ˈN wa -kä ˈyu ˈpʋpɔ ghlɩɩ, ŋlɔ -ɲɛ ˈluwli ˈsɔ, ˈmäna ˈmö wa -wʋä, maa yɔlɔylʋ yɩ -glɛɛ gwë. ˈLili ˈwʋ a zʋä -lowluwa zaa, sɛ a ˈkää ˈa ˈtɛɲɩ -ɲɛ ˈa ˈmötɛɛnɔ ˈsɔ ˈwʋ ˈlibhï a ˈkä ˈa yu ˈyli ˈzʋnɩ, yɩ yeaɲɩ ŋli yɩa. A yi yɛla bɔɔ, -lii -mimii a -bɛ yi ˈmö zigbonɩ zaa, yɩ yeaɲɩ -kamä dlɩ ˈyli kla. -N -ɲɛ -naˈa -lɛglɩɲɔ ˈsɔ, a kä a ˈkä ˈyli yɔwʋ ˈtɛmanɩ a ˈkä ˈa yuu ˈyli zʋnɩ, ˈn a ˈkäˈɛ -wanɩ ˈyize. Sɛɛ Biblë a ˈpäpägböö bhɛnɩ ɔ yɩ ˈkaɲɩ kwänɩ nzɩ a ˈkä -miˈla ˈwuë ˈwlu ˈplɩ ˈnɩ?

SƐƐ BIBLË GBÄÄ: “Nɩkpɛ a -mɔ Lagɔ ˈzʋä ˈɔ -wawʋ dlɩ zɛmöö, dlɩ ˈmö ɔ -kpaanɩɛ.” ˈN nɩkpɛ a -mɔ kää Lagɔ ˈa -wawʋ dlɩ zɛmöö, “ɔɲɩ a gbʋʋ ˈnɔɔ plɛnɩ, ɔˈɔ ˈpä ˈklɛ.” (1 Kɔlɛɛtɩ 13:4, 5) ˈLili ˈwʋ -n ˈzʋä -da zaa, -naˈa yuu a ˈyize a gbʋ mu plɛnɩmöa. Zaa, -na ˈluwli bhɛnɩ ɔ ˈkä dlɩ ˈpä nɩɩ, -na gbʋ ˈnɔɔ a-a ˈmö -wʋ. Maa tɩ dlʋ nɩɩ, -n kä -n ˈkɔ ˈyli ˈzʋnɩmö. Dlɩˈmökpaanɩsɛ ˈn dlɩzɛmönanɩsɛ tulanɔɔ ˈylimö nɩɩ, ɔ gbʋ plɛnɩmö ˈn -n yɩbhä -n -ɲɔɔ ˈsɔ a ˈkä ˈgämö ˈa yuu ˈyli zʋnɩ.

‘-Nmö, ˈluwli, sɛɛ Lagɔ yɩbhää, -su -sɩbhä -na ˈlɛŋlɛ.’ (1 Piɛlɩ 3:7) Ylɩbhlɩnɩ sɛ nɩɩ -na ˈlɛŋlɛ, ˈɔ ˈmötɛɛnɔ ˈmö ɔ ˈkää ˈwʋ ˈlibhï nzɩ ɔ ˈkä ˈa yuu ˈwʋ yɩlɩ. ˈƆ Libho ɔ käa bhɛnɩ wʋ ˈkɔ dlɩpänɔ ˈɲɛ, ɔ yi teɲii aˈbhë yɔlɔ ˈn -lii -mimii bhɛnɩ yɩ ˈkɔ swɩ yɔwʋ ˈkuanɩ. Zlɩ -mɛmɛɛ ˈmö aˈbhë, ɔ -yimö -kamä ˈklɛ yɔwʋ ˈpänɩ, maa tɩˈɛ -naa ˈklɛ ˈpämö. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa “nɩkpɛ a -mɔ nɩ ˈpää -pa ˈklɛɛ, zi nɩkpɛ a -mɔ ˈtɛɛ ˈmö ˈwʋ.” (Proverbes 16:32) ˈNɔ ˈmö ˈn kwänɔɔ.—Proverbes 14:29.

ˈSAA A BHƐNƖƐ A ˈKÄ NƲ:

• -Nmö dɩba: Ɛ yi sabʋsɛ aˈbhë oo, kwänɩ -na ˈlɛŋlɛ a ˈkä yuu ˈyli ˈzʋnɩ. Tɩ ˈtɛɲɩ a -bɛ käbö -bɛyɩ -sɛ, maa ˈlibhï ˈtɛɲɩ ˈwʋ nzɩ -n -ɲɛ -na ˈlɛŋlɛ -ɲɛ yuu ˈsɔ, a ˈkä ˈtɛɲɩ ˈgämö -sɛnɩ.

• -Nmö -da: ˈN -na ˈluwli -kä ɔ -kamö yuu kwänɩɩ, ŋlu ˈwʋ. ˈN ɔ nɩ sasɛ -lɛ a libho ˈla nʋʋ, too yɩ za ˈlʋnɩ maa, dlɩzɛmönanɩsɛ sʋlʋnɔɔ sɛ wa zʋzʋnɩɛ ˈmö.

SƐƐ BIBLË GBÄÄ: “Wa ˈsɔ -kpɔ wa yi nɩkpɛ -bhlʋ zʋ.” (Genèse 2:24) Mɩɛ abhlɩ, nɩkpɛ -lolo kaɲɩ jijoˈwʋ yi, maa a nɩ ligba nɩɩ a ˈsɔ -kpɔ “nɩkpɛ -bhlʋ” a glɩnɩɛ ˈkwädlɩ. A nɩ ˈtɛmanɩ ˈyli yɔwʋ nzɩ ˈa -wanɩwanɛ ˈkäa ˈyukusɛ mö ˈyize.

Abhʋa ˈŋwlɩ, a ˈluwluwa kaɲɩ kwänɩ ˈn wa kaɲɩ -li a -lii ˈwlu nʋʋ, a nɩ yɩbhlɩnii. Sɛ a yɩbhlɩniiɛ daˈa, yɩ bhɛnɩ yɩ ˈkä ɔ dɛ “göpögöpölu” a sɛ -wʋ. (Proverbes 12:18) ˈLuwluwaɲɩ, sɛ a -waa a ˈlɛŋlɛwa ˈn sɛ wa kaɲɩɛ dlɩsɛ, a nɩ ˈɲʋa -sɩbhä ˈdɩ. Sɛ ɔ zʋnɩɛ ˈa ˈligbëa ˈyli a za, -n bhɛnɩ -n ˈkɔ bhälɩ.—Proverbes 31:10, 28.

“Zaa, ˈsaa a -kä nʋ -kë, aɲɩ a gbʋ nɩ taɲɩ plɛnɩ, maa ˈsaa kää a ˈbhɩa a -li a -li ˈmöö, yɩ ˈyize a gbʋʋ, mʋʋ nɩ plɛnaɲɩ.” (1 Kɔlɛɛtɩ 10:24) ˈSaa nɛnɩɛ -naˈa -lɛglɩɲɔ a dɔˈwʋ, ˈmö -n nɩ nʋ. Ŋlɔ -ɲɛ ˈluwli ˈsɔ nɩ ˈlibhï ˈtɛɲɩ ˈwʋ wa ˈkä ˈdɩ -sɛ, wa ˈkä bhɩzɩ -bhɩzɩnɩ, ˈn -bhlʋ ˈkä bhïla dɔˈwʋ -wʋ, -mɔˈla nɩ -pʋnɔ ˈyukwli. A ˈkä -lɛ -wʋ a dɔˈwʋ, aɲɩ a ˈyize a gbʋ nɩ taɲɩ -plɛnɩ. Maa -naˈa -lɛglɩɲɔ ˈa ˈsaa ɔ yɩbhä a gbʋ mʋ nɩ -plɛnɩmö. ˈŊlɔ -ɲɛ ˈluwli ˈsɔ ˈkä -lɛ -wʋ a dɔˈwʋ, Biblë -lɛ nɩɩ: ‘Wa nɩ tɩ nimï -sɛsɛnɩ, wa -kä nɩɩ wa ˈnaa ˈkä -bhlɛ ˈylɩya ˈmö -lɛ -wʋʋ, ɛ nɩ glɩnɩ dlɩ -bhʋlʋ ˈmö’. (1 Kɔlɛɛtɩ 7:3-5) Zaa, a ˈsɔ -kpɔ a nɩ bhïla yɩ wɛlɩ, a nɩ tɩ ˈdɩ ˈylimö ziza -zizanɩ. A -kä dlɩˈmökpaanɩ, a -kä ˈmö ˈnʋnʋnɩ, mii ˈkaɲɩɛ kwänɩ a ˈwʋ -wʋnɛ ˈkä ˈyukusɛ mö.

ˈSAA A BHƐNƖƐ A ˈKÄ NƲ:

• A nɩ tɩ dlʋ nɩɩ, a ˈsɔ -kpɔ a kä a ˈkä ˈtɛɲɩ ˈgämö -sɛnɩ.

• -Bhɛ -lii ˈtikïyia ˈwuë -yɩ tulanɩɛ -naˈa -lɛglɩɲɔ ˈylimö nɩɩ, -n -wɔɔ. -N bhɛnɩ -n ˈkɔ ˈwʋ cɛlɩ, -n bhɛnɩˈɛ -n ˈkɔˈɛ ˈɲɛɲɛlu ˈtikëyi ˈɲɛ.

SƐƐ BIBLË GBÄÄ: “Tɛɛnɩ -mä -naˈa ˈyuë dɔˈwʋ -këë zɩˈɛ, Lagɔ ˈa ˈbɔgʋʋ ˈmö a wɛlɩɩ mö -n ˈcɩɛɛ. Sɛɛ nɩkpɛ ˈkää Zezwii Klii dlɩ ˈtɛɛnɩ, ɔ ˈkä Lagɔ ˈa ˈpʋpʋɛ ghlɩ a za-a, ˈɔ ˈbɔgʋʋ ˈmö a wɛlɩɩ ˈla -n ˈcɩɛɛ, yɩ ˈyize mɩɩ -kamöä -sɩbhä sʋlʋnɩ.” (2 Timotee 3:15) ˈSaa a ˈkää ˈa ˈyu ˈcɩa a nɩ tɛlii sɛ. ˈA yuu a ˈcɩɛcɩɛsaa yeaɲɩ ŋli yɩaa. Ɔ -kä -mä ɔ -da ˈmlɩ -wʋ aˈbhë -kë, ɔ bhɛnɩ ɔ ˈkä ˈcɩɛ. Ɔ -kä -bhlɛ -mä ˈmlɩ -wʋ, ɔ yɩbhlɩnɩ -naˈa wɛlɩ, ˈn ˈmäna -kamö dlɩ zɛmö -wʋ ˈn ˈklɛ -kamöˈɛ ˈlɩbhää, ɔ -yi sɛ. Ɔ -kä -bhlɛ ˈpʋpɔ ˈwʋ -wʋʋ, a nɩ zɛlɩ ɔ za ˈbɔgʋ ˈmö. Ɔ ˈnaa ˈkä abhlɩ -lu ˈmö ˈnʋ, maa yɩ yi ˈŋlɩ -kä ɔ -kä ˈkɔdɔ zʋʋ, ˈmözɛlɩzɛlɛ yo ˈkwädlɩ ˈmäna ˈwʋ -bhö.

A nɩ tɩ nɩɩ ˈa yuu teɲii ɔ -wʋä -bhlɛ ˈtikëyi ˈwʋ zaa, a ˈnaa ˈkɔ lagɔwɛlɩɩ ˈɲɛ. A nɩ -bhɛ ɔ ˈkaɲɩ ˈyukwli -pʋnɩ a -kä Zoova bhibhe dɔˈwʋ -wʋ. (Deutéronome 11:19) A -ɲɔɔ yi ˈbhli dɔˈwʋ -wʋ aˈbhë oo, a nɩ ˈɲɔ ˈsaa Lagɔ nʋä a wɛlɩɩ. (Psaume 78:3, 4) -Lɛ a dɔˈwʋ, ɔ -kä ˈghlimanɩ, lagɔwɛlɩɩ yo dlɩ yɔwʋ nɛnɩ, ɔ yi Zoova yɩbhlɩnɩ ˈn ɔ -wawʋʋ yoˈɛ dlɩ zɛmö -wʋ.

ˈSAA A BHƐNƖƐ A ˈKÄ NƲ:

• A nɩ bhibhe Lagɔ ɔ ˈkaɲɩ ˈnɛɛnɔ ˈɲɛ nzɩ a ˈkä sasɛ ˈa yuu ˈcɩa.

• A -kɔɔ ˈcɩa dɔˈwʋ -wʋʋ, wɛlɩkïbhï -yɩ kää dɛsɛ ˈmö a nɩ pɩɛnɩ ˈwʋ, -lɛ a dɔˈwʋ ɔ yi -pa ˈcɩɛ.