1. Aval avé ngule Zambe é nga volô bebo bisaé bé ya melu mvus?

 ÉYOÑE Kalate Zambe a wô’ô kobô ajô bôte be nga wulu ba’aba’a a Yéhôva, a wô’ô jô na be ne mingungule mi bôt. Ve to’o bôte be mbe be dañe ngule be nji be be wô’ôtan éyoñ ése na be ne ngul. Éve’an é ne na Njô bôte David a mbe a wô’ôtane biyoñe biziñe na a ne ngul ane nkôl, ve biyoñe bivok a mbe a ko woñ. (Bsa. 30:7) Samson a mbe a bili étua ngul éyoñ a mbe a bili mfufup nsisime Yéhôva, ve a mbe a yeme na nge Yéhôva a vaa ngule jé, é “bulane bo atek, a bo ane môt mfe ase.” (Betyi’i me. 14:5, 6; 16:17) Yéhôva étame nnye a mbe a va’a bebo bisaé bé ngul.

2. Amu jé nlômane Paul wo jô na ô ne atek ô too fe ngul? (2 Becorinthien 12:9, 10)

² Nlômane Paul fe ô mbe ô yeme’e na da sili nye ngule ja so be Yéhôva. (Lañe’e 2 Becorinthien 12:9, 10.) Aval ane abui ya be bia, Paul a mbe a bili ôkon ô mbe ô ndeñele nye. (Gal. 4:13, 14) Biyoñe biziñ a mbe a yiane biban asu na a bo jam é ne zôsô. (Rom. 7:18, 19) É mbe fe é kui biyoñe biziñe na a ko woñ, teke yeme mame ma ye kui nye melu ma zu. (2 Cor. 1:8, 9) Ve éyoñe Paul a mbe atek, éyoñ éte nje a mbe ngul. Aval avé? Yéhôva a nga ve Paul ngul é mbe é sili’i asu na a jibi minju’u mié.

3. Bia zu yalane minsili mivé ayé’é di?

³ Yéhôva a ka’ale na a ye fe ve bia ngule ya jibi. (1 P. 5:10) Ve bi nji yiane simesane na bia ye bi ngul éte teke bo jôm éziñ. Bi tame nyoñ éve’an, éngine metua a ne ngule ya bo na metua a wulu. Ve da taté sili na ndutu metua a tibi accélérateur asu na a ke vôm a yi. Avale te da da, Yéhôva a ne nkômesane ya ve bia ngule jé, ve bia yiane taté bo mame méziñ asu na bi bi je. Mezene mevé Yéhôva a  belane me asu na a ve bia ngule nyul? A jé bia yiane bo asu na bi bi ngul éte? Asu na bi bi biyalane ya minsili mite, bia zu yen avale Yéhôva a nga volô—Nkulu mejô Jonas, Marie nyia Yésus, a nlômane Paul. Bia ye fe yen aval avé Yéhôva a ke ôsu a ve bebo bisaé bé ngule melu mangane ma.

4. Aval avé bi ne bi ngule Yéhôva?

⁴ Jam ôsu é ne bo na bi bi ngule Yéhôva é ne éyoñe bia ye’elane nye. Éyoñe Yéhôva a yalan meye’elane mangan a ve bia “ngule ja dañe nyi ja yian.” (2 Cor. 4:7) Bi ne fe bi ngule nyul éyoñe bia nyoñ éyoñe ya yé’é a bindi mame bia te yé’é. (Bsa. 86:11) Mejô me Yéhôva bia koone me Kalate Zambe me bili étua “ngul.” (Héb. 4:12) Éyoñe bia ye’elane Yéhôva a lañe Kalate Zambe, bia ye bi ngule ja sili asu na bi jibi minjuk, asu na bi ba’ale ava’a dangan, a asu na bi bi ngule ya bo bisaé bi ne ayaé. Bi tame zu yen avale Yéhôva a nga ve nkulu mejô Jonas ngul.

5. Amu jé nkulu mejô Jonas a mbe a yi ngul?

⁵ Nkulu mejô Jonas a mbe a yiane bo ayok. A nga ko woñe ya ke vôme Yéhôva a nga lôme nye. Nde a nga dañe sitima a mbe a kele’e vôm mfe. Mvuse ya valé, Jonas a bôte be mbe sitima be nga fame wu beta ôkôs. Éyoñe bôte be mbe sitima be nga wua nye mañ, beta kos a nga mine nye. Jonas a nga ko mbia woñ éyoñ a nga tem a ntoo abume kos été. Wo simesane na Jonas a nga wô’ôtan aya? Éko éziñ a nga taté simesane na nde awu da zu koone nye valé, nge ke na Yéhôva a lumeya nye mvus. Jonas a nga yiane tyelé nleme yôp angôndô ya abui.

6. Kalate Jonas 2:1, 2, 7 a liti na jé é nga volô Jonas éyoñ a mbe abume kos?

⁶ Jé Jonas a nga bo asu na a bi ngul éyoñ a mbe étam abum kos? Jam ôsu, a nga ye’elane Yéhôva. (Lañe’e Jonas 2:1, 2, 7.) Akusa bo a nga bo Yéhôva melo, Jonas a mbe a too ndi na nge a jôban, a ye’elane Yéhôva a éjote nyul ése, Yéhôva a ye vô’ôlô meye’elane mé. Jonas a nga nyoñe fe éyoñe ya bindi mam a nga lañe Kalate Zambe. Amu jé bi ne jô nalé? Meye’elan a nga bo kalate Jonas kabetôlô 2, a belan abui bifia bia koone de Kalate Besam. (Ô ne ve’e Jonas 2:2, 5 a Besam 69:1; 86:7.) Da kôme yené ne fômelé na Jonas a mbe a kôme yeme bifuse bite. Éyoñ Jonas a nga nyoñ éyoñe ya kôme bindi bifuse bite a tele minjuk été, a nga tabe ndi na Yéhôva a ye volô nye. Yéhôva a nga nyii Jonas, mvuse ya valé Jonas a mbe a ntoo nkômesane ya ke vôme Yéhôva a nga lôme nye.—Jonas 2:10–3:4.

7-8. Jé é nga volô mojañe ya Taïwan na a jibi minju’u a nga tôbane mie?

⁷ Éve’ela Jonas é ne volô bia éyoñe bia tôban abui minjuk. Éve’an é ne na Mojañe Zhiming b a nyiñe Taïwan, a ne ntutuñ. Nde fe bôte béziñe ya nda bôte jé be nga tibili nye angôndô ya abui amu a ne Ngaa Yéhôva. A bi ngule ja so be Yéhôva éyoñ a ye’elan a éyoñ a yé’é. A jô na: “Biyoñe biziñ éyoñ étibila’a éte ja taté, ma ko woñ aval é ne na ma kate kôme kui na me tabe ne mieññ asu na me bo ayé’é étame dam.” Ve a sili ki mo si. A ke ôsu a jô’ô na: “Ma taté ye’elane Yéhôva, mvuse ya valé ma futi beécouteur melo me nga vô’ôlô bia ya Éjôé. Biyoñe biziñe ma yia bia bite nlem été akekui nleme wo bômbô ma si ne  mieññ. Mvuse ya valé, me taté na ma yé’é.”

⁸ Ayé’é étam é nga volô Zhiming na a bi ngule ya jibi minjuk a mbe a tôba’ane mie. Éve’an é ne na, a mbe a jembane metyi éyoñe be nga mane nye sal, ane dokita a nga jô nye na da ye sili na be ve nye metyi. Alu, be too na ba sale nye ane akiti, Zhiming a nga lañe nkañete sita éziñ a nga salebane fe aval ôkon a mbe a bili. Metyi me sita ate me mbe tyôtyoé a lôte ma me Zhiming, ve a nga bene nyoñe metyi a su’ulane bo mvo’é. Nkañete ôte ô nga volô Zhiming na a bi ngule ya tebe ne bip.

9. Jé ô ne bo nge njuk éziñe wo tôbane wô wo tyelé wo nleme yôp? (Fombô’ô fe befôtô.)

⁹ Éyoñ ô tele meve’ele été, ye ô wô’ô ko woñ aval é ne na ô nga kate kui na ô kôme ye’elane Yéhôva? Nge ke na ye nyul é wô’ô wo tek aval é ne na ô nga kate kui na ô yé’é? Te vuane na Yéhôva a kôme yem été ô tele. Ajô te, to’o éyoñe wo bo bitune meye’elan, te vuane na Yéhôva a yem aval a ne volô wo. (Éphé. 3:20) Nge wo wô’ô nyule nte’an aval é ne na wo kate kui na ô ye’elan nge ke yé’é, ô ne vô’ôlô be enregistrement audio ya Kalate Zambe nge ke be enregistrement befe ya bekalate bangan. Ô ne fe vô’ôlô bia biangane nge ke yene vidéo éziñ e jw.org. Yéhôva a bili nkômbane ya volô wo, a ye de bo éyoñe wo ye’elan a éyoñe wo lañe Kalate Zambe a zene ya bikpwelé bivo’o bise ékôane Yéhôva ja kuli.

10. Aval avé bobejañ a besita ba ve bia ngule nyul?

¹⁰ Yéhôva a ne belane bobejañ a besita na be ve bia ngule nyul. Be ne ‘ve bia ngule nyul’ éyoñe bia tôbane minju’u nge ke éyoñe bia kate kui na bi bo ésaé é ne ayaé. (Col. 4:10, 11) Bi wô’ô dañe kômbô bi bemvôé “éyoñe ya minjuk.” (Mink. 17:17) Éyoñ ate’e da kômbô bi bia, bobejañ a besita be ne ve bia biôme bia sili bia, be ne volô bia nlem a volô bia na bi ke ôsu a wulu ba’aba’a a Yéhôva. Bi tame zu yen aval avé bôte bevo’o be nga ve Marie, nyia Yésus ngule nyul.

11. Amu jé é mbe é sili’i Marie ngul?

 ¹¹ Marie a mbe a yi ngule ya ke ôsu a bo nkômbane Yéhôva. Tame ve’ele simesan aval avé Marie a nga yiane bo fe’e ne vema éyoñ ange Gabriel a nga kate nye na a ye bo abum a too ke na a mbe a ngenane nkoé. A nji be a yeme’e avale ba yale bon, ve a mbe na a yiane nyoñe ngap a mona fam a mbe na bo Messie. Nde fe Marie a mbe a ngenane teke jô’ôbô a fam, ve a mbe a yiane kate Joseph na a ne abum. Jam éte é mbe angôndô ya ayaé asu dé.—Luc 1:26-33.

12. Avale kalate Luc 1:39-45 a jô, aval avé Marie a nga bi ngule nyul?

¹² Nne Marie a nga soo ngule ya be’e abim adite mbe’e éte vé? A nga sili mvolan. Éve’an é ne na a nga jô Gabriel na a kate nye mame mese a mbe a yiane yem a lat a mbe’e ôte. (Luc 1:34) Mon éyoñe mvuse ya valé, a nga ke jom évuvumane jé Élisabeth “si minkô” ya Juda. Dulu éte é nga volô nye angôndô ya abui. Élizabeth a nga se’e Marie, a ngule ya mfufube nsisim, a nga kobô ajô nkulan ajô ô mbe ô liti’i na a yiane bo abum a jam éte é nga ve Marie ngule nyul. (Lañe’e Luc 1:39-45.) Ane Marie a nga jô na Yéhôva a bo “beta be mam a wo wé.” (Luc 1:46-51) Yéhôva a nga belane Gabriel ba Élizabeth na be ve Marie ngule nyul.

13. Jé é nga boban éyoñe sita ya Bolivie a nga sili bobejañ a besita mvolan?

¹³ Aval ane Marie, bekristene bevo’o fe be ne wo ve ngule nyul. Dasuri, sita éziñ a nyiñe Bolivie, a mbe a yi avale mvolan éte. Ésa wé a mbe a konô’ô angôndô ya abui, a teke biañ éziñ é mbe ve saé ôkone wé. Éyoñe be nga toé nye nda biañ, Dasuri a nga tyi’i na a zu nyone ngap a nye. (1 Tim. 5:4) Jam éte é nji be tyi’ibi asu dé éyoñ ése. A meme na: “Abui biyoñe me mbe me wô’ôtane na me vo’o ke ôsu a nyoñe ngap a nye.” Nde ye a nga sili mvolan? A nji taté bo de. A jô na: “Me nji be me kômbô’ô ndeñele bobejañ a besita. Me mbe me jô’ô mamiene na ‘Yéhôva émiene nnye a ye ve ma mvolan wo yian.’ Ve me nga su’ulane yene na, éyoñe ma tebe bôte bevok ôyap, a ne ve ane ma jeñe na me dañe nju’u wom étam.” (Mink. 18:1) Dasuri a nga tyi’i na a zu tili bemvôé bé béziñ a kate be été a tele. A jô na: “Ma yeme ki bifia me ne belane bie asu na me kat aval avé bidima bi bobejañe bi nga ve ma ngule nyul. Be nga zu ma ve bidi nda biañ a lañe ma bifuse ya Kalate Zambe bi nga ve ma ngule nyul. A ne angôndô ya mbamba jam éyoñe bia wô’ôtane na bi nji bo étam. Bia bese bi ne bibu’a ya beta nda bôt Yéhôva—a bobejañ a besita ba kômbô volô bia a jalé miñyiane miangan a yôn a bia.”

14. Amu jé bia yiane kañese mvolane bemvendé?

¹⁴ Bemvendé be ne beta zene wua Yéhôva a belane nye asu na a ve bia ngule nyul. Be ne mimveane mia so be Yéhôva asu na be ve bia ngule nyul a volô bia minlem. (Ésa. 32:1, 2) Nde éyoñe nlem ô tyele wo yôp, kate’e mvendé éziñ avale wo wô’ôtan. Te ve’ele ko woñe ya kañese mvolane bemvendé ba ve wo. Yéhôva a ne ve wo ngul a zene ya bemvendé.

15. Bekristene bese ba yiane nyane ndi nleme fé?

¹⁵ Bengaka’a ya Kalate Zambe be ne ve bia ndi nlem a ngule ya ke ôsu a bo Yéhôva ésaé. (Rom. 4:3, 18-20) Bekristene béziñe be bili ndi nleme ya ke nyiñe nnôm éto yôp été, bevo’o ki be bili ndi nleme ya  nyiñe nnôm éto si va. Ndi nleme jangane ja ve bia ngule ya jibi minjuk, ngule ya kañete mbamba foé a ngule ya saane bobejañ a besita. (1 Thes. 1:3) Avale ndi nlem éte nje é nga ve nlômane Paul ngule nyul.

16. Amu jé nlômane Paul ô mbe ô yi ngul?

¹⁶ Paul a mbe a yi ngul. E kalate a nga tili becorinthien, a nga ve’e émien a viek étek. A mbe a “yeme bevôm bese,” a mbe “fe’e ne vema,” a nga “tôbane étibila’a,” a “wuabane tyia.” Biyoñe biziñ a mbe a tele mfôm awu. (2 Cor. 4:8-10) Paul a nga tili mejô mete éyoñe lale a nga ke bo ésaé missionnaire jé. Éyoñ a nga mane tili mejô mete, a nga tôban abui minjuk afe. Mbame bôt ô nga jeñe nye mejô, be nga bi nye, a nga fame nyoñe mañ été, be nga fete fe nye mimbôk.

17. Avale kalate 2 Becorinthien 4:16-18 a liti, jé é nga volô Paul na a jibi minjuk?

¹⁷ Paul a nga bi ngule ya jibi minju’u mite mise amu a nga beme mise ndi nleme jé. (Lañe’e 2 Becorinthien 4:16-18.) A nga jô bekristene ya Corinthe na to’o minsône “mia wu ntuk,” a ye ve’ele sili mo si. Paul a nga bem ôsimesane wé melu ma zu. Ndi nleme ya nyiñe nnôm éto yôp été é mbe duma da “dañ anen, anen abui fo’o,” a dañe minju’u mise a nga tôbane mie. Paul a nga nyoñ éyoñe ya bindi ndi nlem éte, a nalé a nga bo na a wô’ôtan ane a ne “mfefé môs ane môs.”

18. Aval avé ndi nleme ya melu ma zu é nga ve Tihomir a nda bôte jé ngule ya jibi minjuk?

¹⁸ Ndi nleme ya nyiñe nnôm éto é nga ve Tihomir, mojañe ya Bulgarie ngule ya jibi minjuk. Den a ntoo bone mimbu, mone monyañe wé Zdravko a nga wu accident. Jam éte é nga bo na Tihomir a wô’ô nlem angôndô ya mintaé. Asu na a dañe njuk ôte, ba be nda bôte jé be wô’ô simesan avale ñwômane miñwuane wo ye bo. A jô na: “Bi wô’ô laan ajô ya vôme bia ye ke tôbane Zdravko, bidi bia ye yame nye, bôte bia ye bañete abôk ôsu bia ye bo éyoñ a ye  wômô, a mame bia ye nye kat a lat a melu ma su’ulan.” Tihomir a jô na éyoñe ba bem ôsimesane wop ndi nleme jap, nalé a ve nda bôte jé ngule ya ke ôsu a jibi nté ba yange môse Yéhôva a ye wômôlô monyañe wé.

19. Jé ô ne bo asu na ô yemete mbunane wôé bengaka’a Yéhôva a bo asu melu ma zu? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁹ Aval avé ô ne yemete ndi nleme jôé? Nge ô bili ndi nleme ya nyiñe nnôm éto si va, lañe’e minkañete mia kobô ajô ndi nleme ya Paradis, a nyoñe’e éyoñe ya bindi mie. (Ésa. 25:8; 32:16-18) Simesa’an aval ényiñe ja ye bo mfefé émo. Tame bo ve ane ô ne mfefé émo. Tame ve’ele simesane bôte wo ye yen, bia wo ye wôk a avale wo ye wô’ôtan. Asu na ô ba’ale avale Paradis a ye bo ôsimesane wôé ô ne ke fombô mbamba bive’ela bia liti ényiñe ya Paradis bekalate bangan, nge ke yene bevidéo béziñ aval ane, E mfefé émo wo zu, Paradis a ntoo bebé, nge ki Tame simesan. Nge bia bo bi nyoñe’e éyoñe ya fase ndi nleme jangane ya mfefé émo, minju’u miangane mia ye bo ve asu étun éyoñ a ôveves. (2 Cor. 4:17) Ndi nleme Yéhôva a ve wo é ne volô wo na ô jibi minjuk.

20. To’o éyoñe bi ne atek, aval avé bi ne beta bi ngul?

²⁰ To’o éyoñe bia wô’ôtane na bi ne atek, “amu Zambe bia ye bo ngul.” (Bsa. 108:13) Yéhôva a maneya ve bia mame mese ma sili asu na bi bi ngul. Ajô te, éyoñe wo yi mvolan asu na ô bo ésaé éziñ, asu na ô jibi nju’u éziñ, nge ke asu na ô ba’ale ava’a dôé, ye’elane Yéhôva na a volô wo. Ayé’é étame dôé é ne fe volô wo. Kañese’e na bobejañ a besita be ve wo ngule nyul. Tuka’a ba’ale ndi nleme jôé ya melu ma zu ôsimesan. Éyoñ éte “Zambe a [ye] ke ôsu a ve mia ngule jé asu ya na mi bo mbane ya jibi, mi jibi fe a mevak.”—Col. 1:11.