ETẸN wa bun ni te kpa gha rrie otọ ẹvbo ọvbehe ya khuan igho, ni ghi werriegbe gha die ẹvbo iran. Rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne etẹn na mwẹ ne Jehova kevbe ogieva iran, iran kegha rrie ehe ne a na gualọ iyobọ ọghe etẹn ni kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba. (Mat 22:37-39) De emwi eso ne iran sẹrae? De ere ne iran miẹn? Emwi ẹwaẹn ọghe etẹn eso vbe Cameroon gha rhie ewanniẹn ye avbe inọta na.

Ukpo 1998 ẹre ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Onésime kpa vbe Cameroon. Ukpo 14 ẹre ọ gbe vbe otọ ẹvbo ọvbehe. Ọ ghi rre iko vbe ẹdẹ ọkpa, ọtẹn ọkpa nọ ghaa ya ọta guan na ru igiemwi ọkpa nọ dekaẹn iwinna ikporhu. Ọtẹn nii khare wẹẹ, “Gia kha wẹẹ ọse eva gbe ehẹn vbe ẹzẹ, ọkpa wa kakabọ miẹn ehẹn gbe, sokpan nọkẹre ma mobọ miẹn. De emwi ne nọkẹre nii khian ghi ru? Ọ ghi kpa gha rrie ehe ne nọkpa ye, nọ vbe ya gha gbe ehẹn vba.”

Ọtẹn Nokpia Onésime ghi họn igiemwi na, ọ na do gha roro ẹre wẹẹ, te ọ khẹke ne irẹn werriegbe gha rrie Cameroon, rhunmwuda, emwa wa kakabọ danmwehọ vba. Sokpan ọ na gha roro ẹre, deghẹ irẹn gha ye sẹtin dia e Cameroon ya, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ ọ kpẹẹ re ne irẹn ghi ya kpa. Rhunmwuda ọni, Ọtẹn Nokpia Onésime keghi mu okhian gha rrie Cameroon, ọ na ya gbe uki ehan vba, nọ mieke na rẹn deghẹ irẹn gha ye sẹtin dia evba ya. Ọ ghi rre 2012, ọ na si gha rrie Cameroon.

Onésime keghi kha wẹẹ: “Ọ ma gha khuẹrhẹ mẹ vbe I da sẹ evba, rhunmwuda, emwi ma mobọ wa deyọ vberriọ. Te ehe hia wa tọn vbe ẹvbo na. Aga na tota yi vbe Ọgua Arriọba vbe edian i yevbe ni rre Ọgua Arriọba vbe ehe ne I ka gha ye, rhunmwuda te aga ni rre odọ wa fu egbe rre. Sokpan I ghaa rre iko, I ghi hia ne I gbehọ kotọ danmwehọ, ẹghẹ nii, ẹi re iwinna aga ne I tota yi ẹre imẹ ghi ye.”

Ọ ghi rre 2013, Onésime keghi rhie ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Géraldine. Te Géraldine vbe si gha die Cameroon, iyeke vbe ọ ghi gbe ukpo ihinrin nẹ vbe France. De ere ne etẹn na miẹn, rhunmwuda ne iran na mu ugamwẹ e Jehova ye okaro vbe arrọọ ọghe iran? Onésime keghi kha wẹẹ: “Mẹ vbe ọvbokhan mwẹ keghi yo Owebe Ọghe Etẹn Ni Kporhu Iyẹn Nọ Maan Ọghe Arriọba, e Bẹtẹl ẹre ima ghi na ga nia. Uhiẹn, ọ mwẹ ukpo ọkpa, ne orhunmwu 20 dinmwiamẹ vbe iko ima. Vbene ẹmwata, ehe ne a na kakabọ miẹn ehẹn gbe, ẹre imẹ ghi wa ye nia.” (Mak 1:17, 18) Ọvbokhan rẹn keghi rhie tẹ wẹẹ: “Ẹi re avbiẹ afiangbe ne I ma te yaro yi, ẹre I he sọyẹnmwẹ ọnrẹn.”

E Cameroon ẹre Judith ke gha rrie United States. Sokpan, vbe ọ rre United States, ọ na gha hoo nọ rhiegbe ye iwinna ikporhu sayọ. Ọ khare wẹẹ, “Ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ya mu otuẹ gie ẹgbẹe mwẹ vbe Cameroon, ẹi re avbiẹ emwa ẹre I gu ruẹ e Baibol vbe I gha sẹ evba. I gha khian kpa, ọ ghi gha da mwẹ, vbene I khian ya sẹ iran rae hẹ.” Ọrheyerriọ, ọ na gha kọn e Judith aro, vbene ọ khian ya  werriegbe gha rrie Cameroon hẹ. Iwinna nọ na gha miẹn igho ọrhẹnrhẹn ẹre ọ ghaa ru vbe United States. Ọni ẹre ọ zẹe ighẹ ọ sẹtin gha gbaroghe erhae ne egbe ma rran vbe Cameroon. Sokpan, rhunmwuda ne Judith na mu ẹtin yan e Jehova, ọ na si gha rrie Cameroon. Irẹn khare wẹẹ, emwi bun ne irẹn te gha sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe ẹvbo ebo, ne irẹn i ghi miẹn nia. Ọ keghi na erhunmwu ne Jehova ru iyobọ ne irẹn. Ọ na vbe miẹn igiọdu vbe obọ ọgbaroghe ọghe otako ọkpa kevbe ọvbokhan rẹn.

E Judith ghi ya yerre vbene emwi ghaa ye hẹ vbe ọ da sẹ Cameroon, ọ na wẹẹ, “Vbe ọwara ukpo eha, I keghi ru iyobọ ne orhunmwu enẹ ya do dinmwiamẹ.” Vbene ẹghẹ ya khian, e Judith na khian arọndẹ ne kpataki. Nia, ọvbokhan ọgbaroghe ọghe otako ghi nọ. Eni ọdọ re ọre Sam-Castel. Osa khian ghi ya uki dọlọ asọn, e Judith vbe ẹgbẹe ọre na do miẹn owa isinmwiegbe ọkpa vbe ẹvbo ọvbehe ni ghi do gbaroghe erhae ọghọhẹ. Evba ẹre iran na ghi mwa erhae egbe, egbe na do rran rẹn.

Ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Victor nọ kpa gha rrie Canada. E university ẹre ọtẹn na te gha yo vbe Canada, sokpan vbe ọ ghi tie ako ọkpa vbe ebe Owa Ọkhẹ nọ guan kaẹn owebe nọ yo, ọ na ghi zẹ ọre vbe iro wẹẹ irẹn gha dobọ e university ne irẹn te yo yi. Ẹre ọ na ghi suẹn gha yo owebe ne a na ruẹ iwinna obọ. Ọ keghi kha wẹẹ, “Ọna ẹre ọ zẹe ighẹ I rherhe miẹn iwinna, ẹkpotọ na vbe kie mẹ ya suẹn iwinna arọndẹ, rhunmwuda ọ kpẹẹ re ne I ke hoo ne I gha re arọndẹ.” Vbene ẹghẹ ya khian, e Victor na rhie ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Caroline. Iran ghi ru orọnmwẹ nẹ, iran na mu okhian gha rrie Cameroon. Iran ghi sẹ evba, iran na ya mu otuẹ lẹga abotu, ẹre etẹn eso na tama iran, ne iran ya roro ẹre, deghẹ iran gha sẹtin do gha ga vbe Cameroon. E Victor keghi kha wẹẹ: “Emwi ne iran ta nii na wa mu ima ekhọe, rhunmwuda emwi rhọkpa ma gha rrọọ nọ khian da ima obọ yi. Ma na ghi kha wẹẹ ima gha rre.” Agharhemiẹn wẹẹ, te Caroline fẹko gha gaga egbe ẹre khian, rhunmwuda egbe ẹre ma mobọ deyọ vberriọ, iran na ye gha rrie Cameroon.

E Victor vbe ọvbokhan rẹn na ghi gha ru iwinna arọndẹ vbe Cameroon, ne iran mieke na ru iyobọ ne emwa ni hoo ne iran ruẹ e Baibol vbe evba. Vbe iran da sẹ Cameroon, iran ma gha winna, rhunmwuda iran ghaa mwẹ igho eso vbe aza ne iran ya gbakhua. Sokpan vbene ẹghẹ ya khian, iran na ya khuan igho vbe Canada vbe uki eso, iran ke werriegbe gha die Cameroon. De ere ne iran lae miẹn? Iran keghi yo Owebe Ọghe Etẹn Ni Kporhu Iyẹn Nọ Maan Ọghe Arriọba, iran na vbe ga zẹvbe arọndẹ ne kpataki. Nia, etẹn ni bọlọ owa ugamwẹ ẹre iran ghi khin. E Victor khare wẹẹ, “Ne ima na sẹ emwi eso ne ima te sọyẹnmwẹ ọnrẹn rae, keghi kie ẹkpotọ ne ima ya miẹn iyobọ e Jehova.”

Ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Alain, nọ ghaa rre university ọkpa vbe Germany. Vbe 2002, ọ na tie asobọrrie ọkpa nọ khare wẹẹ, Avbe Igbama—Vbe U Ra Ya Loo Arrọọ Ọghe Uwa Hẹ? Emwi nọ tiere keghi fi ẹre ekhọe werriẹ, ọ na ghi gha hoo nọ ru sayọ vbe ugamwẹ e Jehova. Vbe 2006, ọ na yo owebe na tie ẹre Ministerial Training School, ẹre otu na ghi gie ẹre gha rrie ẹvbo ẹre ighẹ Cameroon.

Iwinna nokaro ne Alain miẹn vbe ọ sẹ Cameroon, kegha rhie ẹghẹ nẹẹn ya gha ru iwinna arọndẹ, sokpan igho kherhe ẹre ọ ghaa miẹn vbọ. Vbe ọ ghi miẹn iwinna ne a na gha hae re igho nọ kpọlọ sẹ nọ ka gha miẹn, ọ ma ghi mobọ miẹn ẹghẹ ya gha yo ikporhu. Ọna kegha kpokpo ẹre vbe orhiọn. Vbe otu ghi wẹẹ nọ suẹn gha ga zẹvbe arọndẹ ne kpataki, ọ na wa miẹn ọnrẹn yi vbobọvbobọ. Asẹ nii ẹre nọ yan isiwinna ọghẹe ya tama rẹn wẹẹ irẹn gha rhie ba igho na hae re, sokpan Alain ma gi ọni fi ẹre ekhọe werriẹ. Vbene ẹghẹ ya khian, Alain keghi rhie ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Stéphanie; e France ẹre Stéphanie ghaa ye vbe ukpo nibun, ọ  ke gha die Cameroon. De isievẹn nọ werriẹ aro daa vbe ọ ghi sẹ Cameroon?

E Stéphanie khare wẹẹ: “Ọ mwẹ emwi eso nọ ma mobọ gua mwẹ egbe ro vbe Cameroon, nọ ghaa ya mwẹ khuọnmwi. Sokpan I ghaa khuọnmwi, I ghi vbe gbaroghe egbe mwẹ. Erriọ ẹre I ya fẹko gha gaga egbe khian.” Izinegbe ọghe etẹn na wa biẹ ọmọ esi. Alain khare wẹẹ: “Vbe ima ghi ya kporhu vbe igue ọkpa na tie ẹre Katé, ma na miẹn emwa nibun ni ghaa hoo ne iran ruẹ e Baibol. Te igue na wa khian fua ne orere ẹvbo. Rhunmwuda ọni, efoni ẹre ima ghi ya gha gu iran ruẹ e Baibol. Eva vbọ keghi dinmwiamẹ. Iyeke ọni, a na mu ẹbu ọkpa gbọọ vba.” E Stéphanie na rhie tẹ wẹẹ: “Ọyẹnmwẹ nọ sẹ ọmwa i gia gie deghẹ a na sẹtin ru iyobọ ne ọmwa ya do ga e Jehova. Ke ne ima ke ga vbe ẹvbo na, ẹi re avbiẹ emwa ẹre ima he ru iyobọ na ya do ga e Jehova.” Nia, ọgbaroghe ọghe otako ẹre Alain vbe ọvbokhan rẹn ghi khin.

Ẹghẹ ne Gisèle na gha yo owebe ọghe avbe ọbo ebo vbe Italy, ẹre ọ ya dinmwiamẹ. Ọdọ vbe amwẹ ọkpa ni re arọndẹ ẹre ọ gu ẹre ruẹ e Baibol. E Gisèle ghi bẹghe vbene iran ya ghọghọ hẹ, rhunmwuda ne iran ma na gha khu emwi ewe khian, ọ na gha hoo nọ ya egbe taa iran. Ọ khian ghi yo esuku fo, ọ na suẹn iwinna arọndẹ ọghe ẹghẹ hia.

E Gisèle na te gha hoo nọ werriegbe gha rrie Cameroon, nọ ya rhiegbe ye ugamwẹ e Jehova sayọ vba. Sokpan, ọ kegha si egbe. Vbọzẹe? Ọ khare wẹẹ, “I na gha roro ẹre wẹẹ, I gha kpa, I i khian ghi gha re ọmọ otọ ọghe Italy. I i khian ghi vbe sẹtin gha miẹn avbe ọse mwẹ kevbe ẹgbẹe mwẹ ni rre Italy vbene ọ khẹke.” Ọrheyerriọ, vbọ ghi rre May 2016, Gisèle na si gha rrie Cameroon. Vbene ẹghẹ ya khian, ọ na rọnmwẹ ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Léonce, iyeke ọni, abotu nọ rre Cameroon na gie iran gha rrie Ayos, nọ re ehe ne a na gualọ iyobọ ọghe emwa ni kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba.

De isievẹn ne iran werriẹ aro daa vbe iran sẹ Ayos? E Gisèle khare wẹẹ: “Ai mobọ miẹn ukpa vbe ẹvbo nii, rhunmwuda ọni, ẹghẹ hia ẹre efoni ima wa ya gha dọyọ. I na ghi ruẹ vbene a ya ya erhan le evbare hẹ. Ebiebi gha so nẹ, mẹ vbe ọdafẹn mwẹ ghi mu e wheelbarrow ladian, ma ghi vbe mu e torch, ma ghi gha rrie ẹzẹ ya sa amẹ, rhunmwuda, ẹvbo nibun i mobọ yo ẹzẹ vbe asọn.” Vbọ ru iyobọ ne iran ya sẹtin zin egbe? E Gisèle khare wẹẹ: “Orhiọn nọhuanrẹn wa ru iyobọ ne ima. Mẹ vbe ọdafẹn mwẹ wa vbe gha ru iyobọ ne egbe. Ẹgbẹe ima kevbe avbe ọse ima wa vbe gha rhie igiọdu ne ima, ugbẹnso iran ghi vbe ya igho ne ima.”

E Gisèle gbe I ma rẹn nọ na werriegbe gha die ẹvbo ẹre ra? Hiehie! Irẹn khare wẹẹ, “Ọ ma gha khuẹrhẹ vbe ẹghẹ okaro, ẹghẹ eso vbe gha rrọọ ne orhiọn ya gbe ye ima iwu. Sokpan vbene ẹghẹ ya khian, ma na do la avbe isievẹn nii gberra, ma na do bẹghe ẹre wẹẹ, evbọ khẹke ne ima ru, ẹre ima wa ru zẹẹ. Ma wa mu ẹtin yan e Jehova, te ima ghi vbe sikẹ ọre sayọ.” E Léonce vbe Gisèle keghi yo Owebe Ọghe Etẹn Ni Kporhu Iyẹn Nọ Maan Ọghe Arriọba, arọndẹ ne kpataki ọghe ovbi ẹghẹ kherhe ẹre iran ghi khin nia.

Avbe ọgbehẹn gha miẹn eke ne ehẹn ye, iran ghi ya gha gbe ehẹn vba, ọ gha khọnrẹn ne iran werriẹ aro daa isievẹn ughughan. Erriọ vbe ye, etẹn ni werriegbe gha rrie ẹvbo iran keghi hia ne iran ru iyobọ ne emwa ni hoo ne iran rẹn e Baibol sayọ, agharhemiẹn wẹẹ iran werriẹ aro daa isievẹn ughughan. Ẹi mwẹ e Jehova ma fiangbe etẹn na, ye odẹ ne iran ya rhiẹre ma wẹẹ iran hoẹmwẹ irẹn. (Neh 5:19; Hib 6:10) U ghaa rre otọ ẹvbo ọvbehe, a na do miẹn wẹẹ a wa gualọ iyobọ ọghe emwa ni kporhu iyẹn nọ maan vbe ẹvbo ne u ke rre, u gha yo ra? U gha yo, e Jehova gha fiangbuẹ ẹsẹsẹmwẹse.—Itan 10:22.