Bin kɛra mɔgɔ minnu kan cɛnimusoya ta fan fɛ, olu caman bɛ maloya kosɛbɛ ni o ko ye. Dɔw yɛrɛ b’a miiri ko a ko sababu bɔra olu de la. Karen min si bɛ san 19 na, bin kɛra ale kan siɲɛ caman kabini a bɛ san 6 la fɔ ka taa a bila san 13 la. A lajɛ ale ye min fɔ: “Ne y’a bila n’hakili la ko ne de nɔ don, o hakilina de bɛ ne tɔɔrɔ kosɛbɛ. Ne bɛ to k’a miiri: ‘Mun na ne y’a to a ko ka mɛn nin cogo la?’ ”

Ni dɔ binna i kan, ni e fana b’a miiri ko o ye e de nɔ ye, hakilina nata ninnu lajɛ:

• Denmisɛnninw farikolo ni u hakili labɛnnen tɛ cogo si la ka cɛnimusoya kow kɛ. U t’a dɔn ka ɲɛ cɛnimusoya ye min ye, o la u tɛ se fewu ka u ka yamaruya di mɔgɔ ma tiɲɛ yɛrɛ la walasa ka cɛnimusoya kow kɛ. O kɔrɔ ye ko ni dɔ binna denmisɛnin dɔ kan, o tɛ se ka kɛ o denmisɛn nɔ ye cogo si la.

• Denmisɛnninw ka telin ka da balikuw la, o la binkannikɛlaw bin ka di u kan bawo u tɛ ko kalama kosɛbɛ. “Binkannikɛlaw ye mɔgɔw ye minnu bɛ se kosɛbɛ denmisɛnninw nɛgɛn cogo la walasa ka bin u kan, nka denmisɛnniw tɛ se ka o fɛɛrɛw faamu”, gafe dɔ y’o fɔ min tɔgɔ ye The Right to Innocence.

• Ni dɔ bɛ ka bin denmisɛnnin dɔ kan, o denmisɛnnin nege bɛ se ka wuli cɛnimusoya ta fan fɛ. Ni o ɲɔgɔn kɛra i la, a to i hakili la ko farikolo dara cogo la min b’a to i nege ka wuli ni mɔgɔ magara i la cogo dɔ la cɛnimusoya ta fan fɛ. O kɔrɔ tɛ ko i tun sɔnna o binkanni ma walima ko e de nɔ don.

Laadilikan: Bin kɛra i kan ka i to si min na, miiri denmisɛnnin dɔ la min bɛ o sin ɲɔgɔn kelen na sisan. I yɛrɛ ɲininka: ‘Ni mɔgɔ dɔ binna o denmisɛnnin kan, yala a ka kan mɔgɔw ka fɔ ko o ko ye o denmisɛnnin yɛrɛ de nɔ ye wa?’

Karen ye a hakili jagabɔ o ko kan tuma min na a tun bɛ to k’a janto denmisɛnnin 3 la. O denmisɛnnin ninnu dɔ la kelen si tun bɛ san 6 la—wa Karen ka binkannikɛla y’a daminɛ ka bin a kan k’a to san 6 de fana la. A ko: “Ne y’a ye ko ka denmisɛnnin to o si sugu la, ikomi a tɛ ko kalama kosɛbɛ, mɔgɔw bɛ se ka kojuguw kɛ a la k’a sɔrɔ a t’a dɔn yɛrɛ ko kojugu don, o de la ne y’a faamu ko, ko min kɛra, o tun tɛ ne nɔ ye.”

Nin ye tiɲɛ kuma ye: Mɔgɔ min binna i kan, o kelenpe de nɔ ye a ka wale jugu ye. Bibulu b’a fɔ ko: “Mɔgɔ jugu ka juguya na da a yɛrɛ [o mɔgɔ jugu] kun.”—Ezekiɛl 18:20.

Ko min kɛra i la, n’i ye o kuma fɔ baliku dɔ ye i dalen bɛ min ma, o bɛ se ka i dɛmɛ ka lafiya sɔrɔ dɔnnin ka ɲɛsin ko kɛlen ma. Bibulu b’a fɔ ko: “Teri sɛbɛ bɛ mɔgɔ kanu tuma bɛɛ, a bɛ kɛ i balimakɛ ye tɔɔrɔ waati la.”—Ntalenw 17:17.

Ko min kɛra i la, a bɛ se ka kɛ i b’a miiri ko n’i ma o kuma fɔ mɔgɔ si ye, ko o de ka fisa, wa i ka o miiri cogo bɛ se ka faamu. A bɛ se ka kɛ ko kumabaliya kɛra i bolo i b’a fɔ kogo jan dɔ i ye min jɔ i ni tɔw ni ɲɔgɔn cɛ walasa i ka dusukasi tɔ kana juguya. Nka i ye o kogo jan min jɔ i ni tɔw ni ɲɔgɔn cɛ walasa i dusu tɔ kana tiɲɛ, o kogo jan kelen bɛ se ka i bali ka tɔw ka dɛmɛ sɔrɔ.

Bin kɛra musomanin dɔ kan min tɔgɔ ye ko Janet, nka Janet kɛlen ka o kuma ɲɛfɔ dɔ ye, a y’a ye ko o y’a dɛmɛ kosɛbɛ ka lafiya sɔrɔ. A ko: “Ne fitininman, ne dɔnbaga dɔ binna ne kan ne tun dalen don min na, wa ne ye san caman kɛ k’a sɔrɔ ne ma o kuma fɔ mɔgɔ si ye. Nka ne kɛlen ka fanga sɔrɔ ka o kuma fɔ ne ba ye, a kɛra i ko doniba dɔ de bɔra ne kun na.”

Mɔgɔ minnu bɛ siga k’a fɔ ko dɔ binna u kan, Janet bɛ olu faamu bawo ale yɛrɛ tɛmɛnna o sira fɛ. A ko: “Ni mɔgɔ binna i kan, o kuma fɔli tɛ ko nɔgɔn ye. Nka ne y’a ye ko ka to ni o ko ye ten k’a sɔrɔ i m’a fɔ mɔgɔ ye, o ye fɛn ye min tɛna i dɛmɛ. Ne y’a ye ko ka a kuma ɲɛfɔ dɔ ye, o de fisayara ne ma kosɛbɛ.”

Binkanni min ye i sɔrɔ, a bɛ se ka kɛ ko, o ko y’a to i bɛ ko dɔw miiri i yɛrɛ ko la minnu bɛ i dusukasi. Misali la, a bɛ se ka kɛ ko, i b’a miiri ko i tɛna se ka lafiya sɔrɔ ka ɲɛsin o ko ma, ko nafa tɛ i la walima ko i bilalen don mɔgɔw nege wasali dɔrɔn de kama cɛnimusoya ta fan fɛ. Sisan, cogoya bɛ i bolo ka o miirina jugu ninnu bɛ bɔ i hakili la ani ka lafiya waati sɔrɔ Bibulu bɛ min wele ko “kɛnɛyali tuma.” (Waajulikɛla 3:3) Mun de bɛ se ka i dɛmɛ ka o lafiya sɔrɔ?

Bibulu kalan. Ala hakilinaw de bɛ Bibulu kɔnɔ, barika donnen bɛ hakilinaw minnu na walasa ka “kɛlɛ kunbɛn kogow ci”—o “kɛlɛ kunbɛn kogow” cɛma, hakilina juguw sen bɛ o la i bɛ minnu miiri i yɛrɛ ko la. (2 Kɔrɛntekaw 10:4, 5) Misali la, nin tɛmɛsira ninnu kalan ani ka i hakili jagabɔ u kan: Esayi 41:10; Jeremi 31:3; Malaki 3:16, 17; Luka 12:6, 7; 1 Yuhanna 3:19, 20.

Delili. Ni i bɛ k’a miiri tuma min na ko nafa tɛ i la walima ko, ko min kɛra, ko o ye e de nɔ ye, ‘i hamina kow bɛɛ da Jehova kan’ delili kɔnɔna na. (Zaburu 55:23) I t’i kelen na tuma si!

Diinɛ maakɔrɔw. O krecɛn ninnu kalanna walasa ka kɛ ‘dogo yɔrɔ ye fiɲɛba ɲɛ ani sanjiba ladon yɔrɔ.’ (Esayi 32:2) U bɛ se ka i dɛmɛ ka hakilina bɛrɛbɛnnen sɔrɔ i yɛrɛ kan ani k’a to i ka ɲɛtaa sɔrɔ i ka ɲɛnamaya la.

Jɛɲɔgɔn ɲumanw. Balimakɛw ni balimamusow jateminɛ minnu ye misali ɲumanw ye kɛrɛnkɛrɛnnenya la u bɛ tɔw minɛ cogo min na. O la dɔɔnin dɔɔnin, i bɛna a ye ko bɛɛ tɛ tɔw minɛko juguya.

Funankɛnin dɔ min tɔgɔ ye ko Tanya, o bɛ ka o hakilina de faamuya dɔɔnin dɔɔnin. A fitininman, cɛ caman ye a minɛko juguya cɛnimusoya ta fan fɛ. A ko: “Ne nin cɛ minnu tun ka surun kosɛbɛ, olu de ye kojugu kɛ ne la.” Nka dɔɔnin dɔɔnin, a y’a faamu ko cɛ dɔw bɛ yen minnu bɛ kanuya sɛbɛ jira. A sera ka o faamu cogo di?

A gɛrɛla balimakɛ dɔ ni a muso la minnu ye misali ɲumanw ye, o la a ka kow yecogo yɛlɛmana. A ko: “Ne y’a ye o balimakɛ ka kɛwalew fɛ ko cɛ bɛɛ tɛ tɔw minɛko juguya. O balimakɛ tun bɛ a muso lakana ka ɲɛ, wa Ala yɛrɛ b’a fɛ cɛw ka u muso minɛ o cogo de la.” *—Efesekaw 5:28, 29.