1, 2. (a) De emwi ne Pọl ghaa la gberra? (b) De inọta ne ima gha sẹtin nọ vbe nọ dekaẹn ẹzọ ne Pọl mu gha rrie ọghe Siza?

 TE IVBIYOKUO wa ye gha gbogba ga e Pọl vbe Sẹseria. Vbe ọ werriegbe gha rrie Judia vbe ukpo eva nọ gberra vbene ọ te sẹ ẹghẹ na kha na, ọ sẹ odẹ igba eha ne Ivbi e Ju te hia ne iran gbe ẹre rua vbe ikpẹdẹ eso nọ gbe vba. (Iwinna 21:​27-36; 23:​10, 12-15, 27) Vbene iran hia sẹ, ọ ma gba ẹre, sokpan, iran ma gi egbe wọọ iran. E Pọl ghi bẹghe ẹre wẹẹ, irẹn sẹtin ya de ye obọ iran vbe ẹdẹ ọkpa, ọ na tama e Fẹstọs ne Gọvinọ ne arriọba e Rom zẹ wẹẹ: “I hoo na mu ẹzọ na gha rrie ọghe Siza!”​—Iwinna 25:11.

² Ne Pọl na wẹẹ, irẹn hoo na mu ẹzọ irẹn gha rrie ọghe ọba nọ kha yan otọ arriọba e Rom hia, e Jehova kue yọ ra? Ewanniẹn ọghe inọta na wa ru ekpataki ne ima ni ya ẹmwẹ Arriọba Osanobua wewe vbe ẹdẹ okiekie ne ima ye na. Ọ khẹke ne ima rẹn deghẹ igiemwi esi ẹre Pọl rhie yotọ vbe nọ dekaẹn na “sinmwi oseghe” ye ẹmwẹ iyẹn nọ maan, kevbe “na ya uhi arriọba ye ẹre ike.”​—Fil 1:7.

3, 4. (a) Vbọ ya Ivbi e Ju we na mu e Pọl gha die Jerusalẹm? De vbene Pọl ya miẹn uhunmwu hẹ vbọ? (b) De vbene Jehova ya gbaroghe eguọmwadia ẹre hẹ vbe ẹdẹnẹrẹ zẹvbe nọ ya gbaroghe Pọl?

³ Ọ ghi rre ikpẹdẹ eha ne Fẹstọs la ukpo zẹvbe gọvinọ ọghe Judia ne arriọba e Rom zẹ, ọ na gha rrie Jerusalẹm. a Ọ ghi sẹ evba, avbe ọkaolotu ohẹn kevbe avbe ọkaolotu Ivbi e Ju na do gui ẹzọ e Pọl ma rẹn, iran na wẹẹ, ozere nọ do i re nekherhe. Iran rẹnrẹn wẹẹ, te gọvinọ ọghe ọgbọn na wa hoo nọ gha ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn iran kevbe Ivbi e Ju nikẹre hia. Rhunmwuda ọni, iran na rinmwian e Fẹstọs wẹẹ: Mu e Pọl gha die Jerusalẹm, ne u do bu ohiẹn ọnrẹn vba. Sokpan, te iran ghaa hoo ne iran gba khẹ e Pọl vbe odẹ, ne iran gbe ẹre rua vbe ọ  ghaa ke Sẹseria die Jerusalẹm. Sokpan, e Fẹstọs ma kue ye iran re, ọ na tama iran wẹẹ: “Wa gie avbe ọkaolotu uwa lele mwẹ gha rrie Sẹseria, ne iran do gui ẹzọ ọghẹe ma mwẹ vba, deghẹ ọ mwẹ emwi dan nọ ru.” (Iwinna 25:5) Erriọ ẹre Pọl ghi ya dọlegbe miẹn uhunmwu vbe obọ iran.

⁴ Vbe uwu ọlọghọmwa hia ne Pọl ghaa ye, e Jehova keghi loo Enọyaẹnmwa ighẹ e Jesu Kristi ya rhie ẹtin nẹẹn. Yerre wẹẹ, vbe umian ne Pọl miẹn, Jesu keghi tama rẹn wẹẹ: “Ghẹ gi ohan mu ruẹ!” (Iwinna 23:11) Vbe ẹdẹnẹrẹ, eguọmwadia e Jehova vbe miẹn ọlọghọmwa ughughan, erriọ ẹre a vbe ya zẹ iran kpokpo. Ẹ i re ẹghẹ hia ẹre Jehova ya gbogba ga ima, ne ima ghẹ miẹn ọlọghọmwa, sokpan, ọ keghi rhie ẹwaẹn kevbe ẹtin ne ima, ne ima mieke na sẹtin zin ọnrẹn. Ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua gha rhie “ẹtin nẹi re ọghe kẹkan” ne ima, rhunmwuda ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne ima.​—2 Kọr 4:7.

5. De obọ ne Fẹstọs ya mu e Pọl?

⁵ Ọ ghi rre ikpẹdẹ eso vba, e Fẹstọs “na tota ye aga ibuohiẹn” vbe Sẹseria. b E Pọl kevbe emwa ni ba ẹre ifiẹzọ keghi mudia ye odaro ọre. Vbe nọ dekaẹn ẹzọ ohoghe ne iran mu kuan e Pọl, e Pọl na kha wẹẹ: “I ma rra Uhi ọghe Ivbi e Ju, I ma fidọn ghee ọgua Osa, I ma vbe fidọn ghee Siza.” E Pọl ma rẹn ọkpa rẹn eva, rhunmwuda ọni, te ọ te wa khẹke na faẹn. De vbene Fẹstọs khian ya bu ohiẹn na hẹ? Nọ na gha hoo ne Ivbi  e Ju gha ta ẹmwẹ irẹn nọ maan, ọ na nọ e Pọl wẹẹ: “U gha hoo ne u gha rrie Jerusalẹm ra, na ya bu ohiẹn ruẹ vbe odọ ra? Mẹ tobọ mwẹ gha vbe gha rre evba.” (Iwinna 25:​6-9) Emwi ne Fẹstọs tae na ma zẹdẹ deyọ! Rhunmwuda, a na werriegbe mu e Pọl gha rrie Jerusalẹm, emwa ni ba ẹre ifiẹzọ ẹre ọ khian bu ohiẹn ọnrẹn vba, ẹghẹ nii, uwu ẹre ọ khian ke ẹre ikian. Vbe ẹghẹ na nian, ne emwa gha ghee irẹn zẹvbe gọvinọ nọ maan, ẹre Fẹstọs ghaa ye, ẹ i re na bu ohiẹn ata. E Pọntiọs Pailet, nọ vbe gha re gọvinọ vbe ẹghẹ nọ gberra, ka vbe do egbe ẹki vbenian vbe egbe Jesu. (Jọn 19:​12-16) Vbe ẹdẹnẹrẹ, ọbuohiẹn eso sẹtin vbe bu ohiẹn eku, ne iran mieke na ya ẹko rhiẹnrhiẹn emwa. Rhunmwuda ọni, ọ ma khẹke nọ kpa ima odin vbe ekọtu gha bu ohiẹn gbe eguọmwadia Osanobua, agharhemiẹn wẹẹ ọ te dewarorua wẹẹ iran ma rriabe.

6, 7. Vbọzẹ ne Pọl na wẹẹ irẹn hoo na mu ẹzọ irẹn gha rrie ọghe Siza? De igiemwi nọ rhie yotọ ne Ivbi Otu e Kristi ọghe ẹmwata vbe ẹdẹnẹrẹ?

⁶ Azẹ ne Fẹstọs ru rhunmwuda nọ na gha hoo nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn Ivbi e Ju, gha te miẹn e Pọl uhunmwu. Rhunmwuda ọni, e Pọl keghi loo asẹ nọ mwẹ zẹvbe ọmọ otọ ọghe Rom. Ọ na tama e Fẹstọs wẹẹ: “Odaro aga ibuohiẹn ọghe Siza ẹre I mudia yi na, nọ re ehe nọ khẹke na na bu ohiẹn mwẹ. I ma ru Ivbi e Ju emwi dan rhọkpa, zẹvbe ne uwẹ tobọ ruẹ ghi vbe bẹghe ẹre na. . . . I hoo na mu ẹzọ na gha rrie ọghe Siza!” Ọmwa gha kha nẹ wẹẹ, irẹn hoo na tọn ẹzọ irẹn mu, ọ lọghọ, a ke sẹtin fi ẹre werriẹ. Ẹmwẹ ne Fẹstọs tae vbe so igiẹ ye ọna, ọ wẹẹ: “Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, u we na mu ẹzọ na gha rrie ọghe Siza, a gha mu ruẹ gha rrie ọghe Siza.” (Iwinna 25:​10-12) Ne Pọl na we na mu ẹzọ irẹn gie ọmwa nọ rre ukpo ọdakha nọ yo sẹ, igiemwi esi ẹre ọ rhie yotọ ne Ivbi Otu e Kristi vbe ẹdẹnẹrẹ. Emwa ni gbodan ghaa hoo ne iran ya uhi gbalọ ima ne ima ghẹ ghi kporhu iyẹn nọ maan, ma ghi mu ẹzọ nii gha rrie ekọtu, na mieke na sẹtin sinmwi oseghe ne asẹ ne ima mwẹ ne ima ya kporhu. c​—Psm 94:20.

⁷ E Pọl ghi gbe gberra ukpo eva nẹ vbe eghan ba ẹmwẹ emwi nọ ma na rẹn ọkpa rẹn eva, a na ghi we nọ gha rrie Rom, nọ ya zẹ enunu ẹnrẹn vbe odọ. Sokpan, ọ ke kpa, ọba ọkpa kegha hoo nọ miẹn ọnrẹn.

8, 9. Vbọ ya Agripa ne Ọba mu otuẹ gha die Sẹseria?

⁸ Vbọ ghi rre ikpẹdẹ eso ne Pọl tama e Fẹstọs wẹẹ, irẹn hoo na mu ẹzọ irẹn gha rrie ọghe Siza, Agripa ne Ọba kevbe Bẹnis ne ọtiọnrẹn nokhuo na do tuẹ e Fẹstọs ne gọvinọ ọghe ọgbọn, “te iran rre do gu ẹre ghọghọ.” d Vbe ẹghẹ ọghe Ivbi e Rom nẹdẹ, emwi ne iran mobọ ru ọre wẹẹ, a  gha da zẹ e gọvinọ ọgbọn ye ukpo, emwa ni rre ukpo ọdakha ghi mu otuẹ gie ẹre. Ne Agripa na do gu e Fẹstọs ghọghọ, ọ vẹ na rẹn wẹẹ, te ọ yae kpe iku gie ẹre, ne irẹn vbe Fẹstọs mieke na gba gha ru emwi kugbe, a i rẹn vbe ẹdẹ biẹ.​—Iwinna 25:13.

⁹ E Fẹstọs ghi mu ẹmwẹ e Pọl ma Agripa ne Ọba, Agripa na wẹẹ irẹn hoo ne irẹn miẹn ọnrẹn. Ẹdẹ ghi gbe, e Fẹstọs vbe Agripa keghi tota ye aga ibuohiẹn. Sokpan, ẹmwẹ ne Pọl ne oleghan tae vbe ẹdẹrriọ, ẹre ọ gbe otiti sẹ odẹ ne Agripa vbe Fẹstọs ya nana la owa.​—Iwinna 25:​22-27.

10, 11. De vbene Pọl ya rhie ọghọ ne Agripa hẹ? De emwi eso ne Pọl tama rẹn vbekpa vbene irẹn ka ya loo ẹdagbọn irẹn hẹ?

¹⁰ E Pọl keghi rhie ọghọ nọ khẹke ne Agripa ne Ọba, ọ na vbe kpọnmwẹ ọnrẹn ye ẹkpotọ nọ kie ne irẹn, ne irẹn ya zẹ enunu irẹn. Deba ọni, ọ na tian rẹn wẹẹ, ọ wa kakabọ rẹn ilele hia ọghe Ivbi e Ju, kevbe ẹzọ ughughan ne iran gui. E Pọl na ghi suẹn gha guan kaẹn vbene irẹn ka ya gha loo ẹdagbọn irẹn hẹ, ọ na wẹẹ: “E Farisi ẹre I ka gha khin. Ma hia rẹnrẹn wẹẹ, otu na i ya ẹmwẹ ugamwẹ ku, iran ẹre ọ ghi muẹn yan uhunmwu sẹ.” (Iwinna 26:5) Zẹvbe Farisi, te Pọl wa ya aro yọ wẹẹ, e Mezaia gha rre. Vbe irẹn ghi khian Ovbi Otu e Kristi nẹ nian, te irẹn ghi vbe si agbada vbe unu kha wẹẹ, Jesu Kristi ọre nene Mezaia na khẹ ke ẹghẹ gha dee. Zẹvbe ne Pọl vbe gha ye, emwa ni ba ẹre ifiẹzọ wa vbe  yayi wẹẹ, Osanobua gha mu eyan nọ yan rẹn ma avbe erha iran odede sẹ. Ẹre Pọl na ghi tama Agripa wẹẹ, emwi na gu bu ohiẹn irẹn na, ọre ne irẹn na gha tama emwa wẹẹ, Osanobua mu eyan na sẹ nẹ. Agripa ghi họn ẹmwẹ ne Pọl tae na, ọ na wa kie ehọ yotọ, nọ danmwehọ ẹmwẹ ọvbehe ne Pọl mwẹ nọ khian ta. e

¹¹ E Pọl ghi guan kaẹn obọ nọ tọn ne irẹn ya mu Ivbi Otu e Kristi vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ na wẹẹ: “Mẹ tobọ mwẹ te ka gha roro ẹre wẹẹ, te ọ khẹke ne I ru emwi hia vbene ẹtin mwẹ sẹ, ne I ya gbodan ghee Jesu ne Ovbi e Nazarẹt. . . . Ohu iran [ọni ọre Ivbi Otu e Kristi] mu mwẹ sẹrriọ wẹẹ, I na gha yo ẹvbo ughughan, I na ya gha kpokpo iran vbe odọ.” (Iwinna 26:​9-11) Ẹ i re te Pọl ya ọna fian ba ẹmwẹ. Emwa nibun rẹnrẹn wẹẹ, obọ atosi ẹre Pọl gele ya mu Ivbi Otu e Kristi vbe ẹghẹ nọ gberra. (Gal 1:​13, 23) Ọ gha kẹ, Agripa sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ‘Vbọ ghi ya okpia vbenian fi werriẹ?’

12, 13. (a) De vbene Pọl ya gie vbene irẹn ya do khian Ovbi Otu e Kristi hẹ? (b) De vbene Pọl te ya gha “ya owẹ kinmwi ukpokpo nọ mwẹ ukpẹ” hẹ?

¹² Emwi ne Pọl ghi ta, rhie ewanniẹn ye inọta nii, ọ wẹẹ: “Ọna ẹre I rhunmwuda ẹre gha rrie Damaskọs, vbe avbe ọkaolotu ohẹn ghi rhie asẹ kevbe ẹtin mẹ nẹ. Umogun, vbe I ghi rre odẹ vbe I rrie Damaskọs vbe ẹghẹ ogiavan, ukpa nọ baa sẹ ovẹn keghi ke ẹrinmwi wan yan mwẹ kevbe emwa ni lele mwẹ khian. Ma hia keghi dele gbe otọ, ẹre I na họn urhu ọkpa nọ zẹ e Hibru ma mwẹ wẹẹ: ‘Sọl, Sọl, vbọzẹ ne u na zẹ mwẹ kpokpo? Te uwẹ wa ya agbọn lọghọ egbuẹ, ne u na ya owẹ  kinmwi ukpokpo nọ mwẹ ukpẹ.’ I na ghi nọ rẹn wẹẹ: ‘Enọyaẹnmwa, de ọmwa ne u khin?’ Enọyaẹnmwa na tama mwẹ wẹẹ: ‘Mẹ ne Jesu ne u zẹ kpokpo nọ.’” f​—Iwinna 26:​12-15.

¹³ A te miẹn wẹẹ, emwi ọyunnuan na sunu, te Pọl wa yevbe aranmwẹ nọ “ya owẹ kinmwi ukpokpo nọ mwẹ ukpẹ.” Adeghẹ aranmwẹ na gha ya owẹ kinmwi ukpokpo nọ mwẹ ukpẹ na ya su ẹre khian, te ọ rhie ikuanegbe ne egbe ẹre. Erriọ ẹre ọ vbe gha ye ne Pọl; nọ na gha gbodan ghee ahoo ọghe Osanobua, egbe ẹre, ẹre ọ ghaa ru khọọ, rhunmwuda, emwi nọ ghaa ru nii keghi yae gha khian rree ne Osanobua. E Pọl te wa gha mwẹ ẹkoata, sokpan, te iziro ọghẹe la ghee ihan. Ne Jesu na rhiegbe ma rẹn vbe ọ rrie Damaskọs keghi ru iyobọ nẹẹn ya fi iziro ọghẹe werriẹ.​—Jọn 16:​1, 2.

14, 15. De emwi ne Pọl tae vbekpa afiwerriẹ ne irẹn ru vbe ẹdagbọn irẹn?

 ¹⁴ Te Pọl wa fi ẹdagbọn rẹn werriẹ fẹfẹfẹ. Ọ ghi gu Agripa guan, ọ na kha wẹẹ: “Vbe Jesu ghi gu mwẹ guan vbe umian nọ ke ẹrinmwi rre ne I miẹn na, I ma he ẹmwẹ ye ọre obọ, sokpan, I keghi suẹn gha kporhu, e Damaskọs ẹre I na suẹn. Iyeke ọni, I na ya kporhu ma iran ni rre Jerusalẹm. Erriọ ẹre I vbe ya kporhu la otọ e Judia hia, I na vbe bu emwa ni rre agbẹnvbo ọvbehe, I na gha kporhu ma iran, ne iran ro iro fi uyinmwẹ werriẹ, ne iran bu Osanobua gha dee, ne iran vbe gha ru emwi nọ rhie ẹre ma wẹẹ iran gele fi werriẹ nẹ.” (Iwinna 26:​19, 20) Vbe ọwara ukpo nibun, te Pọl wa gha winna iwinna ne Jesu mu nẹẹn vbe umian nọ miẹn nii vbe ogiavan ogioghogho. De ere nọ ghi lae ladian? Emwa ni miẹn iyẹn nọ maan ne Pọl ghaa kporhu ẹre yi keghi ro iro fi uyinmwẹ werriẹ, iran na zobọ vbe uyinmwẹ esakan kevbe uyinmwẹ ibeleku ne iran te yin, iran na bu Osanobua gha dee. Emwa vberriọ na ghi do khian emwa esi vbe ẹvbo, ni lele uhi kevbe ni gualọ ọfunmwegbe.

¹⁵ Agharhemiẹn wẹẹ emwi esi vbenian ke ikporhu ọghe Pọl ladian, Ivbi e Ju ma zẹdẹ ka ọni yọ. E Pọl khare wẹẹ: “Ọna ẹre ọ si ẹre ne Ivbi e Ju na mu mwẹ vbe uwu ọgua Osa, iran na gha hoo ne iran gbe mwẹ ruan. Sokpan, rhunmwuda ne Osanobua na mudia mẹ, ẹre ọ zẹe ighẹ I ye rrọọ do sẹ ẹdẹnẹrẹ, ne I na ye sẹtin kporhu ma emwa hia, ke ni kpọlọ, ke ni kanmwa.”​—Iwinna 26:​21, 22.

16. Vbe ima khian ya sẹtin ya egbe taa e Pọl hẹ vbe ima ghaa gu avbe ọbuohiẹn kevbe emwa ni khaevbisẹ guan vbekpa emwi ne ima yayi?

¹⁶ Zẹvbe Ivbi Otu e Kristi ne ima khin, te ọ khẹke ne ima “mu egbe vbe ẹghẹ hia” ne ima ya sinmwi oseghe ne emwi ne ima yayi. (1 Pit 3:15) Vbe ima ghaa gu avbe ọbuohiẹn kevbe iran ni khaevbisẹ guan vbekpa emwi ne ima yayi, ma gha wa miẹn emwi ruẹ vbe odẹ ne Pọl ya gu Agripa kevbe Fẹstọs guan. Adeghẹ ima na ya ọghọ vbe ute tama iran na ni rre ukpo ọdakha, vbene Baibol he ya fi ẹdagbọn ima kevbe ọghe emwa ne ima kporhu ma werriẹ khian enọ maan, ọ sẹtin ya iran gha ya aro nọ maan ghee ima.

17. De emwi ne Fẹstọs ru vbe Pọl zẹ enunu ẹnrẹn? De vbene emwa vbe ya ru egbe emwi ne Fẹstọs ru vbe ẹdẹnẹrẹ?

¹⁷ E Fẹstọs vbe Agripa ghi zẹ danmwehọ ẹmwẹ nọ gua ọmwa kpa ne Pọl ghaa ta, ọ ma ghi gi iran na hunwan. “Zẹvbe ne Pọl ya zẹ enunu ẹnrẹn, e Fẹstọs na wa van muẹn, ọ na wẹẹ: ‘E Pọl, I ma yayi wẹẹ ẹrherhe ruẹ kue ye gba! U tie ebe gbe, ọni ẹre ọ khian ghi si emwẹmwẹ yọ ruẹ egbe na!’” (Iwinna 26:24) Vbene Fẹstọs ya gu e Pọl guan, erriọ ẹre emwa nibun vbe ya gu ima guan vbe ẹdẹnẹrẹ. Emwa nibun keghi ghee ẹre wẹẹ, emwa ukọnmwẹ ni mu ẹmwẹ ugamwẹ yan uhunmwu, ẹre ọ tama  emwa ọvbehe vbekpa emwi ni rre Baibol. Emwa nibun ni tie egbe iran umẹwaẹn ma yayi wẹẹ, emwi ne Baibol tae vbekpa arhiọkpaegbe gha gele sunu.

18. De vbene Pọl ghi ya zẹ ẹmwẹ wanniẹn e Fẹstọs hẹ? De emwi ne Agripa ghi ta vbe ọ họn vbene Pọl ya guan hẹ?

¹⁸ E Pọl keghi wanniẹn e Fẹstọs ne Gọvinọ wẹẹ: “E Fẹstọs ne Evbavba, ẹrherhe mwẹ wa gba, sokpan, ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ ẹre I ta, I wa rẹn emwi ne I ta. Ọba ne imẹ gu guan sin rẹn otọ emwi hia ne I ta, ọni ẹre ọ si ẹre ne I na si agbada vbe unu guan na . . . Agripa ne Ọba, wẹ ya emwi ne avbe Akhasẹ tae yi ra? I rẹnrẹn ighẹ u yayi.” Agripa na ghi wẹẹ: “Vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, u gha fi mwẹ ekhọe werriẹ, ne I khian Ovbi Otu e Kristi.” (Iwinna 26:​25-28) Ọre te Agripa ba ta ẹmwẹ na, ra ọ ma ba tae, ẹmwẹ nọ tae na rhie ẹre ma wẹẹ, emwi ne Pọl tae mu ẹre ekhọe.

19. De vbene Fẹstọs vbe Agripa ghi wẹẹ iran khian ru e Pọl hẹ?

¹⁹ Ẹre Agripa kevbe Fẹstọs na ghi kpaegbe, ne iran ya rhie ẹre ma wẹẹ, iko nii sẹ ufomwẹ nẹ. “Vbe iran khian ghi ladian, iran na gha gu egbe guan vbe odẹ, iran na wẹẹ: ‘Okpia na ma ru emwi rhọkpa na gha gbe ẹre rua ba, ra na khian gu muẹn ye eghan.’ Agripa na ghi tama e Fẹstọs wẹẹ: ‘Vbe ẹ i re nọ na kẹ okpia na ya kha wẹẹ, irẹn hoo na mu ẹzọ irẹn gha rrie ọghe Siza, a gha te wa faẹn fua.’” (Iwinna 26:​31, 32) Iran rẹnrẹn wẹẹ, e Pọl ma rẹn ọkpa rẹn eva. Egbọre, ke ẹghẹ nii kpa, te iran khian ghi gha ya obọ esi mu Ivbi Otu e Kristi.

20. Ne Pọl na zẹ enunu ẹnrẹn vbe odaro emwa ni khaevbisẹ, vbe a ghi lae miẹn?

²⁰ Ma ma yayi wẹẹ, e Fẹstọs vbe Agripa miẹn iyẹn nọ maan ọghe Arriọba Osanobua yi. Nọnaghiyerriọ, wẹ yayi wẹẹ, esa ghaa rrọọ ne Pọl na zẹ enunu ẹnrẹn ma iran ra? Kakabọ. Na na mu e Pọl “gha die odaro avbe ọba kevbe avbe gọvinọ” vbe Judia, keghi kie ẹkpotọ ne emwa nibun ni rre otọ arriọba e Rom nai ghẹ te sẹtin kporhu ma ya họn iyẹn nọ maan. (Luk 21:​12, 13) Deba ọni, emwi ne Pọl ya egbe miẹn, kevbe nọ na mudia ẹse vbe ọ rre uwu edanmwẹ keghi rhie igiọdu ne etẹn ne iran gba ga.​—Fil 1:​12-14.

21. Adeghẹ ima na ye gha kporhu, ọ gha khọnrẹn ne emwi gha lọghọ, de ere na gha sẹtin lae miẹn?

²¹ Erriọ ẹre ọ wa vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ. Adeghẹ ima na rhiegba ye iwinna ikporhu, agharhemiẹn wẹẹ, ma miẹn edanmwẹ ra emwa gbe ima odan, ọ gha wa biẹ ọmọ esi. Ọna sẹtin kie ẹkpotọ ne ima ya kporhu ma ukọ arriọba eso nọ gha te lọghọ ima na miẹn vbe ẹdẹ kẹkan. Ma gha zin egbe ọlọghọmwa, ma na vbe mudia gbain, ọ sẹtin rhie igiọdu ne etẹn ima nikpia kevbe etẹn ima nikhuo, ne iran ya gha mwẹ udinmwẹ sayọ zẹvbe ne iran ya ta ẹmwẹ Arriọba Osanobua ma emwa ẹsẹsẹmwẹse.