1-2. De emwi ne kpataki ne eguọmwadia e Jehova yaro yi?

EMWI bun ne emwa yaro yi. Emwa eso yaro yọ wẹẹ, vbe ẹdẹ ọkpa, iran gha ru orọnmwẹ, iran ghi vbe biẹ. Emwa eso ni khuọnmwi vbe yaro yọ wẹẹ, iran gha fe vbe emianmwẹ ọghe iran. Ma ne Ivbiotu e Kristi sẹtin vbe yaro ye emwi vbenian. Sokpan, emwi ne kpataki ne ima yaro yi ọre arrọọ etẹbitẹ, kevbe ẹghẹ ne emwa ima ni wulo khian ya rhiọ kpaegbe.

² Ukọ e Pọl khare wẹẹ: “I yaro [yọ] . . . wẹẹ, arhiọkpaegbe a gha rrọọ ne emwa ni ru emwi esi kevbe emwa ni ma ru emwi esi.” (Iwinna 24:15, NW ) A te miẹn wẹẹ e Pọl ta ẹmwẹ na, eguọmwadia e Jehova eso vbe na ghee Job ka vbe ta egbọre nẹ vbe ẹghẹ nọ gberra. E Job kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gha huẹn irẹn kpaegbe vbe irẹn gha wu nẹ.—Job 14:7-10, 12-15.

3. De vbene ebe 1 Kọrinti 15 khian ya ru iyobọ ne ima?

³ Ọmwa ghaa ruẹ e Baibol, imamwaemwi ọghe “arhiọkpaegbe” keghi rre usun emwi okaro nọ ka ruẹ. (Hib 6:1, 2, NW) Ẹmwẹ ne Pọl tae vbekpae arhiọkpaegbe rre ebe 1 Kọrinti 15. Ẹi mwẹ ẹmwẹ nọ rre ako nii ma rhie igiọdu ne Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro. Ọ gha vbe rhie igiọdu ne ima ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ, ọ ghi vbe ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, arhiọkpaegbe ne ima yaro yi ke ẹghẹ gha dee gha gele sunu.

4. Vbọ ya ima mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ emwa ima ni wulo gha rhiọ kpaegbe?

⁴ Rhunmwuda ne Jesu na rhiọ kpaegbe, ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ emwa ima ni wulo gha rhiọ kpaegbe. Ọna rre usun “iyẹn nọ maan” ne Pọl ya wewe vbe Kọrinti. (1 Kọr 15:1, 2) E Pọl khare  wẹẹ, deghẹ Ovbiotu e Kristi ma na yayi wẹẹ Jesu rhiọ kpaegbe, amuẹtinyan ọghẹe i mwẹ esa. (1 Kọr 15:17) Ne ima na rẹn wẹẹ Jesu gele rhiọ kpaegbe, ẹre ọ si ẹre ne ima na yayi wẹẹ emwa ni wulo gha vbe rhiọ kpaegbe.

5-6. De vbene ẹmwẹ nọ rre ebe 1 Kọrinti 15:3, 4 ya dekaẹn ima hẹ?

⁵ E Pọl ghi suẹn gha guan kaẹn arhiọkpaegbe vbe elẹta nọ gbẹn, ọ na sunu ye emwi eha ne kpataki: (1) “Kristi wu ba ẹmwẹ orukhọ mwa,” (2) “a ree ẹre,” (3) “a keghi vbe dọlọ huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe ikpẹdẹ ne ogieha zẹvbe na gbẹn ọnrẹn ye Ebe.”—Tie 1 Kọrinti 15:3, 4.

⁶ De vbene emwi eha na ya dekaẹn ima hẹ? Akhasẹ Aizaia ghi guan kaẹn Mẹzaia, ọ na wẹẹ a gha “gbe ẹre rua,” a ghi vbe “muẹn ye idin ba emwa dan.” Ọ na vbe kha wẹẹ te ọ khian “rhie ihe emwa orukhọ nibun.” Odẹ ne Jesu ya ru ọna, ọre nọ na ya arrọọ ọghẹe dẹ ima werriegbe. (Aiz 53:8, 9, 12; Mat 20:28; Rom 5:8) Ne Jesu na wu, ne a na ree ẹre kevbe nọ na rhiọ kpaegbe, ẹre ọ si ẹre ne ima na mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ma gha miẹn afanvbimu vbe obọ ẹtin orukhọ kevbe uwu, kevbe wẹẹ ma gha dọlegbe miẹn emwa ima ni wulo.

7-8. Vbọ ya ima rẹn wẹẹ Jesu gele rhiọ kpaegbe?

⁷ Ma gha yayi wẹẹ Jesu gele rhiọ kpaegbe, ẹre ima khian na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ emwa ni wulo gha vbe rhiọ kpaegbe. Vbọ ya ima rẹn wẹẹ e Jehova gele huẹn Jesu kpaegbe?

⁸ Emwa nibun ẹre ọ miẹn Jesu vbe ọ rhiọ kpaegbe nẹ, iran vbe gha tama emwa ọvbehe vbekpa ẹre. (1 Kọr 15:5-7) Vbe Pọl ghi guan kaẹn emwa ni miẹn ọnrẹn, ọ na ka sunu ye ukọ e Pita. Erhuanegbe Jesu eso vbe so igiẹ yọ wẹẹ, e Pita gele miẹn ọnrẹn. (Luk 24:33, 34) E Pọl na vbe kha wẹẹ, avbe ukọ bẹghe Jesu vbe ọ rhiọ kpaegbe nẹ. Iyeke ọni, e Kristi na “rhiegbe ma iran nọ yan iyisẹn isẹn vbe uwu iran ni lelẹe khian.” Ọ gha kẹ, ẹghẹ ne Jesu ya rhiegbe ma iran na, ọre vbe iko nọ gu iran do vbe Galili, na guan kaẹn vbe ebe Matiu 28:16-20. Jesu vbe “rhiegbe ma e Jems.” Ọ gha kẹ, e Jems na ọre ovbi iyẹe nọ ma te ka yayi wẹẹ irẹn ọre Mẹzaia. (Jọn 7:5) Vbe Jesu ghi rhiegbe ma rẹn, ọ na do yaeyi. Odẹ ukpo 55 C.E. ẹre Pọl gbẹn elẹta na, iran nibun ni miẹn Jesu vbe ọ rhiọ kpaegbe ye gha rre agbọn vbe ẹghẹ nii. Rhunmwuda ọni, ọmwaikọmwa nọ ghaa gbawawẹ gha miẹn emwa nọ rẹn ọta.

9. Zẹvbe nọ rre ebe Iwinna 9:3-5, vbọ sunu dae Pọl nọ vbe so igiẹ yọ wẹẹ Jesu gele rhiọ kpaegbe?

⁹ Jesu vbe rhiegbe ma e Pọl tobọre. (1 Kọr 15:8) Vbe Pọl (Sọl) ghi rrie Damaskọs, ọ keghi họn urhu e Jesu, ọ na vbe bẹghe ẹre vbe umian wẹẹ ọ rre ẹrinmwi. (Tie Iwinna 9:3-5.) Emwi nọ sunu dae Pọl na, keghi re osẹ ọvbehe nọ so igiẹ yọ wẹẹ Jesu gele rhiọ kpaegbe.—Iwinna 26:12-15.

10. De emwi ne Pọl ghi ru rhunmwuda nọ na rẹn wẹẹ Jesu gele rhiọ kpaegbe?

¹⁰ Ọmwa nọ ghaa zẹ Ivbiotu e Kristi kpokpo, ẹre Pọl ka gha khin, rhunmwuda ọni, ẹi mwẹ emwi ne Pọl tae vbekpae arhiọkpaegbe ọghe Jesu ma mu emwa eso ekhọe. Vbe Pọl ghi yayi wẹẹ Jesu gele rhiọ kpaegbe, ọ na gha hia nọ ru iyobọ ne emwa ọvbehe ne iran mieke na vbe yaeyi. Zẹvbe ne Pọl ya gha kporhu ma emwa vbekpae arhiọkpaegbe ọghe Jesu, ọ rri oya nibun; a gbe ẹre, a muẹn ye eghan, ọ vbe sẹ igba eha ne okọ nọ la re ni vbuwe ẹzẹ. (1 Kọr 15:9-11; 2 Kọr 11:23-27) Te Pọl wa gele yayi wẹẹ Jesu rhiọ kpaegbe, sẹrriọ wẹẹ, ọ na mu egbe nọ ya wu ba ẹmwẹ iyayi na. Ena hia ma ya ruẹ rẹn wẹẹ Jesu gele rhiọ kpaegbe? Ọ ma vbe ya ruẹ rẹn wẹẹ emwa ni wulo nẹ gha gele rhiọ kpaegbe?

11. De emwi ne ima yayi wẹẹ ẹre ọ si ẹre, ne etẹn eso vbe Kọrinti na gha mwẹ iziro nọ ma gba vbekpa arhiọkpaegbe?

¹¹ Etẹn eso ni ghaa rre Kọrinti vbe otọ e Gris kegha mwẹ iziro nọ ma gba vbekpae arhiọkpaegbe, eso na kue gha kha wẹẹ, “ai ra huẹn avbe orinmwi kpaegbe.” Vbọzẹe ne iran na gha mwẹ iziro vbenian? (1 Kọr 15:12) Emwa eso ni rri egie ebe vbe Atẹns vbe otọ e Gris, kegha roro ẹre wẹẹ, emwa ukọnmwẹ ẹre ọ khian sẹtin yayi wẹẹ Jesu rhiọ kpaegbe. Ọ gha kẹ, iziro na ẹre ọ mu ekhọe etẹn eso ni rre Kọrinti rhia. (Iwinna 17:18, 31, 32) Egbọre eso ghaa roro ẹre wẹẹ arhiọkpaegbe keghi re emwi nọ mu ukhọmwẹ emwi; ọni nọ wẹẹ, ọmwa gha ru orukhọ, ọni rhiema wẹẹ, te ọ wu, ọ gha fi werriẹ, ọni rhiema wẹẹ, te ọ rhiọ kpaegbe. Vbọrhirhighayehẹ, ne iran ma na yayi wẹẹ arhiọkpaegbe gele rrọọ, rhiema wẹẹ, amuẹtinyan ọghe iran i mwẹ esa. Akpawẹ Jesu ma rhiọ kpaegbe, uwu nọ wu i ghẹ te sẹtin miẹn ima fan vbe obọ orukhọ. Nọnaghiyerriọ, emwa ni ma yayi wẹẹ arhiọkpaegbe rrọọ, i mwẹ ayayẹro hiehie.—1 Kọr 15:13-19; Hib 9:12, 14.

12. Zẹvbe nọ rre ebe 1 Pita 3:18, 22, de vbene arhiọkpaegbe ọghe Jesu ya lughaẹn ne ọghe emwa ni ka rhiọ kpaegbe?

¹² E Pọl tobọre rẹnrẹn wẹẹ “a huẹn Kristi [kpaegbe] vbe idin nẹ.” Arhiọkpaegbe ọghe Jesu ru ekpataki sẹ ọghe emwa ni ka rhiọ kpaegbe, ni ghi werriegbe wu vbe okiekie. E Pọl khare wẹẹ, Jesu ọre “ọmwa nokaro na . . . huẹn kpaegbe vbe idin.” Vbọ yae kha? Ọ rhiema wẹẹ, Jesu ọre ọmwa okaro na huẹn kpaegbe zẹvbe ọmwa orhiọn, kevbe wẹẹ, irẹn ọre ọmwa okaro nọ ke uhunmwu otagbọn na kpa gha rrie ẹrinmwi.—1 Kọr 15:20; Iwinna 26:23; tie 1 Pita 3:18, 22.

13. De vbene Pọl wẹẹ Jesu ya lughaẹn ne Adam?

¹³ De vbene uwu ọghe orhunmwu ọkpa khian ya rhie arrọọ ne ẹbu emwa nibun hẹ? Vbe Pọl khian ghi rhie ewanniẹn ye inọta na, ọ na sunu ye alughaẹn nọ rre emwi ne orukhọ ọghe Adam si ye ima egbe, kevbe ere ne ima khian miẹn rhunmwuda izọese ọghe Jesu. Vbe Pọl ghi guan kaẹn Adam, ọ na wẹẹ: “Obọ arhiọnkpa ọre uwu la rre.” Orukhọ ọghe Adam ẹre ọ si uwu ye emwa nagbọn egbe. Te ima ye rri oya ẹre do sẹ banban. Sokpan de ere ne ima miẹn rhunmwuda arhiọkpaegbe ọghe Jesu? Ukọ e Pọl khare wẹẹ, “Arhiọkpaegbe vbe la obọ arhiọnkpa rre. Rhunmwuda, zẹvbe ne emwa hia wulo rhunmwuda ighẹ iran vbe Adam gba re ọkpa, erriọ ẹre a gha vbe huẹn emwa hia kpaegbe rhunmwuda ighẹ iran re ọkpa ba e Kristi.”—1 Kọr 15:21, 22.

14. Adam gha rhiọ kpaegbe ra? Rhan otọ re.

¹⁴ Ne Pọl na wẹẹ “emwa hia wulo rhunmwuda ighẹ iran vbe Adam gba re ọkpa,” vbọ yae kha? Emwa nagbọn hia ẹre Pọl ghaa guan kaẹn, rhunmwuda te ima hia rri orukhọ kevbe uwu vbe ukhu vbe obọ Adam. (Rom 5:12) Adam i rre usun emwa na khian huẹn “kpaegbe.” Ẹi khian sẹtin miẹn ere vbe izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, rhunmwuda, ọmwa nọ gbae ghaa nọ vbe ọ mema ru orukhọ daa Osanobua. Erriọ khian vbe gha ye ne emwa ne “Ovbi ọmwa” khian ka ba “ẹwe,” vbe ẹghẹ ibuohiẹn. “Ọfuan ọghe etẹbitẹ” ẹre ọ khẹ iran.—Mat 25:31-33, 46, NW; Hib 5:9.

15. De emwa ni rre usun “emwa hia” ne Pọl wẹẹ a khian huẹn kpaegbe?

¹⁵ E Pọl khare wẹẹ, “a gha vbe huẹn emwa hia kpaegbe rhunmwuda ighẹ iran re ọkpa ba e Kristi.” (1 Kọr 15:22) Etẹn na hannọ zẹ ni  ghaa rre Kọrinti, ni khian rhiọ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi, ẹre Pọl gbẹn elẹta na gie. Iran na ọre, “emwa ne a tiere ne iran do gha re emwa ni huanrẹn Osanobua, emwa ni khian ọghẹe rhunmwuda ighẹ iran ya egbe ba e Kristi Jesu.” E Pọl na vbe ya unu kaẹn “iran ni wulo nẹ vbuwe iran ni ya e Kristi yi.” (1 Kọr 1:2; 15:18; 2 Kọr 5:17) Vbe elẹta ọvbehe ne Pọl gbẹn, ọ na kha wẹẹ, emwa ni ‘wu vbe na ghee Jesu’ gha vbe ‘rhiọ kpaegbe vbene ọ vbe rhiọ kpaegbe.’ (Rom 6:3-5, NW) Vbe Jesu ghi rhiọ kpaegbe, ọ na khian ọmwa orhiọn, ọ na gha rrie ẹrinmwi. Erriọ khian vbe gha ye ne etẹn hia na hannọ zẹ.

16. Vbọ ya e Pọl kha wẹẹ Jesu ọre “ọmwa nokaro”?

¹⁶ Vbọ ya e Pọl kha wẹẹ e Kristi ọre “ọmwa nokaro na . . . huẹn kpaegbe vbe idin,” ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ emwa vbe na ghee Lazarọs ka rhiọ kpaegbe? Yerre wẹẹ, Jesu ọre ọmwa okaro nọ rhiọ kpaegbe zẹvbe ọmwa orhiọn, ọ na vbe gha mwẹ arrọọ etẹbitẹ. Deba ọni, ne Pọl na kha wẹẹ Jesu ọre “ọmwa nokaro” rhiema wẹẹ, a gha vbe huẹn emwa ọvbehe gha rrie ẹrinmwi. Te Pọl ya ọna kha wẹẹ, ọ gha sẹ ẹghẹ, a gha huẹn avbe ukọ kevbe emwa ọvbehe na hannọ zẹ gha rrie ẹrinmwi, vbene Jesu vbe gha ye.

17. De ẹghẹ ne etẹn na hannọ zẹ ya suẹn gha rhiọ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi?

¹⁷ Vbe ẹghẹ ne Pọl ya gbẹn elẹta na gie etẹn ni rre Kọrinti, a ma he suẹn gha huẹn etẹn na hannọ zẹ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi. Emwi nọ khian sunu vbe odaro ẹre Pọl ghaa guan kaẹn, ọ na wẹẹ: “Dọmwadẹ ọghẹe vbe ehe nọ na sẹ ọre egbe, Kristi, nọ re ne okaro vbe uwu ehia, vbe iyeke ọni, iran ni re ọghe Kristi vbe ẹghẹ ne ọ gha ya rre.” (1 Kọr 15:23; 1 Tẹs 4:15, 16) Ẹghẹ ne Kristi “gha ya rre” ne Pọl guan kaẹn ẹre ima wa ye na. Ọna rhiema wẹẹ, ọ sẹ ẹghẹ urremwẹ ọghe Kristi nẹ, a te miẹn wẹẹ, avbe ukọ kevbe etẹn na hannọ zẹ suẹn gha rhiọ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi.

18. (a) Vbe ima ya rẹn wẹẹ arhiọkpaegbe ọvbehe rrọọ? (b) Zẹvbe nọ rre ebe 1 Kọrinti 15:24-26, de emwi eso ni khian sunu vbe ẹrinmwi?

¹⁸ Vbọ khian gha ye hẹ ne etẹn nẹi rrie ẹrinmwi? Iran vbe mwẹ ayayẹro ọghe arhiọkpaegbe. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ emwa ni rrie ẹrinmwi ẹre “arhiọkpaegbe nokaro” khian sẹ ọre obọ. (Fil 3:11, NW) A gha wẹẹ arhiọkpaegbe nokaro, ọni rhiema wẹẹ arhiọkpaegbe ọvbehe ye rrọọ. Arhiọkpaegbe nogieva na ẹre Job ghaa mwẹ vbe ekhọe. (Job 14:15) “Iran ni re  ọghe Kristi” a gha rre ẹrinmwi vbe ẹghẹ ne Kristi khian ya wabọ arriọba emwa nagbọn hia rua. Uhiẹn “oghian ne okiekie,” nọ re uwu gha khian na ho bẹkun. Emwa na khian huẹn kpaegbe gha rrie ẹrinmwi i khian ghi dọlegbe wu. Sokpan emwa ni khian yin agbọn na ghi vbo?—Tie 1 Kọrinti 15:24-26.

19. De emwi ne emwa ni khian yin agbọn na yaro yi?

¹⁹ De emwi ne emwa ni khian yin agbọn na yaro yi? Iran yaro ye emwi ne Pọl tae vbe ebe Iwinna 24:15, NW, nọ na wẹẹ: “Arhiọkpaegbe a gha rrọọ ne emwa ni ru emwi esi kevbe emwa ni ma ru emwi esi.” Ma rẹnrẹn wẹẹ emwa ni ma ru emwi esi i khian sẹtin la ẹrinmwi, rhunmwuda ọni, ma gha sẹtin kha wẹẹ, uhunmwu otagbọn na ẹre arhiọkpaegbe na, khian na sunu.

20. Vbua miẹn ruẹ vbe ako iruẹmwi na, nọ ya amuẹtinyan ọghuẹ wegbe?

²⁰ Vbene ẹmwata, “arhiọkpaegbe a gha rrọọ”! Ẹkpotọ gha kie ne emwa ni khian rhiọ kpaegbe vbe agbọn na, ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ ẹi mwẹ ọ ma sunu. Rhunmwuda ọni, si orhiọn koko, emwa ruẹ ni wulo gha rhiọ kpaegbe. Ọna gha sunu vbuwe “ukpo arriaisẹn” ọkpa ne Kristi kevbe emwa ni khian deba ẹre khian ya gha kha. (Arhie 20:6) Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, deghẹ u na wu vbene ọ te sẹ ẹghẹ nii, u gha rhiọ kpaegbe. Ọna i re ọtakua na tisẹ. (Rom 5:5) Ayayẹro na, gha ya ruẹ gha sọyẹnmwẹ vbe ugamwẹ e Jehova nia. Emwi wa ye bun ne ima gha miẹn ruẹ vbe ebe 1 Kọrinti 15. Ma gha ziro yan rẹn vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna.