Dluu glɩnɩ ˗lu a ˗mu kää teɲii dɛsɛ. Wʋ ˈnɩ ˗bhölɩ, nɩkpɛ ˈnɩɛ bhɛnɩ ɔ ˈkä ˗bhölɩ. Lagɔ mɔɔ glɩnɩɛ ˗aˈa ˈwälaɲɔɔ zaa, mɔɔ kää ɔ ˗kaɲɩ ˈdɩ ˈɲɛ sɛɛ ˗a ˈkää zʋ dluu a dɔˈwʋ. Sɛ ɔ gbä ɔ dluu a dɔˈwʋ ˈnɩ? ˗A bhɛnɩ ɔ ˗a ˈkʋ li, ɛ ˗käˈɛ ˗a ˈkʋ kuˈmö ˈpä ˗a? Yɩ dɔˈwʋ sɛɛ ˗a ˈkä ɔ ˈzʋ ˈnɩ?

1. Sɛɛ Zoova yɩlɩ ɔ dluu a wɛlɩɩ ˈwʋ ˈnɩ?

Sɛˈɛ Zoova ˈɲɛ a˗a bhlaˈmö ˈɔ bʋbɔbʋbɔwaa ˈdɩ nɩɩ: “Dluu muu ˗lɛ ɲɛpɛɲɛpɛlii ˈwuë a ˗bhölɩbhölɛ mɛ.” (Lévitique 17:14) Zoova a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ dluu muu glɩnɩɛ ˗bhölɩbhölɛ. Zaa, ˗bhölɩbhölɛ ˗lɛ ˗lu a ˗mu kää teɲii dɛsɛ, ˗wʋ ˗wʋä ˈwʋ dɛ. ˗Bhölɩbhölɛ a saa, dluu glɩnɩmöˈɛ wʋbhlɩ ˗lu a ˗mu kää teɲii dɛsɛ, ˗wʋ ˗wʋä ˈwʋ dɛ.

2. ˈSaa Lagɔ ˈnɩ ɔ ˈyɩbhä ˗a ˈkä nʋ dluu dɔˈwʋ ˈwʋ ˈnɩ?

Zoova ˈɲɛ a˗a bhlaˈmö ˈɔ bʋbɔbʋbɔwaa ˈdɩ nɩɩ, wa nɩ tɩ dluu li. (Zɛlɩ Genèse 9:4 ˈn Lévitique 17:10 ˈmö.) Bhla, tɛkäklɩtɩɛwaa a ˈtɛɲɩ ˈmö, dɛɛ ˈyukugänɩwaa a ˗zɩkpa ˈyɩbhää ˈwluu, ˈn Zoova yiˈɛ ˈwʋ ˈsɔ gba ˗bhlʋ ˗kpɔ ˈla Klɩtɩɛwaa ˈpä. Ɔ lɛ nɩɩ ‘wa nɩ tɩ dluu li.’—Nʋnʋlii 15:28, 29.

Wa ˗kä nɩɩ ˗a nɩ tɩ dluu lii, sɛ yɩ sɛ ɔ zɛmö ˈnɩ? Yɩɛ, ˗dʋtlɔyi ˗kä nɩɩ, tɩ nʋʋ ˈnɩmää, ˗nn˗ä ˗kä ˗n ˈkʋ ˈnɩmä. Maa lile a ˗ma wa pinɩɛ nʋʋ, ˗n yea ɔ li ˗a? ˗N yi ɔ nʋʋ ˈwʋ ˈlibhï ˗n yu ɔ ˗naɲɩ kuˈmö ˈpä ˗a? Nˈnn, ˗nn˗ä ˗kä ˗n ˈkä ˗sɩbhä ˈzʋ. Zaa Lagɔ ˗kä nɩɩ ˗a nɩ tɩ dluu lii, mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, ˗aaa ˗kä ˗a ˈkä dluu ˈnɩmä. ˈN ˗aaa ˗kä ˗a ˈkä nɩmɛ a ˗mɛ ˈnɩɛ dluu ˈmö sa˗a li. ˗Aaa ˗kä ˗a ˈkä lile a ˗ma wa pinɩɛ dluu li.

˗Dʋtlɔli ˗yɩ ˗glɛ dluu a wɛlɩɩ ˈwʋ a dɔˈwʋ, ˗a ˗kä ˗aɲɩ göpöä yi sɛɛ ˗a ˈkä ɔ ˈzʋ ˈnɩ? Göpögöpöli ˗mimii ˗ɲɛ Lagɔ ˈa gböö ˈsɔ ˈnɩɛ yɔwʋ mönɩ. Yɩ glaˈmö, dluu a kuˈmö ˗päpʋ ˗wʋ ˗mä. ˈN dluu ˈmö a ˗lii ˗mimii wa laa, globules blancs, globules rouges, plaquettes ˈn plasma a kuˈmö ˗päpʋ. Maa, göpögöpölii ˗mimii ˗wʋˈɛ ˗lɛ ˗yɩ bhɛnɩɛ yɩ ˗ɲɛ Lagɔ ˈa gbö ˈsɔ ˈkä yɔwʋ mönɩ. Yɩɛ, ˗mä dluu ˈmö a ˗lii ˗yɩ ˗wʋä ˗mä, wa bhɛnɩ wa ˈkɩ ˈwʋ ˈlibhï wa ˈkɩ libho ˈmö nʋnɩ nzɩ wa ˈkä nɩkpɛ göpö. Nɩkpɛ a ˗mɔ ˈnɩɛ ˈmö nɛnɩɩ, wa bhɛnɩˈɛ wa ˈkä ɔɲɩgäsɛ a dluu ˈwʋ ˈlibhï nzɩ wa ˈkɔ göpö. ˗Sɩbhä a ˗lii a dɔˈwʋ, ˗aɲɩgäsɛ ˗abhʋa kää ˗a ˈkä bhʋlʋbhlʋ ˈsaa ˗a yɩbhä ˗lɛ ˗sɛ. a—Galatii a ˗nʋa 6:5.

 ˈCƖƐ ˗LII ˗MIMII

3. ˗A ˗kä ˗aɲɩ göpöä yi ˈsaa ˗a sɛɛ ˗lɛ nɩ nɛnɩ Zoova dlɩ yɔwʋ

Sɛɛ ˗a ˈkä ɔ ˈzʋ nzɩ ˈsaa ˗a sɛɛ ˗lɛ, yɩ ˗ɲɛ sɛɛ Zoova yɩlɩɛ dluu a wɛlɩɩ ˈwʋ ˈsɔ ˈkä yɔwʋ mönɩ ˈnɩ? ˈZʋ ˗lɛ VIDEO, ˈn sɛɛ ˈdɩmözʋwɛlɩ ˈlɛ ˗yɩ ˗gää ˈyuku kää dɛsɛ, a ˈkɩ yɔwʋ yɩlɩ.

• Bhibhe Zoova ɔ ˗kamö ˈnɛɛnɔ ˈɲɛ. —Zaakö 1:5.

• Tɛlɩ Biblë ˈmö a ˈpäpägböö sɛ, ˗yɩ ˗ɲɛ ˗naˈa wɛlɩɩ mönɩɛ yɔwʋ.—Proverbes 13:16.

• ˗Mä ˗naˈa pɩɔ ˈyli, sɛ wa göpöä nɩkpa, tɛlɩ sɛ ˗n ˈkɩ ybhlɩnɩ.

• ˗Dʋtlɔŋakpɩɩ a ˗mi ˗n ˈnaa ˈkää ˈwʋ ŋluu, tɛlɩ sɛ ˗n ˈkɩ yɩbhlɩnɩ.

• ˈSaa ˗n ˈkää ˗lɛ ˗sɛ nɩ glɩnɩ ˗lu a ˗mu ˈkää gbä ˗naˈa ˈmlɩwʋnuëyi ˗tɩmöa gbʋ köbha.—Nʋnʋlii 24:16. b

• Tɩ dlʋ nɩɩ, ɛ yi ˗naˈa ˗lɛglɩɲɔɔ mɔ oo, ɛ yi ˈyukugänɩɲɔɔ oo, ɛ yiˈɛ ˗ɔ ˈcɩamöa Biblë mɔ oo, nɩkpɛ ˈnɩɛ ˗kä ɔ ˈkä ˗na ˈbhle ˈmö ˈsaa ˗n ˈkää nʋ ˗lɛ ˗sɛ.—Ghlɔɔmö a ˗nʋa 14:12.

• ˈSaa ˗n ˈkää ˗lɛ ˗sɛɛ, ˈceli ˈbɔgʋ ˈmö.

4. Göpögöpölii ˗yɩ nɛnɩɛ ˈmö Zoova a ˗nʋa tɛlɩɛ sɛ

Lagɔ ˈa gböö ˗yɩ ˗glɛ dluu a wɛlɩɩ ˈwʋʋ, ˗a bhɛnɩ ˗a ˈkɩ ˈklʋkpamö ˈzʋ ˗a ˗kä ˗aɲɩ göpöä yi. ˈN ˗a bhɛnɩˈɛ ˗a ˈkä gwäzɩ a ˗mi nɛnɩɛ ghlɩ. ˈZʋ ˗lɛ VIDEO.

Zɛlɩ Tiitɩ 3:2 ˈmö, ˈn a nɩ yɩlɩ nimïyɩbhäkïbhë ˈlɛ yɔwʋ:

• ˗A ˗ɲɛ ˗dʋtlɔwaa ˈsɔ ˗kä bhïlaa yii, ˗yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn ˗a kä ɔ ˗a ˈkä ˈklʋkpamözʋsɛ ˈn dlɩwätɛsɛ bhïla ˈnɩ?

 5. Wa laa Fractions du sang a wɛlɩɩ

Dluu kä ˗lii a ˈki ˗mʋäna ˈmö: Wa laa, globules rouges, globules blancs, plaquettes ˈn plasma. ˗Li ˈla ˗mʋäna ˗kpɔ käˈɛ ˗lii ˈtikïtikïyie ˗mimii ˈmö, wa laa fractions du sang. c Zaa, ˗lii ˈtikïtikïyie ˈla, ˈmö ˗dʋtlɔwaa ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn wa göpöä ˈlɩbhägwii ˗mimii. Dluu ˗kä nɩkpɛ ˈmö bhɩɛ dɔˈwʋ ˗wʋʋ, ˈmö wa libhïˈɛ ˈwʋ ˈn wa ˈnigba dluu.

Klɩtɩɛyi ˗kä ɔɲɩ göpöä yii, gwäzɩ ɔ ˈkää ˈwʋ ˈlibhï ˗kä fractions du sang ˈmö ˗kä, sɛɛ Biblë a ˈpäpägböö gbää ˈmö ɔ nɩ yɩlɩ ˈwʋ. ˈN sɛɛ ˈɔ ˈmlɩwʋnuëyii ˈnaa ˈkɔɔ gbʋ köbha, ˈmö ɔ nɩ yɩlɩˈɛ ˈwʋ ˈwë, nzɩ ɔ ˈkä ˈsaa ɔ ˈkää nʋ ˗lɛ ˗sɛ. ˗Sɩbhä a göpögöpɛ ˈla ˗ɛ ˗glɛ fractions du sang ˈwʋ a dɔˈwʋ, nɩkpaa ˗mumuë bhɛnɩ ˗kamä wa ˈkä ˈwʋ ŋlu, ˗mumuë bhɛnɩˈɛ wa ˈkä nimï ˗sɛ.

˗A ˗kä ˗lu ˗lɛ ˗sɛ yii, ˗a nɩ ˈyɩbhä bhʋlʋbhlʋ ˗aɲɩ nimï:

• ˗Yɩ kää ˈŋlɩ ˈn ˈnɩɛ ˈyɩbhä n ˈkä fractions du sang ˈmö ghlɛnɩ nzɩ n ˈkä naɲɩ göpöö, sɛ n ˈkɩ ɔ ˗dʋtlɔyi dlɩ ˗gömö ˗sɛsɛnɩ ˈnɩ?

 DƐSƐKÄKÏBHÏ

Sɛɛ Zoova ˈnɩɛ ˈyɩbhä dluu a dɔˈwʋʋ, ˗a nɩ tɩ ˗sɩbhä ˈzʋ.

ˈWʋligbanɩkïbhï

• ˗Yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn dluu ˗lɛ ɔ ˗lu a ˗mu kää teɲii dɛsɛ Zoova a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ ˈnɩ?

• Lagɔ ˈa gbaa ˗a nʋä nɩɩ ˗a nɩ tɩ dluu lii, yɩ za sɛɛ ˗a ˗yi ɔ sɛ nɩɩ dluu a kuˈmö ˗päpʋ ˗wʋmö ˗mä ˈnɩ?

• ˗Dʋtlɔlii a ˗mii ˗glɛ dluu a wɛlɩɩ ˈwʋ a dɔˈwʋʋ, sɛɛ ˗n ˈkä ɔ ˈzʋ ˗n ˈkä ˈsaa nɛnɩɛ ˗lɛ ˗sɛ ˈnɩ?