FUNANKƐW BƐ ƝININKALI MINNU KƐ
Ne bɛ se ka mun kɛ ni mɔgɔ bilalen bɛ ne kɔ?
I tɔɲɔgɔnw ye fɛɛrɛ minnu sɔrɔ, ani lakɔli karamɔgɔ dɔ ye min fɔ o ko la, olu kalan, ani ni mɔgɔ bilala i kɔ, sɛgɛsɛgɛli min kɛra ka ɲɛsin o ma, i hakili jagabɔ o kan.
Ka bila mɔgɔ kɔ, o tɛ ko denin ye. Ɲinini dɔ kɛra Royaume-Uni, yɛrɛfaga kan minnu bɛ kɛ denmisɛn kunda, u ka o dugu kunnafoni kɔnɔ, a jirala ko, n’i ye o yɛrɛfaga ninnu kɛmɛ kɛmɛ sarada, minnu bɛ u yɛrɛ faga bawo mɔgɔw bilalen tun bɛ u kɔ, o ka ca ni mɔgɔ 40 ye.
Nin baro in kɔnɔna na, ka bila mɔgɔ kɔ, o kɔrɔ ye di?
Ka bila mɔgɔ kɔ, k’a tigi tɔɔrɔ, o tɛ dan bugɔli dɔrɔn ma. Mɔgɔw bɛ se ka bila i kɔ fana:
Kumaw la. “Musomanninw bɛ dajuguya kumaw fɔ ka caya” Celine ko ten min si bɛ san 20 na. “U tun ye tɔgɔ minnu da ne la ani u tun bɛ fɛn minnu kɛ ne la ne tɛ se ka ɲinɛ olu kɔ abada. U ka kokɛtaw tun b’a to ne bɛ n’yɛrɛ ye i n’a fɔ mɔgɔ nafantan, wa ko ne ko tun man di mɔgɔ si ye. Hali u tun ka ne bugɔ o tun ka fisa ni o ko ninnu ye.”
Ka i bila i dan na. “Ne lakɔlidenɲɔgɔnw y’a daminɛ ka u mabɔ ne la,” Haley ko ten min si bɛ san 18 na. “Midi waati la, u tun b’a kɛ i n’a fɔ sigiyɔrɔ foyi tɛ yen u ka tabali la walasa ne kana sigi u kɛrɛfɛ. Ne tun bɛ kasi ani ne tun bɛ dumuni kɛ n’kelen na. An ye san bɛɛ kɛ o la ten.”
Ka bila mɔgɔ kɔ, masinimafɛnw sababu fɛ.“I dan ye ka kuma damadɔ sɛbɛn ɔrdinatɛri kan walasa ka mɔgɔ dɔ mankutu tiɲɛ— hali a ka ɲɛnamaya yɛrɛ,” Daniel ko ten min si bɛ san 14 na. O ko bɛ se ka bonya mɔgɔ hakili ma nka a bɛ kɛ. Ka foto walima mesazi dɔ ci telefɔni fɛ, mɔgɔ dɔ kan, foto ni mesazi sugu min bɛ se k’a tigi lamaloya , o fana sen bɛ mɔgɔ tɔɔrɔ la masinimafɛnw sababu fɛ.
Mun na mɔgɔ dɔw bɛ bila mɔgɔ wɛrɛw kɔ?
U bɛ o kɛ kun minnu na ka caya.
Mɔgɔ dɔw fana bilalen tun bɛ olu kɔ.“Ne tɔɔrɔla ka se hakɛ min ma, o ye ne sɛgɛn kosɛbɛ, o de y’a to ne fana ye n’yɛrɛ bila mɔgɔ wɛrɛw kɔ, ka u tɔɔrɔ walasa dɔrɔn tɔw ka sɔn ne la,” funankɛ dɔ y’o fɔ min tɔgɔ ye ko Antonio. “Kɔfɛ ne miirilen o kow la, ne y’a ye ko ne ye kojuguba de kɛ!”
U ma misali ɲuman sɔrɔ. “Tuma dɔw la, mɔgɔ dɔw bɛ bila mɔgɔ wɛrɛw kɔ, ka u tɔɔrɔ bawo u bɛ u bangebaaw, u kɔrɔw walima du mɔgɔ wɛrɛw de ladege o kɛli la, olu minnu tɛ tɔw minɛ ka ɲɛ,” Jay McGraw ye o sɛbɛn a ka gafe kɔnɔ min tɔgɔ ye ko Faire face aux harceleurs. Stratégies de survie (angl.).
U b’a kɛ i b’a fɔ u ka fisa ni tɔw ye—k’a sɔrɔ tiɲɛ na, u dalen tɛ u yɛrɛ la. “Mɔgɔ minnu bɛ bila mɔgɔ wɛrɛw kɔ, a bɛ kɛ mɔgɔw ɲɛ na ko olu dalenba don u yɛrɛ la, nka tuma caman na u bɛ o kɛ walasa tɔɔrɔ min bɛ olu yɛrɛ kan, ka o dogo walima mɔgɔw kan’a dɔn ko u dalen tɛ u yɛrɛ la,” Barbara Coloroso ye o fɔ a ka gafe kɔnɔ min tɔgɔ ye ko Le harceleur, le harcelé et le spectateur (angl.).
Mɔgɔw ka telin ka bila mɔgɔ sugu jumɛnw de kɔ?
Mɔgɔ minnu bɛ u dan na. Denmisɛn dɔw bɛ yen a ka gɛlɛn minnu ma ka don tɔw la. Mɔgɔ minnu bɛ bila mɔgɔ wɛrɛw kɔ, olu mana o denmisɛn suguw ye u dan na, a bɛ nɔgɔya u bolo ka u tɔɔrɔ.
Denmisɛn minnu ni tɔw tɛ kelen ye. Mɔgɔ dɔw bɛ bila mɔgɔ wɛrɛw kɔ k’a sababu kɛ u yecogo ye, u ka siya ye, u ka diinɛ ye walima yɛrɛ k’a sababu kɛ fiɲɛ dɔ ye min bɛ u la. Mɔgɔ minnu bɛ bila mɔgɔ wɛrɛw kɔ, olu bɛ se ka fɛn sugu bɛɛ kɛ sababu ye walasa ka tɔɔrɔ lase mɔgɔw ma.
Denmisɛn minnu dalen tɛ u yɛrɛ la fewu. Mɔgɔ minnu bɛ bila mɔgɔ wɛrɛw kɔ, olu ka telin ka mɔgɔw jateminɛ minnu dalen tɛ u yɛrɛ la fewu. O mɔgɔ suguw tɔɔrɔli ka nɔgɔn u bolo bawo u b’a dɔn ko u tɛna se ka foyi kɛ.
I bɛ se ka mun de kɛ ni mɔgɔ dɔw bilalen bɛ i kɔ?
Kana a jira ko o bɛ nɔ bila i la. “Minnu bilalen bɛ i kɔ, olu bɛ a fɛ k’a ye i ɲɛ kan ko u ka ko kɛlenw bɛ ka digi i la,” funankɛ dɔ y’o fɔ min tɔgɔ ye ko Kylie . “Ni i ma a jira u la ko u ka ko kɛlenw bɛ ka digi i la, u bɛ laban ka i tɔɔrɔli dabila.” Bibulu b’a fɔ ko: “Hakilitigi bɛ sabali ka diminya cɔngɔ a sen kɔrɔ”—Ntalenw 29:11.
Kana i ta juru sara. Ka a ɲini ka i ta sara, o bɛ a ko tɔ juguya de, o tɛ a ko ɲɛnabɔ. Bibulu b’a fɔ ko: “Aw kana mɔgɔ si ka ko jugu sara ni ko jugu ye.”—Romɛkaw 12:17; Ntalenw 24:19.
I cɛ janya kunkow ma. Mɔgɔ minnu bɛ se ka bila i kɔ, ka i tɔɔrɔ ani kow minnu bɛ se ka u bila ka i tɔɔrɔ, ko bɛɛ kɛ walasa k’i mabɔ olu la.—Ntalenw 22:3.
U dabali ban ni i ka jaabi ye. Bibulu b’a fɔ ko: “Kuma ɲuman bɛ diminya mada.”—Ntalenw 15:1.
U jaabi cogo la min bɛ se ka u bila yɛlɛ la. Misali la, mɔgɔ min bilalen bɛ i kɔ ni o y’a fɔ, ko i ka bon, i kamankun yanga dɔrɔn k’a fɔ ko “i ma nkalon tigɛ wa ni a ka di i ye, ne bɛ se ka kilo damadɔ feere i ma yɛrɛ!”
Taa ka bɔ o yɔrɔ la. “Mɔgɔ minnu bilalen bɛ i kɔ, n’i ma olu jaabi, i b’a jira ko i ye hakilitigi ye ani ko i ye mɔgɔ basigilen ye ka tɛmɛn u kan,” Nora, min si bɛ san 19 na, o ko ten. “O b’a jira k’i ye mɔgɔ ye min bɛ a yɛrɛ a minɛ—o min ye jogo ye min tɛ mɔgɔw la minnu bilalen bɛ i kɔ.”
Baara kɛ walasa i ka da i yɛrɛ la ka taa a fɛ. “Mɔgɔ minnu bilalen bɛ i kɔ, olu b’a dɔn n’i ye siranbagatɔ ye”, denin dɔ y’o fɔ min tɔgɔ ye ko Rita “wa u bɛ se ka u sinsin i ka siran kan walasa k’a to i ka tigɛ i yɛrɛ la.”
Ko min bɛ ka kɛ i la o ɲɛfɔ mɔgɔ dɔ ye. Ɲinini dɔ y’a jira ko mɔgɔw bilalen bɛ mɔgɔ minnu kɔ, olu tilancɛ si tɛ sɔn ka o kuma ɲɛfɔ k’a sababu kɛ maloya ye (kɛrɛnkɛrɛnnenyala cɛmanninw) walima k’a sababu kɛ siran ye, a ko tɔ kana juguya. A to i hakili la, mɔgɔ minnu bilalen bɛ i kɔ, olu b’a fɛ o ko ka to dogo de la. N’i y’a kuma fɔ dɔ ye, o bɛ se ka dan bila i ka tɔɔrɔ la, u bɛ min lase i ma.
