1. -Mɔ ˈwälaɲɩ bhä ˈnɩ?

ZOOVA “mɔɔ -lɛ ɲɛmʋ a -suɲɔ.” (Jérémie 10:10) Mɔɔ -lɛ -aa ˈwälaɲɔ, mɔɔ kää ˈŋlɩ ˈn -a -bhölɩɛ. Biblë lɛ nɩɩ: “-Nmöö ˈwälaa ˈpɩwʋ a -lii ˈwuë, sɛ -n ˈyɩbhää a za, nza -n ˈwölɩɛ, -nmöö kää ˈŋlɩ ˈn yɩ -bhölɩɛ.” (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 4:11) Zoova yɩbhä a-a nɩɩ -a nɩ -bhölɩ. -Bhölɩbhölɛ ɔ ɲɩaɲɩɛ -lɛ -lu a -mu kää dɛsɛ.—Zɛlɩ Psaume 36:9 ˈmö.

2. -Aˈa zɩkpaa ˈkä ˈtɩɩ -wʋ a dɔˈwʋ, sɛɛ -a ˈkä ɔ ˈzʋ ˈnɩ?

² -A ˈkä -bhölɩ a za, Zoova ɲɩaɲɩ lile -ɲɛ ˈɲu ˈsɔ. (Tietiewaa 17:28) Maa ɔ yɩbhäˈɛ nɩɩ, -a nɩ -bhölɩnɩ ˈmäna ˈmö. (Tietiewaa 14:15-17) -A -kä nɩɩ, -aˈa zɩkpaa ˈkä ˈtɩɩ -wʋ nʋʋ, -a kä -a ˈkä Zoova ˈa gböö ˈklʋkpamö zʋ.—Isaïe 48:17, 18.

3. Kayɛɛ ˈlɩbhä a-a Abɛɛlɩ, ˈsaa Zoova nʋ a-a bhä ˈnɩ?

³ Biblë ɲɩaɲɩ ˈdɩ nɩɩ -aˈa zɩkpaa -ɲɛ -mumuë a -naa ˈsɔ kä teɲii dɛsɛ Zoova a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ. A yɩɛ -ka. Kayɛɛ, Adaa -ɲɛ Ɛɛvö ˈsɔ a yowli, ˈpänɩ a-a ɔ -daayu ˈtikëyi Abɛɛlɩ ˈklɛ yɔwʋ, Zoova ˈzɔ a-a ˈdɩ ˈmö nɩɩ, ɔ nɩ pɩɛnɩ dlɩ ˈwʋ. Maa Kayɛɛ ˈnɩɛ Zoova ˈyukwli -pʋnɩ. Sɛɛ ɔ ˈpä a-a teɲii ˈklɛ a za “ɔ -daayu Abɛɛlɩ ˈmö ɔ ˈlɩbhää ˈn ɔ yiɛ ˈku.” (Genèse 4:3-8) Sɛɛ Kayɛɛ ˈlɩbhää Abɛɛlɩ a za, Zoova yo a-a ˈɔ -lizoku a ˈpɛna ˈɲɛ. (Genèse 4:9-11) Zaa, ˈklɛ -ɲɛ -gblɩgblɛ ˈsɔ ˈnɩɛ nɛnɩ ˈlɩlɩlɩ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa yɩ yi ˈŋlɩ -kä -a yi -glakäwa -ɲɛ -ɔɔŋäzɩdlɩkäwa ˈsɔ ˈzʋ. Saˈa a nɩkpɛ ˈnaa ˈkä -mä Lagɔ ˈa ˈpɩwʋlelea ˈwʋ ˈbhle ghlɩ. (Zɛlɩ 1 Zaah 3:15  ˈmö.) -A -kä -a ˈkä Zoova dlɩ yɔwʋ nɛnɩ nʋʋ, -a kä -a ˈkä nɩkpa ˈwuë -wa.—1 Zaah 3:11, 12.

4. Gböö Lagɔ ˈɲɛ a-a Yizlaɛlɩ a -nʋa, ˈsaa yɩ glaˈmö a -na -bhlʋ ˈcɩaɲɩ ɔ -bhölɩbhölɛ a dɔˈwʋ ˈnɩ?

⁴ ˈYlʋbö a miˈla a -bɛ ˈplɩɛ, Zoova yi a-a Moyizɩ gböö kʋgbä yowʋ ˈɲɛ. -Mä gböö ˈla ˈmö, -mä ɔ tula a-a nɩɩ, -bhölɩbhölɛ kä ɔ ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ dɛsɛ teɲii. Gböö ˈla a glaˈmö a -na -bhlʋ lɛ nɩɩ: “Tɩ ˈku ˈlɩbhä.” (Deutéronome 5:17) Nɩkpɛ -kä -blipäsɛ ɔ ˈlilɛ ˈlɩbhä ˈn ɔ kä ˈkuu, wa kä wa ˈkɔ ˈlɩbhämö.

5. Nɩkplokwë a -mäsɛsʋ, sɛɛ Lagɔ ˈpä ɔ yɩ dɔˈwʋ dlɩ ˈnɩ?

⁵ Nɩkplokwë a -mäsɛsʋ, sɛɛ Lagɔ ˈpä ɔ yɩ dɔˈwʋ dlɩ ˈnɩ? Yuu -ɔ -wʋä -bhlɛ -mä ˈmlɩ, ˈɔ zɩkpaa kä Zoova a ˈyila ˈklʋ dɛsɛ teɲii. Gböö Zoova ˈɲɛ a-a Yizlaɛlɩ a -nʋa a glaˈmö a -na -bhlʋ lɛ nɩɩ, ˈŋlɔ -kä nɩkplokwë -gää, nɩkpɛ -kɔɔ zɛ ˈwʋ bhïlanɩ, ˈn ˈɔ nɩkplokwëa -kä ɲimoo, -lɛ a nɩkpɛ ˈla wa kä wa ˈkɔ ˈlɩbhä ɔ ˈkä ˈku. (Zɛlɩ Exode 21:22, 23 ˈmö; Psaume 127:3.) Wɛlɩ ˈla ˈwuë mii ˈcɩaɲɩɛ nɩɩ, nɩkplokwë a -mäsɛsʋ ˈnɩɛ nɛnɩ ˈlɩlɩlɩ.—ˈYɩ -mä dlɩgömösɛsɛnɩkïbhï 27 ˈmö ˈylɩmö.

6, 7. Sɛɛ -a ˈkä ɔ Zoova ˈylimö tulanɩ nɩɩ,-bhölɩbhölɛ kä -aa ˈyila ˈklʋ dɛsɛ ˈnɩ?

⁶ Sɛɛ -a ˈkä ɔ Zoova ˈylimö tulanɩ nɩɩ, -aˈa zɩkpaa -ɲɛ -mumuë a zɩkpa ˈsɔ kä -aa dɔˈwʋ dɛsɛ ˈnɩ? -Lii -yɩ -kaɲɩɛ zɛ ˈwʋ bhïlanɩ, -yɩ ˈkäˈɛ -mumuë zɛ ˈwʋ bhïlanɩ, -a -kii ˈwʋ ˈnɛɛnɩ, mɩɩ ˈkää -sɩbhä tula. -Aaˈɛ -kä -a ˈkä siklɛtɩ -ɲɛ gëji ˈsɔ ˈbhua, -a ˈkä -jɛlɩ ˈpä. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa kpökpa yɩ ɲimaa ˈn yɩ bhɛnɩ yɩ -kaɲɩ ˈlɩbhä -a ˈkä ˈku.

⁷ Lagɔ mɔɔ ɲɩaɲɩɛ -bhölɩbhölɛ -ɲɛ -aˈa kpökpaa ˈsɔ. Zaa, -a kä -a ˈkä -aɲɩ ˈtɩɩ -su, sɛɛ nɛnɔɔ dlɩ yɔwʋ. -A nɩ ˈzʋnɩ sasɛ -aɲɩ ˈyli. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa ˈn -a ˈnɩ -sɩbhä zʋʋ, -a yi Lagɔ a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ fɩ -pälɛ. (Ghlɔɔmö 6:19; 12:1; 2 Kɔlɛɛtɩ 7:1) -Bhölɩbhölɛ ˈnɩ -aa ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ dɛsɛ  -kä, -aa bhɛnɩ -a ˈkä Zoova -ɔ ɲɩaɲɩɛ -bhölɩbhölɛ bʋbɔ. -A ˈkä -aˈa nʋnʋlizokuu ˈyi ˈtatinɩ a gbʋ -kaɲɩ teɲii kɛˈmö ˈtɛɛnɩ, ˈn -a -kä ˈyli yɔwʋ ˈtɛmanɩ sɛɛ -bhölɩbhölɛ kää -aa ˈyila ˈklʋ dɛsɛ a za, Zoova -yiɲɩ kwänɩ.

8. Sɛɛ -a ˈkä ɔ tula nɩɩ, -a ˈzʋnɩ -aˈa zɩkpaa -ɲɛ -mumuë a -na ˈsɔ ˈyli ˈnɩ?

⁸ -A ˈcɩɛ a-a nɩɩ, -bhölɩbhölɛ -lɛ ˈɲɛɲɛlu a -mu kää teɲii dɛsɛ. Zoova kɩ dlɩ ˈwʋ nɩɩ, -a yi ˈsaa ˈwuë -a bhɛnɩɛ nʋ, -a ˈkä -aˈa zɩkpaa -ɲɛ -mumuë a -na ˈsɔ sasɛ -su a za. Sɛ -a -suä -aˈa tobi, moto ɛ -käˈɛ -lu -mumuu mii tulaa nɩɩ -aˈa zɩkpaa ˈn -mumuë a -naa -kaɲɩ dlɩsɛ. ˈBhlibhïle a -mɛ -bhöä ŋänɔ ˈwʋ, -ɛ ˈkää -glakäkʋ ˈmö, -aa ghlɛnɩ -lɛ ɛ dɛ. (Psaume 11:5) Sɛɛ -a ˈkää ˈzʋ ˈn -aˈa -buduu ˈkää sasɛ -wʋ, -sɩbhä -a zʋä. Sɛˈɛ Zoova ˈɲɛ a-a Yizlaɛlɩ a -nʋa ˈdɩ nɩɩ: “-N -kä -budululu ˈsɩbhää, -mä wʋ ˈwlu yɔwʋ, gïganɩ sasɛ -mä ˈwlu. Nɩkpɛ tɩa -mä ˈbhöö ɔ tɩa zɛmö bhli. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa ˈn nɩkpɛ -kä ɔɲɩ ˈlɩbhää, -nmö -budulowli, -nmö kää ɔ gbʋ.”—Deutéronome 22:8.

9. Sɛɛ -a kä ɔ -a ˈkä nɩma ˈmö -susunɩ ˈnɩ?

⁹ Sɛ -a -suä nɩma aˈbhë -sɩbhä kä dɛsɛ Zoova a dɛ. Zoova lɛ nɩɩ, -a bhɛnɩ -a ˈkä nɩma ˈlɩbhä -a -kɩɩ lii, -a ˈkäˈɛ yɩ kwi ˈwʋ ˈlibhï -a ˈkä -banɩ -bhɛ. ˈN nɩmɛ -kä gu ˈmö -kä, ɛ -käˈɛ ˈyɩbhä ɛ ˈkä nɩkpɛ -lizoku ˈwlu nʋ, -a bhɛnɩ -a ˈkɛ ˈlɩbhää (Genèse 3:21; 9:3; Exode 21:28) Maa -aa -kä -a ˈkä nɩma ˈzwɩ zia. Yɩ ˈlɩbhälɩbhʋ nɩ tɩ -aa dɛ ˈbhlibhïle glɩnɩ.—Proverbes 12:10.

10. Sɛɛ -a -yi ɔ sɛ nɩɩ, dlu muu -lɛ -bhölɩbhölɛ ˈnɩ?

¹⁰ Dlu, -lu a -mu -wʋä ˈwlɩlɩ Zoova a dɛ ˈmö wʋ glɩnɩɛ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa muu -lɛ -bhölɩbhölɛ mɛ. Dɛɛ Kayɛɛ ˈlɩbhä a-a Abɛɛlɩ, sɛˈɛ Zoova ˈɲɔ a-a ˈdɩ nɩɩ: “-Na -daayu ˈa dluu -n sluä sɛ -wʋʋ ˈmö ˈwinɩ dɔˈwʋ.” (Genèse 4:10) Abɛɛlɩ ˈa dluu muu -lɛ a-a ˈɔ -bhölɩbhölɛ mɛ. Nza Zoova  ˈɲɛ a-a Kayɛɛ ˈɔ -lizokuu a ˈpɛna. Nowee a ˈtɛɲɩ ˈmö a ˈɲizakwëa ˈkäda ˈkädaa ˈlɩbhää ˈwë, Zoova yiɛ gbä nɩɩ, dlu mu -lɛ nɩkpɛ a -bhölɩbhölɛ. Zoova yi a-a Nowee -ɲɛ ˈɔ ˈligbë ˈmö a -nʋa ˈsɔ ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ, wa bhɛnɩ wa ˈkäa nɩma li. Sɛˈɛ ɔ gbä a-a nɩɩ: “Nɩma ˈwuë -yɩ -bhölɩɛ, a bhɛnɩ a ˈkɩ li. Sɛ n ˈɲaɲɩ a-a ˈkwlɛ -titii ˈwuë, -sɩbhä n ˈɲaɲɩˈɛ nɩma ˈwuë.” Maa Zoova, sɛˈɛ ɔ ˈɲʋa a-a ˈdɩ nɩɩ, -lu -bhʋlʋ ˈmö waˈaa -kä wa ˈkä li: “Nɩmɛ -ɲɛ ɛ ˈmö a dlu ˈsɔ, -wʋ -lɛ ɛ -bhölɩbhölɛ mɛɛ, aˈaa -kä a ˈkʋ nɩmɛ linɩ.”—Genèse 1:29; 9:3, 4.

11. Gba a -ma Zoova ˈpä bhä Yizlaɛlɩ a -nʋa dlu a dɔˈwʋ ˈnɩ?

¹¹ Dɛɛ Zoova ˈɲɛ a-a Nowee ˈdɩ nɩɩ, ɔ nɩ tɩ dlu lii, -lɛ a ˈylʋbö a 800 yɛ ˈplɩ ˈwë ˈn ɔ yi a-a Yizlaɛlɩ a -nʋa ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ: “A jijoˈwʋ a nɩkpɛ ɛ -käˈɛ lɛgäɲɔɔ, ɔ -kä nɩmɛ ɛ -käˈɛ zɩa a -ma wa liɛ ˈlɩbhää, ɔ kä ɔ ˈkä yɩ dluu sɛ slu, ɔ ˈkʋ dʋdʋ ˈwʋ ˈpä.” ˈN ɔ yiˈɛ nɩɩ: “Aˈaa -kä a ˈkä dlu li ˈlɩlɩlɩ.” (Lévitique 17:13, 14) Zoova yɩbhä ˈkwädlɩ nɩɩ, ɔ -nʋa a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ, dlʋ nɩ glɩnɩ -lu a -mu -wʋä ˈwlɩlɩ. Wa bhɛnɩ wa ˈkä nɩma li, maa waˈaa -kä wa ˈkä yɩ dlu li. Zaa wa -kä nɩmɛ liɛ yii, wa kä wa ˈkɛ ˈlɩbhä, wa ˈkä ɛ dlu -lɛ dʋdʋ ˈwʋ sɛ slu.

12. Sɛɛ Klɩtɩɛwaa libhï ɔ dlu a wɛlɩ ˈwʋ ˈnɩ?

¹² Zezwii ˈkuä ˈwë, ˈɔ tietiewaa -ɲɛ Zeluzalɛɛmö a Klɩtɩɛwaa a -zɩkpa a ˈyukugänɩwaa ˈsɔ, mʋa ˈyɩbhää ˈwlu nzɩ gböö Lagɔ ˈpä a-a Yizlaɛlɩ a -nʋa, yɩ glaˈmö a -nɩɩ Klɩtɩɛwaa kää wa ˈkä -bhlɛ -gänɩ ˈyize wa ˈkɩ -lɛ -sɛ. (Zɛlɩ Tietiewaa 15:28, 29 ˈmö; Tietiewaa 21:25.) Zoova kwänuë a-a ˈn wa yi a-a ˈmö ˈnʋ nɩɩ, ɔ ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ, dlu -lu a -mu kää dɛsɛ ˈmö wʋ glɩnɩɛ -bhlɛ ˈyize. Zaa dlu kä wʋ ˈkä -lu a -mu -wʋä ˈwlɩlɩ wa ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ glɩnɩ. Tɛkäklɩtɩɛwaa ˈnɩ a-a -kä wa ˈkä dlu li ɛ -käˈɛ wa ˈkʋ ˈnɩmä. Waˈaˈɛ -kä wa ˈkä nɩmɛ -ɛɛ ˈwlu dɩɩ li. Wa -kä a-a dlu lie, ˈfʋ a -lagwɩɩ a bʋbɔbʋbʋ, ŋlʋsɛtɛlɩtɛlɛ ˈn gbɩsɛtɛlɩtɛlɛ a sɛ a -lizoku, ˈmö yɩ -ɲɛ mönɩɛ yɔwʋ. Tɛɛnɩ -lɛ a ˈtɛɲɩ ˈla ˈmö, -tiamö a Klɩtɩɛwaa ˈnɩ li a-a dlu, waˈa ˈnɩmʋˈɛ. Zɩˈɛ a dɔˈwʋ ˈna?  Zoova yɩbhä ˈkwädlɩ nɩɩ, dlu nɩ glɩnɩ -lu a -mu -wʋä ˈwlɩlɩ -aˈa ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ.

13. ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn Klɩtɩɛwaa ˈnɩ ŋlu ɔ wa ˈkä dlu kuˈmö ˈpä ˈnɩ?

¹³ Mii sɛɛ ɔ zɛmö nɩɩ, dlu a kuˈmöpäpʋ a dɔˈwʋ, Klɩtɩɛwaa kä ɔ wa ˈkä nimï -sɛ -a? Nn. Wa kä wa ˈkä nimï -sɛ. Zoova lɛ nɩɩ, -a nɩ tɩ dlu li, -a nɩ tʋˈɛ ˈnɩmä. A yɩɛ -kä. ˈN -dʋtayi -kämö nʋ a gba ˈpää, -n yu ɔ naɲɩ kuˈmö ˈpä -a? Nˈnn! Zaa, wa -kä nɩɩ, -a nɩ tɩ dlu lii, -a nɩ tʋˈɛ ˈnɩmää, mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, -aa -kä -a ˈkʋ -aɲɩ kuˈmö ˈpä.—ˈYɩ -mä dlɩgömösɛsɛnɩkïbhï 28 ˈmö ˈylɩmö.

14, 15. -Yɩ kä ɔ ˈŋlɩ ˈn -bhölɩbhölɛ -ɲɛ Zoova a ˈklʋkpamözʋzwɛ ˈsɔ kä ɔ Klɩtɩɛwaa a dɔˈwʋ dɛsɛ ˈnɩ?

¹⁴ Maa ˈn -dʋtayi -kaɲɩ ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ, -a nɩ ˈwʋ ŋlu -a ˈkä dlu kuˈmö ˈpää, -a yi ˈkuu, sɛɛ -a ˈkä ɔ ˈzʋ ˈnɩ? Dlu a kuˈmöpäpʋ a dɔˈwʋ, -abhʋa yɩ -wʋä bhʋlʋbhlʋ käˈmö. Klɩtɩɛwaa a -bhölɩbhölɛ -ɛ -lɛ Lagɔ ˈa ˈɲɛɲɛlu, dlɩsɛ ɛ kʋa teɲii, zaa ŋakpɩ a -mii ˈkʋa kwänɩ wa ˈkä -bhölɩ, ˈmö wa tɛlɩɛ sɛ. Maa ˈlɩlɩlɩ a dɔˈwʋ, wa ˈnaa ˈkä ˈwʋ ŋlu wa ˈkä dlu kuˈmö ˈpä.

¹⁵ Sɛɛ -a ˈkää ˈzʋ nzɩ -a -kä ˈmö nɛnɩ ˈmö -a tɛlɩɛ ˈkwädlɩ sɛ. Maa sɛɛ -bhölɩbhölɛ kää dɛsɛ Lagɔ a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ a za, -a ˈkä dlu ku ˈmö ˈpä a dɔˈwʋ, -a ˈnaa ˈkɩ ˈwʋ ŋlu. -Yɩ kää dɛsɛ miɛ nɩɩ, -a nɩ ˈzʋ Zoova ˈklʋkpamö, maa -a nɩ tɔ ˈklʋkpamö -sɛ -a ˈkäa -bhölɩ a za. Sɛˈɛ Zezwii nʋ a-a nɩɩ: “-Ɔ -kä ˈɔ pɩɩˈwʋ ˈwʋ gwɩ ɔ ˈkäa ˈpʋ a za-a, mɔɔ ˈkää ˈyli bhɩɛ. Maa -ɔ -kä ɔɲɩ dlɩ -sɛ ɔ ˈkä na gbʋ ˈmö ˈkuu, ɛ nɩkpɛ ˈla mɔɔ ˈkää ˈpʋ.” (Matie 16:25) Sɛɛ -a -waa Zoova a za nza -a yɩbhää -a ˈkɔ ˈklʋkpamö zʋ. Zoova mɔɔ -yiɛ ˈsaa nɛnɩɛ -aa dɔˈwʋ. Sɛɛ ɔ ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ -bhölɩbhölɛ kää dɛsɛ ˈn ɛ glɩnɩɛ -lu a -mu -wʋä ˈwlɩlɩ, -sɩbhä yɩ -wʋä -aa dɛ.—Ebleewaa 11:6.

16. ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn nɩkpa -wa ˈtɛɛnɩɛ Lagɔ dlɩ zo bhä ˈklʋkpamö ˈnɩ?

¹⁶ Lagɔ a -tiamö a bʋbɔwaa, ˈwa dila ˈwuë ˈmö, wa yɩbhä wa ˈkä dlu a gba Lagɔ ˈpää ˈklʋkpamö zʋ. Waˈa li  dlu, waˈa ˈnɩmʋ, waˈa ˈpʋ ˈkuˈmö wa ˈkäa ˈpʋ a za. * Maa ŋäkpɩ a ki -mimii -yɩ ˈkʋa göpöö -kä -bhölɩ, ˈmö wa ŋluä ˈwʋ. Wa kɩ dlɩ ˈwʋ nɩɩ, -ɔ ˈwälaa -bhölɩbhölɛ -ɲɛ dlu ˈsɔ -yi ˈsaa nɛnɩɛ wa dɔˈwʋ. -N kɩ ɔ dlɩ ˈwʋ nɩɩ, ɔ -yi -lii a -mi nɛnɩɛ -na dɔˈwʋ -a?

17. Sɛɛ Zoova yɩbhä a-a bhä nɩɩ, Yizlaɛlɩ a -nʋa nɩ köbhä dlu ˈnɩ?

¹⁷ -Mä gböö Lagɔ ˈɲɛ a-a Moyizɩ ˈmö, sɛˈɛ Zoova ˈɲɛ a-a Yizlaɛlɩ a -nʋa ˈdɩ nɩɩ: “Ɲɛpɛɲɛpɛlii ˈwuë, dlu muu kää ˈŋlɩ ˈn yɩ -bhölɩɛ ˈn naˈbhë n yiɛ -lɛ bʋbɔnɩda zʋ nzɩ a -kämi bʋbɔnɩ ˈa ˈɲiɲloli a za. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa dlu muu pälaa nɩkpɛ ˈwlɩlɩ.” (Lévitique 17:11) Yizlaɛlɩ a -nʋa -kä a-a ˈɲiɲloli nʋʋ, nɩma wa bʋbɔnɩ a-a nzɩ Zoova ˈkäa ˈwa ˈɲiɲlolii a gbʋ ˈyi ˈtatinɩ. Lagɔbʋɲɔɔ ˈmö wa ɲɛɛ ˈdɩ, ˈn ɔ möä -mä lagɔligbëa ˈmö a dɛ wa bʋbɔnɩɛ, nɩmä a dlu sɛ sluä. Zoova a dɔˈwʋ, saˈa -sɩbhä Yizlaɛlɩ a -nʋa kä a-a wa ˈkä dlu ˈzʋ.

18. Sɛɛ Zezwii ˈkuä -aa ˈwlumö a za, -li a -lii a -mi -a ˈkä ɔ ghlɩ ˈnɩ?

¹⁸ Zezwii yiɛ mäˈä dʋdʋ ˈwʋ, nɩmadlu a bʋbʋnɩbʋbɔnɛ ˈmö ɔ zigbanɩɛ ɔɲɩ ˈmö nzɩ Lagɔ ˈkäa -aˈa ˈɲiɲlolii a gbʋ ˈyi ˈtatinɩ, ˈɔ dluu -wʋ kliɛ a za. (Matie 20:28; Ebleewaa 10:1) Zezwii ˈa zɩkpaa, Zoova a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ dɛsɛ a kä a-a teɲii nza Zoova -sɔ a-a glu ˈwë ˈn ɔ yi a-a -mä zlɩ ˈmö -bhölɩnɩɛ mö. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa mii ˈkää ˈŋlɩ -kä Zoova -kaɲɩ ˈkwädlɩkwädlɩnɩ a -bhölɩbhölɛ ˈɲɛ.—Zaah 3:16; Ebleewaa 9:11, 12; 1 Piɛlɩ 1:18, 19.

19. Sɛɛ -a ˈkä ɔ ˈzʋ nzɩ -a tɩa ‘Lagɔ a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ nɩkpa a gbʋ -kä’ ˈnɩ?

¹⁹ -A bhälɩ Zoova, sɛ ɔ ɲɩaɲɩɛ -bhölɩbhölɛ a za! ˈN -a  yɩbhä -a ˈkä nɩkpa ˈwuë ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ, wa -kä Zezwii dlɩ ˈtɛɛnɩ, wa yi ˈkwädlɩkwädlɩnɩ -bhölɩ. Nɩkpa -a -waa, nza -a mönuëë, -a ˈkuë sɛ wa ˈkää -bhölɩbhölɛ ghlɩ a wɛlɩɩ ˈcɩa. (Ézéchiel 3:17-21) -A -kä -sɩbhä ˈzʋʋ, Zezwii ˈa tietieɲɔɔ Pɔɔlʋ a sa, -a yi bhäla nɩɩ: “A glaˈmö a nɩkpɛ -kä tʋʋ Lagɔ a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋʋ, -amöö ˈnɩɛ ɔ gbʋ -kä. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa ˈsaa ˈwuë Lagɔ ˈyɩbhää ˈbhlɩbhëa a dɔˈwʋʋ, yɩ ˈwuë -sɩbhä n kälɩnaɲɩɛ kɛ ˈklʋ gbëaa.” (Tietiewaa 20:26, 27) -A -kä Zoova ˈa wɛlɩɩ -mumuë ˈɲɛɛ, ˈn -a ˈkʋa ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ, Zoova a ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ -bhölɩbhölɛ dɛsɛ ɛ kää, tula -a tula nɩɩ, -aa ˈyila ˈklʋ a dɔˈwʋ, -bhölɩbhölɛ -ɲɛ dlu ˈsɔ dɛsɛ yɩ kää.