1, 2. De iyayi ne emwa nibun mwẹ vbekpae emwa ni wulo nẹ?

ẸBO emwa nibun vbe otọ Africa yayi wẹẹ ọmwa gha wu, arrọọ ọghẹe ma wa fo ye vba, te ọmwa nii kpa gha rrie ihe ọvbehe. Emwa nibun roro ẹre wẹẹ, te erha iran odede ni wulo nẹ kpa hin agbọn na rre gha rrie ẹrinmwi.

² Te emwa wa vbe yayi wẹẹ, avbe erha odede ẹre ọ da ẹgbẹe iran yi ye agbọn, iran ẹre ọ vbe ye agbọn maan iran. Ọna ẹre ọ siẹ ne emwa na yayi wẹẹ, avbe erha odede wa mwẹ ẹtin na ya ye emwi okọ maan, na ya mu emwa egbe rran kevbe na ya gbogba ga emwa. A na yangbe iran, ọ sẹtin zẹ ẹbe vbe na ghee emianmwẹ, ogue kevbe ibavbaro.

3. De vbene emwa eso ya ga avbe erha odede hẹ?

³ Emwa keghi zọọ ese gie avbe erha odede ne ohu ghẹ mieke na mu iran. Ilele vbenia keghi wa rhiegbe ma vbe odẹ ughughan vbe ẹghẹ irorinmwi. Usun ẹnrẹn keghi re okpovbiẹ kevbe irorinmwi ne ukpogieva. Odẹ ọvbehe vbe rrọọ ne emwa ya ga avbe erha odede. Vbe igiemwi, vbene emwa eso te suẹn gha daa ayọn, iran ghi ka sa ye otọ ne avbe erha odede. Emwa eso gha vbe le evbare nẹ, iran ghi sẹ eso rae ye akhe ne avbe erha odede mieke na do re vbọ.

4. De iyayi ne emwa nibun mwẹ vbekpae evbọ rrọọ?

⁴ Emwa ọvbehe vbe yayi wẹẹ, ọ mwẹ evbọ rre uwu emwa nagbọn nẹi wu vbe ọmwa gha wu. Iran ẹre ọ vbe kha wẹẹ, ọmwa esi gha wu, evbọ rrọọ ọghẹe ghi gha rrie ẹrinmwi ra e paradais sokpan, ọ gha re ọmwa dan, ọ gha rrie ẹrinmwi erhẹn. Iyayi na ma lughaẹn ne ọghe erre avbavbotọ. Vbe igiemwi, emwi ne emwa ni yo esọsi mobọ gbẹn ye ebe iyẹn ne iran ya wewe irorinmwi ọre wẹẹ, ọmwa nọ wu “kpa gha rrie ẹvbo nai wua.” Ena hia keghi hẹnhẹn egbe yan iyayi ọghe evbọ rrọọ ra orhiọn nẹi wu vbe ọmwa gha wu. De emwi ne Baibol khare vbekpae ọna?

5, 6. Zẹvbe ne Baibol khare, vbọ re evbọ rrọọ?

⁵ E Baibol keghi gima rẹn wẹẹ evbọ rrọọ i re emwi nọ rre uwu ima: evbọ rrọọ ọre ima tobọ ima. Vbe igiemwi, vbe Osanobua yi Adam, ọ “keghi khian nọ ghi rrọọ.” (Gẹnẹsis 2:7) A ma rhie evbọ rrọọ ne Adam; irẹn tobọre ẹre ọ gha re evbọ rrọọ.

⁶ E Baibol yevbe kha wẹẹ a hanmwa evbọ rrọọ biẹ. (Gẹnẹsis 46:18) Evbọ rrọọ rrie evbare, ọ sẹtin vbe mu awẹ. (Levitikọs 7:20; Psalm 35:13) Evbọ rrọọ vbe viẹ, ọ sẹtin vbe kuọ. (Jeremaia 13:17; Jona 2:7) A sẹtin hoo evbọ rrọọ bẹkun, a vbe zẹ ọre khu, a gha vbe sẹtin gbe ọgiọrọ yọre obọ. (Diuteronomi 24:7; Psalm 7:5; 105:18) E Baibol  eso loo “evbọ rrọọ” vbe ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn ni rre okhuẹn na vbene eso na loo “evbayi” ra “ọmwa.” Emwi ọkpa ẹre a ye ena hia kha.

7. De ako ọghe Baibol ni rhiẹre ma wẹẹ evbọ rrọọ sẹtin wu?

⁷ Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, evbọ rrọọ ọre ọmwa tobọre, ọmwa gha wu, evbọ rrọọ ghi vbe wu. Ebe Ezikiẹl 18:4 khare wẹẹ: ‘Evbọ rrọọ nọ ru orukhọ ẹre ọ khian wu.’ Ebe Iwinna 3:23 vbe kha wẹẹ: “A gha miẹn evbọ rrọọ ọkpa nọ ma rhie ehọ ye ẹmwẹ ne Akhasẹ na tae, a gha yuo ẹre hin uwu ẹbu emwa Osanobua rre, a ghi ya fuẹn ọnrẹn ruan.” Ọ vẹẹ na rẹn nẹ nia wẹẹ, evbọ rrọọ i re emwi nẹi wu vbe ọmwa gha wu.

8. Vbọ re orhiọn nọ rre uwu emwa nagbọn?

⁸ Orhiọn lughaẹn ne evbọ rrọọ. Ọrhiọn keghi re ẹtin-arrọọ nọ gua ọmwa kpa ya winna iwinna ughughan. Te orhiọn yevbe na ghee ẹlẹtrik. Ẹletrik sẹtin ye fan kevbe radio gha winna sokpan ẹi sẹtin tobọre hoho ọmwa ra nọ tobọre gha guan. Odẹ vberriọ ẹre ẹtin-arrọọ ọghe ima ya ru iyobọ ne ima ya gha bẹghe, họn ẹmwẹ kevbe roro iro. Sokpan, ẹtin-arrọọ ọghe ima i sẹtin tobọre ru ena rhọkpa deghẹ ima i mwẹ aro, ehọ ra ẹrherhe. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Baibol na kha wẹẹ, ọmwa gha wu nẹ: ‘Orhiọn rẹn ghi kpa sẹrae, ọ ghi dọlegbe khian ekẹn; edẹrriọ ẹre iziro ọghẹe sẹ ufomwẹ.’—Psalm 146:4.

9. Vbọ re ẹmwata vbekpae evbọ rrọọ kevbe orhiọn?

⁹ E Baibol gima rẹn wẹẹ, evbọ rrọọ kevbe orhiọn i kpa hin egbe ọmwa rre gha rrie ẹrinmwi vbe ọmwa gha wu.

10. De emwi ne Baibol khare vbekpae emwa ni wulo nẹ?

¹⁰ Vbọ gele sunu daa emwa ni wulo nẹ? Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ e Jehova ẹre ọ yi emwa nagbọn, irẹn ẹre ọ vbe rẹn emwi nọ sunu daa iran vbe iran gha wu. Ẹmwẹ Ọnrẹn maa ima re wẹẹ, emwa ni wulo nẹ ma ghi rẹn egiaye, iran i họn emwẹ, iran i bẹghe, iran i guan, iran i vbe mu emwi rhọkpa roro. E Baibol keghi kha wẹẹ:

• “Emwa ni wulo nẹ . . . ma rẹn emwi rhọkpa.”—Asan Ibo 9:5.

• ‘Ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ, ẹko nọ khọ iran kevbe igbọvo ne iran mwẹ ghi vbe dobọyi.’—Asan Ibo 9:6.

• ‘Ai winna, ai ziro, ai ghi mwẹ irẹnmwi kevbe ẹwaẹn [vbe idin], ehe nu ghi rrie.’—Asan Ibo 9:10.

11. Vbe Adam ghi ru orukhọ nẹ, de emwi ne Jehova ghi tama rẹn?

¹¹ Muẹn roro emwi ne Baibol khare vbekpae Adam ne erha ima nokaro. “Ekẹn” ẹre Jehova looro ya ma Adam. (Gẹnẹsis 2:7) Akpawẹ te Adam lele uhi ọghe Jehova, ọ gha te gha rre agbọn na vbuwe oghọghọ vbe etẹbitẹ. Sokpan, Adam keghi rraa uhi ọghe Jehova, emwi nọ ghi lae miẹn ọre uwu. De eke ne Adam ghaa rrie vbọ wu? Osanobua keghi tama rẹn wẹẹ: ‘U gha dọlegbe khian ekẹn, ekẹn ẹre a ya ma ruẹ, ekẹn nii ẹre u gha vbe dọlegbe khian.’—Gẹnẹsis 3:19.

12. Vbọ sunu daa Adam vbọ ghi wu nẹ?

¹² A te miẹn wẹẹ e Jehova ye ekẹn ma Adam, de eke nọ ka gha ye? Ọ ma gha rre ehe rhọkpa. Ọ ma gha rrọọ. Vbe Jehova tama Adam wẹẹ, “u gha dọlegbe khian ekẹn,” evbọ yae kha ọre wẹẹ, Adam gha werriegbe khian emwi nẹi rrọọ vbe na ghee ekẹn kẹkan. Adam ma gha rrie ibozo ọghe orhiọn vbọ wu. Ọ ma kpa gha rrie ẹvbo nai wua. Ọ ma vbe yo ẹrinmwi ra ẹrinmwi erhẹn. Ọ na werriegbe khian emwi nẹi rrọọ; emwi nẹi rre ehe rhọkpa.

13. De emwi nọ sunu ne emwa nagbọn kevbe aranmwẹ vbe iran gha wu?

¹³ Emwi vberriọ vbe sunu ne emwa hia ra? Ẹn, ọ sunu. E Baibol khare wẹẹ emwa nagbọn kevbe aranmwẹ ‘keghi rrie ihe ọkpa. Ẹkẹn ẹre a ya ma iran, ekẹn ẹre iran khian werriegbe khian.’—Asan Ibo 3:19, 20.

14. De ayayẹro ne emwa ni wulo mwẹ?

¹⁴ Vbe Baibol, Osanobua keghi yan rẹn wẹẹ, irẹn gha huọn emwa ni wulo kpaegbe gha die paradais. (Jọn 5:28, 29; Iwinna 24:15)  Sokpan, ẹghẹ nii ye rre odaro. Nia, iran ni wulo nẹ keghi vbiẹ vbe uwu. (Jọn 11:11-14) Ọ ma khẹke ne ima gha mu ohan iran ra ne ima gha ga iran rhunmwuda, iran i sẹtin ru iyobọ ne ima amaiwẹ te iran khian kuan ima.

15, 16. De odẹ ne Setan ya mu emwa rẹrẹ ne iran mieke na yayi wẹẹ, emwa ni wulo nẹ ye rrọọ?

¹⁵ Iyayi ne emwa mwẹ, ọghe wẹẹ, ọ mwẹ emwi nẹi wu vbe ọmwa gha wu, keghi re ohoghe nọ ke obọ Esu rre. Ne emwa mieke na ya ohoghe na yi, irẹn kevbe avbe ugbogiorinmwi keghi ye emwa roro ẹre wẹẹ, orhiọn ọghe emwa ni wulo ẹre ọ si emianmwẹ kevbe ọlọghọmwa ke ọlọghọmwa ne iran werriẹ aro daa. Vbene ẹmwata, avbe ugbogiorinmwi gele tobọ iran si ọlọghọmwa ye emwa egbe sokpan, ẹi re ọlọghọmwa hia iran si. Vbọrhirhighayehẹ, emwa ni wulo nẹ i sẹtin si ikuaengbe ye ima egbe.

¹⁶ Odẹ ọvbehe ye rrọọ ne avbe ugbogiorinmwi ya kọe ye emwa orhiọn wẹẹ, emwi ne Baibol khare vbekpae uwu i re ẹmwata. Iran keghi mu iminna kevbe umian ma emwa, iran vbe ya emwa gualọ otọ emwi vbe obọ orhiọn emwa ni wu nẹ, nọ ghi ya iran roro ẹre wẹẹ, iran bẹghe emwa ni wu ra iran gu iran guan. Vbene ẹmwata, ẹi zẹdẹ emwa ni wu ẹre emwa bẹghe, avbe ugbogiorinmwi ẹre ọ mu akpa ọghe emwa ni wulo yọ. Ọna ẹre ọ siẹ ne Jehova na yi uhi, ne emwa rẹn ghẹ ya gualọ otọ emwi vbe obọ orhiọn emwa ni wulo nẹ.—Diuteronomi 18:10-12; Zekaraia 10:2.