1. Bhibhebhibhiu a -mu nɩkpa a -bɛ -yi ɔ, -wʋɲɩ wɛlɩ -a ˈkä ɔ -sɩkaa bhïla ˈnɩ?

NƖKPA a miniɲwɩ -yi bhibhebhibhiuu -wʋ -lɛ, -Aa Dɩba -ɔ -wʋ -mä ghäyɩ ˈwʋ, wa laa -a -Lowli a bhibhebhibhiu. ˈMö Zezwii ghlɛnɩ a-a ˈmö ˈn ɔ yi a-a ˈɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa sɛɛ wa ˈkää Lagɔ bhibhee ˈcɩa. Sɛ ɔ gbä ɔ -mä bhibhebhibhiu ˈla ˈmö ˈnɩ? Zɩˈɛ, ˈsaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn wʋ kä ɔ -aa dɔˈwʋ dɛsɛ ˈnɩ?

2. -Lii a ˈki ta -yɩ kä ɔ dɛsɛ -yɩɲɩ za Zezwii gbä a-a bhä nɩɩ -a nɩ bhibhe ˈnɩ?

² Sɛˈɛ Zezwii gbä a-a: “A -kä Lagɔ bhibhee, a nɩ nʋ nɩɩ: ‘-Aa dɩba Lagɔ -ɔ -wʋ -mä ghäyɩ ˈwʋ, nɩkpa ˈwuë nɩ ˈghlimanɩ -na ˈŋlɩ [-na ˈŋlɩ nɩ plɛ ˈwlɩlɩ]. Gbä -naˈa ˈKämanɔɔ ˈkä nɩkpabhë a ˈyila ˈklʋ gbëdaŋuu bhli [wʋ ˈkä yi]. Sɛ wa zʋä -mä ghäyɩ ˈwʋ sɛ -n yɩbhää ˈklʋkpamöö, gbä wa ˈkä mäˈä dʋdʋ ˈwʋ -sɩbhä ˈklʋkpamö ˈzʋmö.’” (Zɛlɩ Matie 6:9-13 ˈmö.) ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn Zezwii yi bhä nɩɩ, -a nɩ bhibhe -lii ˈla ta -kpɔ a za ˈnɩ?—ˈYɩ -mä dlɩgömösɛsɛnɩkïbhï 19 ˈmö ˈylɩmö.

3. ˈSaa -a kä ɔ -a ˈkä -yi Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a dɔˈwʋ ˈnɩ?

³ -A ˈcɩɛ a-a nɩɩ, Lagɔ a ŋlɩɛ Zoova. ˈN ˈsaa Lagɔ yɩbhää nɩkpa -ɲɛ dʋdʋkpäta ˈsɔ a dɔˈwʋ, -a bhïla a-a yɩ wɛlɩ. Maa Zezwii nʋä nɩɩ: “Gbä -naˈa ˈKämanɔɔ ˈkä nɩkpabhë a ˈyila ˈklʋ gbëdaŋuu bhli,” sɛɛ yɩ sɛ ɔ zɛmö ˈnɩ? ˈSaa -lɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ, ˈsaa wʋ ˈkää nʋ, sɛ wʋ ˈkää ˈzʋ nzɩ nɩkpa ˈwuë ˈkä Lagɔ ˈa ŋlɩɩ ˈghlimanɩ, mö -a ˈkää ˈcɩɛ.

4. ˈSaa -lɛ ɔ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈnɩ? -Mɔ -lɛ ɔ wʋ ˈKämanɩɲɔɔ ˈnɩ?

⁴ -Mä zlɩ ˈmö -mä Lagɔ ˈgïlaa ˈkämanɩzɩkpa sɛ ˈn ɔ yiɛ  Zezwii -lɛ -sɛ ɔ ˈkä a ˈKämanɩɲɔɔ glɩnɩ. -Lɛ a ˈkämanɩzɩkpa ˈla ˈmö Biblë laa Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ. Zezwii mɔ glɩnɩɛ “ˈbhlɩlowluwaa ˈwuë jijoˈwʋ a ˈbhlɩlowli ˈkɔdɔɔ, ˈkämanɩwaa ˈwuë mɔɔ ˈkämanuëë -gömö.” (1 Timotee 6:15) -Li a -lii Zezwii bhɛnɩɛ ɔ ˈkä nʋʋ, ˈkämanɩɲɔɔ -bhlʋ aˈbhë ˈnɩɛ bhɛnɩ ɔ ˈkɩ nʋ ˈn ˈpɩwʋ a ˈkämanɩwaa ˈwuë yi ˈwʋ ˈsulanɩ aˈbhë oo, ɔ ˈtɛɛ ˈmö ɔ zi wa ˈwuë ˈwʋ.

5. Dɛɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈkä bhä glɩ nzɩ wʋ ˈkä ˈkämanɩ ˈnɩ? -Muë wʋ ˈkä bhä -gömö ˈkämanɩ ˈnɩ?

⁵ Lagɔ -sɔɔ glu, ˈylɩ a gwlɩ ˈsɔ ˈplɩɛ, ˈn Zezwii yi a-a -mä zlɩ ˈmö ˈwlu sɩbhä. ˈN Zoova yo a-a bhäla ˈɔ ˈKämanɔɔ a ˈKämanɩɲɔɔ ˈwʋ ˈzʋa. (Tietiewaa 2:33) Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ, -mä zlɩ ˈmö -mä wʋ -wʋä. Mu ˈkää dʋdʋkpäta ˈwuë -gömö ˈkämanɩ. (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 11:15) -Sɩbhä a za Biblë laa Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ “zlɩ ˈmö a ˈKämanɔɔ.”—2 Timotee 4:18.

6, 7. ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn Zezwii glɩnɩ ɔ ˈkämanɩɲɔɔ a -nɔ a -nɔɔ -ɔ zie ˈpɩwʋ a ˈkämanɩwaa ˈwuë ˈwʋ ˈnɩ?

⁶ Biblë lɛ naa, Zezwii mɔɔ -lɛ ˈkɔdɔ mɔɔ ziɛ ˈpɩwʋ a ˈkämanɩwaa ˈwuë ˈwʋ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa “ɔ ˈyize mɔɔ glɩnɩɛ -ɔɔ bhɩɛ ˈwʋ.” (1 Timotee 6:16) Mäˈä ˈpɩwʋ a ˈkämanɩwaa ˈwuë -kä -lɛ -wʋ -këë, ˈku wa ˈkää ˈku, maa Zezwii ɔbhlɩ, ɔ ˈnaa ˈkä -zɩ ˈku. -Li a -lii Zezwii -kaɲɩɛ ˈwlu nʋʋ, yɩ ˈnaa ˈkä ˈyli bhɩɛ.

⁷ Biblë lɛ naa, Zezwii ˈKämanɩɲɔɔ a -mɔ ˈnɩɛ -bi -kä, -ɔ kää ŋäzɩdlɩ ˈmö ɔ ˈkää glɩnɩ: “Zoova ˈa ˈwugɔmʋʋ yo -gömö -wʋ. Wʋ yɔ ˈnɛɛnɔɔ ˈɲɛ, ɔ yi ˈdɩmözʋsɛ -yi, wʋ yɔ ˈmötɛɛnɔɔ ˈɲɛɛ, wʋ yi ˈŋlɩ -kä ɔ yi -lii ˈmö ˈnʋ, ˈn ɔ yi Zoova a ŋanɔɔ kuˈmö -kä. Ɔ ˈkä ˈsaa nɛnɩɛ Zoova dlɩ yɔwʋ nʋ yɔ ˈmäna ˈwʋ -bhö. ˈSaa ˈɔ ˈyila yɩɛ ˈylɩmö a ˈyize ˈmö ɔˈɔ ˈwʋ yɩlɩ ɔ ˈkä -zijle tu, ɛ -käˈɛ ˈsaa ɔ ˈnʋä a ˈyize nzɩ ɔ ˈkä nɩkpɛ ˈlʋnɩ [ɛ -käˈɛ ɔ ˈkɔ ˈdɩ ˈmö ˈzʋ]. -Zijli ɔ ˈkää -waaa dɛsɛ -kä [ɛ -käˈɛ ˈpʋawaa] tunɩ, yɩ ˈnaa ˈkä -bi ˈmö -kä.” (Isaïe 11:2-4) -N yɩbhä ɔ nɩɩ, -naˈa ˈkämanɩɲɔɔ nɩ -wʋ -sɩbhä -a?

8. Sɛɛ -a -yi ɔ sɛ nɩɩ Zezwii a ˈyize mɔɔ ˈnaa ˈkä ˈkämanɩ ˈnɩ?

 ⁸ Lagɔ -sɛ a-a -lɛ nɩkpa -wa -ɲɛ Zezwii ˈsɔ ˈkää -mä zlɩ ˈmö ˈkämanɩ. A yɩɛ -ka, Zezwii ˈa tietieɲɔɔ Pɔɔlʋ ˈɲɛ a Timotee ˈdɩ nɩɩ: “-A ˈnɩ ˈɔ wɛlɩɩ kɛˈmö -sɛ ˈlɩlɩlɩɩ, -a -ɲɔɔ ˈsɔ -a yi ˈylɩ -bhlʋ ˈmö ˈkämanɩ.” (2 Timotee 2:12) Nɩkpa -zɩmö -ɲɛ Zezwii ˈsɔ ˈkä ɔ ˈkämanɩ ˈnɩ?

9. Nɩkpa -zɩmö -ɲɛ Zezwii ˈsɔ ˈkä bhä ˈkämanɩ ˈnɩ? ˈTɛɲɩ -mɛ ˈmö Lagɔ tɛɛ ɔ wa -lɛ -sɛsʋ ˈnɩ?

⁹ Sɛɛ -a ˈyɩ a-a -mä ˈkïbhï 7 ˈmö ˈylɩmöö, Zezwii ˈa tietieɲɔɔ Zaah a ˈyila doo, ɔ ˈyɩ -mä zlɩ ˈmö Zezwii -ɔ glɩnɩɛ ˈKämanɩɲɔɔ ɔ -ɲɛ ˈkämanɩwaa -mumuë a 144.000 ˈsɔ ˈylɩmö. -Muë -lɛ bhä nɩkpa a 144.000 ˈla ˈnɩ? Zaah lɛ nɩɩ, “Zezwii -ɲɛ ɔ dɩba Lagɔ ˈsɔ, ˈwa ŋlɩɩ, mɩɩ cɛluëë ˈklʋ.’ Ɔ yiˈɛ nɩɩ: “Wa -lowli Zezwii, -ɔ bʋbɔnɩ a-a ɔɲɩ wa ˈwlumö Lagɔ, -mä -lii ˈwuë ˈmö a dɔˈwʋ, -gänɩ wa -gänɔ a-a ˈkwädlɩ. ˈMö ɔ -sɛɛ -mä ˈbhlɩbhëa ˈwuë jijoˈwʋ ˈn ɔ yuëë puë, wa ˈkä ɔ -ɲɛ ɔ dɩba Lagɔ ˈsɔ a ˈyize a -nʋä glɩnɩ.” (Zɛlɩ ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 14:1, 4 ˈmö.) Nɩkpa a 144.000 ˈla, Klɩtɩɛwaa -waaa Lagɔ ˈbɩwʋ bhöö, Lagɔ -sɛɛ -lɛ “wa ˈkä dʋdʋkpäta ˈwuë -gömö ˈkämanɩ” wa -ɲɛ Zezwii ˈsɔ mʋa. Wa -kä ˈkuu, glu wa ˈwlʋä ˈn wa möä -mä zlɩ ˈmö -bhölɩnɩɛ. (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 5:10) Tɛɛnɩ Zezwii ˈa tietiewaa a ˈtɛɲɩ ˈmö, Zoova -wʋ -mä nɩkpa -wa -gänɔɔ ˈyize a glaˈmö nɩkpa -sɛ dɔˈwʋ -wa ˈkää ˈkämanɩwaa a 144.000 a glaˈmö a -nʋa glɩnɩ.

10. Zoova, Zezwii -ɲɛ nɩkpa a 144.000 ˈsɔ ˈmö ɔ -sɛɛ -lɛ wa -kaɲɩ -gömö ˈkämanɩ. Sɛɛ yɩ tula ɔ nɩɩ, Zoova -waɲɩ ˈnɩ?

¹⁰ -Aa gbʋ plɛnɩ teɲii Zoova nza ɔ gbää nɩɩ, nɩkpa -ɲɛ Zezwii ˈsɔ nɩ ˈkämanɩ. ˈKämanɩɲɔɔ a -nɔ a -nɔɔ Zezwii ˈkää glɩnɩ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa ɔ bhɛnɩ ɔ -kaɲɩ ˈmö ˈnʋ. ˈSaa plɩɛ -mä nɩkpɛ a zɩkpa ˈmö ˈwʋ ɔ -yii, ˈn ɔ -yi ˈsaa wa laa ˈklɩyɩyɛ. Pɔɔlʋ lɛ nɩɩ, sɛɛ -a -bhöä mäˈä dʋdʋ ˈwʋ ŋäzɩ ˈwʋ, ɔ -yi -sɩbhä. “-Aa ŋäzɩdlɩ ɔ kää teɲii. Ɔ -yi sɛ nɩɩ, nɩkpa a -muë -waa ˈyɩbhä wa ˈkä ˈɲiɲloli nʋ, maa -waa -lɛ a ˈmötɛɛnɔ -kää, mö -a glɩnɩɛ.” ˈN “-aa sɛ a nɩkpɛ ɔ glɩnɩ a-a.  -Mäpäpʋ a kii ˈwuë ghïlo.” (Ebleewaa 4:15; 5:8) Nɩkpa a 144.000 ˈla -yiˈɛ wabhlɩ sɛɛ nɩkpɛ a zɩkpa -wʋä. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa sɛ nɩkpɛ ˈtɛmanɩɛ ˈyli yɔwʋ ɔ tɩa ˈɲiɲlolii nʋ ˈn ɔ ˈkä ˈlɩbhälɩbhägu ŋli ˈwlʋ, wa -yi -sɩbhä. -Sɩbhä a za -a bhɛnɩ -a ˈkɩ dlɩ ˈwʋ -kä nɩɩ, ˈsaa -wʋä -mä -aˈa dila zɛmö -ɲɛ ˈklɩ -a yɩɛ ˈsɔ a dɔˈwʋ, Zezwii -ɲɛ nɩkpa a 144.000 ˈla ˈsɔ -yiɲɩ ˈmö ˈnʋ.

11. Zezwii ˈɲɛ a-a ɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa ˈdɩ nɩɩ, wa nɩ bhibe nzɩ sɛɛ Lagɔ yɩbhää, wa kä -sɩbhä -mä zlɩ ˈmö ˈzʋ. ˈSaa kä bhä ˈŋlɩ ˈnɩ?

¹¹ Zezwii ˈɲɛ a-a ˈɔ tietiewaa ˈdɩ nɩɩ, wa nɩ bhibe nzɩ sɛɛ Lagɔ yɩbhää, wa kä -sɩbhä -mä zlɩ ˈmö ˈzʋ. ˈSaa kä bhä ˈŋlɩ ˈnɩ? -Mä ˈkïbhï 3 ˈmö, -a ˈyɩ a-a ˈylɩmö nɩɩ, yioɲɔɔ Sataa, Zoova a ˈylimökänɩɲɔɔ ɔ ˈzʋä. Sataa ˈzʋä ɔ ˈylimökänɩɲɔɔ, ɔ -ɲɛ zuzukuzoku -mimii ˈsɔ, ˈtɛɲɩ Zoova ˈɲʋa wa ˈkä -bhlɛ -mä zlɩ ˈmö glɩ. Zaa, -mä zlɩ ˈmö a -nʋa ˈwuë mʋa ˈnɩa ˈsaa Lagɔ yɩbhää nʋ dɔˈwʋ -wʋ. -Mä ˈkïbhï 10 ˈmö, Sataa -ɲɛ ˈɔ zuzukuzokuu ˈsɔ, -a yi sasɛ wa wɛlɩɩ ˈcɩɛ.

12. -Lii a ˈki ˈsɔ -yɩ kää dɛsɛ -mɩɲɩ wɛlɩɩ ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 12:10 bhïla a-a bhä ˈnɩ?

¹² Maa Biblë -ɲɩaɲɩ ˈdɩ nɩɩ, Zezwii zʋä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a ˈKämanɩɲɔɔ, Sataa ˈmö ɔ kwää tʋ. (Zɛlɩ ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 12:7-10 ˈmö.) -Lii a ˈkii ˈsɔ -yɩ kää dɛsɛ, -yɩ ˈwlʋnɩɛ ˈyli a wɛlɩɩ ˈmö gbɛlʋʋ 10 bhïlaa. Zezwii yɛ ˈɔ ˈKämanɔɔ -mä zlɩ ˈmö tɛɛ ˈwe ˈn ɔ yiɛ Sataa -mä zlɩ ˈmö kpëti ˈn ɔ yoo mäˈä dʋdʋ ˈwʋ sɛ bhlɩ. Sɛɛ -lɛ a -lii ˈla ˈwuë yɛɛ ˈyli ˈwlʋnɩ ˈwë, a yi bhäla -sɩbhä ˈylɩmö.

13. Wa kpëti a-a Sataa -mä zlɩ ˈmö, ˈsaa ˈplɩ a-a bhä -mä ˈwʋ ˈnɩ?

¹³ Dɛ wa kpëtiɛ Sataa -ɲɛ ˈɔ zuzukuzokuu ˈsɔ -mä zlɩ ˈmö a ˈmäna -a ˈlɩbhää lagɔzuzukuu -yɩ ˈnɩɛ Lagɔ ˈbɩwʋ ˈbhöö, Biblë -sɛsɛnɩ yɩ wɛlɩ ˈmö. Biblë lɛ nɩɩ: “-Sɩbhä a za, zlɩ ˈmö a -nʋäɲɩ, a ˈwuë a nɩ nʋ ˈmäna.” (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 12:12)  ˈTɩɩglɩnɔɔ -wʋaˈaa -sɩkaa -mä zlɩ ˈmö. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa -mä a -nʋa ˈwuë ˈsaa Lagɔ yɩbhää ˈmö wa nʋä.

14. Wa kpëti a-a Sataa -mä zlɩ ˈmö, ˈsaa ˈplɩ a-a bhä mäˈä dʋdʋ ˈwʋ ˈnɩ?

¹⁴ Maa mäˈä dʋdʋ ˈwʋ a zɩkpa abhlɩ käbösɛ a -wʋä ˈlɩlɩlɩ. ˈƝiɲloli ˈkädɩ ghlɩɛ nɩkpaa. “Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa zuzukuzoku a ˈkifii Sataa, -mä a jijo ˈwʋ -mä wa ˈpɔɔ, -mä ɔ -wʋaˈaa,” ˈn “ɔ -yi sɛ nɩɩ, ˈtɛɲɩ -ɛ tʋʋä -mä Lagɔ ˈkɔ ˈyli bhɩaa, ɛˈɛaˈa -zu zaa, ɔ ˈwuë ˈklɛ, ˈn ɔ ˈkää ˈɔ libhoo nʋ.” (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 12:12) ˈKlɛ lɩbhää teɲii Sataa. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa wa kɔ -mä zlɩ ˈmö kpëti ˈwë ˈn ɔ -yi sɛ nɩɩ, wa yɔ a -pa ˈyli bhɩa. ˈSaa ˈwuë ɔ bhɛnɩɛ ɔ ˈkä nʋ, ˈmö ɔ nʋä nzɩ ɔ ˈkä nɩkpaa -mä ˈsunɩ wa ˈkä tʋ gwɩ ˈn ɔ ˈkä dlɩyliyile -ɲɛ ˈklɩyɩyɛ ˈsɔ dʋdʋkpäta ˈwuë ˈwʋ yie.

15. ˈSaa Lagɔ yɩbhä ɔ dʋdʋkpäta a dɔˈwʋ ˈnɩ?

¹⁵ Maa ˈsaa Lagɔ yɩbhää dʋdʋkpäta a dɔˈwʋ ˈnɩɛ ˈmö zigbonɩ. Ɔ yɩbhä nɩɩ, nɩkpa -waaa ˈɲiɲloli ˈmö -kä nɩ -bhölɩnɩ ˈkwädlɩkwädlɩnɩ -mä ˈbhlɩ a -bhlɩɩ ˈmö, mäˈä dʋdʋ ˈwʋ. (Psaume 37:29) Zaa, sɛɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈkä bhä -lɛ a -lii ˈla ˈyli ˈwälanɩ ˈnɩ?

16, 17. ˈSaa Daniel 2:44 ˈcɩaɲɩ ɔ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a dɔˈwʋ ˈnɩ?

¹⁶ Wɛlɩɩ -yɩ ˈkää ˈyli ˈwlʋnɩ -yɩ cɛlɩɛ -mä Daniel 2:44 ˈmöö, sɛˈɛ yɩ gbää nɩɩ: “ˈKämanɩwa ˈla a ˈtɛɲɩ ˈmö, -mä zlɩ ˈmö a Lagɔ yi mäˈä dʋdʋ ˈwʋ ˈKämanɔ -wʋ ˈnaa ˈkää ˈkwädlɩnɩ ˈyli bhɩɛ sɛ ˈgïla. ˈKämanɔ -mumuu ˈnaa ˈkä wʋ ˈbhle ˈmö ˈplɩ. Muu ˈkää mäˈä dʋdʋ ˈwʋ a ˈkämanɔɔ a ki ˈwuë ˈwʋ ˈtitli.” ˈSaa -lɛ a wɛlɩɩ -yɩ ˈkää ˈyli ˈwlʋnɩ ˈcɩaɲɩ ɔ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a dɛ ˈnɩ?

¹⁷ Tɛkädɔˈwʋ, yɩ ˈcɩaɲɩ nɩɩ “ˈkämanɩwa ˈla a ˈtɛɲɩ ˈmö,” -lɩbhä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈkää tɛɛ.” Mi sɛɛ zɛmö nɩɩ, ˈkämanɩwaa -mumuë yi -bhlɛ mäˈä dʋdʋ ˈwʋ ˈkämanɩ dɔˈwʋ -wʋ ˈn Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈkää tɛɛ. ˈSɔnadɔˈwʋ, yɩ tulanɩɲɩ ˈylimö nɩɩ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ yi ˈkwädlɩnɩ -bhölɩ.  ˈKämanɔ -mumuu ˈnaa ˈkä wʋ ˈbhle ˈmö ˈplɩ. Tanadɔˈwʋ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ -ɲɛ mäˈä ˈpɩwʋ a nɩkpa a ˈkämanɔ ˈsɔ yi tʋ gwɩ. Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ muu ˈkää ˈwlu ˈplɩ ˈn wʋ ˈyize ˈkäa dʋdʋkpäta ˈwuë -gömö ˈkämanɩ. -Lɛ a ˈtɛɲɩ ˈla ˈmö, nɩkpa yi ˈkämanɩzɩkpa -a -gää kɛ -aa -sɩbhä a sɛ -wʋ ghlɩ.

18. ˈGbëbhlenɩtʋ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ -ɲɛ nɩkpa ˈa ˈkämanɩzɩkpö ˈsɔ ˈkää gwɩ, sɛɛ wa lʋ bhä ˈnɩ?

¹⁸ Sɛɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈkä ɔ dʋdʋkpäta ˈwuë a ˈkämanɔ ˈwʋ ˈlibhï ˈnɩ? Amagedɔɔ a tʋ -kä tɛɛ yi, zuzukuzoku mii ˈkää “ˈbhlɩ -gömö a ˈbhlɩlowluwaa ˈwuë ˈwlu ˈyɩbhaa, wa ˈkä -bhlɛ ˈwlu gïganɩ, Lagɔ -ɔ ˈkämanɩ -lii ˈwuë -gömö, ˈɔ tʋgwɩzlɩ ˈkädɛɛ -kä ghlɛɛ, wa -ɲɔɔ ˈkä gwɩ.” Nn, nɩkpa ˈa ˈkämanɩzɩkpö -ɲɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈsɔ yi tʋ gwɩ. -Lɛ a ˈgbëbhlenɩtʋ ˈla, ˈmö wa laa Amagedɔɔ a tʋ.—ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 16:14, 16; ˈyɩ -mä dlɩgömösɛsɛnɩkïbhï 10 ˈmö ˈylɩmö.

19, 20. ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn -a yɩbhä ɔ nɩɩ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ nɩ -su dʋdʋkpäta ˈwuë ˈnɩ?

¹⁹ ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a gbʋ plɛnɩɲɩ ɔ ˈnɩ? -Lii a ˈki ta a sɛ mii kää ˈŋlɩ. Tɛkädɔˈwʋ, ˈɲiɲlolinʋwaa -a glɩnɩɛ zaa, gu lɩbhaɲɩ ˈn -a kuˈɛ. Maa Biblë lɛ nɩɩ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a ˈtɛɲɩ ˈmö, -a yi ˈkwädlɩkwädlɩnɩ -bhölɩ. Zaah 3:16 lɛ nɩɩ: “Sɛɛ ˈbhlɩbhëa ˈwuë -glɛɛ Lagɔ dlɩ ˈwʋ teɲii, -sɩbhä ˈnɩɛ -sɩbhä a sɛ -wʋ. -Sɩbhä a za, nza ɔ ˈwlʋä ˈɔ Yuu -bhʋlʋ -kpɔ ˈmö, ɔ ˈkä wa ˈwuë a ˈwlumö ˈku, nzɩɩ nɩkpɛ a -mɔɔ -kɔɔ dlɩ ˈtɛɛnɩɩ, ɔ tia ˈyli bhɩɛ, maa ˈpɩwʋ mää ˈnaa ˈkää ˈyli bhɩɛɛ, ɔ ˈkä -mä ghlɩ.”

²⁰ ˈSɔnadɔˈwʋ, -yɩ kää ˈŋlɩ ˈn Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a gbʋ plɛnɩɲɩɛ mɩɛ nɩɩ, ˈmlɩɲuwa a jijoˈwʋ -mä -a -bhölɩnɩɛ. Nɩkpa a -bɛ kä yio, wa ˈwi ghli ˈn wa nʋä -ɔɔzʋkälii. -Aa bhɛnɩ -a ˈkʋa -aɲɩ yɔwʋ -sɛ, maa Lagɔ bhɛnɩ ɔ ˈki ɔbhlɩ nʋ. Nɩkpa -wa nʋä ˈɲiɲloli ˈyize, ˈyli wa ˈkää bhɩɛ -mä Amagedɔɔ a tʋ ˈmö. (Zɛlɩ Psaume 37:10 ˈmö.) Tanadɔˈwʋ, -yɩ käˈɛ ˈŋlɩ ˈn Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a gbʋ plɛnɩɲɩɛ mɩɛ nɩɩ, nɩkpa ˈa  ˈkämanɩzɩkpö ˈnɩɛ ˈmötɛɛnɔɔ -kä. ˈKämanɩwaa aˈbhï, waˈaa ŋäzɩdila -kä ˈn wa käˈɛ -bi. Wa ˈkä nɩkpa kwänɩ nzɩ wa ˈkä Lagɔ ˈklʋkpamö ˈzʋ a gbʋ ˈnʋa plɛnɩ. Biblë -lɛ nɩɩ, “nɩkpɛ ˈwlʋä, ɔ -kä ɔ ˈlilɛ -gömö ˈkämanɩ, ˈɲiɲloli a ˈyize ɔ nɔɔ ˈwlu.”—Ecclésiaste 8:9.

21. ˈSaa Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈkä ɔ nʋ nzɩ nɩkpa ˈwuë ˈkä mäˈä dʋdʋ ˈwʋ ˈsaa Lagɔ yɩbhää nʋ ˈnɩ?

²¹ Amagedɔɔ a tʋ -kä bhɩɛ ˈwë, ˈn Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ ˈkäa bhäla mäˈä dʋdʋkpäta ˈwuë ˈwʋ mlɩmanɩ. ˈSaa wʋ ˈkää nʋ mɩɛ nɩɩ, wʋ yi Sataa -ɲɛ ˈɔ zuzukuzokuu ˈsɔ ˈyli bhɩa. (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 20:1-3) Zaa ˈlɩbhälɩbhägu ˈnaa ˈkäa -bhölɩ ˈn nɩkpa ˈnaa ˈkäa ˈku. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa sɛɛ Zezwii bʋbɔnɩɛ ɔɲɩ Lagɔ -aa ˈwlumö a za, nɩkpaa -wa ˈtɛɛnɩɛ Lagɔ dlɩ yi ˈkwädlɩkwädlɩnɩ -mä Lagɔ ˈa ˈpɩwʋlelea ˈwʋ -bhölɩnɩ. (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 22:1-3) Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ yi ˈɔ ŋlɩɩ ˈghlimanɩ. Sɛɛ kïbhë ˈla sɛ ɔ zɛmö ˈnɩ? Sɛˈɛ a sɛ zɛmö nɩɩ, Lagɔ -kä ˈɔ ˈKämanɔɔ mäˈä dʋdʋ ˈwʋ sɛ ˈgïla, nɩkpa ˈwuë -wa ˈkää -mä -bhölɩnɩ yi ˈɔ ŋlɩɩ ˈklʋkpamö ˈzʋ.—ˈYɩ -mä dlɩgömösɛsɛnɩkïbhï 20 ˈmö ˈylɩmö.

22. Sɛ -a -yi ɔ sɛ nɩɩ, Zezwii -wʋ a-a mäˈä dʋdʋ ˈwʋ ɛ -käˈɛ dɛɛ ɔ sɩbhä a-a -mä zlɩ ˈmö ˈwlu cuu, -lɩbhä ɔˈɔ ˈKämanɩɲɔ ˈzʋ ˈnɩ?

²² Zezwii ˈcɩa a ˈɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa sɛ wa ˈkää bhibhe: ‘Gba -naˈa ˈKämanɔɔ ˈkä yi.’ Mɩɩ tula nɩɩ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ zɩkö  wʋ ˈkää yi. Zoova ˈmaa ˈkä ˈɔ ˈKämanɔɔ sɛ ˈgïla ˈwë ˈn ɔ ˈkäa bhäla Zezwii wʋ ˈKämanɩɲɔɔ ˈwʋ ˈzʋa. Maa Zezwii sɩbhää -mä zlɩ ˈmö ˈwlu cuu, -lɩbhä ɔ ˈzʋ bhä ˈKämanɩɲɔ -a? Nˈnn, yɩˈɩɛ -sɩbhä ˈwʋ ˈplɩ. Lagɔ ˈkää Zezwii glu -sɛ ˈwë, yɩ wɛlɩ ˈmö Piɛlɩ -ɲɛ Pɔɔlʋ ˈsɔ -sɛnɩɛ ˈmö dɛɛ wa nʋä nɩɩ, wɛlɩ -yɩ cɛlɩɛ -mä Psaume 110:1 ˈmö, Zezwii a dɛ yɩ ˈwlʋnɩɛ ˈyli. Zovaa lɛ nɩɩ: ‘Glɩ dɛˈɛ na luukɛ ˈwʋ sɛ -këë n ˈkä -naˈa -gblɩwaa ˈwuë ˈyli bhɩa.’ (Tietiewaa 2:32-35; Ebleewaa 10:12, 13) ˈTɛɲɩ -zɩmö Zezwii -sɛ ɔ -lɛ Zoova yɔwʋ ˈwë ˈn ɔ yo bhä bhäla ˈKämanɩɲɔɔ ˈwʋ ˈzʋa ˈnɩ?

23. (a) ˈTɛɲɩ -mɛ ˈmö Zezwii ˈzʋ bhä ˈKämanɩɲɔ ˈnɩ? (b) ˈSaa -a ˈkä bhä -mä kïbhëa -a -gää ˈyuku ˈmö ˈcɩɛ ˈnɩ?

²³ ˈYlʋbö a -bɛ tʋʋ -mä 1914 ˈkä ghlɛ ˈn Klɩtɩɛwaa -wa ˈtɛɛnɩɛ -tiamö Lagɔ dlɩ yi a nɩɩ, ˈylʋba ˈla yi a dɛsɛ -kä, -lii Biblë gbää yɩ yi zɩkö ˈyli ˈwlʋnɩ a dɔˈwʋ. Tɛɛnɩ 1914 ˈmö, -lii -yɩ -wʋä ˈyli ˈwlʋnɩ dɔˈwʋ mii tula nɩɩ, waˈaa yiodɩ -sɛ. Zaa ˈylʋba ˈla ˈmö -lɩbhä Zezwii tɛɛ ˈɔ ˈKämanɔɔ. (Psaume 110:2) ˈTɛɲɩ ˈla -bhlʋ -kpɔ ˈmö -lɩbhä wa ˈpää Sataa mäˈä dʋdʋ ˈwʋ, maa -sɩkaa a dɔˈwʋ “ˈtɛɲɩ -ɛ tʋʋä -mä Lagɔ ˈkɔ ˈyli bhɩaa, ɛˈɛaˈa -zu.” (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 12:12) -Mä kïbhëa -a -gää ˈyuku ˈmö, -a yi sasɛ ˈylɩmö nɩɩ, ˈtɛɲɩ ˈla mö -a -bhölɩnɩɛ dɛˈɛ ˈmö. -A yiˈɛ sɛ yɩbhlɩmanɩ nɩɩ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ yi gbä ˈn nɩkpa ˈwuë yi ˈsaa Lagɔ yɩbhää nʋ mäˈä dʋdʋ ˈwʋ.—ˈYɩ -mä dlɩgömösɛsɛnɩkïbhï 21 ˈmö ˈylɩmö.