1. -A -kä a ˈkä Lagɔ dlɩ yɔwʋ nɛnɩ nʋʋ, ˈsaa -a kä ɔ -a ˈkä nʋ ˈnɩ?

-A -KÄ -a -ɲɛ Lagɔ ˈkä -tiamö -wanɩ nʋʋ, -a nɩ panɩ ˈfʋ a lagɔgligbï -gömö. -A nɩ -gänɩ -tiamö a lagɔgligbëa. -Sɩbhä nɩkpa a miniɲwɩ -wʋä zɩˈɛ ˈzʋ dɔˈwʋ dʋdʋkpäta ˈwuë ˈwʋ.

2. Dɛɛ a bhɛnɩ ɔ a ˈkä Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa ghlɩ ˈnɩ? Libho a -mu wa nʋ bhä ˈnɩ?

² Sɛɛ Biblë gbä a-a, -sɩbhä -tiamö a Lagɔ a bʋbɔbʋbɔwaa ˈzʋä “nɩkpa a -bʋbʋ ˈkɔdʋ.” “Dʋdʋkpäta a këtiea ˈwuë ˈyli, ŋäyaa ˈwuë ˈmö, -mä wa ˈbhöönɩɛ. ˈBhlɩɩ ˈwuë -gömö a nɩkpa, gbɩɩ ˈwuë a gbäwa.” (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 7:9) -Mä bhlɩɩ a 235 ˈmö, Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a miniɲwɩ kwänɩ nɩkpa ˈn wa ˈcɩɛ Zoova ˈa ˈpäpägböö.

3. -Mɔ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa bʋbɔ bhä ˈnɩ? -Lii a -mii waˈaa nʋ ɔ ˈnɩ?

³ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a dɔˈwʋ, Zoova a ˈyize ˈmö wa kää wa ˈkä bʋbɔ. ˈFʋ a -lagwɩɩ ˈn tɛlɩtɛlɩlii, waˈaa -zɩ -lɛ yɩ dlɩ ˈmö -kokomïladigbï glu ˈpänɩ. (1 Zaah 5:21) Sɛɛ ˈlɩgbʋ -kä bhli ˈn -mumuë gʋä jlu ˈwʋ, Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa ˈnɩ ˈzʋmö -sɩbhä. Lagɔgligbï a nʋnʋlii ˈwuë, -yɩ -glɛ ‘ɲɩasɛwɛlɩ zuzukuzoku zʋä nɩkpa wlumö’ ˈwʋ, wa ˈniɛ -gänɩ. (1 Timotee 4:1) Maa -waɲɩ -lowluwa ˈkuä, ˈwa pʋa “swɩ ɲɛmʋ ˈmö.” Sɛ Lagɔ ˈkää zɩkö -wa yɛɛ ˈku ˈwë glu -sɛ, nzɩ wa ˈkä mäˈä dʋdʋ ˈwʋ ˈbhlɩ a -bhlɩɩ ˈmö -bhölɩnɩ a wɛlɩ, ˈmö wa ghlɛnɩɛ ˈmö.”—Zaah 5:28, 29; Tietiewaa 24:15.

4. Sɛɛ Lagɔ a -nʋa yɩlɩ bhä -damina ˈwʋ ˈnɩ?

⁴ Ɛ yi -damina oo, ɛ yi ˈwʋyɩbhäyɩbhʋ oo, ɛ yiˈɛ gupäpʋ oo, Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa ˈnɩ ghlɛnɩ yɩ dɛ ˈlɩlɩlɩ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa wa -yi sɛ nɩɩ, zuzukuzoku a ˈkifii ˈmö yɩ ˈbhöönɩɛ ˈmö. Waˈaa gu dlɩ ˈtɛɛnɩ wʋ ˈkuë ˈwʋ -kʋ. Maa Zoova ˈmö wa ˈtɛɛnɩɛ dlɩ.—Proverbes 18:10.

5. Wa -kä nɩɩ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa “ˈnɩɛ mäˈä ˈpɩwʋ a ˈyize a -nʋa” glɩnɩ, sɛ yi sɛ ɔ zɛmö ˈnɩ?

⁵ Zezwii lɛ naa ˈɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa “ˈnɩɛ mäˈä ˈpɩwʋ a ˈyize a -nʋa” glɩnɩ. (Zaah 17:16) Zezwii aˈbhë ˈnɩɛ a-a ˈwʋ ŋlu ɔ ˈkä ˈɔ ˈtɛɲɩ ˈmö a politiköwɛlɩ ˈmö plɛ. (Zaah 6:15) -Sɩbhä Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa ˈnɩ plɛˈɛ wabhlɩ politiköwɛlɩ ˈmö. Bhlɩɩ wa glɩɛ ˈmö waˈa ɛ ˈŋlɩ ˈghlimanɩ ˈn mäˈä ˈpɩwʋ a nɩkpazɩkpö -yɩ vanɩɛ yɔwʋ, wa ˈniɛ ˈmö -wʋ. Maa wa ˈpɛnɩ lapoo ˈn wa zʋˈɛ bhlɩɩ wa -wʋä ˈmö a -lɔ ˈklʋkpamö.—Zaah 15:19; Ghlɔɔmö 13:1, 7.

6. Lagɔ a -nʋa ˈkä kwäkwänɩ ˈn wa ˈkä yɔwʋ ˈbhööbhönɩ a dɔˈwʋ, ˈpäpägböö -mii wa -gänɩ ɔ ˈnɩ?

⁶ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa, ˈbhlɩlowluwaa a ˈklʋkpa wa kää zaa, wa -kä kwäkwänɩɛ yi, wa ˈyila ˈklʋ -mä wa möä. (Tiitɩ 3:1) Lagɔ ˈa gböö ˈmö wa zʋä ˈklʋkpamö zaa, waˈaa ˈŋwlɩ a -bɛ kwä, ˈŋlɔ -bhlʋ a ˈyize wa kwää. (1 Timotee 3:2) Lagɔ ˈa ˈpäpägböö ˈmö wa zʋä ˈklʋkpamö a za, wa -käa kwänɩkwänɩ ˈwë, waˈaa ˈfʋ yɔwʋ ˈbhööbhönɩ.

7. Sɛɛ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa tula ɔ nɩɩ -wawanɩ wa -wawanɩɛ ˈnɩ?

⁷ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa -wawanɩ wa -wawanɩɛ. Waˈaa gbɩ ˈwʋ -gbɔ, waˈaa ŋäyaa -bhlʋ -kpɔ ˈmö ˈbhöönɩ, maa sɛɛ wa -wawanɩɛ ˈn wa -waa Lagɔ a za, ˈwʋ wa -wʋnɩɛ -tiamö a -daayuë a sɛ. ˈƝiɲlolii ˈkädɩ -kä -mumuë ghlɩ, wa -käˈɛ ˈklɩyɩyɛ a ˈtɛɲɩ ˈmö -wʋ, ˈwʋ wa yiyinɩɛ cuu. -Mä Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a -bhölɩbhölɩsaa ˈmö, wa tula nɩɩ nɩkpaa wa -waa.—Zaah 13:35.

8. Nʋnʋlizoku a -mii Lagɔ a -nʋa -sɛ ɔ kɛˈmö ˈnɩ?

⁸ Zoova a -nʋa ˈyli yɔwʋ wa ˈtɛmanɩɛ wa ˈkäa ˈmözlɔnɩsɛ -bhölɩ a za. Waˈaa ghlii ˈwi, waˈaa -sɛ widɩ, waˈaa -ɔɔzʋkälii ˈmö -wʋ, waˈaa nʋnɩmäwa glɩnɩ, ˈn waˈaaˈɛ -lii -yɩɛ ˈmözlɔnɩ nʋ wa ˈkä möni ghlɩ a za. ˈLuwliwa ˈnɩɛ wa ŋwlɩ ˈlɩbhä. Dɛɛ waˈaaˈa -bhlɛ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa glɩnɩ, -sɩbhä a -lizoku ˈla ˈmö -mumuë nʋ a-a, maa Zoova a bɔɔmö a za ˈn wa yiɛ kɛˈmö -sɛ. “Nɩkpa a -muëë nɛnɩɛ Lagɔ dlɩ yɔwʋ” ˈmö wa glɩnɩaˈaa -sɩkaa.—1 Kɔlɛɛtɩ 6:9-11.

9. Nɩkpa -kpɔ a lagɔgligbï -yɩ pää zɩzɛ a dɔˈwʋ, sɛɛ ˈbɔgʋ -bhlʋ gbä ɔ ˈnɩ?

⁹ ˈLɩlɩlɩ a dɔˈwʋ, lagɔgligbï a -bɛ lɛ nɩɩ, mii ˈcɩa gbëawɛlɩ. -Lii a -bɛ wa nʋä, a wɛlɩ ˈmö wa  ˈkää -kamä bhïla. A yɩɛ -ka. Nɩkpa -kpɔ a ˈbhlɩ ˈmö a lagɔgligbï a dɔˈwʋ, sɛˈɛ ˈbɔgʋ -bhlʋ gbää: “-Ziliwa -ɲɛ -daminapäwa ˈsɔ, ˈwa libhoo ˈmö [lagɔgligbïlili] nʋ a -sɩkaa [...]. Yɩ lɛ nɩɩ ˈsaa ˈkää zɩkö ˈwʋ ˈplɩ ˈmö yɩ sɛnɩɛ ˈmö ˈn yɩ pää zɩzɛ. Wa glaˈmö a -nʋa -wa gbää nɩɩ Lagɔ bhïlanuëe ˈmöö, wa ˈyila do ˈn nɩkpɛ -kä yɛla ghlɛ, wa sɛa zɛmö. ˈƝu wa gbää Lagɔ ˈpä ˈɲu (eau bénite), ˈn kpö wa gbää Lagɔ ˈzʋ ˈmötɛɛnɔ ˈmö, ˈtʋtɔ, ɛ -käˈɛ buzia -ɲɛ ˈwlɩ ˈsɔ, ˈmö wa ˈlibhï ˈwʋ ˈn wa göpöä nɩkpa ˈn wa kpëtuë ˈwʋ gu tʋa ˈlɩbhä.”

10, 11. -Yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn -a nʋ ɔ nɩɩ, zɩzɛ wa pää zɩˈɛ -mä lagɔgligbï ˈmö mii ˈnɩɛ tula nɩɩ Lagɔ ˈmö yɩ ˈbhöönɩɛ ˈmö ˈnɩ?

¹⁰ Lagɔgligbï ˈla ˈmö a -nʋa lɛ nɩɩ, ˈwa zɩzɛ wa pää mii tulaa nɩɩ Lagɔ mɔ pʋa ˈɲu. Maa ˈlɩlɩlɩ a dɔˈwʋ zɩzɛ lagɔgligbï pää mii ˈnɩɛ zɛmö -sɛ nɩɩ yɩ nɛnɩ Zoova dlɩ yɔwʋ. Sataa mɔɔ ɲɛɛ ˈfʋ a lagɔbʋbɔwaa -mumuë ‘ˈmötɛɛnɔɔ ˈn wa pää zɩzɛ a kii ˈwuë.’ (2 Tesaloniikö 2:9) Biblë nʋ a-a nɩɩ ˈmötɛɛnɔɔ Lagɔ a ˈwugʋmʋʋ ɲɛɛ nɩkpa wa ˈkä zɩzɛlii nʋʋ, ɛ yi wɛlɩɩ Lagɔ bhïlanɩɛ nɩkpa ˈmö oo, ɛ yi käbögbɩɩ a gbägbʋ oo, ɛ yiˈɛ Lagɔ a -lii ˈwuë a -yiye oo, yɩ ˈwuë “ˈyli yɩ ˈkää bhɩɛ”—1 Kɔlɛɛtɩ 13:8.

¹¹ Sɛˈɛ Zezwii gbä a-a nɩɩ: “Nɩkpaa -wa dɩɩɩɛ ˈfʋ ˈŋlɩ -wa nʋä ˈkwädlɩ: -Alowli, -Alowli, mʋa ˈnaa ˈkä -mä Lagɔ ˈa ˈpɩwʋlelea ˈwʋ ˈbhle ghlɩ. Maa na dɩba Lagɔ -ɔ -wʋ -mä ghäyɩ ˈwʋ, nɩkpaa -wa nʋä ˈsaa ɔ yɩbhää, wa ˈyize mʋa ˈkää -mä ˈbhle ghlɩ. Lagɔ ˈa -zijle ˈkäda a zlɩɩ -kä ghlɛɛ, nɩkpa a -bɛ, wa yi nɩɩ -Alowli, wɛlɩɩ Lagɔ bhïlanɩɲɩɛ ˈmöö, -na ˈŋlɩ ˈmö -a ˈɲɩ nɩkpa. -Na ˈŋlɩ ˈmö -a kpëti zuzukuzozu nɩkpa -gömö. -A ˈpä zɩzɛ a -bɛ -na ˈŋlɩ ˈmö. Saˈa wa ˈkää nʋ. Maa sɛˈɛ n ˈkʋää ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ: Abhʋaa nʋä ˈsaa ˈnɩɛ Lagɔ dlɩ yɔwʋ nɛnɩɩ, a ˈdionɩɩ gwë. N ˈnaɲɩ -yi ˈlɩlɩlɩ.”—Matie 7:21-23.

12. -Muë ˈkä ɔ -mä Lagɔ ˈa ˈpɩwʋlelea ˈwʋ ˈbhle ghlɩ ˈnɩ?

¹² -Mɔ ˈkä ɔ -mä Lagɔ ˈa ˈpɩwʋlelea ˈwʋ ˈbhle ghlɩ ˈnɩ? -Wa nʋä ˈsaa nɛnɩɛ Zoova ˈdlɩ yɔwʋ mʋa ˈkää ˈmä ˈbhle ghlɩ.

13. Libho a -mu Lagɔ gbä ɔ nɩɩ ˈɔ -nʋa nɩ nʋ zɩˈɛ ˈnɩ? -Muë -wʋ bhä libho ˈla nʋ dɔˈwʋ ˈnɩ?

¹³ ˈSaa Lagɔ yɩbhä bhä ɔ -nʋa nɩ nʋ zɩˈɛ ˈnɩ? Zezwii lɛ naa: “-Mä bhlɩɩ a këtiea ˈwuë ˈwʋ, Lagɔ ˈa ˈtɩtɩ a -tɩtɩɩ, yɩ yi -mä ghlɛ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa nɩkpa ˈwuë, sɛɛ Lagɔ wäzɩnuëë -mä ˈɔ ˈpɩwʋlelea ˈwʋʋ, wa kä wa ˈkɩ -sɩbhä ˈnʋ, ɛ za-a.” (Matie 24:14) Libho ˈla ˈmö Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa nʋä kuˈmösusɛ.

14. ˈSaa wa la bhä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈnɩ? -Mɔ -lɛ bhä wʋ ˈkämanɩɲɔ ˈnɩ?

¹⁴ -Mä “bhlɩɩ a këtiea ˈwuë ˈwʋʋ,” Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa, sɛɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ -lɛ ˈkämanɔɔ a -mu -wʋä -mä zlɩ ˈmö, ˈn sɛ wʋ ˈkää zɩkö dʋdʋkpäta ˈwuë -gömö ˈkämanɩ a tɩtɩ ˈmö wa bia. Wa ˈcɩa nɩkpa nɩɩ, Zezwii Klii ˈmö Zoova zʋa wʋ ˈKämanɩɲɔ ˈwʋ. ˈN ɔ yiɛ nɩkpa a 144.000 -sɛ wa -ɲɔɔ ˈkä ˈkämanɩ.—Daniel 7:14, 18; ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 14:1, 4.

15. ˈSaa Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈkä ɔ ˈyli bhɩa ˈnɩ?

¹⁵ Biblë ˈmö Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa ghlɛnɩɛ ˈmö, wa tulanɩɛ nɩkpa ˈylimö nɩɩ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ yia -pa Sataa ˈa ˈpɩwʋzokwëa nɩ ˈyli bhɩa. ˈFʋ a lagɔgligbï -yɩ päla Lagɔ ˈa ŋlɩɩ fɩ -mä yɩ ˈcɩacɩʋ ˈmö ˈn yɩ ˈghlimanɩɛ Sataa ˈa ŋlɩɩ, ˈyli yɩ ˈkää bhɩɛ ˈlɩlɩlɩ. (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 18:8) ˈKämanɔɔ a ki ˈwuë -yɩ -ɲɛ Lagɔ -känɩɛ ˈylimö, ˈyli yɩ ˈkää bhɩɛ!—Daniel 2:44.

16. -Muë Zezwii ˈkä ɔ -gömö ˈkämanɩ ˈnɩ? Mää wa ˈkä ɔ -bhölɩnɩ ˈnɩ?

¹⁶ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa ˈcɩaˈɛ nɩɩ, Zezwii yi nɩkpa ˈwuë -wa zʋä Lagɔ ˈa wɛlɩɩ ˈklʋkpamö -li a -lii a -bɛ ˈwlu nʋ. Mʋa ˈkää mäˈä dʋdʋ ˈwʋ -bhölɩnɩ. Biblë lɛ nɩɩ: “Ŋäzɩɲɔ -ɔ -wʋä ˈklɩ ˈyɩ dɔˈwʋ, -ɔɔ ˈwʋyiɲɔ -kä, ɔ yo ˈwʋ yi. -Ɔɔ dɛsɛ -kä nɩkpa a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ, -ɔ -lɛ ˈpʋaɲɔɔ, ɔ yi ɔ ŋäzɩdlɩ ˈpä ˈn ɔ yo puë.”—Psaume 72:12, 13.

17. -Muë bia ɔ wa ˈyize Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a ˈtɩtɩ a -tɩtɩɩ ˈnɩ?

¹⁷ Sɛɛ Lagɔ yɩbhää wa nɩ bia ˈɔ ˈKämanɔɔ a ˈtɩtɩ a -tɩtɩɩ, lagɔgligbë -mämaa -a zʋä wɛlɩ ˈla ˈklʋkpamö ˈnɩɛ -bhölɩ. Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a ˈyize mʋa bia Lagɔ ˈa ˈKämanɔ a wɛlɩɩ dʋdʋkpäta ˈwuë ˈwʋ.