Gberra gha rhie uhunta

Gberra gha rhie dọmwadẹ uhunmwuta ni rre uwu ẹre

UHUNMWUTA 3

“Iran Hia Keghi Vuọn Ne Orhiọn Nọhuanrẹn”

“Iran Hia Keghi Vuọn Ne Orhiọn Nọhuanrẹn”

Emwi nọ sunu vbe orhiọn nọhuanrẹn tue yan erhuanegbe Jesu vbe ẹdẹ e Pẹntikọst

Iruẹmwi na hẹnhẹn egbe yan ebe Iwinna 2:​1-47

1. A ghaa do Ugie Pẹntikọst, de vbene ọ mobọ ye hẹ?

 EMWA hia ni rre orere ẹvbo e Jerusalẹm kegha sọyẹnmwẹ; ẹbibi na gha zẹ. a Ighogho na gha ke uwu ogiukpo nọ rre ọgua Osa yo odukhunmwu zẹvbe ne Ivbi e Livai ya gha so ihuan na tie ẹre Hallel (Psalm 113 ya sẹ 118); ọ gha kẹ, eso ghaa so ẹre, eso ghi gha rraa ẹre. Erhunmwuyẹn na wa vuọn orere ẹvbo nii. Ehe nọ rree ẹre iran ke rre; usun ẹvbo ne iran ke rre ọre Ilam, Mẹsopotemia, Kapadosia, Pọntọs, Igipt, kevbe Rom. b De ugie ne iran do do na? Ọni ọre ugie Pẹntikọst, na vbe tie ẹre “ẹdẹ ọghe emwiokọ nokaro nọ wo.” (Nọm 28:26) Ufomwẹ ẹghẹ na ya rhọ e bali kevbe omuhẹn ọghe ẹghẹ na ya rhọ e wit, ẹre a ya gha do ugie na vbe ukpukpo. Ugie oghọghọ wa nọ.

2. De emwi ọyunnuan nọ sunu vbe Pẹntikọst ọghe 33 C.E.?

2 Ọ ghi rre odẹ ẹgogo ihinrin vbe owiẹ vbe ẹdẹ ọkpa vbe 33 C.E., emwi ọyunnuan ọkpa keghi sunu; emwi nọ sunu na, keghi re na wa ye ta ẹmwẹ ọnrẹn do fi ẹdẹnẹrẹ. Vbe ẹghẹ na kha na, ọ kẹ ekherhe na la ẹghẹ uyunmwu. “Vbe udomwurri, iran keghi họn owogho nọ ke ẹrinmwi rre, ọ na yevbe okpẹhoho nọ hoho,” ra “owogho ọghe ogbigbi ẹhoho.” (Iwinna 2:2; International Standard Version) Iran kegha họn owogho nii nọ kakabọ gha la vbe ehe hia, vbe owa ne erhuanegbe Jesu ni rrie odẹ 120 na si egbe koko. Iyeke ọni, emwi ọyunnuan keghi sunu. Iran na bẹghe avbe aranmwẹ (tongues) ni yevbe na ghee erhẹn, ọkpọkpa na do tuorre yan edọmwadẹ erhuanegbe Jesu ni rre evba. c Iyeke ọni, iran “keghi vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn,” iran na suẹn gha zẹ ẹvbo ughughan! Vbe ẹghẹ ne iran ghi ya kpa hin owa nii rre, avbe erhunmwuyẹn ne iran dekun vbe orere ẹvbo e Jerusalẹm keghi yan unu ruan vbe iran ghi bẹghe ẹre wẹẹ, iran wa zẹ ẹvbo iran ya gu iran guan! Ọ keghi kpa iran odin, rhunmwuda, “dọmwadẹ ọghẹe vbe uwu iran họn vbe erhuanegbe Jesu zẹ ẹvbo iran.”—Iwinna 2:​1-6.

3. (a) Vbọzẹ ne ẹdẹ na do ugie Pẹntikọst ọghe 33 C.E. na re ẹdẹ nọ hin usi vbe ugamwẹ ẹmwata? (b) De vbene Pita ya loo ọkpa vbe “isanhẹn ọghe Arriọba” na viọ nẹẹn hẹ, vbe ọ gu emwa guan vbe ẹdẹrriọ?

3 Emwi nọ sunu na keghi wa ru ekpataki vbe a ghaa ta okha ọghe ugamwẹ ẹmwata, rhunmwuda, ke ẹghẹ nii kpa, ẹre a ya suẹn gha miẹn agbẹnvbo ọghe Izrẹl ọghe orhiọn, nọ re iko ọghe Ivbi Otu e Kristi na hannọ zẹ. (Gal 6:16) Sokpan, ọ ma fo ye evba. Vbe Pita ghi gu emwa ni gbẹbu guan vbe ẹdẹrriọ, ọ keghi loo ọkpa vbe “isanhẹn ọghe Arriọba” eha na viọ nẹẹn; dọmwadẹ isanhẹn na, gha kie ẹkpotọ ne ẹbu ọvbehe ya miẹn afiangbe ne kpataki. (Mat 16:​18, 19) Isanhẹn nokaro keghi kie ẹkpotọ yọ, ne Ivbi e Ju kevbe avbe prosẹlait ya miẹn iyẹn nọ maan yi, iran ghi vbe do gha re emwa ne Osanobua ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ zẹ. d Iran ghi do gha re ọkpa vbe Izrẹl ọghe orhiọn, ẹghẹ nii, iran ghi do gha re emwa ni khian deba e Mezaia kha vbe Arriọba ọghẹe, zẹvbe ọba kevbe ohẹn. (Arhie 5:​9, 10) Vbene ẹghẹ ya khian, ẹkpotọ vbenian na vbe kie ne Ivbi e Sameria kevbe ivbi agbẹnvbo ọvbehe. De emwi ne Ivbi Otu e Kristi vbe ẹdẹnẹrẹ gha miẹn ruẹ vbe emwi kpataki nọ sunu vbe Pẹntikọst ọghe 33 C.E.?

“Iran Hia Keghi Si Egbe Koko Ye Ihe Ọkpa” (Iwinna 2:​1-4)

4. Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, iko ọghe Ivbi Otu e Kristi ni rrọọ nian, ọre iko ọghe Ivbi Otu e Kristi na mu gbọọ vbe ukpo 33 C.E.?

4 Odẹ orhunmwu 120 ni re erhuanegbe Jesu, ẹre ọ suẹn iko ọghe Ivbi Otu e Kristi; “iran hia keghi si egbe koko ye ihe ọkpa,” ọni ọre ughugha nọ rre odukhunmwu vbe egedege, a na vbe ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ iran zẹ. (Iwinna 2:1) Vbe ẹdẹrriọ, odẹ orhunmwu arriaisẹn eha (3,000) ẹre ọ dinmwiamẹ, iran na do deba iko ọghe Ivbi Otu e Kristi. Erriọ ẹre iko ọghe Ivbi Otu e Kristi ya suẹn gha muan do fi ẹdẹnẹrẹ! Ikpia vbe ikhuo ni mwẹ imuohan Osanobua ẹre ọ rre iko ọghe Ivbi Otu e Kristi vbe ẹdẹnẹrẹ, iran ẹre ọ “kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba” vbe “uhunmwu otagbọn hia, nọ gha re osẹ ne agbẹnvbo hia” a te miẹn wẹẹ ufomwẹ rre.—Mat 24:14.

5. De afiangbe ne etẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ miẹn rhunmwuda ne iran na gha gu etẹn mu obọ? De afiangbe ne ima khian vbe miẹn vbe ẹdẹnẹrẹ deghẹ ima na vbe gha ru vberriọ?

5 Te a mu iko ọghe Ivbi Otu e Kristi gbọọ nọ vbe gha rhie igiọdu ne Ivbi Otu e Kristi na hannọ zẹ kevbe “avbe ohuan ọvbehe.” (Jọn 10:16) E Pọl keghi gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne etẹn ru ne egbe vbe ẹghẹ nọ na gbẹn ebe gie Ivbi Otu e Kristi ni ghaa rre Rom, ọ na wẹẹ: “Ọ kpẹẹ re ne I ke hoo ne I do miẹn uwa, ne I mieke na ghae afiangbe Osanobua sẹ uwa obọ, ne uwa mieke na deziẹn; ra ne I wa kha wẹẹ, ne ima rhie igiọdu ne egbe lekpa amuẹtinyan ọghe ima; ọghe uwa gha rhie igiọdu ne imẹ, ọghe imẹ ghi vbe rhie igiọdu ne uwa.”—Rom 1:​11, 12.

6, 7. De vbene iko ọghe Ivbi Otu e Kristi vbe ẹdẹnẹrẹ ya ru iwinna ne Jesu waa iran ẹre, nọ na we ne iran kporhu la otagbọn hia?

6 Iwinna na mu ne Ivbi Otu e Kristi vbe ẹghẹ ọghe avbe ukọ, ẹre Ivbi Otu e Kristi ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ wa ye ru khian. Iwinna ne Jesu mu ne erhuanegbe ẹre keghi lọghọ, sokpan, ọ wa vbe rhiẹnrhiẹn. Ọ tama iran wẹẹ: “Wa . . . ya ya emwa ni rre agbẹnvbo hia khian erhuanegbe mwẹ, wa ghi gha dinmwi iran ye amẹ, vbe eni ọghe Erha, ọghe Ọmọ kevbe ọghe orhiọn nọhuanrẹn. Wa ghi gha ma iran ẹre, ne iran gha ru emwi hia ne I yi ẹre iyi ne uwa.”—Mat 28:​19, 20.

7 Iko ọghe Avbe Osẹe Jehova ẹre Jehova loo ya ru iwinna na vbe ẹdẹnẹrẹ. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ọ lọghọ na sẹtin kporhu ma emwa ni zẹ ẹvbo ughughan. Ọrheyerriọ, ẹ i re avbiẹ ebe kevbe vidio ẹre Avbe Osẹe Jehova he ru ladian vbe ẹvbo ni gberra 1,000. Adeghẹ u yo iko ọghe Ivbi Otu e Kristi vbe ẹghẹ hia, u na gha mwẹ obọ vbe iwinna ikporhu, u na vbe gha ru iyobọ ne emwa ya khian erhuanegbe Jesu, ọ khẹke ne u gha ghọghọ. U keghi rre usun ibozẹghẹ emwa ni rre agbọn vbe ẹdẹnẹrẹ, ne ẹkpotọ kie na ya kporhu ẹsẹsẹmwẹse vbekpa eni e Jehova!

8. De aro iyobọ ne ima miẹn vbe iko ọghe Ivbi Otu e Kristi?

8 Te Jehova ya etẹn ne ima gba ga vbe otagbọn hia ru ima ẹse, ne ima mieke na sẹtin zin egbe vbe ẹghẹ nọ wegbe ne ima ye na, vbene ima na ye sọyẹnmwẹ. Vbe Pọl ghi gbẹn ebe gie Ivbi Otu e Kristi ni re Ivbi e Hibru, ọ na wẹẹ: “Wa gi ima vbe gha mu ẹmwẹ egbe roro, ne ima mieke na gua egbe kpa ya gha mwẹ ahoẹmwọmwa, kevbe na vbe gha winna iwinna esi. Wa ghẹ gi ima dobọ iko ne ima koko do yi, zẹvbe nọ gua emwa eso obọ ro, sokpan, wa gia gha rhie igiọdu ne egbe, katekate, vbene a ghi na miẹn nian wẹẹ, ẹdẹ Enọyaẹnmwa sotọ nẹ.” (Hib 10:​24, 25) Te Jehova ya iko ọghe Ivbi Otu e Kristi ru ima ẹse, ne ima mieke na sẹtin gha rhie igiọdu ne egbe. Gha gu etẹn mu obọ vbe ẹghẹ hia. Gha yo iko vbe ẹghẹ hia, ghẹ gbe ẹdẹ yọ!

“Dọmwadẹ Ọghẹe Vbe Uwu Iran Họn Vbe Erhuanegbe Jesu Zẹ Ẹvbo Iran” (Iwinna 2:​5-13)

“Te ima hia wa họn vbe iran ya ẹvbo ima ta ẹmwẹ iwinna nọkhua ne Osanobua winna.”—Iwinna 2:11

9, 10. De emwi ne etẹn eso he ru, ne iran mieke na sẹtin kporhu ma emwa ni zẹ ẹvbo ọvbehe?

9 Muẹn roro vbene ọ ghaa gbe Ivbi e Ju kevbe avbe prosẹlait otiti hẹ, vbe iran si egbe koko vbe Pẹntikọst ọghe 33 C.E.! Ọ khọ wẹẹ, e Grik ra e Hibru ẹre emwa nibun sẹ vbe evba mobọ gha zẹ. Sokpan, “dọmwadẹ ọghẹe vbe uwu iran [keghi] họn vbe erhuanegbe Jesu zẹ ẹvbo iran.” (Iwinna 2:6) Ọghe ne ẹmwata, ẹ i mwẹ ọ ma mu iran orhiọn vbe iran họn iyẹn nọ maan vbe ẹvbo iran. Ẹmwata nọ wẹẹ, Osanobua ma yae we Ivbi Otu e Kristi vbe ẹdẹnẹrẹ ne iran sẹtin gha zẹ ẹvbo ughughan vbe odẹ ọghe ọyunnuan. Vbọrhirhighayehẹ, iran nibun wa rhiegbe ladian, ne iran ya iyẹn ọghe Arriọba wewe ma emwa ughughan ni rre agbẹnvbo hia. Vbe iran ya ru ọna hẹ? Eso ruẹ ẹvbo ọvbehe ne iran mieke na sẹtin ya ga vbe iko nọ sikẹ iran na na zẹ ẹvbo nii, uhiẹn, eso ghi vbe kpa gha rrie otọ ẹvbo ọvbehe. Etẹn ima na, miẹn ọnrẹn nẹ vbe ẹghẹ nibun wẹẹ, emwa ne iran kporhu ma, gbọyẹmwẹ ye ẹrhiọn ne iran loo.

10 Gia ghee igiemwi ọghe Christine ne irẹn vbe etẹn ihinrọn ọvbehe gba ruẹ vbene a ya zẹ e Gujarati hẹ. Vbe ọ ghi dekun ọvbokhan okhuo ọkpa ne Ovbi e Gujarati vbe isiwinna, ọ na ya ẹvbo ẹre tuẹ ọre. Ọ na wa yẹẹ okhuo nii, ọ na gha hoo nọ rẹn evbọzẹe ne Christine na hia nọ ruẹ e Gujarati, agharhemiẹn wẹẹ, ọ lọghọ na zẹ. E Christine keghi ya ẹkpotọ na kporhu ma rẹn. Okhuo nii keghi tama e Christine wẹẹ: “U gele wa mwẹ emwi kpataki ne u khian ta.”

11. De emwi eso ne ima gha ru, ne ima mieke na sẹtin kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba ma emwa ni zẹ ẹvbo ọvbehe?

11 Ẹmwata nọ wẹẹ, ẹ i re emwa hia ẹre ọ khian sẹtin ruẹ ẹvbo ọvbehe. Sokpan, ma sẹtin mu egbe vbe ẹghẹ ke ẹghẹ na ya kporhu iyẹn nọ maan ma emwa ni zẹ ẹvbo ọvbehe. Vbe a khian ya ru ọna hẹ? Odẹ ọkpa ne u khian ya ru ọna ọre ne u loo e JW Language® app ya ruẹ vbene emwa ni rre ẹdogbo ruẹ mobọ ya ya ẹvbo iran tuẹ emwa. U sẹtin vbe ruẹ ifiẹmwẹ eso nọ gha ya iran hoo ne iran danmwehọ ruẹ. U ghi rhie iran ekhọe ghee jw.org, u sẹtin vbe ma iran avbe vidio kevbe ebe na gbẹnnẹ vbe ẹvbo iran. Ma ghaa loo avbe emadogua vbenian vbe ikporhu, ọ gha biẹ ọmọ esi, ẹghẹ nii, ma ghi gha ghọghọ vbene etẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ ọghe avbe ukọ vbe gha ghọghọ, vbe iran bẹghe ẹre wẹẹ, ọ wa kpa emwa ni ke ẹvbo ughughan rre odin, vbe iran ghi họn iyẹn nọ maan vbe “ẹvbo iran.”

“E Pita Keghi Kpaegbe” (Iwinna 2:​14-37)

12. (a) De emwi ne akhasẹ ighẹ e Joẹl ta yotọ vbekpa emwi ọyunnuan nọ sunu vbe Pẹntikọst ọghe 33 C.E.? (b) Vbọzẹ ne erhuanegbe Jesu na ya aro yọ wẹẹ, ẹmwẹ akhasẹ ọghe Joẹl gha sẹ vbe egbe iran?

12 “E Pita keghi kpaegbe,” ọ na suẹn gha gu emwa ni gbẹbu ni ke ẹvbo ughughan rre guan. (Iwinna 2:14) Ọ na gi iran hia ni ghaa danmwehọ rẹn wẹẹ, Osanobua ẹre ọ rhie ẹtin ne iran ya gha zẹ ẹvbo ughughan vbe odẹ ọghe ọyunnuan, ne ẹmwẹ akhasẹ ọghe Joẹl mieke na sẹ, nọ khare wẹẹ: “I gha tue orhiọn mwẹ yan emwa ughughan.” (Joẹl 2:28) Vbene Jesu te kpa gha rrie ẹrinmwi, ọ na tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “I gha tama Evbavba nọ rhie ọyọmwabọ ọvbehe ne uwa”; orhiọn nọhuanrẹn ẹre Jesu tie ẹre ọyọmwabọ nii.—Jọn 14:​16, 17.

13, 14. De vbene Pita ya hia hẹ nọ ta ẹmwẹ nọ gha mu ekhọe ọghe emwa ni danmwehọ ọre? De vbene ima gha ya sẹtin ya egbe taa ẹre hẹ?

13 E Pita khian ghi mu ẹmwẹ nọ tae sẹ ufomwẹ, ọ na si agbada vbe unu kha wẹẹ: “Gi emwa hia ni rre igiowa ọghe Izrẹl rẹn wẹẹ, vbe nai na gbe awawẹ, Jesu na, ne uwa kan mu erhan, Osanobua yae khian Enọyaẹnmwa kevbe Kristi nẹ.” (Iwinna 2:36) Ọghe ne ẹmwata, emwa nibun ni ghaa danmwehọ e Pita ma gha rre evba vbe a gbe Jesu rua vbe uhunmwu erhan irrioya. Sokpan, na na miẹn wẹẹ, agbẹnvbo ọghe iran ẹre ọ gbe Jesu rua, ọ gha gia na kha wẹẹ, iran hia ẹre ọ rriabe. Vbọrhirhighayehẹ, yẹrẹro wẹẹ, te Pita ya ọghọ gu iran guan vbe odẹ nọ gha mu iran ekhọe. Te Pita wa gha hoo nọ gua iran kpa, ne iran ro iro fi uyinmwẹ werriẹ, ọ ma bu ohiẹn gbe iran. Emwa ni gbẹbu gha danmwehọ, mu ohu ye ẹmwẹ ne Pita tae ra? Hiehie. Nọghayayerriọ, “ọ keghi gbe iran egbe.” Iran na ghi nọ wẹẹ: “Vbe ima khian ghi ru nian?” Ọ gha kẹ, ne Pita na gua mu ẹmwẹ ye owa, ẹre ọ ya emwa nibun miẹn ẹmwẹ nọ tae yi, sẹrriọ wẹẹ, ọ na gua iran kpa ya ro iro fi uyinmwẹ werriẹ.—Iwinna 2:37.

14 Ma gha sẹtin ya egbe taa e Pita vbe odẹ nọ ya gua mu ẹmwẹ ye owa. Adeghẹ ima na gha kporhu ma emwa, ẹ i re ẹmwẹ hia ne iran tae nẹi rre Baibol, ẹre ima khian gha muan. Nọghayayerriọ, ma sẹtin guan ye ẹmwẹ eso ne iran tae, ne ima vbe kue yi. Iyeke ọni, ma ghi loo ẹwaẹn ya ya Ebe Nọhuanrẹn gu iran zẹ iro. Adeghẹ ima na gua gha mu ẹmwẹ ye owa vbe ima ghaa ma emwa ẹmwata ni rre Baibol, ọ sẹtin ya emwa ni mwẹ ekhọe ata rherhe miẹn ẹmwẹ ne ima ta yi.

We “Ne Dọmwadẹ Ọghẹe Vbe Uwu Uwa Dinmwiamẹ” (Iwinna 2:​38-47)

15. (a) De ẹmwẹ ne Pita tae? Vbọ ghi sunu vbe ọ ghi ta ẹmwẹ na nẹ? (b) Vbọzẹ ne emwa arriaisẹn nibun na kporhu ma vbe ẹdẹ e Pẹntikọst, na sẹtin dinmwiamẹ vbe ẹdẹ na vbe kporhu ma iran?

15 Vbe ẹdẹ e Pẹntikọst ọghe 33 C.E., e Pita keghi tama Ivbi e Ju kevbe avbe prosẹlait ni ghaa danmwehọ ọre wẹẹ: “Wa ro iro fi uyinmwẹ werriẹ, ne dọmwadẹ ọghẹe vbe uwu uwa dinmwiamẹ.” (Iwinna 2:38) Rhunmwuda ọni, odẹ orhunmwu 3,000 keghi dinmwiamẹ; ọ gha kẹ, avbe odighi ni rre Jerusalẹm ra ọkpẹn e Jerusalẹm ẹre iran na dinmwiamẹ. e Te iran wa gheghe dinmwiamẹ ra? Te okha na ghi vbe rhie ma wẹẹ, ne emwa na gu ruẹ e Baibol kevbe emọ ne evbibiẹ iran re Osẹe Jehova, gha khirhi dinmwiamẹ ra, agharhemiẹn wẹẹ iran ma he te mu egbe ẹre ra? Hiehie. Yerre wẹẹ, emwa ni ka wa tie Ebe Nọhuanrẹn dee, ẹre Ivbi e Ju kevbe avbe prosẹlait ni dinmwiamẹ vbe ẹdẹ e Pẹntikọst ọghe 33 C.E. ghaa khin, kevbe wẹẹ, agbẹnvbo ni ya egbe fiohan ne Jehova ẹre iran ke rre. Yevbesọni, iran ka rhie ẹre ma wẹẹ, emwa ni ya egbe hia ga Osanobua ẹre iran khin; ehe nọ kakabọ rree ẹre eso vbe uwu iran ke gha dee do do ugie na, na do vbe ukpukpo. Vbe iran ghi miẹn ọnrẹn yi nẹ ighẹ ẹmwata nọ dekaẹn ukpo ne Jesu Kristi na zẹ vbe emwamwa ọghe Osanobua, iran na gha hoo ne iran ye gha ga Osanobua khian, sokpan, vbe ẹghẹ na kha na nian, iran ghi gha gae zẹvbe erhuanegbe Kristi ni dinmwiamẹ nẹ.

16. De vbene Ivbi Otu e Kristi vbe ẹghẹ nẹdẹ, ya rhie ẹre ma hẹ wẹẹ, iran ya ekhọe hia hoẹmwẹ egbe?

16 E Jehova wa gele fiangbe Ivbi Otu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii. Ebe Nọhuanrẹn khare wẹẹ: “Emwa hia ni do khian emwa iyayi kegha si egbe koko, iran na gha ghae emwi ne iran mwẹ ne egbe. Iran na gha khiẹnnẹ emwi ne iran mwẹ, iran na gha ghae igho ne iran miẹn vbọ ne emwa hia, zẹvbe nọ khẹke dọmwadẹ ọghẹe.” f (Iwinna 2:​44, 45) Vbe nai na gbe awawẹ, te ọ khẹke ne Ivbi Otu e Kristi ọghe ẹmwata hia ya egbe taa etẹn na, vbe odẹ ne iran ya gha zẹ emwi obọ kevbe ahoẹmwọmwa ne iran ghaa mwẹ ne egbe.

17. De emwi eso ne ọmwa gha ru, nọ mieke na gbegba nọ gha dinmwiamẹ?

17 E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, emwi eso rrọọ ne ọmwa gha ru, ọ ke sẹtin ya egbe fiohan ne Jehova nọ vbe dinmwiamẹ. Te ọ khẹke ne ọmwa nii gha mwẹ irẹnmwi ọghe Ebe Nọhuanrẹn. (Jọn 17:3) Ọ khẹke nọ gha mwẹ amuẹtinyan, ọ ghi vbe ro iro fi uyinmwẹ werriẹ, nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, emwi nọ te ka ru gele gbe ẹre egbe. (Iwinna 3:19) Iyeke ọni, ọ ghi kie werriegbe, ọ ghi do gha ru emwi nọ yẹẹ Osanobua. (Rom 12:2; Ẹfis 4:​23, 24) Ọ gha ghi ru ena hia nẹ, ọ ghi na erhunmwu nọ ya ya gbe fiohan ne Osanobua, iyeke ọni, ọ ghi dinmwiamẹ.—Mat 16:24; 1 Pit 3:21.

18. De uyi nọkhua ne Ivbi Otu e Kristi ni dinmwiamẹ nẹ mwẹ?

18 Ọrhuanegbe Jesu Kristi nọ ya egbe fiohan ne Jehova nẹ kevbe nọ vbe dinmwiamẹ nẹ ẹre u khin ra? Adeghẹ erriọ nọ, gha ghọghọ ye uyi nọkhua na mu yọ ruẹ egbe na. Zẹvbe nọ vbe gha ye ne erhuanegbe Jesu ni vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn vbe ẹghẹ nii, e Jehova gha sẹtin loo ruẹ ya kporhu iyẹn nọ maan ẹsẹsẹmwẹse, ọ ghi vbe loo ruẹ ya gha ru emwi nọ hoo!

a Ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ E Jerusalẹm—Igiogbẹ Ọghe Ugamwẹ Ivbi E Ju.”

c “Avbe aranmwẹ” na guan kaẹn na i wa re erhẹn ne erhẹn, sokpan, te iran “yevbe na ghee erhẹn,” nọ rhie ma wẹẹ, ẹghẹ ne orhiọn nọhuanrẹn ya tue yan edọmwadẹ erhuanegbe Jesu ni ghaa rre evba, ọ na yevbe na ghee erhẹn.

d Ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ De Emwa Ni Ghaa Re Avbe Prosẹlait?

e Ẹ i re ẹghẹ nii ọkpa ẹre a he na miẹn wẹẹ, ọkhọngborrie emwa dinmwiamẹ vbe uhukpa. Vbe igiemwi, vbe August 7, 1993, vbe asikoko nọkhua ọghe etẹn ni ke ehe ughughan rre ne Avbe Osẹe Jehova do vbe Kiev vbe Ukraine, orhunmwu 7,402 ẹre ọ dinmwiamẹ vbe odighi (pool) ehan. Ughaẹdẹ eva vbe ifuanro ekesugie ẹre idinmwiamẹ nii yae vbe otọ.

f Te iran ru emwamwa na vbe ovbi ẹghẹ kherhe, na mieke na ru iyobọ ne erhunmwuyẹn ni rre, ni ye gha rre Jerusalẹm, ne iran mieke na ye sẹtin ruẹ emwi nibun vbekpa Osanobua. Ekhọe obọ iran ẹre iran ya gha ru iyobọ na; ọna i vbe re emwamwa ọghe otu azẹ (communism) vbene emwa eso roro ẹre.—Iwinna 5:​1-4.