1. -N -kä ˈbɔgʋ ˈnɩ ˈmö ˈa wɛlɩɩ ˈcɩɛ ˈwë ˈlɩlɩlɩ, ˈsaa -n ˈkä ɔ -kamä dlɩ ˈwʋ ˈpä ˈnɩ?

BIBLË ˈmö a gbëawɛlɩɩ a -bɛ ˈmö ˈbɔgʋ ˈlɛ a ˈcɩɛcɩʋ sʋlʋnɩmöä. Sɛɛ Lagɔ -kaɲɩɛ zɩkö zɩkpa -a ˈnaa ˈkää ˈyli bhɩɛ ˈɲɛ. Nɩkpɛ -kä ˈku ˈwë a sɛ ɔ -wʋwʋnɩɛ ˈmö ˈn sɛɛ ɔ ˈkää -wa yɛɛ ˈku ˈwë glu -sɛ a wɛlɩ. (Ecclésiaste 9:5; Lwiikö 23:43; Zaah 5:28, 29; ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 21:3, 4) -N tɛɛ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a ˈwluyɩbhäyɩbhɩɩ ˈwʋ a mömɛ, ˈn -n yiɛ sɛ yɩbhlɩmanɩ nɩɩ -tiamö a bʋbɔbʋbʋ ˈmö wa -gänɩɛ wabhlɩ. (Zaah 13:35) -N yɛ -kamä Zoova a bheyi ˈzʋ ˈn ɔ  bʋbɔbʋbɔtʋ -yimöä dlɩ zɛmö plɛ. Zaa, -n yi -kamä -naɲɩ nimï ˈyɩbhä nɩɩ, ‘-N ˈkä -tiamö Lagɔ bʋbɔ a dɔˈwʋ, ˈsaa -n kä bhä -n ˈkä nʋ ˈnɩ?’

2. -Yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn Etiopii a nɩkpɛ -bhlʋ yɩbhä a-a bhä ɔ ˈkä badizee cuu ˈnɩ?

² Zezwii a ˈtɛɲɩ ˈmö, bhlɩɩ wa laa Etiopii, -mä a nɩkpɛ -bhlʋ, kïbhëa ˈla -bhlʋ -kpɔ ˈmö ɔ ˈyɩbhänɩ a-a ɔɲɩ ˈwʋ. Lagɔ -sɛɛ Zezwii glu ˈwë, ˈylɩya plɩɛ ˈn ˈylɩ -bhlʋ ˈmö, ɔ ˈwʋ-bhlinɩɲɔɔ Filiipö yiɛ nɩkpɛ ˈla lagɔwɛlɩɩ ˈɲɛ. Filiipö yo a-a ˈmö ˈnʋa nɩɩ, Zezwii mɔ glɩnɩ a-a Mesii. Etiopii a nɩkpɛ ˈnʋä wɛlɩɩ ˈla cuu, ˈmäna a za, -gba -bhlʋ -kpɔ ˈmö ɔ lɛ nɩɩ: “Ɲuä dɛˈɛ. -Naa -kaa bhä badizee -a?”—Tietiewaa 8:26-36.

3. (a) Sɛɛ Zezwii ˈɲɛ a-a bhä ˈɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa ˈdɩ ˈnɩ? (b) Sɛɛ wa kä bhä wa ˈkä nɩkpɛ badizee ˈnɩ?

³ Biblë lɛ nɩɩ, -ɔ -kä ɔ ˈkä Zoova -gänɩ nʋʋ, ɔ kä ɔ ˈkä badizee. Sɛˈɛ Zezwii ˈɲɛ a-a ɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa ˈdɩ nɩɩ: “ˈBhlɩbhëa ˈwuë a nɩ ghïluë -mä, a ˈkʋä ˈna wɛlɩɩ ˈcɩa, a kʋä badizee.” (Matie 28:19) Zezwii aˈbhë sɛ ɔ badizee, -a kä -a ˈkä ɔ saa badizee. Wa badizoo, ɔ ˈwuë -mä ˈɲu ˈmö -mä ɔ ˈmla ˈwʋ ˈlɩlɩlɩ. Maa, ɲuu wa ˈnɔɔ ˈwlu pälɩ. (Matie 3:16) Sa -bhlʋ -kpɔ ˈla, zɩˈɛ a dɔˈwʋ, wa -kä Klɩtɩɛ badizee, ˈɔ kpökpaa ˈwuë kä a ˈkä -mä ˈɲu ˈmö ˈwʋ ˈmla ˈlɩlɩlɩ.

4. -N -kä badizee ˈsaa yɩ ˈkä ɔ tula ˈnɩ?

⁴ -N -kä badizee, mii ˈkää -mumuë ˈylimö tulanɩ nɩɩ -n yɩbhä -n ˈkä Lagɔ a bheyi zʋ nzɩ -n ˈkä ˈɔ libhoo nʋ. (Psaume 40:7, 8) Zaa -n yi -kamä -naɲɩ nimï ˈyɩbhä nɩɩ, ‘ˈSaa n kä bhä n ˈkä nʋ nzɩ n ˈkä badizee ˈnɩ?’

5. (a) ˈSaa -n kä bhä -n ˈkä nʋ nzɩ -n ˈkä badizee ˈnɩ? (b) ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn Klɩtɩɛwaa ˈa ˈwluyɩbhäyɩbhɩɩ kä ɔ dɛsɛ ˈnɩ?

⁵ -N -kä -n ˈkä badizee nʋʋ, -n kä -n ˈkä Zoova -ɲɛ Zezwii ˈsɔ yɩbhlɩnɩ sasɛ. -Naˈa Biblë a ˈcɩɛcɩʋ muu tula nɩɩ, -n yɛ  a-a -pa -sɩbhä a ˈzʋzwɛ tɛɛ. (Zɛlɩ Zaah 17:3 ˈmö.) Maa ɛˈɛ -bhö daˈa yɩ ˈwuë mii. Biblë lɛ nɩɩ ˈsaa Zoova yɩbhää, -a kä -a ˈkä “-sɩbhä sasɛ yɩbhlɩnɩ.” (Kɔlɔɔsɩ 1:9) ˈN -n -kä Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a ˈwluyɩbhäyɩbhɩɩ ˈwʋ ˈmämö, yɩ yi ˈŋlɩ -kä ˈn -ɲɛ Zoova ˈsɔ, a yi teɲii ˈwʋ -wʋnɩ. -Sɩbhä a za, -n kä -n ˈkä ˈkwädlɩ -lɛ ˈwluyɩbhäda -wʋmö.—Ebleewaa 10:24, 25.

6. -N ˈkä badizee a dɔˈwʋ, Biblë ˈmö a wɛlɩɩ -mi -n kä bhä -n ˈkä ˈcɩɛ ˈwë ˈnɩ?

⁶ ˈLɩlɩlɩ a dɔˈwʋ, Zoova ˈnɩɛ nɩɩ, Biblë ˈmö a ˈsaa -wʋä -mä, -n nɩ -yi yɩ ˈwuë ˈwë nzɩ -n ˈkäa bhäla badizee nʋ. Zoova ˈnɩɛ a-a nɩɩ Etiopii a nɩkpɛ nɩ -yi -lii ˈwuë ˈwë nzɩ ɔ ˈkäa bhäla badizee. (Tietiewaa 8:30, 31) -A yi Lagɔ a dɛ -lii a -bɛ ˈcɩɛ ˈkwädlɩ. (Ecclésiaste 3:11) Maa -n ˈkä badizee a dɔˈwʋ, -n kä -n ˈkä lagɔwɛlɩɩ a tɛkäkïbhïï wa cɩɛɛ tɛɛ -yi ˈn -n ˈkɩ ˈklʋkpamö ˈzʋ ˈwe nzɩ -n ˈkä bhäla badizee.—Ebleewaa 5:12.

7. Sɛɛ -naˈa Biblë a ˈcɩɛcɩʋ kwänɩmö a-a bhä ˈnɩ?

⁷ Biblë lɛ naa: “ˈN nɩkpɛ ˈnɩ Lagɔ dlɩ ˈtɛɛnɩ, ɔˈɔɔ bhɛnɩ ɔ ˈkɔ dlɩ yɔwʋ nɛmanɩ.” (Ebleewaa 11:6) Zaa -n ˈkä badizee a dɔˈwʋ, -n kä -n ˈkä Lagɔ dlɩ ˈtɛɛnɩ. Biblë lɛ naa, nɩkpaa -wa -wʋ a-a -mä Kɔlɛɛtɩ a -glɔ ˈmö, -pʋnɩ a-a Zezwii ˈa ˈwʋ-bhlinɩwaa ˈyukwli “n wa yiˈɛɛ Zezwii a -nʋa ˈzʋmö. Wa ˈwuë ˈn wa yuëë badizee.” (Tietiewaa 18:8) Sa -bhlʋ -kpɔ ˈla, -sɩbhä -naˈa Biblë a ˈcɩɛcɩʋ kwänɩmö a-a ˈn -n kä a-a -lii Lagɔ ˈkää zɩkö ˈyli ˈwälanɩ dlɩ ˈwʋ. ˈN Zezwii -ɔ ˈkuä ɔ -kaɲɩ ˈɲiɲlolii -ɲɛ ˈkwie ˈsɔ a ˈgalɛ ˈmö -sɛ a za, ˈn -n ˈtɛɛnɔɔ dlɩ.—Josué 23:14; Tietiewaa 4:12; 2 Timotee 3:16, 17.

8. ˈSaa -kamö bhä -mä ˈsunɩ nzɩ -n ˈkä ˈsaa -n cɩɛ a wɛlɩ -mumuë ˈɲɛ ˈnɩ?

⁸ -N -kä ˈkwädlɩ Biblë ˈcɩɛ, -n -kä ˈylɩmö nɩɩ ɛ kwänɩmö -tiamö -mä -naˈa zɩkpaa ˈmö, -naˈa Lagɔ a dlɩtɛɛnɩtɛnɛ yi ˈmö ˈtumanɩ. Yɩ -yimö -mä ˈsunɩ -n yi ˈsaa -n cɩɛ a wɛlɩ  -mumuë ˈɲɛ. (Jérémie 20:9; 2 Kɔlɛɛtɩ 4:13) Maa -mɔ -n ˈkä bhä lagɔwɛlɩɩ ˈɲɛ ˈnɩ?

9, 10. (a) ˈSaa -n ˈcɩɛɛ, -mɔ -n ˈkɩ ɔ tɛɛ ˈɲɛ ˈnɩ? (b) -N -kä -n -ɲɛ lagɔzɩkpa ˈmö a -nʋa ˈkä lagɔwɛlɩɩ ˈgämö bianɩ, ˈsaa -n kä ɔ -n ˈkä nʋ ˈnɩ?

⁹ ˈSaa -n cɩɛ, -n bhɛnɩ -n kä yɩ wɛlɩ -naˈa ˈligbë ˈmö a -nʋa, -na bhɛya, -naˈa dɛglɩwa ˈn -n -ɲɛɛ nʋä libho ˈɲɛ. -N -kä -sɩbhä ˈzʋʋ -li a -liɛ. Maa ˈɲɛnuëɲɩ dlɩwätɛ ˈmö ˈn -wawʋ ˈmö. ˈN bhäla, -n -ɲɛ lagɔzɩkpa ˈmö a -nʋa ˈwuë ˈsɔ ˈkäa lagɔwɛlɩɩ bia. -N -kä sɛ -yi nɩɩ, -n bhɛnɩˈa -n ˈkä lagɔwɛlɩɩ biamö, ˈɲɛ -sɩbhä ɔ ˈcɩamöä Biblë ˈdɩ. ˈƝɔ ˈdɩ nɩɩ -n yɩbhä -n -ɲɛ lagɔzɩkpa ˈmö a -nʋa ˈsɔ ˈkä ˈgämö lagɔwɛlɩɩ bianɩ. -Ɔ ˈcɩamöä Biblë -kä ˈylɩmö nɩɩ, -n bhɛnɩ -n ˈkä lagɔwɛlɩɩ biamö, ɔ -käˈɛ ˈylɩmö nɩɩ, -mä -naˈa zɩkpa ˈmö -n ˈzʋ Biblë a ˈpäpägböö ˈklʋkpamöö, ɔ -ɲɛmö ˈsɔ, ˈyukugänɩwaa ˈsɔ ˈmö -a ˈkää ˈylɩmöä mö.

¹⁰ -Yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn -n -ɲɛ ˈyukugänɩwaa ˈsɔ ˈkä ɔ ˈwlu ˈyɩbhä ˈnɩ? ˈSaa -n ˈcɩɛ -mä Biblë ˈmö, -n -kii sasɛ ˈmö ˈnʋ, ˈn -n -kii dlɩ ˈwʋ -kä, wa -kami ˈwʋ ˈyɩbhänɩ a za-a. ˈN ˈsaa -n ˈcɩɛ -mä Biblë ˈmö, -n -kii -gänɩ ˈn -n -kä -tiamö ˈyɩbhä -n ˈkä Zoova ˈa Bhlɩnɩɲɔ zʋʋ, wa ˈkiˈɛ -yi. Ligba nɩɩ -n -ɲɛ -zɩkpa ˈmö a -nʋa ˈwuë ˈsɔ, ˈyukugänɩwaa mʋa ˈzʋnaɲɩɛ ˈyli. Zaa -n -ɲʋa ˈkä bhïla nɩ -tɩmö ŋanɔ ˈwʋ -bhö. (Tietiewaa 20:28; 1 Piɛlɩ 5:2, 3) A -kä ˈylɩmö ˈyɩyɩnɩ ˈwë, ˈn -n -kä bhɛnɩ -n -ɲɛ -zɩkpa ˈmö a -nʋa ˈsɔ ˈkä ˈgämö lagɔwɛlɩɩ bianɩ, ˈyukugänɩwaa -yimö -sɩbhä ˈdɩ ˈɲɛ.

11. -N -ɲɛ lagɔzɩkpa ˈmö a -nʋa ˈsɔ ˈkä lagɔwɛlɩɩ bia a dɔˈwʋ, -yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn -n ˈkä ˈmö zigbonɩ kä ɔ teɲii dɛsɛ ˈnɩ?

¹¹ -N -kä -n -ɲɛ lagɔzɩkpa ˈmö a -nʋa ˈsɔ ˈkä lagɔwɛlɩɩ ˈgämö bianɩ, ˈyukugänɩwaa -yimö ˈmö ˈnʋa nɩɩ, -n kä -n ˈkä ˈmö zigbonɩ. -N ˈkä ˈmö zigbonɩ a dɔˈwʋ, -yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn yɩ kä ɔ teɲii dɛsɛ ˈnɩ? Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa -a -kä lagɔwɛlɩɩ bia dɔˈwʋ -wʋ Zoova a ˈŋlɩ ˈmö -a bianiɛ. Zaa -aˈa -wʋwʋsaa  nɩ kä ˈklʋkpamö, a ˈkä ɔ ˈŋlɩ ˈghlimanɩ.—1 Kɔlɛɛtɩ 6:9, 10; Galatii 5:19-21.

12. ˈWa ˈɲiɲlolii wa nʋä a dɔˈwʋ, -yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn nɩkpa ˈwuë kä ɔ wa ˈkä ligba ˈnɩ?

¹² -N ˈkä badizee a dɔˈwʋ, -n -kä n ˈkä -lu -mumuu nʋ. Zezwii ˈa tietieɲɔɔ Piɛlɩ lɛ naa: “Zaa, -sɩkaa a dɔˈwʋ, a nɩ ligba a ˈkä ˈa -lizokuu kɛ ˈmö -sɛ, a ˈkä Lagɔ yɩbhlɩnɩ, nzɩɩ ɔ ˈkäa ˈa ˈɲiɲlolii a gbʋʋ ˈyi ˈtatinɩ.” (Tietiewaa 3:19) Wa -kä nɩɩ -a nɩ ligba nʋʋ, sɛɛ yɩ sɛ bhä zɛmö ˈnɩ? Mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, -a ˈkä -aˈa -lizoku yɩbhlɩnɩ nzɩ -a ˈkɩ ˈbɩwʋ ˈbhöö ˈlɩlɩlɩ. Zaa, -n -käa ŋlʋsɛtɛlɩ -libho ɛ -käˈɛ gbɩsɛtɛlɩ -libho -kä, -n kä -n ˈkä ligba nzɩ -n ˈkʋ kɛˈmö -sɛ. -Mä -naˈa zɩkpaa ˈmö, -n -kä ˈkwädlɩ ˈyli yɔwʋ ˈtɛmanɩ -n ˈkäa ˈsaa nɛnɩɛ Lagɔ dlɩ yɔwʋ nʋ aˈbhë -kë, -n kä -n ˈkä ˈkwädlɩ -naˈa ˈɲiɲlolii a za ligba ˈyize. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa -aa ˈwuë ˈɲiɲlolinʋwaa -a glɩnɩɛ zaa, -a kä -a ˈkä ˈkwädlɩ Lagɔ bhibhe ɔ ˈkä -aˈa ˈɲiɲlolii a gbʋ ˈyi ˈtatinɩ.—Ghlɔɔmö 3:23; 5:1.

13. -N ˈkä “Lagɔ yɩbhlɩnɩ,” sɛɛ yɩ sɛ bhä zɛmö ˈnɩ?

¹³ -N -kä -lizoku nʋʋ, ligba a ˈyize -n ˈkä ɔ ligba -a? Nˈnn. Piɛlɩ lɛ nɩɩ -a käˈɛ -a ˈkä “Lagɔ yɩbhlɩnɩ.” Mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, -aˈa nʋnʋlii -yɩɛ lagɔsɛ -wʋ, -a nɩ -sɩɩ kɛˈmö nzɩ -a ˈkä ˈsaa nɛnɩɛ Lagɔ dlɩ yɔwʋ a ˈyize nʋ. A yɩɛ -ka. -N -wʋ dɛ -bhlʋ lowlu ˈmö mö dɔˈwʋ, mää -nˈn-ä -bhlɛ tɛkasɛ mö. -N möä -këë ˈn ˈwa -yimöä ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ käböyio -n -wʋä bhli dɔˈwʋ. ˈSaa -n ˈkä ɔ nʋ ˈnɩ? ˈNɩgbö -n ˈkää ˈnɩgbö, -n ˈkä ˈwlu sɩbhä nzɩ -n ˈkä ˈyio a -yio plɛnɩ. Sɛ -bhlʋ -kpɔ ˈla, -sɩbhä -naˈa Biblë a ˈcɩɛcɩʋ ˈcɩamöä nɩɩ, -n kä -n ˈkä -naˈa nʋnʋlii -mimii kɛˈmö -sɛ. Zaa, -bhɩɔ ˈmö -n ˈkä “Lagɔ yɩbhlɩnɩ” miɛ nɩɩ -n ˈkä ˈmö zigbonɩ nzɩ -n ˈkä ˈsaa nɛnɔɔ dlɩ yɔwʋ nʋ.

14. Sɛɛ -n ˈkä ɔ -naɲɩ Lagɔ yowʋ ˈɲɛ ˈnɩ?

¹⁴ -Lu -mumuu -wʋ kää teɲii dɛsɛ -n ˈkää nʋ ˈwë nzɩ -n ˈkä badizee, muu -lɛ -n ˈkä -naɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛ. -N -kä -naɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛ yii, bhibhebhibhiuu ˈmö -n ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn -n ɲɔɔ ˈdɩ nɩɩ, ɔ ˈyize ˈmö -n ˈkäa bʋbɔɔ ˈn ˈsaa nɛnɔɔ dlɩ yɔwʋ a ˈyize -muu ˈkää dɛsɛ -kä -mä -naˈa zɩkpaa ˈmö.—Deutéronome 6:15.

15, 16. ˈSaa ˈsunɩ ɔ -mä nɩkpɛ ˈn ɔ ɲɛ bhä ɔɲɩ Lagɔ yowʋ ˈnɩ?

¹⁵ -N -kä nɩkpɛ -wa, sɛɛ -n ˈkɔɔ ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ, -n yɩbhä -n -ɲɔɔ ˈkä ˈwʋ-bhlinɩ, sa -bhlʋ -kpɔ ˈla, -sɩbhä -n ˈkää Zoova ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ, -n yɩbhä -n ˈkɔ ɔ ˈyize bʋbɔɔ. Ɲɩbhɛlʋ -ɲɛ ŋlɔ ˈsɔ, -wa yɩbhää wa kä kwäkwänɩ, pänɩɛ -ka wa wɛlɩ dlɩ kɛ. Sɛɛ ɲɩbhɛlʋ yɩbhlɩnɩɛ ŋlɔ -sɩbhä ɔ -wawʋ zumanɔɔ dlɩ zɛmö. Zaa ɔ yɩbhäa ɔ ˈkɔ kwä. Wa ˈkä kwäkwänɩ a dɔˈwʋ, -lu a -muu kää dɛsɛ ˈmö wʋ glɩnɩɛ. Maa sɛ ɲɩbhɛlʋ -wa ŋlɔ a za, ɔ -bhɩɔ ˈmö ɔ ˈkɔ kwä.

¹⁶ Sɛɛ -n cɩɛɛ Zoova ˈa wɛlɩɩ ˈyize, sɩbhä ˈɔ -wawʋʋ zumanɩmöä dlɩ zɛmö ˈn ˈsaa ˈwuë -n bhɛnɩɛ -n ˈkä nʋʋ, nzɩ -n ˈkɔ bʋbɔɔ, ˈn -n nwiɛ. Mii -kamöä -mä ˈsunɩ -n ˈkɔ -naɲɩ yowʋ ˈɲɛ -mä bhibhebhibhiuu ˈmö. Biblë lɛ nɩɩ, nɩkpɛ -kä ɔ ˈkä Zezwii a ˈwʋ-bhlinɩɲɔ ˈzʋʋ, “ɔ nɩ -sɛ ˈsaa ɔ yɩbhää ˈwuë kɛˈmö.” (Maakö 8:34) Sɛɛ yɩ sɛ ɔ zɛmö ˈnɩ? Mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, -mä -naˈa zɩkpaa ˈmö Zoova a ˈklʋkpamözʋzwɛ ˈmö -n ˈkää ˈyuku ˈpïlanɩ. ˈSaa Zoova yɩbhää kä teɲii dɛsɛ yɩ zi -naɲɩgäsɛ a -nii ˈwʋ.—Zɛlɩ 1 Piɛlɩ 4:2 ˈmö.

17. ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn nɩkpa -mumuë ˈnɩ ˈɲɛ bhä waɲɩ Zoova yowʋ ˈnɩ?

¹⁷ Nɩkpa -mumuë ˈnɩɛ ˈyɩbhä wa ˈkä waɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa ŋanɩ wa ŋanɩɛ, wa tɩa bhäla  -lizoku ˈmö bhlinɩ a za. Waˈaa yɩbhä wa ˈkä ˈsaa ˈnɩɛ Zoova dlɩ yɔwʋ nɛnɩ nʋ. Ɛ -käˈɛ nɩɩ, wa dɔˈwʋ, ˈn wa nɩ waɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛɛ, -lɛ a dɔˈwʋ, wa -kä -lizoku nʋʋ, Zoova ˈnaa ˈkʋa ˈwa -lizokuu wa nʋä a wɛlɩ ˈwʋ ˈyɩbhänɩ.

18. -N tɩa -lizoku ˈmö bhlinɩ a ŋanɔ, ˈsaa -kamö bhä kwänɩ nzɩ -n ˈkʋ ˈwlu plɩ ˈnɩ?

¹⁸ Zoova a -wawʋ -n kää dlɩ zɛmö muu -kamöä -mä ˈsunɩ nzɩ -n ˈkä, -n tɩa -lizoku ˈmö bhlinɩ a ŋanɔ ˈwlu plɩ nzɩ -n ˈkɔ -naɲɩ yowʋ ˈɲɛ. -Naˈa sɛ -n -waa Zoova a za, ˈyli yɔwʋ -n ˈkää ˈtɛmanɩ nzɩ sɛɛ -n gbää daˈa nɩɩ, -n yi ˈkwädlɩ ˈsaa ɔ yɩbhää nʋʋ, -n ˈkä -sɩbhä ˈklʋkpamö zʋ. (Ecclésiaste 5:4; Kɔlɔɔsɩ 1:10) -N ˈnaa ˈkä dlɩ ˈpä nɩɩ, ˈsaa Zoova yɩbhä a nʋnwɛ ˈmö yɩ ˈtɛɛ. Zezwii ˈa tietieɲɔɔ Zaah lɛ nɩɩ: “-Ɔ -kä Lagɔ ˈmö ɔ -waa nʋʋ, ɔ kä ɔ ˈkäˈɛ ˈɔ wɛlɩɩ ˈklʋkpamö zʋ. ˈƆ wɛlɩɩ a ˈklʋkpamözʋzwɛ, -aa dɔˈwʋ ɛˈɛɛ teɲii ˈmö ˈtɛɛ.”—1 Zaah 5:3.

19. -N ˈkä -naɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛ a dɔˈwʋ, ˈsaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn -nˈn-ä ɔ kä -n ˈkä ŋänɩ ˈnɩ?

¹⁹ -Nˈn-ä -kä -n ˈkä nɩkpɛ a -mɔ ˈnɩɛ ˈɲiɲlolii ˈmö -kä glɩnɩ ˈwë nzɩ -n ˈkäa bhäla -naɲɩ Zoova yɔwʋ ˈɲɛ. ˈSaa -aaa bhɛnɩ -a ˈkä nʋʋ, Zoova -nɩɲɩɛ -zɩ ˈyɩbhänɩ. (Psaume 103:14) Ɔ -yimö kwänɩ -n ˈkä ˈsaa nɛnɔɔ dlɩ yɔwʋ nʋ. (Isaïe 41:10) ˈTɛɛnɩ Zoova dlɩ teɲii nzɩ “ɔ ˈkä -naˈa nɛmönɛmösaa ˈmö zlɔmanɩ.”—Proverbes 3:5, 6.

20. -N -kä -naɲɩ Lagɔ yowʋ ˈɲɛ ˈwë, ˈsaa -n bhɛnɩ bhä a -n ˈkä nʋ ˈnɩ?

²⁰ -N pä ɔ dlɩ nɩɩ, -n bhɛnɩ -n ˈkäa -sɩkaa -naɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛ -a? -N -käa -naɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛ ˈwë, -n -bhɩɔ a -sɩkaa ˈmö -n ˈkä -lu -mumuu nʋ. Miɛ nɩɩ, -n ˈkä badizee.

21, 22. Sɛɛ -n ˈkä ɔ -lɛ “nɩkpabhë a ˈyila ˈklʋ” tula nɩɩ, -n ˈtɛɛnɩ Lagɔ dlɩ ˈnɩ?

²¹ ˈƝɛ -naˈa lagɔzɩkpaa ˈmö a -lii a ˈwlugïganɩɲɔɔ ˈdɩ  nɩɩ, -n yɛ -naɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛ ˈwë zaa, -n yɩbhä -n ˈkä badizee. -Lɛ a dɔˈwʋ, -n -ɲɛ ˈyukugänɩwaa ˈsɔ, yi lagɔwɛlɩɩ a tɛkäkïbhïï -n ˈcɩɛɛ yɔwʋ yɩlɩ. ˈN wa -kä ˈylɩmö nɩɩ, -n -bhɩɔ -tiamö ˈmöö, wa -yimö ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ, Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a ˈylɩ -bhlʋ ɛ -käˈɛ ˈylɩ ta a ˈwluyɩbhäyɩbhʋʋ ˈwʋ, -n yi badizee. -Mä ˈwluyɩbhäyɩbhʋʋ ˈla ˈwʋ, wa yi -mä bhïlabhubhluu -wʋ ˈkää ˈsaa -lɛ batɛɛmö zɛmö -sɛ.  -Wa ˈkää badizee, bhïlaɲɔ yuë ˈkïbhï ˈsɔ ˈwʋ ˈyɩbhänɩ. Sɛ -n ˈkää nimïyɩbhäkïbhï ˈla ˈwʋ ŋlu -lɛ “nɩkpabhë a ˈyila ˈklʋ” -mii ˈkää naˈa Lagɔ a dlɩtɛɛnɩtɛnɛ tula.—Matie 10:32.

²² ˈN wa -kamö a badizee. -N -kä -mä ˈɲu ˈmö plɛɛ, -naˈa kpökpa ˈwuë kä a ˈkä ˈwʋ ˈmla. Batɛɛmö mɛɛ ˈkää tula nɩɩ  -n yɛ -naɲɩ Zoova yowʋ ˈɲɛ ˈwë ˈn -n yɛˈa -sɩkaa Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a glaˈmö a -nɔ zʋ.

23. Nɩkpɛ ˈkä “Lagɔ a ˈŋlɩ ˈmö, ˈɔ Yuu -bhʋlʋ -kpɔ a ˈŋlɩ ˈmö ˈn ˈɔ ˈwugɔmʋʋ a ˈŋlɩ ˈmö” badizee, sɛɛ yɩ sɛ bhä zɛmö ˈnɩ?

²³ Zezwii ˈɲɛ a-a ɔ wʋ-bhlinɩwaa ˈdɩ nɩɩ, a -kä nɩkpa badizee, “a nɩ badizuë na dɩba Lagɔ a ˈŋlɩ ˈmö, -amö ˈɔ Yuu -bhʋlʋ -kpɔ a ˈŋlɩ ˈmö, ˈn ˈɔ ˈwugɔmʋʋ a ˈŋlɩ ˈmö.” (Zɛlɩ Matie 28:19 ˈmö.) Sɛɛ yɩ sɛ bhä zɛmö ˈnɩ? Mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, -n -yi sɛ nɩɩ Zoova a ˈyize, mɔ -lɛ Lagɔtapɛ ˈn libhoo ɔ ˈɲɛɛ Zezwii -n zu ˈklʋkpamö ˈn -n -yiˈɛ sɛ nɩɩ ˈɔ ˈwugɔmʋʋ ˈmö ɔ ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn ˈsaa nɛnɔɔ dlɩ yɔwʋ ɔ ˈwälaniɛ ˈyli.—Psaume 83:18; Matie 28:18; Galatii 5:22, 23; 2 Piɛlɩ 1:21.

24, 25. (a) ˈSaa batɛɛmö glɩnɩ bhä ˈnɩ? (b) ˈSaa -a ˈkä ɔ -mä ˈgbëbhlenɩkïbhëa ˈmö ˈylɩmö ˈnɩ?

²⁴ -Lu a -muu kää teɲii ˈmö dɛsɛ ˈmö batɛɛmö glɩnɩɛ. -Naˈa kpökpaa ˈwuë -kä -mä ˈɲu ˈmö ˈwʋ ˈmla, mii sɛɛ zɛmö nɩɩ -n yɛ -naˈa bhlaˈmö a -wʋwʋsazokwëa kɛˈmö -sɛ ˈwë. -N -kä -mä ˈɲu ˈmö ˈwlʋä, mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, zɩkpalele -n ˈkää tɛɛ. ˈSaa nɛnɩɛ Lagɔ dlɩ yɔwʋ a ˈyize ˈmö -n ˈkäa -sɩkaa nʋ -mä -naˈa zɩkpaa ˈmö. Ligba nɩɩ, nɩkpɛ, ˈwlugïgänɩzɩkpa ɛ -käˈɛ libhoo, ˈmö -n ˈnɩɛ -naɲɩ yowʋ ˈɲɛ. Maa Zoova ˈmö -n ˈɲɛɛ -naɲɩ yowʋ.

²⁵ Sɛ -n ˈɲɛɛ -naɲɩ Lagɔ yowʋ a za, yɩ yi ˈŋlɩ -kä -n -ɲɔɔ ˈsɔ a yi bhɛya zʋ. (Psaume 25:14) Nɩkpɛ -kä badizee, mii ˈnɩɛ zɛmö -sɛ nɩɩ ɔ yi klɩpaa ˈpʋpʋɛ ghlɩ. Zezwii ˈa tietieɲɔɔ Pɔɔlʋ cɛlɩ a-a nɩɩ: “ˈPɩwʋ mää ˈnaa ˈkää ˈyli bhɩɛ a ghlɩghlɩ dɔˈwʋ, a kä Lagɔ a ŋanɔ ku ˈmö ˈyize, a nɩ ˈnɛmanɩ aɲɩ ˈwʋ, a tɩa bhäla -mä ˈmö bɔ.” (Filiipö 2:12) Lagɔ ˈa ˈpɩwʋlelëa ˈwʋ a ˈyio a tɛɛnɩde ˈmö batɛɛmö glɩnɩɛ. Maa -n -ɲɛ Zoova ˈsɔ, sɛ -a ˈkä ɔ ˈkwädlɩ ˈwʋ -wʋnɩ ˈnɩ? ˈBɔgʋ nɩ a ˈgbëbhlenɩkïbhëa yi nimïyɩbhäkïbhëa ˈlɛ zɛmö -sɛ.