ sẹ otọ vbe ehe ne ima na winna. Ma sẹtin vbe gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa vbe uwu ẹgbẹe, ozan ne a miẹn vbe isiwinna kevbe owa ebe, arriọba sẹtin vbe fi ima fi eghan rhunmwuda iyayi ọghomwa. Iro sẹtin han ima, ma sẹtin vbe gha fuẹn vbuwe emianmwẹ nọ wegbe ne ẹi fo. Vbọrhirhighayehẹ, Jesu Kristi “Nọkhaemwisẹ” mu egbe ne ọ ya rhie ifuẹko ne ima. (1 Tim 6:15; Mat 11:28-30) Vbe Ikporhu Ne Jesu Kpere Vbe Uhunumwu Oke, ọ keghi ya una kaẹn akpa nibun ni gha ya ima gha sọyẹnmwẹ agharhemiẹn wẹẹ, ima werriẹ aro da edanmwẹ ughughan vbe agbọn Esu.

4, 5. De vbene ima khian ya gele gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko hẹ?

⁴ Emwi nokaro ne Jesu ya unu kaẹn keghi re nọ wa ru ekpataki. Ọ keghi kha wẹẹ: ‘Ọ maan ne iran ni rẹnrẹn ighẹ ivbiogue iran khin vbe odẹ ọghe orhiọn, iran ẹre ọ yan Arriọba ẹrinmwi.’ (Mat 5:3) Vbe ima ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ, ivbiogue ẹre ima khin vbe odẹ ọghe orhiọn? Ọmwa ne ohanmwẹ gbe vbe odẹ ọghe orhiọn keghi hia vbe odẹ ke odẹ nọ gha rri evbare orhiọn, erriọ vbe ya mu ugamwẹ ọghe Osanobua ye okaro vbe arrọọ ọghẹe. Ena ẹre ọ ya ọmwa sọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. Amuẹtinyan ne ima mwẹ nọ dekaẹn eyan ọghe Osanobua ghi vbe gha wegbe sayọ. Eyan na ni rre Baibol keghi ya ima mwẹ ayayẹro wẹẹ, emwi hia gha dunna vbe odaro, ọna ẹre ọ ghi ya ima zinegbe vbe ima ghaa rre uwu ibavbaro.—Taitọs 2:13.

⁵ Ma gha gele hoo ne ima gha sọyẹnmwẹ, te ọ khẹke ne ima gu e Jehova gha mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan. Ukọ e Pọl keghi kha wẹẹ: “Wa gha ghọghọ vbe uwu Nọyaẹnmwa [Jehova], I vbe dọlọ tae, wa gha ghọghọ.” (Fil 4:4) Ne ima mieke na sẹtin sikẹ Osanobua vberriọ, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ẹwaẹn nọ ke obọ ọre rre. E Baibol keghi kha wẹẹ: ‘Afiangbe nọ ne ọmwa ne ọ ghi do khian ne ọ wan, kevbe nọ mwẹ irẹnmwi. Ọyẹnmwẹ keghi sẹ iran ni wan, rhunmwuda, ẹwaẹn nii ẹre ọ khian rrie arrọọ ne iran.’—Itan 3:13, 18.

6. De emwi ne ima gha ru ne ima mieke na gha mwẹ oghọgho nọ sẹ otọ ẹko?

⁶ Deghẹ ima hoo ne ima gha mwẹ oghọghọ nọ sẹ otọ ẹko, te ọ khẹke ne ima gha rhie emwi ne ima tie vbe Baibol ye uyinmwẹ. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Jesu na kha wẹẹ: “Wa rẹn ẹmwata ne ọ rrọọ nẹ nian. U miẹn vbe agbọn uwa gha rhiẹnrhiẹn hẹ deghẹ uwa rhie obọ lelẹe ya gha yin.” (Jọn 13:17; tie Jems 1:25.) Ọna wa gele ru ekpataki deghẹ ima hoo ne ima gha re emwa ni deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn kevbe emwa ni gele sọyẹnmwẹ. Sokpan, vbe ima khian ya sẹtin gele gha sọyẹnmwẹ hẹ vbe ọlọghọmwa gba ehe hia. Gi ima ziro yan emwi nogieva ne Jesu ya unu kaẹn vbọ kporhu vbe Uhunmwu Oke.

7. De vbene emwa ni khiẹ khian ya do gha ghọghọ hẹ?

⁷ “Ọ maan ne iran ni khiẹ, Osanobua gha fu iran ẹko rre!” (Mat 5:4) Ọ sẹtin gha kpa emwa eso odin wẹẹ, ‘De vbene emwa ni khiẹ khian ya do gha ghọghọ hẹ?’ Ẹi re emwa hia ni khiẹ ẹre Jesu guan kaẹn mwa. Uhiẹn emwa dan vbe khiẹ rhunmwuda, emwi vbe ba su iran vbe ẹghẹ nọ wegbe ne ima ye na. (2 Tim 3:1) Sokpan akhiẹ ne iran khiẹ i sẹtin si iran kẹ Jehova rhunmwuda, ọghe enegbe iran ẹre iran mu ye okaro. Iran i khiẹ ye emwi dan nọ sunu vbe agbọn na, rhunmwuda ọni, iran i sẹtin gele gha sọyẹnmwẹ. Emwa ne Jesu guan kaẹn  mwa, ọre emwa ni khiẹ rhunmwuda, iran rẹnrẹn wẹẹ emwa orukhọ ẹre iran khin kevbe wẹẹ, emwa nibun i ghi lele adia ọghe Osanobua. Aro e Jehova keghi sẹ otọ vbe egbe emwa vbenian, ọni ẹre ọ si ẹre ne ọ na rhie ifuẹko ne iran. Ọ gha vbe ya arrọọ ọghe etẹbitẹ fiangbe iran vbe Paradais.—Tie Ẹzikiẹl 5:11; 9:4.

8. De vbene ufumwẹ ya ya ọmwa ghọghọ hẹ? Rhan otọ re.

⁸ “Ọ maan ne iran ni fu, iran ẹre ọ khian rri agbọn na vbe ukhu.” (Mat 5:5, NW ) De vbene ufumwẹ ya ya ọmwa ghọghọ hẹ? Emwa nibun ghaa mwẹ irẹnmwi nọ gbae ọghe Baibol nẹ, iran ghi fi uyinmwẹ werriẹ. Ọ mwẹ ẹghẹ ne aro emwa vbenian ya gha kpannọ ugiọnmwẹ erhẹn. Sokpan iran i ghi yerriọ nia, rhunmwuda, iran mu akpa ọghe ọgbọn yọ nẹ. Te iran ghi rhie ẹnina, itohan, imuegberriotọ, ufumwẹ kevbe izinegbe ma. (Kọl 3:9-12) Afiwerriẹ na, ẹre ọ ghi ya iran mwẹ ọfunmwegbe kevbe oghọghọ. Yevbesọni, Osanobua yan rẹn wẹẹ, emwa vbenian ẹre ọ khian yin agbọn na vbe etẹbitẹ.—Psm 37:8-10, 29.

9. (a) De odẹ ne emwa ni fu khian ya rri agbọn na vbe ukhu? (b) Vbọzẹe ne emwa ni hoo ne iran “mudia ẹse vbe odẹ ọghe orhiọn” na sọyẹnmwẹ?

⁹ De odẹ ne emwa ni fu khian ya rri agbọn na vbe ukhu? Emwa ne a hannọ zẹ gha rri agbọn na vbe ukhu vbe iran gha suẹn gha kha yan agbọn na zẹvbe ọba kevbe ohẹn. (Arhie 20:6) Ẹbo emwa nibun ne ẹi rrie ẹrinmwi gha vbe rri agbọn na vbe ukhu. De odẹ nọ khin? Te iran khian yin agbọn na vbe etẹbitẹ. Iran ghi vbe gha sọyẹnmwẹ vbọ, zẹvbe emwa ni gbae. Ena ọre emwa ni gele sọyẹnmwẹ rhunmwuda iran hoo ne iran “mudia ẹse vbe odẹ ọghe orhiọn.” (Mat 5:6, NW) Ohanmwẹ nọ gbe iran na vbe odẹ ọghe orhiọn gha sẹ ufomwẹ vbe agbọn ọgbọn nọ dee, vbe Osanobua gha ghi wabọ emwi dan hia rua nẹ. (2 Pit 3:13) Ẹghẹ nii, ẹre emwa esi khian ya gele gha sọyẹnmwẹ, rhunmwuda iran i khian ghi gha khiẹ ye emwi dan ne emwa dan ru.—Psm 37:17.

10. Vbe a ya itohan kha?

¹⁰ “Ọ maan ne iran ni tohan emwa ọvbehe, Osanobua gha tohan iran!” (Mat 5:7) Evba ya re kha ighẹ ẹmwẹ Hibru ne a ke zedu itohan ladian ọre na gha mwẹ agiẹngiẹn daa ọmwa ọvbehe. Evbọ demu ighẹ ẹmwẹ Grik ne a ke zedu itohan ladian keghi re ẹnina na mwẹ dae emwa ni susẹ. Vbọrhirhighayehẹ, itohan gberra na gha mwẹ ẹnina daa ọmwa kẹkan. Vbe Baibol, ọ keghi re na gha mwẹ ẹnina daa ọmwa, a ghi vbe zẹ emwi ru ya ru iyobọ nẹẹn.

11. Vbe ima miẹn ruẹ vbe erre ọghe ovbi e Sameria?

¹¹ Tie Luk 10:30-37. Erre ne Jesu zẹ ọghe ovbi e Sameria nọ mwẹ ekhọe esi keghi ya ima rẹn emwi na gele ya itohan kha. Ẹnina ẹre ọ gua ovbi e Sameria kpa ya ru iyobọ ne ovbi e Ju nii. E Jesu ghi zẹ erre nii nẹ, ọ na kha wẹẹ: “Wẹ vbe ya gha ru vberriọ.” Inọta ne ima gha ghi nọ egbe ima re ọre wẹẹ: ‘Mẹ ya egbe tae ovbi e Sameria nii ra? Mẹ tohan emwa ni rri oya ra? I gha sẹtin ru sayọ vbe nọ dekaẹn iyobọ ne I ru ne emwa ni rri oya ra?’ Vbe igiemwi, I sẹtin ru iyobọ ne etẹn ni khian ọmaẹn nẹ, ikhuo ni de ẹgbẹe kevbe emọ ne evbibiẹ iran i rre otu e Jehova. I sẹtin vbe zẹ owẹ nokaro ya rhie igiọdu ne etẹn ne iro han rẹn.—1 Tẹs 5:14; Jems 1:27.

12. De vbene itohan na mwẹ daa emwa ọvbehe ya ya ima sọyẹnmwẹ hẹ?

¹² De vbene itohan na mwẹ daa emwa ọvbehe ya ya ima sọyẹnmwẹ hẹ? Ọ keghi ya ima sọyẹnmwẹ rhunmwuda ọmwa nọ zẹ emwi obọ keghi sọyẹnmwẹ. Itohan na mwẹ daa emwa ọvbehe keghi re odẹ ọkpa na ya zẹ emwi obọ. Ọ vbe ya ima sọyẹnmwẹ rhunmwuda ne ima na rẹn wẹẹ, ọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. (Iwinna  20:35; tie Hibru 13:16) Vbe Ọba e Devid guan kaẹn ọmwa ne ọ mwẹ itohan, ọ keghi kha wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa gha degue iran, ọ vbe rhie ẹdagbọn iran lẹre. Ọ gha ya ekhọe iran gha rhiẹnrhiẹn.” (Psm 41:1, 2) Ma ghaa mwẹ itohan daa emwa ọvbehe, e Jehova gha vbe mwẹ itohan daa ima, ọna gha ya ima gha sọyẹnmwẹ vbe etẹbitẹ.—Jems 2:13.

13, 14. De vbene ekhọe nọ hianrẹn ya ya ima sọyẹnmwẹ hẹ?

¹³ Jesu keghi kha wẹẹ: “O maan ne iran ne ekhọe ere hianrẹn, iran gha miẹn Osanobua aro!” (Mat 5:8) Ne ekhọe ima mieke na gha re nọ hianrẹn, te ọ khẹke ne iziro ekhọe ọghe ima gha re nọhuanrẹn. Iziro ekhọe ọghe ima ghaa re nọ hianrẹn, ẹre Jehova khian na miẹn ugamwẹ ọghe ima yi.—Tie 2 Kọrinti 4:2; 1 Tim 1:5.

¹⁴ Iran ne ekhọe re hianrẹn keghi gu Osanobua mwẹ asikẹgbe nọ maan. Jehova keghi kha wẹẹ: “Ọ maan ne iran ni họ ẹwu iran.” (Arhie 22:14) Vbe a yae kha na “họ ẹwu”? A gha wẹẹ Ivbiotu e Kristi na hannọ zẹ “họ ẹwu iran,” ọ rhiema wẹẹ, iran huanrẹn vbe odaro e Jehova kevbe wẹẹ, Osanobua gha ya arrọọ ne ẹi fo we iran, iran ghi vbe gha sọyẹnmwẹ vbe ẹrinmwi vbe etẹbitẹ. Oghẹn ne gbii ni khian yin agbọn na vbe etẹbitẹ gha vbe sẹtin gha re ọsie Jehova. Nọ ne oghẹn ne gbii ni khian yin agbọn na vbe etẹbitẹ, e Baibol keghi kha wẹẹ: “Iran họ ukpọn iran, iran keghi ye esagiẹn Oteghe Ohuan yae khian ni fua.”—Arhie 7:9, 13, 14.

15, 16. De vbene emwa ne ekhọe ẹre hianrẹn khian ya “miẹn Osanobua aro” hẹ?

¹⁵ E Jehova keghi kha wẹẹ, “Ọmwa i sẹtin bẹghe mwẹ ne ọ ye gha rre agbọn.” Nọnaghiyerriọ, de vbene emwa ne ekhọe ẹre hianrẹn khian ya “miẹn Osanobua aro” hẹ? (Ẹks 33:20) Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian keghi re ne a “ya aro ekhọe bẹghe emwi.” Emwa ni ya aro ekhọe bẹghe Osanobua keghi re emwa ni gele rẹn Osanobua, erriọ iran vbe ya gbọyẹmwẹ ye akpa esiesi nọ mwẹ. (Ẹfis 1:18) Jesu keghi ya egbe ta Erhae vbe odẹ nọ gbae, ọ nii ẹre ọ si ẹre ne ọ na si agbada vbe unu tae wẹẹ, “Ọmwakọmwa ne ọ miẹn mwẹ nẹ, ọ vbe miẹn Evbavba nẹ.”—Jọn 14:7-9.

¹⁶ Odẹ ọvbehe ne ima ya “miẹn Osanobua aro” ọre vbe aro ima ghaa sotọ vbe emwi hia ne ọ ru ne ima. (Job 42:5) Ma gha vbe sẹtin ya aro ekhọe bẹghe afiangbe ne Jehova yan rẹn ne emwa ni ya ẹkoata gae. Etẹn na hannọ zẹ gha bẹghe Osanobua, ghee mwẹ ghee ruẹ, vbe iran gha ghi kpa gha rrie ẹrinmwi.—1 Jọn 3:2.

17. Vbọzẹe ne emwa ni gualọ ọfunmwegbe na sọyẹnmwẹ?

¹⁷ Jesu vbe kha wẹẹ: “Ọ maan ne iran ni gualọ ọfunmwẹgbe.” (Mat 5:9) Emwa ni zẹ  owẹ nokaro ya ru adọlọ keghi sọyẹnmwẹ. E Jems keghi kha wẹẹ: “Emwa ọfunmwegbe ẹre ọ kọ emwi okọ ọghe ẹmwata, vbe ehe ne ọfunmwegbe ye, ne iran mieke na rhọọ emwi orhọọ ọghe ọfunmwegbe.” (Jems 3:18, NW) Adeghẹ uwẹ vbe ọtẹn vbe iko ra ọmwa vbuwe ẹgbẹe gba muan egbe ẹmwẹ, rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn ya ru adọlọ. E Jehova gha ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ nuẹn ne u mieke na sẹtin zẹ owẹ nọ khẹke. Ẹghẹ nii, orhiọn ruẹ ghi sotọ. Jesu keghi nianiaẹn vbene ọ ru ekpataki sẹ hẹ na gha zẹ owẹ nokaro ya ru adọlọ, vbe ọ khare wẹẹ: “Adeghẹ uwẹ viọ emwi ne u ra ya yo imuohan gie Osanobua sẹ odaro ogiukpo nẹ, u na do yerre vbe evbani ighẹ imuaẹmwẹ rre ẹkpo uwẹ vbe ọtuẹn, sẹ emwi imuohan ni rae ye evba, wẹ vbe ọtuẹn ka ya dọlọ nẹ, u kegha de do yo imuohan ruẹn gie Osanobua.”—Mat 5:23, 24.

18, 19. Vbe ima khian ya sẹtin gha sọyẹnmwẹ hẹ vbe emwa ghaa zẹ ima kpokpo?

¹⁸ “Ọ maan ne uwa vbe emwa a gha zan uwa, vbe iran a gha zẹ uwa owẹ, vbe iran gha vbe ba uwa ẹmwẹ, rhunmwuda ighẹ wa re emwa ni lele mwẹ.” Vbe Jesu a ya ọna kha? Jesu tobọre keghi rhan otọre vbenian: “Wa gha ghọghọ, wa gi ẹko gha sẹ uwa ọyẹnmwẹ rhunmwuda, ere nọkhua ẹre ọ rre otọ khẹ uwa vbe ẹrinmwi. Erriọ zẹẹ emwa vbe ya obọ dan mu avbe akhasẹ ni ke odaro ne uwa.” (Mat 5:11, 12) Ẹghẹ ne avbe eghian ya ya asan gbe avbe ukọ, iran na vbe tama iran ne iran ghẹ ghi kporhu. Vbe iran ghi ladian vbe iko nii, “ẹko iran keghi vuọn ne oghọghọ.” Vbọ ya iran gha ghọghọ? Ẹi re ugbemwẹ nii ẹre ọ ya iran gha ghọghọ. Iran kegha ghọghọ rhunmwuda “Osanobua vbe ka iran ye emwa ni sẹe ni gha rri oya efaa ba ẹmwẹ eni Jesu.”—Iwinna 5:41.

¹⁹ Vbe ẹdẹnẹrẹ, erriọ eguọmwadia e Jehova vbe ya ya oghọghọ zinegbe vbe emwa ghaa zẹ iran kpokpo rhunmwuda ugamwẹ e Jehova. (Tie Jems 1:2-4.) Ukpokpo vberriọ i vbe ya ima ghọghọ, sokpan ma gha da ẹkoata ọghe ima yi vbe odaro isievẹn vberriọ, e Jehova gha ya ima gha mwẹ ẹbo izinegbe. Vbe igiemwi, vbe August 1944, vbe otọ ẹvbo ọkpa ne ivbi iyokuo na gha ya obọ atosi khaevbisẹ, iran keghi viọ etẹn eva gha rrie agọ irrioya, ọni ọre Henryk Dornik kevbe otiọnrẹn nokpia. Ivbi iyokuo ni keghi kha wẹẹ: “Ọmwa rhọkpa i sẹtin fi iran ekhọe werriẹ. U gha bu ohiẹn uwu gbe iran, iran ghi gha sọyẹnmwẹ.” Ọtẹn Nokpia Dornik keghi kha wẹẹ: “Vbene ẹmwata, I ma gele hoo ne I wu ba ẹmwẹ iyayi mwẹ, sokpan I kegha sọyẹnmwẹ rhunmwuda I rẹnrẹn wẹẹ, ne I na mudia gbain vbe obọ ọghe Jehova, ẹre ọ zẹe ne I na gha rri oya . . . . Erhunmwu ne I ghaa na vbe ẹghẹ hia ẹre ọ ya mwẹ sikẹ Jehova sayọ. E Jehova ma sẹ mwẹ rae.”

20. Vbọzẹe ne ima na ya ọyẹnmwẹ ga Osanobua ne ọ sọyẹnmwẹ?

²⁰ Ma ghaa mwẹ akueyi ọghe Osanobua nọ sọyẹnmwẹ, ma gha sẹtin gha sọyẹnmwẹ vbe ima ghaa werriẹ aro daa ukpokpo rhunmwuda iyayi ọghomwa, vbe ẹgbẹe ima ghaa zẹ ima kpokpo, vbe ima ghaa khuọnmwi ra vbe ima gha khian ọmaẹn nẹ. (1 Tim 1:11) Ma vbe sọyẹnmwẹ rhunmwuda ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova nọ re “Osanobua ne ẹi ta ohoghe” gha mu eyan rẹn hia sẹ. (Taitọs 1:2) E Jehova gha ghi mu eyan rẹn hia sẹ nẹ, ma i khian ghi gha yee ẹre rre avbe ọlọghọmwa ne ima la gberra. Ma i khian sẹtin ya ekhọe zẹ omwa rẹn nia vbene emwi khian gha ye hẹ vbe Paradais. Ughe ne ẹzẹ khian gha nọ. Vbene ẹmwata, te ima khian gha “ye ọfunmwegbe zọmọ” vbe agbọn ọgbọn nọ dee.—Psm 37:11