1-2. (a) Vbọzẹe na gha na kha wẹẹ Amagẹdọn gha biẹ ọmọ esi? (b) De avbe inọta ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

A GHA ya unu kaan Amagẹdọn, de emwi nọ la ruẹ ekhọe? Emwa nibun ghee ẹre zẹvbe okuo ne a na loo ugbe nọ wẹwẹ nọ dunmwu ehe hia rua. Sokpan emwi ne Baibol tae wa lughaẹn. E Baibol gie Amagẹdọn zẹvbe emwi nọ gha biẹ ọmọ esi, nọ khian ya ima gha sọyẹnmwẹ! (Arhie 1:3) Ẹi re te okuo Amagẹdọn khian guọghọ emwa nagbọn rua, sokpan te ọ khian miẹn iran fan! Odẹ vbo?

² E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, odẹ ne okuo Amagẹdọn khian ya miẹn emwa nagbọn fan ọre wẹẹ, ọ gha mu arriọba emwa nagbọn sẹ ufomwẹ. Ọ ghi guọghọ emwa dan hia, sokpan ọ ghi miẹn emwa esi fan. Ọ ghi vbe dọlọe yi ighẹ uhunmwu otagbọn na ne emwa dan te mu rhia. (Arhie 11:18) Ne ima mieke na rẹn otọ ena hia sayọ, gi ima ziro yan inọta enẹ na: Vbọ re Amagẹdọn? De emwi ni khian sunu vbe odaro a te miẹn wẹẹ Amagẹdọn suẹn rẹn? De emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na gha rre usun emwa ni khian miẹn fan vbe okuo Amagẹdọn? De vbene ima khian ya da imudiase ọghe ima yi hẹ, zẹvbe ne Amagẹdọn ya sikẹ otọ?

3. (a) Vba ya “Amagẹdọn” kha? (b) Zẹvbe nọ rre ebe Arhie Maan 16:14, 16, vbọzẹe na gha na sẹtin kha wẹẹ, Amagẹdọn keghi re emwi nọ mu ukhọmwẹ emwi?

³ Tie Arhie Maan 16:14, 16. Uhukpa ẹre a ya unu kaan “Amagẹdọn” vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn. Emwi na yae kha ighẹ ẹmwẹ Hibru na ke zedu ẹre ladian ọre “Oke Ọghe Mẹgido.” Ẹvbo nọ ghaa rre otọ Izrẹl nẹdẹ ẹre Mẹgido ghaa khin. (Jọs 17:11) Sokpan ẹvbo ọkpa i rrọọ na tie ẹre Amagẹdọn vbe uhunmwu otagbọn na. Ẹghẹ ne “avbe ọba ni rre otagbọn” khian ya si uhunmwu koko, ne iran mieke na werriẹ aro nọ khọọ daa emwa ọghe Jehova ọre Amagẹdọn. (Arhie 16:14) Vbọrhirhighayehẹ, vbe ako iruẹmwi na,  a gha vbe loo Amagẹdọn ginna okuo nọ khian mu sa, iyeke vbe avbe ọba ọghe agbọn na, gha ghi si uhunmwu koko ne iran werriẹ aro nọ khọọ daa emwa ọghe Jehova. De vbene ima ya rẹn wẹẹ emwi nọ mu ukhọmwẹ emwi ẹre Amagẹdọn khin? Vbe okaro, oke ọkpa i rrọọ na tie ẹre oke Mẹgido. Nogieva, otọ ọghe Mẹgido ma kpọlọ sẹ nọ gha gua “avbe ọba ni rre otọ agbọn” hia, ivbiyokuo ọghe iran kevbe emadogua ne iran ya khọn okuo. Nogieha, ẹghẹ ne “avbe ọba” ni rre otagbọn na gha ya werriẹ aro nọ khọọ daa emwa ọghe Osanobua ni rre ehe hia vbe uhunmwu otagbọn na, ẹre okuo Amagẹdọn khian ya suẹn. Ma gha ziro yan ọna sayọ vbe ako iruẹmwi na.

4. Vbọzẹe ne Jehova na loo e Mẹgido vbe ọ guan kaan okuo ọghẹe nọkhua?

⁴ Vbọzẹe ne Jehova na loo e Mẹgido vbe ọ guan kaan okuo ọghẹe nọkhua? Ẹi re avbiẹ okuo ẹre emwa khọn rẹn vbe Mẹgido kevbe iya ọghe Jezrẹl nọ sikẹ ọre. Ọ ghaa mwẹ ẹghẹ eso ne Jehova ya tobọre gbinna ne emwa rẹn vbe evba. Vbe igiemwi, Osanobua keghi ru iyobọ ne Barak ne ọbuohiẹn, ne ọ ya khọnmiotọ yan e Sisera kevbe ivbiyokuo ẹre “vbe ọkpẹn ẹzẹ Mẹgido.” E Barak kevbe akhasẹ e Dẹbora keghi so ihuan ya kpọnmwẹ e Jehova ye akhọnmiotọ na. Vbe nene ihuan, iran na kha wẹẹ: “Avbe orhọnmwẹ kegha gbinna ke odukhunmwu rre . . . Iran gu e Sisera gbinna. Orogho e Kisiọn kpolo iran gha rrie.”—Giọg 5:19-21.

5. De alughaẹn nọ rre okuo ne Barak khọn rẹn kevbe okuo Amagẹdọn?

⁵ E Barak vbe Dẹbora khian ghi mu ihuan ọghe iran sẹ ufomwẹ, iran na kha wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa, te eghian ruẹn hia gha wulo, sokpan . . . avbe ọse ruẹ gha wan uwanmwẹ [zẹvbe] owẹn owiẹ.” (Giọg 5:31) Erriọ eghian Osanobua khian vbe ya wulo vbe okuo Amagẹdọn, sokpan emwa ni hoẹmwẹ Osanobua gha miẹn fan. Vbọrhirhighayehẹ, alughaẹn rre okuo ne Barak khọn rẹn kevbe okuo Amagẹdọn. Emwa ọghe Osanobua i khian gbinna ne egbe iran vbe okuo Amagẹdọn. Iran i khian vbe da emwi igbinna yi hiehie! Te iran khian “hẹko mu ẹtin yan” e Jehova kevbe ivbiyokuo ọghẹe ni rre ẹrinmwi.—Aiz 30:15; Arhie 19:11-15.

6. De emwi ne ima yayi wẹẹ Osanobua khian loo ya fuẹn eghian ọghẹe vbe okuo Amagẹdọn?

⁶ De emwi ne Osanobua khian loo ya fuẹn eghian ọghẹe vbe okuo Amagẹdọn? Ọ sẹtin loo emwi ughughan. Vbe igiemwi, ọ sẹtin loo ugbohiotọ, okuta avannukhunmwu kevbe ayan. (Job 38:22, 23; Ẹzik 38:19-22) Ọ sẹtin vbe ru ẹre ne eghian ọghẹe gha gbele egbe iran. (2 Krọ 20:17, 22, 23) Ọ sẹtin vbe loo avbe odibo ọghẹe ya gbele emwa dan rua. (Aiz 37:36) Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, ma rẹnrẹn wẹẹ Osanobua ẹre ọ khian khọnmiotọ. Ọkpa nọ khian kẹ vbe eghian ọghẹe i rrọọ. Emwa esi hia gha miẹn fan.—Itan 3:25, 26.

7-8. (a) Zẹvbe nọ rre ebe 1 Tẹsalonaika 5:1-6, NW, de ẹmwẹ ne a ma he họn egbe ọre ẹdẹ ne emwa ni khaevbisẹ vbe agbọn na khian ya wewe? (b) Vbọzẹe ne ayawewe ọghe ohoghe na khian na zẹ ẹbe?

⁷ Ma gha ka họn ayawewe ọghe “ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ” a te miẹn wẹẹ “ẹdẹ ọghe Jehova” suẹn rẹn. (Tie 1 Tẹsalonaika 5:1-6, NW.) “Ẹdẹ ọghe Jehova” na guan kaẹn vbe ebe 1 Tẹsalonaika 5:2, NW ọre orueghe “nọkhua.” (Arhie 7:14) De vbene ima khian ya rẹn hẹ, vbe orueghe nọkhua gha khian suẹn? E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ma gha họn ayawewe ne a ma he họn egbe ọre ẹdẹ. Ma gha ghi họn ayawewe na, ma ghi wa rẹn wẹẹ orueghe nọkhua suẹn rẹn.

⁸ Ayawewe nii ọre ayawewe ọghe “ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ” ne Baibol tae yotọ. Vbọ khian ya emwa ni khaevbisẹ vbe agbọn na, gha ya ẹmwẹ na wewe? Ma ma wa rẹn! Avbe ọkaolotu ugamwẹ ohoghe gha vbe deba iran vbe ayawewe na ra? Ughaghe. Vbọrhirhighayehẹ, obọ avbe ugbogiorinmwi ẹre ayawewe ọghe ohoghe na khian ke rre. Ayawewe ọghe ohoghe na gha wa zẹ ẹbe rhunmwuda, ẹghẹ ne emwa khian ya gha roro ẹre wẹẹ, iran mwẹ agbẹkunsotọ nẹ, ẹre  orueghe nọ ghi wegbe sẹ ke na ya bu agbọn tua agbọn gha dee, khian ya suẹn. Vbene ẹmwata, te ọfuan khian wa rruan iran “vbe udemwurri, . . . te ọ ra ye vbe obalọ okhuo ne emwi ubiẹmwẹ ru.” Vbọ khian sunu daa eguọmwadia e Jehova? Ọ sẹtin kpa iran odin wẹẹ orueghe nọkhua suẹn nẹ, sokpan ẹi khian do iran mu rhunmwuda ne iran na muegbe khẹ ọre.

9. Uhukpa ẹre Osanobua khian ya guọghọ agbọn Esu rua ra? Rhan otọ re.

⁹ E Jehova i khian wa wabọ agbọn ọghe Setan rua vbe uhukpa vbene ọ ru ẹre vbe ẹghẹ Noa. E Babilọn Nọkhua nọ mudia ye ihe ugamwẹ ohoghe hia ẹre Jehova khian ka guọghọ. Iyeke ọni, ọ ghi guọghọ abọ nikẹre ọghe agbọn Esu vbe okuo Amagẹdọn, ọni ọre otu azẹ, otu ọghe okpe ẹki okpe ere kevbe otu ni siẹnro okuo na khọn vbe agbọn na. Gia ziro yan vbene ọna khian ya sunu hẹ.

10. Zẹvbe nọ rre ebe Arhie Maan 17:1, 6, kevbe 18:24, vbọzẹe ne Jehova khian na guọghọ e Babilọn Nọkhua rua?

¹⁰ Ohiẹn na khian bu gbe igbiragia ne oghogho. (Tie Arhie Maan 17:1, 6; 18:24.) Odẹ ughughan ẹre Babilọn Nọkhua he ya sọrho ye eni Osanobua. Ohoghe nọ he maa emwa re vbekpa Osanobua i re avbiẹ. Uyinmwẹ igbiragia ẹre Babilọn Nọkhua yin, rhunmwuda ẹi ya ẹkoata lele Osanobua; odẹ nọ ya ru ọna, ọre nọ na ye arriọba emwa nagbọn ike. Ọ keghi yẹnyẹn emwa ni rre ototọ re muotọ, ọ ghi vbe gha rri iran igho. Ẹi re avbiẹ emwa ẹre ọ he la obọ re rrie, ya sẹ egbe eguọmwadia Osanobua. (Arhie 19:2) De vbene Jehova khian ya guọghọ e Babilọn Nọkhua hẹ?

11. De emwi ne “aranmwẹ oha nọ baa ọkpa” mudia yi ihe ẹre? De vbene Osanobua khian ya loo ẹre ya guọghọ e Babilọn Nọkhua hẹ?

¹¹ “Igho igbe” ọghe “aranmwẹ oha nọ baa ọkpa” ẹre Jehova khian loo ya guọghọ e Babilọn Nọkhua rua. Aranmwẹ oha nii keghi mudia ye ihe United Nations. Igho igbe nọ rrọọ mudia ye ihe avbe arriọba ni ye United Nations ike. Ọ gha sẹ ẹghẹ ne Osanobua mwamwaẹn, avbe arriọba na ghi werriẹ aro nọ khọọ dae Babilọn Nọkhua. “Iran gha viọ emwi nọ mwẹ hia kpa, iran ghi sẹ ọre rae ye irhunmwirhun,” emwa hia ghi do rẹn vbene ekhọe re wegbe hẹ. (Arhie 17:3, 16) Uhukpa ẹre ọ khian ya guọghua, ọ ghi yevbe na miẹn  wẹẹ ẹdẹ ọkpa kẹkan ẹre ọ ya sunu. Emwa ni yẹrike gha bẹghe vbene ọ ya guọghua hẹ, ọ ghi yan iran unu rua, rhunmwuda te irẹn te wa ya obọ sudu kha wẹẹ: ‘I tota vbe emwa, zẹvbe ọba ne okhuo, I i re okhuo ne ẹi mwẹ ọdọ, I i ra rẹn irhia ẹko ẹdẹ.’—Arhie 18:7, 8.

12. De emwi ne Jehova i khian kue ne agbẹnvbo ru, kevbe wẹẹ, vbọsiẹ nẹi khian na kue?

¹² Osanobua i khian kue ne agbẹnvbo wabọ emwa rẹn rua. Emwa ni ya eni ẹnrẹn waẹngbe ẹre iran khin, iran wa vbe gbaengbe ne Babilọn Nọkhua zẹvbe ne Osanobua wẹẹ ne iran ru ẹre. (Iwinna 15:16, 17; Arhie 18:4) Iran vbe ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya gbaengbe ne Babilọn Nọkhua. Rhunmwuda ọni, e Jehova i khian kue ne iran “gu ẹre ghae vbe oya ne a ra rri ọre re.” Ọrheyerriọ, iran gha werriẹ aro daa edanmwẹ nọ wegbe.

13. (a) Gha re Gọg? (b) Zẹvbe nọ rre ebe Ẹzikiẹl 38:2, 8, 9, vbọ khian ya e Gọg werriẹ aro nọ khọọ daa emwa ọghe Osanobua?

¹³ Ẹghẹ ne Gọg khian ya werriẹ aro nọ khọọ daa ima. (Tie Ẹzikiẹl 38:2, 8, 9.) A gha ghi guọghọ ugamwẹ ohoghe hia nẹ, emwa ọghe Osanobua ghi yevbe erhan ọkpa nọ kẹre vbe ẹgbo, nọ miẹn uhunmwu vbe okpẹhoho nọ lae. Ma wa rẹn wẹẹ, ohu nọ khian gha mu e Setan vbe ẹghẹ nii i re ne kherhe. Ọ gha loo avbe ugbogiorinmwi ọghẹe ya ta ohoghe eso, ohoghe nii ẹre ọ khian ghi ya agbẹnvbo ughughan si uhunmwu koko, iran ghi si uma ne iran ya werriẹ aro nọ khọọ daa eguọmwadia e Jehova. (Arhie 16:13, 14) Okulugbe ọghe agbẹnvbo na, ẹre a tie ẹre ‘Gọg ọghe otọ e Magọg.’ Avbe agbẹnvbo na gha ghi werriẹ aro nọ khọọ daa ima, okuo Amagẹdọn ghi suẹn.—Arhie 16:16.

14. De emwi nọ khian ghi vẹ ne Gọg rẹn?

¹⁴ “Ẹtin ọmwa nagbọn” ẹre Gọg khian hẹnhẹn egbe yan, ọni ọre ivbiyokuo ọghẹe. (2 Krọ 32:8) Sokpan, Osanobua ne Jehova ẹre ima khian mu ẹtin yan; ma gha ru vberriọ, emwa sẹtin gha ghee ẹre wẹẹ ima ma rẹn emwi ne ima ru. Vbọzẹe? Rhunmwuda avbe osa ne Babilọn Nọkhua yegbe kọ ma sẹtin miẹn ọnrẹn fan vbe obọ “aranmwẹ oha nii” kevbe “igho igbe” ọghẹe! (Arhie 17:16) Rhunmwuda ọni, e Gọg ghi gha roro ẹre wẹẹ, irẹn gha sẹtin wabọ emwa ọghe Osanobua rua. Te  Gọg khian werriẹ aro nọ khọọ daa emwa ọghe Osanobua, ‘vbe na ghee okuku nọ gue otọ hia.’ (Ẹzik 38:16) Sokpan ẹghẹ nii ẹre Gọg khian ya rẹn wẹẹ, ọghe irẹn fo nẹ. Vbene ọ ghaa ye ne Fero vbe Okun Nọ Baa, ọ ghi do vẹ ne Gọg rẹn wẹẹ, e Jehova ẹre irẹn gu khọn.—Ẹks 14:1-4; Ẹzik 38:3, 4, 18, 21-23.

15. De emwi ne Jesu khian ru vbe okuo Amagẹdọn?

¹⁵ E Kristi kevbe ivbiyokuo ọghẹe ni rre ẹrinmwi gha gbinna ne emwa Osanobua, iran ghi guọghọ e Gọg kevbe ivbiyokuo ẹre rua. (Arhie 19:11, 14, 15) Sokpan vbọ khian ghi sunu daa ọkaẹrhia nii ighẹ Setan, nọ ta ohoghe nọ ghi ya emwa agbẹnvbo suẹn gha gu emwa Osanobua khọn? Jesu gha mu irẹn vbe avbe ugbogiorinmwi ọghẹe fi uvun nẹi mwẹ otọ, ọ ghi khui iran ye evba, vbe ọwara ukpo arriaisẹn ọkpa.—Arhie 20:1-3.

16. (a) De vbene ima khian ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ ima “rẹn Osanobua”? (b) Vbọ khian sunu daa emwa ni rẹn e Jehova vbe okuo Amagẹdọn?

¹⁶ Ọre te ima da dinmwiamẹ, ra ọ kpẹẹ re ne ima ghi ya dinmwiamẹ, te ọ khẹke ne ima “rẹn Osanobua,” ma ghi vbe “ru vbene iyẹn nọ maan vbekpa Nọyaẹnmwa Jesu khare;” ọna ẹre ọ khian ya ima miẹn fan vbe okuo Amagẹdọn. (2 Tẹs 1:7-9) Ma gha rẹn emwi nọ yẹẹ Osanobua kevbe emwi nẹi yẹẹ ọre, ma na vbe rẹn avbe ilele ọghẹe, ọni rhiema wẹẹ ima “rẹn Osanobua.” Odẹ ọvbehe ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima rẹn Osanobua ọre deghẹ ima na hoẹmwẹ ọnrẹn, deghẹ ima na gha họn ẹmwẹ nẹẹn, kevbe deghẹ ima na gha ya ekhọe hia gae. (1 Jọn 2:3-5; 5:3) Ma ghaa rhiẹre ma wẹẹ ima rẹn Osanobua, irẹn ghi vbe do “rẹn ima,” ọna ẹre ọ khian ya ima miẹn fan vbe okuo Amagẹdọn! (1 Kọr 8:3) Vbọzẹe? Rhunmwuda, Osanobua gha rẹn ima, ọni rhiema wẹẹ ima mwẹ akueyi ọghẹe.

17. Vba yae kha deghẹ a na wẹẹ, na gha “ru vbene iyẹn nọ maan vbekpa Nọyaẹnmwa Jesu khare”?

¹⁷ “Iyẹn nọ maan vbekpa Nọyaẹnmwa Jesu” keghi re ẹmwata ni rre uwu e Baibol ne Jesu maa ima re. Ma ghaa ya ẹmwata na ru emwi vbe arrọọ ọghe ima, ọni rhiema wẹẹ, ma họn ẹmwẹ ne Jesu. Ọmwa nọ họn ẹmwẹ ne Jesu keghi mu iwinna Arriọba Osanobua ye okaro vbe arrọọ ọghẹe, ilele ọghe Osanobua ẹre ọ ya ru emwi, ọ ghi vbe  gha tama emwa ọvbehe vbekpae Arriọba Osanobua. (Mat 6:33; 24:14) Vbe deba ọni, ọ ghi gha ku obọ gbe ba etẹn Kristi na hannọ zẹ, zẹvbe ne iran ya ru iwinna ne kpataki ne Jesu waa iran re.—Mat 25:31-40.

18. De odẹ ne etiẹn Kristi na hannọ zẹ khian ya san eguọmwadia Osanobua nikẹre ẹse?

¹⁸ Eguọmwadia Osanobua ni re “ohuan ọvbehe” gha rherhe miẹn isaẹnse vbe obọ eguọmwadia Osanobua na hannọ zẹ, rhunmwuda iyobọ ne iran ru ne iran vbe ẹghẹ ne iran ya gha rre uhunmwu otagbọn na. (Jọn 10:16) Odẹ vbo? A te miẹn wẹẹ okuo Amagẹdọn suẹn rẹn, ni dekẹ vbe orhunmwu 144,000 vbe agbọn na, ghi kpa gha rrie ẹrinmwi zẹvbe emọ orhiọn nẹi sẹtin wu. Iran gha deba avbe odibosa ni rre ẹrinmwi guọghọ e Gọg, iran ghi miẹn oghẹn ne gbii fan. (Arhie 2:26, 27; 7:9, 10) Vbene ẹmwata, oghẹn ne gbii na, gha wa ghọghọ wẹẹ, iran ru iyobọ ne etẹn na hannọ zẹ vbe ẹghẹ ne iran ya gha rre agbọn na!

19-20. Agharhemiẹn wẹẹ ima werriẹ aro daa ọlọghọmwa, de vbene ima khian ya sẹtin da imudiase ọghe ima yi hẹ, zẹvbe ne Amagẹdọn ya sikẹ otọ?

¹⁹ Eguọmwadia e Jehova nibun keghi werriẹ aro daa ọlọghọmwa ughughan, vbe ẹghẹ okiekie ẹdẹ ne ima ye na. Ọrheyerriọ, ma gha sẹtin ye gha sọyẹnmwẹ. (Jems 1:2-4) Emwi ọkpa nọ gha ru iyobọ ne ima, ọre ne ima gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia. (Luk 21:36) Ọ ma wa fo ye evba, ọ khẹke ne ima gha tie Evbagbẹn Nọhuanrẹn vbe ẹdẹgbegbe, ma ghi vbe gha ru erria yan emwi ni rre uwu ẹre, ya sẹ egbe ẹmwẹ akhasẹ ne Baibol tae vbekpa ẹghẹ ne ima ye na. (Psm 77:12) Ma ghaa ru ena hia, ma na vbe gha mwẹ obọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ayayẹro ọghomwa kevbe amuẹtinyan ne ima mwẹ ghi gha wegbe sayọ!

²⁰ Muẹn roro vbene u khian gha sọyẹnmwẹ hẹ, vbe Babilọn Nọkhua gha ghi gbẹro nẹ, kevbe vbe okuo Amagẹdọn gha fo nẹ! Sẹ ehia, ma i khian sẹtin ghọghọ vbe ima gha bẹghe ẹre wẹẹ, a kpe eni Osanobua huan nẹ, kevbe wẹẹ te emwa hia ghi ya ọghọ ne Osanobua zẹvbe Osa nọ mwẹ ọdakha yan emwi hia! (Ẹzik 38:23) Ena hia ẹre ọ si ẹre ne emwa ni rẹn Osanobua, ni họn ẹmwẹ ne Ovbi ẹre kevbe ni zin egbe sẹ ufomwẹ na khẹ ne okuo Amagẹdọn rre! Vbene ẹmwata, Amagẹdọn gha wa biẹ ọmọ esi.—Mat 24:13.