Mbu 1923—Den a ntoo mimbu ntet
NKUME mmombô a bete ya Ngon ôsu é too alu 1 mbu 1923 a mbe a jô’ô na: “Bi too ndi na mbu 1923 wo ye bo njalan a mbamba be mam. Bi bili beta mvome ya kate bôte ba tôbane minju’u na . . . mbamba biyoñe bia zu.” Mbu 1923, beyé’é Kalate Zambe be nga bo beta mintyendane mfa’a ya avale ba bo bisulan, bitôkan, a ésaé nkañete. A jam éte é nga volô be na be tu’a bo nlatan.
BISULANE BI NGA VOLÔ BOBEJAÑE NA BE TU’A BO NLATAN
Mbu 1923, ékôane Yéhôva é nga bo mintyendane miziñe mi nga volô beyé’é Kalate Zambe na be kañe Yéhôva avale da. Nkume mmombô a bete a nga taté na a timine bifuse bi Kalate Zambe be mbe be bela’ane bie bisulane be mbe be bo’o sondô ase. Nde fe beyé’é Kalate Zambe be nga kuli calendrier a mbe a bili bifuse ya Kalate Zambe be mbe be yiane lañ ésulane sondô ase, a jia be mbe be yiane yia éyoñe môt a mbe a bo’o ayé’é étame nge ke ayé’é ya nda bôt.
E bisulane biap, beyé’é Kalate Zambe be mbe be kate’e “mbamba be mame” ba ke kui be minkañete, be va’a Yéhôva akiba, be yia bia, be bo’o fe meye’elan. Eva Barney, a nga dubane mbu 1923 a bili mimbu 15, a jô na: “Nge wo kômbô kate mbamba jam a te kui wo nkañete, wo yiane tebe tetele, ô nyoñe nkobô ô jô’ô na: ‘Ma kômbô ve Tate akiba asu mbamba be mame bese a bo asu dam.’” Bobejañe béziñe be mbe be nye’e be kate mbamba be mame ba kui be. Sita Barney a ke ôsu a jô’ô na: “Mojañe Godwin a mbe a ntoo nya môtô a mbe a bili angôndô ya abui mame ya ve Tate akiba. Ve éyoñe minga wé a nga yen ane mojañ a mbe a tebele’e ésulan a mbe a te’eya a ayabe nkobô Godwin, a mbe a limiti nnôm afabe kôt, éyoñ éte nnôm a telé nkobô a tabe si.”
Éyoñe jia ngon ése, ékôane bekristen ése é mbe é bo’o ngum ésulan é ye’elan, é yia bia ya ékaña’a, é kañete’e mame ba ke tôbane me nkañete. Nkume mmombô a bete ya Ngone nyini é too alu 1, ya mbu 1923 a mbe a jô’ô na: “Ngabe jia ya bisulane bite é mbe na be ye’elan, be yia bia ya ékaña’a, a kañete mame ba te tôbane me ésaé nkañete asu na be ve bekañete mbamba foé ngule nyul. . . . Bia simesane na bisulane bite bia ye ve bobejañe ngule nyul a volô be na be bo nlatan.”
Charles Martin, a bili mimbu 19, a ne nkañete mbamba foé ya ékôane bekristene ya Vancouver e Canada, a nga kôme bu’ubane bisulane bite. A nga su’ulane jô na: “E wôé nnye me nga yé’é éyoñ ôsu jame ma yiane jô éyoñe ma kañete mimbé mimbé. Abui biyoñ, é mbe é kui na môt a kañete jam a ke tôbane de nkañete ya mimbé mimbé. Nalé a nga volô ma na me yeme jame me ne jô, a avale me ne yalan éyoñe môt a jô mame méziñe me ne te’e ma.”
ÉSAÉ NKAÑETE É NGA VOLÔ BOBEJAÑ A BESITA NA BE TU’A BO NLATAN
“Mimôse mi nkañete” mi nga volô fe bobejañe na be tu’a bo nlatan. Ngone nyini é too alu 1, mbu 1923, Nkume mmombô a bete a mbe a jô’ô na:
“Asu na bôte bese be bo nlatan . . . , be nga tobe môse Tusedé ya Ngone tane é too alu 1, mbu 1923, asu na bôte bese be kañete. Mvuse ya valé, môse Tusedé wo taté ngon ése wo ye bo môse nkañete. Môt ase ya ékôane bekristen ése a yiane nyoñe ngap ésaé nkañete.”To’o bisoé beyé’é Kalate Zambe bi nga nyoñe ngap ésaé nkañete. Hazel Burford, a mbe a bili fo’o ve mimbu 16 éyoñ éte, a jô na: “Afep éte é mbe é bili bone besisia asu minkañete (be mbe ane bive’ela ya tôñ) bi bili den a bi mbe bi yiane ba’ale be nlô. a Bia émvame jame bi nga bo bisaé bite bise a ngul ése. Sita Burford a nga tôbane mewosane nkañete môs éziñ, ve a mbe fe’e ne vema éyoñ a nga yen avale mojañ éziñ a nga bo éyoñ a nga kômbô yalan. A jô na: “Nnôme mojañ éziñ ô nga kamane ma na me kobô a bôte bete. Amu éyoñ éte, abui bôt é mbe é ngenane teke wô’ô na beyé’é Kalate Zambe bese, to’o ‘bendôman a bengon,’ ba yiane kañe beta nté wongan.” (Bsa. 148:12, 13) Ane Sita Burford a nga ke kañete bôte bete. Mvuse ya valé, a nga bo aba sikôlô baa ya Galaad, ane be nga lôme nye missionnaire e Panama. Ane éyoñ é nga lôt, bobejañe bete be nga su’ulane tyendé avale be mbe be yene’e bisoé ésaé nkañete.
BETA BITÔKANE BI NGA YEMETE ÉLAT É NE ZAÑE JANGAN
Bitôkan a beta bitôkane bi nga volô fe bobejañe na be tu’a bo nlatan. Abui ya bitôkane bite é mbe é bili mingume mimôs asu nkañete, aval ane di é nga boban Winnipeg, e Canada. Éyoñe bitôkane bite bi mbe bi boba’an, be mbe be tobe’e ngume môs asu nkañete. Éve’an é ne na, éyoñe be nga bo beta étôkan e Winnipeg e Canada, be nga jô bôte bese be nga bañete na be kañete tison éte Ngone lale é too melu 31. Be nga kañete abui bôte môs ôte, a ésaé jap é nga wume mbamba bibuma. Ngone mwomô é too melu 5, bôte be nga tabe beta étôkane mbok a nga bobane Winnipeg be mbe be yiane be bôte 7000. Éyoñ éte bi mbe bi ngenane teke tame yen abime bôt éte e beta étôkan éziñ e Canada.
Étôkan é nga dañe mfi asu Bengaa be Yéhôva é mbe di é nga bobane mbu 1923, Ngone mwomô é
too melu 18-26, e Los Angeles, e Californie. Besondô be nga tôé valé, bekalate mefoé be nga kobô ajô beta étôkan ate, a beyé’é Kalate Zambe be nga kabe bekalate e lôte 500 000. Be nga ke ba ba’é mefebe ma kobô ajô beta étôkane vôm ase to’o bemetua.Môs éwônga, Ngone mwomô é too melu 25, Mojañe Rutherford a nga bo nkañete ô too nlô ajô na: “Mintômba a bikela,” nkañete ôte a nga kôme liti na “mintômba” mi ne bôte be bili mbamba été nsisime ya nyiñe Paradis si va. A nga bo nkañete ôfe ô too nlô ajô na: “Tabané ntyel.” Nkañete ôte ô nga kôme telé mame mese safulu bifuse miñyebe a nga bo éndendañ, a volô bezôsô be bôte na be kandan a “Beta Babylone.” (Nlitan 18:2, 4) Mvuse ya valé, beyé’é Kalate Zambe ya si ése be nga kabe bemillion bekalate a ayôñ ése.
“Éyoñe bôte ba bo mam avale da, nalé a ye volô na be tu’a bo nlatan”
Môse beta étôkan a nga man, Mojañe Rutherford a nga bo nkañete ô too nlô ajô na: “Meyoñe mese ma ke Armaguédon, ve bemillion be bôte ba nyiñe si va ba ye ke wu môs éziñ.” Bôte be nga vô’ôlô nkañete ôte be mbe be lôte’e 30 000. Asu na vôme be mbe na ba bo beta étôkan a bo teke bo tyôtyoé, beyé’é Kalate Zambe be nga ya’ane nda éziñ e Los Angeles, e Coliseum. Asu na môt ase a kôme wô’ô beta étôkan, bobejañe be nga telé beta bebafle nseñ, a nga too mfefé technologie be mbe bela’ane wô éyoñ éte. Abui bôt afe é nga vô’ôlô étôkan éte radio.
MBAMBA FOÉ A TU’A MIASEBAN
Mbu 1923, ésaé nkañete é nga tu’a boban Afrique, Europe, Inde, a Amérique du Sud. E Inde, Adavimannathu Joseph, a mbe a nyoñe’e ngap a minga wé a bone bé besaman, a saék fe vôme ba kuli bekalate nkobô Hindi, Tamoul, Télougou, a Ourdou.
E Sierra Léone, beyé’é Kalate Zambe, Alfred Joseph a Leonard Blackman be nga tili wofise wo tebele ésaé ja bobane si ése, e New York, asu na ô volô be. Be nga yalane be Ngone lale é too melu 14, mbu 1923. Alfred a jô na: “Môs éwônga mame ngô’é, me nga teme be nga loone ma téléfôn.” A nga wô’ô beta tyiñ a sili’i nye na: “Ye wo ô ne môt a nga tili wofise wo tebele ésaé si ése asu na be lôme wo bekañete?” Alfred a nga yalane na: “Ôwé. Ane be nga lôme ma bekañete.” Tyiñ éte é mbe tyiñe William Roland Brown. A nga so Caraïbes môs ôte ba minga wé Antonia, a bengo bé bebaé, Louise ba Lucy. Bobejañe be nji yange ayap asu na be ke tôbane be.
Alfred a ke ôsu a jô’ô na: “Tyé kpwa, éyoñe bia Léonard bi mbe bi wulu’u ayé’é Kalate Zambe dangane ya zañe sondô, bi nga teme beta nsisiñe
môt ô nga yené meloñe ya mbé. Môt ate a mbe Mojañe Brown. A mbe ayôñe nsisim aval é ne na tyé é nga tôé valé a nga kômbô bo nkañete ya mengana’a bôt.” Mojañe Brown a nga mane kabe bekalate bese a nga soo be ôsusua na ngume ngon wo kui. Mvuse ya valé, be nga beta nye lôme bekalate befe 5 000, a nga ji’a fe be mane kap a beta sili befe. Ve be nji be be yeme’e Brown ane nkuane bekalate. Nté ôse a mbe a bo’o Yéhôva ésaé a ayôñ ése, a mbe a bela’ane mimfufube mintilane minkañete mié. Jôme te nje bôte be mbe be loone nye na Brown la Bible.E Allemagne, bobejañe be nga tyi’i na ba vaa wofise Barmen amu afôla éte é mbe é too tyôtyoé. Be nga wô’ô fe na nkane bita ya France wo zu mane nyoñe tison éte. Beyé’é Kalate Zambe be nga yene mbamba nda e Magdeburg, a nda éte é mbe é yené ane mbamba vôme be mbe ve kuli bekalate bap. Ngone saman é too melu 19, bobejañe be nga mane futi biôme bise be mbe bela’ane bie asu na be kuli bekalate a biôme bise bivo’o becarton a kee bie mfefé Béthel ya Magdeburg. Môs ôbiene be nga kate wofise wo tebele ésaé ya si ése na be kôlôya vôme be mbe be taté tabe, môs ôte fe ñwô bekalate mefoé be nga yôtane na France a maneya nyoñe tisone ya Barmen. Bobejañe be nga ve Yéhôva akiba amu a nga ba’ale be a volô be.
E Brésil, George Young, nnye ate a nga ke a kañete mbamba foé abui bevôm, a nga té mfefé émo’o a taté fe na a kuli Benkume mmombô a bete Portuguais. A nga kabe bekalate a lôte 7 000, fo’o ve abime bengone béziñ. Sarah Ferguson a mbe angôndô ya mevak éyoñe Mojañe Young a nga ke jome nda bôte jé. A nga taté na a lañe Nkume mmombô a bete ya mbu 1899, ve teke éyoñ éziñ a nga nyoñe ntyi’ane ya ve émiene ngumba be Yéhôva a duban. Mvuse bone bengon, sita Ferguson a bone bé benyine be nga su’ulane duban a bo Yéhôva ésaé a ayôñ ése a mevak.
“BO’O YÉHÔVA ÉSAÉ A AYÔÑ ÉSÉ A MEVAK”
Amane mbu, Nkume mmombô a bete ya Ngon awôm a baa é too melu 15, mbu 1923 a mbe a kobô’ô abim avé beta mintyendane mi nga bobane bisulan, ésaé nkañete a beta bitôkane mi nga nambe beyé’é Kalate Zambe. A mbe a jô’ô na: “Da kôme fo’o yené na bikôane bekristene . . . bi bili ngule mbunan . . . Ngo’o nge bia bese bia tabe nkômesane ya tu’a bo ésaé nkañete, a ke ôsu a kañe Zambe a ayôñ ése a meva’a mbu 1924.”
Mbu 1924 wo ye fe bo mbu mevak asu beyé’é Kalate Zambe. Bobejañe ya Béthel be nga saé abui bengone be lôñe’e nda éziñ e Staten Island, e fefele wofise wo tebele ésaé ya si ése, e Brooklyn. Melôñe be nga bo vôm ate me nga mane mbu 1924, a me nga volô na bobejañe be tu’a bo nlatan a na mbamba foé ya Éjôé Zambe a miaseban aval a mbe a ngenane teke tame miaseban éyoñ éziñ.
a Éyoñe ji ba loone nye na Ényiñe Kristen a ésaé nkañete jangan—Kalate bisulan.