1. De aro ne Jehova ya ghee eguọmwadia ẹre?

 E JEHOVA ghaa ghee eguọmwadia ẹre ni rre uhunmwu otagbọn, de emwi nọ bẹghe? Ọ rẹn emwi nọ ya ima ghọghọ, ọ vbe rẹn emwi nọ ya ima khiẹ. (Psm 37:18) Ọ wa ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn vbe ọ gha bẹghe ẹre wẹẹ, ma ye ya ekhọe hia rhiegba ye ugamwẹ ọnrẹn, ọ gha khọnrẹn we ima khiẹ! Yevbesọni, ọ hoo nọ ru iyobọ ne ima, ọ vbe hoo nọ fu ima ẹko rre.

2. De emwi ne Jehova ru ne emwa ne iro han rẹn, vbọ khẹke ne ima ru ne Jehova mieke na ru iyobọ ne ima?

² Ebe Psalm 147:3 gi ima rẹn wẹẹ, e Jehova ‘gbalọ ẹwẹn ọghe’ emwa ne ekhọe ẹre rhiae. Ako na gie Jehova zẹvbe ọmwa nọ gbaroghe emwa ne iro han rẹn. De emwi ne ima gha ru ne Jehova mieke na ru iyobọ ne ima? Gia ru igiemwi yọ. Ọbo ebo nọ gele guẹ iwinna gha sẹtin ru iyobọ ne ọmwa nọ miẹn ikuanegbe ne egbe mieke ne rran rẹn. Sokpan, ne ọmwa na mieke na miẹn ere vbe iyobọ ne ọbo ebo nii khian ru nẹẹn, te ọ khẹke nọ ru emwi hia ne ọbo ebo nii tama rẹn. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn ẹmwẹ igiọdu ne Jehova rhie ne emwa ni khiẹ kevbe vbene ima khian ya gha ya ẹmwẹ igiọdu na ru emwi vbe ẹdagbọn ima.

E JEHOVA GI IMA RẸN WE ARO NỌ GHAAN ẸRE IRẸN YA GHEE IMA

3. Vbọzẹ ne emwa eso na roro ẹre wẹẹ, iran i mwẹ esa ne iran ye?

³ Agbọn ne ahoẹmwọmwa i ye ẹre ima sẹ fi, rhunmwuda ọni, te emwa nibun ghi roro ẹre wẹẹ, iran i mwẹ esa ne iran ye. Ọtẹn  nokhuo ọkpa na tie ẹre Helen a khare wẹẹ: “Ẹgbẹe ne emwa ma na hoẹmwẹ egbe ẹre a na koko mwẹ waan. Ọmwa nọ wa khọọ ẹre erha mwẹ wa gha khin, ẹghẹ hia ẹre ọ vbe ya gha tama ima wẹẹ, ma i mwẹ evbọ gia ya ru.” Vbe na ghee Helen, a sẹtin miẹn wẹẹ, emwa ma ya obọ esi mu ruẹ, iran wa vbe zaan ruẹ vbe ẹghẹ hia, ra iran ru emwi nọ ya ruẹ roro ẹre wẹẹ, u i mwẹ esa ne u ye. Ọ ghaa yerriọ, ọ sẹtin gha lọghọ ne u sẹtin yayi wẹẹ, emwa gele hoẹmwẹ ruẹ.

4. De emwi ne Jehova we irẹn khian ru ne ima zẹvbe nọ rre ebe Psalm 34:18?

⁴ Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwa i ya obọ esi mu ruẹ, ọ khẹke ne u gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ruẹ kevbe wẹẹ, ọ ya aro nọ ghaan ghee ruẹ. Ọ “sikẹ iran, ne agbọn zẹ ọre ẹtin.” (Tie Psalm 34:18.) Adeghẹ ‘ẹtin na fo’ ruẹ, ghẹ mianmian wẹẹ, e Jehova bẹghe emwi esi vbe ekhọe ruẹ, ẹre ọ si ẹre nọ na si ruẹ kẹ egbe. (Jọn 6:44) Ọ wa mu egbe nọ ya ru iyobọ nuẹn vbe ẹghẹ hia rhunmwuda, ẹ i ya ruẹ ku.

5. Vbe ima miẹn ruẹ vbe obọ ne Jesu ya mu emwa ne emwa ọvbehe ya aro tila rua?

⁵ Ma gha sẹtin rẹn aro ne Jehova ya ghee ima deghẹ ima na zẹ iro yan igiemwi ọghe Jesu. Vbe Jesu rre uhunmwu otagbọn na, te ọ wa gha ya obọ esi mu emwa ne emwa ọvbehe ya aro tila rua, erriọ ẹre ọ vbe ya hoẹmwẹ iran. (Mat 9:​9-12) Vbe ẹghẹ ne okhuo ọkpa nọ ya aro yọ wẹẹ, egbe gha rran irẹn vbe emianmwẹ nọ wegbe ne irẹn khuọnmwi ya ya obọ kaẹn ẹwu ne Jesu yọ ke odukhunmwu. E Jesu ma gu ẹre gui, sokpan ọ keghi fu ẹre ẹko rre, ọ na vbe tian rẹn ye amuẹtinyan nọ mwẹ. (Mak 5:​25-34) Odẹ ne Jehova wa ya yin ẹre Jesu wa ya yin zẹẹ. (Jọn 14:9) Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne u gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova ya aro nọ ghaan ghee ruẹ, ọ vbe bẹghe uyinmwẹ esi kevbe amuẹtinyan ne u mwẹ, ọ wa vbe bẹghe vbene u ya rhie ẹre ma wẹẹ, u hoẹmwẹ irẹn.

6. De emwi nọ khẹke ne u ru adeghẹ u na gha roro ẹre wẹẹ, u i mwẹ esa ne u ye?

 ⁶ Vbọ khẹke ne u ru adeghẹ u na gha roro ẹre vbe ẹghẹ hia wẹẹ, u i mwẹ esa ne u ye? Gha tie avbe ako ọghe Baibol nọ gha ru iyobọ nuẹn ya rẹn wẹẹ, e Jehova i ya ẹmwẹ ruẹ ku, u ghi vbe gha mu avbe ako na roro. b (Psm 94:19) Adeghẹ u ma sẹtin ru emwi ne u te hoo ne u ru, ra egbe wọọ ruẹ rhunmwuda wẹẹ emwi ne u ru ma sẹ vbe ọghe emwa ọvbehe, ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, u i mwẹ esa ne u ye. E Jehova i khian we ne u ru emwi ne u i sẹtin ru. (Psm 103:​13, 14) Adeghẹ ọmwa na mu ruẹ yagha ra ọmwa na ta emwi nọ da ruẹ sẹ ugboloko vbe ẹghẹ nọ gberra, ghẹ roro ẹre gbe, ẹ i re ẹmwẹ ruẹ! Ghẹ mianmian wẹẹ, e Jehova gha bu ohiẹn emwa ni ya obọ dan mu emwa ọvbehe, sokpan, ọ gha ru iyobọ ne emwa na ya obọ dan mu. (1 Pit 3:12) E Sandra na mu yagha vbe ọ ye kherhe khare wẹẹ, “Ẹghẹ hia ẹre I ya rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ mẹ, ne I sẹtin gha ghee egbe mwẹ vbene irẹn vbe ya ghee mwẹ.”

7. Vbe ima khian ya sẹtin loo emwi ne ima he miẹn vbe agbọn vbe ugamwẹ e Jehova?

⁷ Ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova i khian sẹtin loo ruẹ ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe. Uyi nọkhua ẹre Jehova mu yọ ruẹ egbe, ne u na deba ẹre winna vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. (1 Kọr 3:9) Ẹ i mwẹ emwi ne u he miẹn vbe agbọn ma ya ruẹ gha mwẹ ẹnina daa emwa ọvbehe, ọ gha vbe ya ruẹ rẹn vbene emwi gele ye emwa hẹ. U gha wa sẹtin ru iyobọ ne emwa ọvbehe. Helen na ka guan kaẹn sin wa miẹn iyobọ vbe obọ emwa ọvbehe, uhiẹn, te irẹn ghi vbe ru iyobọ ne emwa ọvbehe nian. Ọ khare wẹẹ: “I te ghee egbe mwẹ wẹẹ, ‘I i mwẹ esa ne I ye.’ Sokpan e Jehova keghi ya mwẹ rẹn wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ mwẹ, ọ vbe ya mwẹ ru iyobọ ne emwa ọvbehe.” Helen wa sọyẹnmwẹ iwinna arọndẹ ọghe ẹghẹ hia nọ ru nian.

E JEHOVA HOO NE IMA MIẸN AYABỌ ỌGHE IRẸN YI

8. De emwi ne Jehova tama ima vbe ebe Aizaia 1:18?

⁸ Ekhọe eguọmwadia e Jehova nibun wa ye bu abe gbe iran, rhunmwuda orukhọ ne iran ru vbene iran te dinmwiamẹ ra vbe iran ghi dinmwiamẹ nẹ. Sokpan, ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, rhunmwuda ne Jehova na hoẹmwẹ ima, ẹre ọ si ẹre nọ na gie Ovbi ẹre rre nọ do wu ye orukhọ ọghe ima. E Jehova hoo ne ima miẹn ẹse na yi. E Jehova gi ima rẹn wẹẹ, ma gha gu irẹn “ru adọlọ” c nẹ, irẹn i khian ghi ka orukhọ ọghe ima ye ima urhu. (Tie Aizaia 1:18.) Ne Jehova khian na mianmian orukhọ ne ima ru vbe ẹghẹ nọ gberra rhie ẹre ma wẹẹ, ọ hoẹmwẹ ima! Vbe deba ọni, ẹ i mianmian emwi esi hia ne ima he ru.​—Psm 103:​9, 12; Hib 6:10.

9. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima rhie aro tua emwi ne ima sẹtin ru nian kevbe emwi ne ima gha sẹtin ru vbe odaro, ne ima gha te ya gha mu emwi nọ sunu vbe ẹghẹ nọ gberra roro?

⁹ Deghẹ ekhọe ruẹ na ye gha bu abe gbuẹ rhunmwuda emwi ne u ru vbe ẹghẹ nọ gberra, hia ne u rhie aro tua emwi ne u ru nian kevbe emwi ne u gha sẹtin ru vbe odaro. Gia guan kaẹn igiemwi ọghe ukọ ighẹ e Pọl. Ọ wa kakabọ da ẹre we irẹn ka gha zẹ Ivbi Otu e Kristi kpokpo, sokpan ọ rẹn wẹẹ, e Jehova yabọ irẹn nẹ. (1 Tim 1:​12-15) Ekhọe Pọl ye gha bu abe gbe ẹre rhunmwuda orukhọ nọ ka ru ra? Hiehie. Ọ ma vbe gha muẹn roro avbe emwi nọ ru nọ mieke na do gha re Farisi na rhie ọghọ na. (Fil 3:​4-8, 13-15) Nọghayayerriọ, e Pọl keghi rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, ọ na vbe rhie aro tua emwi nọ gha sẹtin ru vbe odaro. Emwi nọ sunu, sunu nẹ, ma i khian sẹtin fi ẹre werriẹ, zẹvbe nọ ghaa ye ne Pọl. Sokpan, vbe ẹghẹ na nian, u gha sẹtin gha  ru emwi nọ rhie uyi gie Jehova kevbe nọ yẹẹ ọre, u ghi vbe sẹtin ya aro ye emwi nọ khian ru ne ima vbe odaro.

10. De emwi ne ima gha sẹtin ru adeghẹ ima ru emwi nọ si obalọ ye ọmwa egbe vbe ẹghẹ nọ gberra?

¹⁰ Emwi ne u ru emwa re vbe ẹghẹ nọ gberra sẹtin gha kpokpo ruẹ vbe orhiọn. De emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn? Hia ne u ru emwi ke emwi ne u gha sẹtin ru ne u mieke na ru adọlọ, u ghi vbe ya ekhọe hia rinmwian enene ọmwa. (2 Kọr 7:11) Mu ẹmwẹ ọmwa ne u si obalọ ye ọre egbe ye erhunmwu. E Jehova gha sẹtin ru iyobọ ne uwẹ vbe ọmwa ne u ru khọọ ne uwa mieke na sẹtin zin egbe kevbe ne orhiọn uwa vbe sotọ.

11. Vbe ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Jona ne akhasẹ? (Vbe ya ghee efoto .)

¹¹ Ya abakuru ne u ru wan ne egbe, u ghi vbe kie ẹkpotọ yọ ne Jehova loo ruẹ vbe nọ gualọe yi vbe ugamwẹ ọghẹe. Gia guan kaẹn igiemwi ọghe Jona ne akhasẹ. Nọ gha te ya gha rrie Nenivẹ, ne Osanobua gie ẹre, ọ na lẹẹ gha rrie ẹvbo ọvbehe. E Jehova gbe Jona hin ọkhọ rre, e Jona na vbe ya abakuru ọghẹe wan ne egbe. (Jona 1:​1-4, 15-17; 2:​7-10) E Jehova ma gi egbe Jona wọọ irẹn. Osanobua keghi werriegbe gie ẹre gha rrie Nenivẹ, e Jona na gele gha khian. Ọ ma gi abakuru nọ ru vbe ẹghẹ nọ gberra mu idobo yọ nẹ ghẹ ru iwinna ne Jehova gie ẹre.​—Jona 3:​1-3.

E JEHOVA YA ORHIỌN NỌHUANRẸN ỌGHẸE FU IMA ẸKO RRE

12. De vbene Jehova ya rhie ọfunmwegbe ne ima vbe emwi nọ wegbe gha sunu daa ima? (Filipai 4:​6, 7)

¹² E Jehova keghi ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe fu ima ẹko rre vbe emwi nọ wegbe gha sunu daa ima. Gia guan kaẹn igiemwi ọghe Ron kevbe Carol. Ovbi iran nokpia keghi gbe egbe ẹre rua. Iran khare wẹẹ: “Ma ka miẹn ọlọghọmwa nọ wegbe nẹ, sokpan ọna ẹre ọ ghi wa khọọ sẹ. Vbe ẹghẹ nibun ma ma miẹn ovbe vbe asọn, ma ghi wa gha na erhunmwu. Ma wa gele miẹn ọfunmwegbe ne ebe Filipai 4:​6, 7 guan kaẹn.” (Tie ẹre.) Deghẹ u na gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ ya iro han ruẹ, fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova, ghẹ gi egbe erhunmwu na na wọọ ruẹ. (Psm 86:3; 88:1) Gha nọ e Jehova vbe ẹghẹ hia nọ rhie orhiọn nọhuanrẹn nuẹn. Ọ gha wa họn erhunmwu ruẹ.​—Luk 11:​9-13.

13. De vbene orhiọn nọhuanrẹn khian ya ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na sẹtin ye gha ga e Jehova? (Ẹfisọs 3:16)

¹³ Ọlọghọmwa ne u ye ya egbe wọọ ruẹ ra? Orhiọn nọhuanrẹn gha sẹtin rhie ẹrhiọn yọ ruẹ iwu ne u mieke na ye sẹtin gha ya ekhọe hia ga e Jehova. (Tie Ẹfisọs 3:16.) Gi ima guan kaẹn igiemwi ọghe ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Flora. Iwinna arọndẹ na gie yo isi ẹre irẹn vbe ọdafẹn ọnrẹn ghaa ru vbe ọdafẹn ọnrẹn fi owẹ ye oha, iran na vbe sọ ebe orọnmwẹ. Ọ khare wẹẹ: “Te iro wa han mwẹ rhunmwuda emwi nọ ru na. I na wa gha mu enegbe mwẹ roro. I keghi na erhunmwu gie Jehova, nọ rhie orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe mẹ ne I mieke na sẹtin zin egbe. E Jehova wa gele fu mwẹ ẹko rre, I na ghi sẹtin la ọlọghọmwa na gberra, agharhemiẹn wẹẹ, I ka gha roro ẹre wẹẹ, ọghomwẹ fo nẹ.” E Flora yayi wẹẹ, Osanobua ru iyobọ ne irẹn ya sẹtin gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe kevbe wẹẹ, ọ gha vbe ru iyobọ ne irẹn ya sẹtin zin egbe ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin. Ọ na vbe kha wẹẹ: “Ẹmwẹ nọ rre ebe Psalm 119:32 wa gele gie vbene Jehova ya ru iyobọ mẹ, ako nii khare wẹẹ: ‘Mẹ gha ya ekhọe hia mu uhi ruẹ sẹ rhunmwuda, u gha rhie irẹnmwi mẹ sayọ.’”

14. Vbọ khẹke ne ima ru ne ima mieke na gha mwẹ orhiọn nọhuanrẹn?

¹⁴ U ghaa na erhunmwu ne Osanobua rhie orhiọn nọhuanrẹn nuẹn, vbọ khẹke ne u ru? Gha ru emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ orhiọn nọhuanrẹn. Usun emwi nọ khẹke ne u gha ru ọre ne u gha yo iko, u ghi vbe gha kporhu ma emwa ọvbehe. Gha tie Ẹmwẹ Osanobua vbe ẹghẹ hia, ne u vbe gha mu emwi ne u tie roro. (Fil 4:​8, 9) U ghaa tie Baibol, hia ne u rhie aro sotọ ne u mieke na miẹn eguọmwadia e Jehova  ni werriẹ aro daa ọlọghọmwa, u ghi vbe gha muẹn roro, vbene Jehova ya ru iyobọ ne iran ya sẹtin zin egbe. Te Sandra na ka guan kaẹn sin, wa gha ke ọlọghọmwa ọkpa la ọvbehe. Ọ khare wẹẹ: “Okha ọghe Josẹf wa gele rhie igiọdu mẹ. Ọ werriẹ aro daa ọlọghọmwa nibun, a vbe gbe ẹre ekueku, sokpan ọ ma ye sẹ e Jehova rae.”​—Gẹn 39:​21-23.

E JEHOVA YA ETẸN FU IMA ẸKO RRE

15. De emwa ni gha sẹtin rhie ifuẹko ne ima, de odẹ eso ne iran gha vbe ya sẹtin ru iyobọ ne ima? (Vbe ya ghee efoto.)

¹⁵ Ma ghaa rre uwu ọlọghọmwa, etẹn ne ima gba ga gha sẹtin ‘fu ima ẹko’ rre. (Kọl 4:11) Odẹ ọkpa ne Jehova ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ ima, ọre nọ na ya etẹn ne ima gba ga ru ima ẹse. Etẹn ne ima gba ga keghi rhie ifuẹko ne ima vbe iran gha gbehọkotọ danmwehọ ima kevbe deghẹ iran na gu ima gha rrọọ vbe ẹghẹ ọlọghọmwa. Iran sẹtin ya ako evbagbẹn nọhuanrẹn rhie igiọdu ne ima, iran sẹtin vbe gu ima na erhunmwu. d (Rom 15:4) Ugbẹnso, ọtẹn sẹtin ye ima ẹre rre vbene Jehova roro emwi hẹ, ọna ghi ru iyobọ ne ima ya zin egbe. Iran sẹtin vbe kpemehe emwi ne ima gualọ, vbe igiemwi, iran sẹtin le evbare ne ima.

16. Vbọ khẹke ne ima ru adeghẹ ima hoo ne emwa ọvbehe ru iyobọ ne ima?

¹⁶ Ugbẹnso, te ọ khẹke ne ima nọ iyobọ vbe obọ emwa deghẹ ima hoo ne iran ru iyobọ ne  ima. Etẹn ima hoẹmwẹ ima, iran vbe hoo ne iran ru iyobọ ne ima. (Itan 17:17) Sokpan, a sẹtin miẹn wẹẹ, iran ma wa rẹn vbene emwi ye ima hẹ ra emwi ne ima gualọ. (Itan 14:10) Adeghẹ iro na han ruẹ, hia ne u gu avbe osẹ ruẹ ni deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn guan. Gi iran rẹn emwi ne iran gha sẹtin ru nuẹn. U sẹtin gu ọdiọn ọkpa ra ediọn eva ne u gu obọ re guan vbekpa emwi ne u la gberra. Etẹn nikhuo eso keghi vbe gu etẹn nikhuo ọvbehe ni deziẹn vbe uwu iko guan, ọna wa vbe fu iran ẹko rre.

17. De emwi eso nọ gha sẹtin mu idobo yọ ne ima ghẹ miẹn igiọdu vbe obọ emwa ọvbehe, vbọ khian vbe ru iyobọ ne ima ya sẹtin gban egbe ne emwi vberriọ?

¹⁷ Ghẹ zẹ egbuẹ hin usun rre. Rhunmwuda vbene emwi ye ruẹ hẹ, a sẹtin miẹn wẹẹ, u ma zẹdẹ hoo ne u gu emwa ọvbehe mu obọ. Ugbẹnso, etẹn i wa rẹn vbene emwi ye ruẹ hẹ, iran sẹtin vbe ta emwi nọ gha sọnnọ ruẹ. (Jems 3:2) Sokpan, ghẹ gi ọna ya ruẹ gha zẹ egbuẹ hin usun rre, rhunmwuda e Jehova sẹtin loo etẹn ya rhie igiọdu nuẹn. Ọdiọn ọkpa na tie ẹre Gavin, ne iro han rẹn khare wẹẹ: “I i zẹdẹ hoo ne I gha gu avbe ọse mwẹ mu obọ.” Ọrheyerriọ, ọdiọn na ye hia nọ gha gu avbe etẹn mu obọ rhunmwuda ọ wa miẹn ere vbọ. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Amy khare wẹẹ: “Rhunmwuda emwi ne I he miẹn vbe agbọn, ọ lọghọ mwẹ ne I gba ẹko emwa. Sokpan te I ghi hia ne I hoẹmwẹ etẹn ne ima gba ga, ne I vbe gba ẹko iran vbe na ghee Jehova. I rẹnrẹn wẹẹ ọna ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, erriọ ẹre ọ vbe ya ya ẹko rhiẹnrhiẹn mwẹ.”

EMWI NE JEHOVA WE IRẸN KHIAN RU VBE ODARO GHA SẸTIN FU IMA ẸKO RRE

18. De emwi ne ima ya aro yi wẹẹ, e Jehova khian ru ne ima vbe odaro, kevbe wẹẹ, vbọ khẹke ne ima ru nian?

¹⁸ Ma wa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, e Jehova gha sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne ima werriẹ aro daa. (Arhie 21:​3, 4) Ọ gha sẹ ẹghẹ nii, ma “gha mianmian emwi” hia ni te si obalọ ye ima egbe. (Aiz 65:17) Zẹvbe ne ima he ruẹ ọre sin, e Jehova wa “gbalọ ẹwẹn” ọghe ima nian. Kie ẹkpotọ yọ ne Jehova loo odẹ ughughan nọ ya rhie ifuẹko ne ima, ya fu ruẹ ẹko rre. Ya ekhọe hia yayi wẹẹ, ‘ọ gbaroghe ruẹ.’ ​—1 Pit 5:7.