1. Aval avé Kalate Zambe a kobô ajô nya nye’ane?

 NYA nye’ane a ne “mimvesane ya nduan, [a] ne nkaba’a ya Yéhôva ôbien. Abui mendim e se ngule ya dim nye’an, nalé fe mendôn me se ngule ya yandane wô.” b (Jia Sal. 8:6, 7) Angôndô ya mbamba bifia bia kôme timine nya nye’ane! Mejô mete ma ve bôte be ne nlu’ane ngule nyul a ma volô be na be tabe ndi na nye’an ô ne zañe jap ô ne tu’a bo ngul.

2. Jé é ne volô belu’u na nye’ane wop ô bo teke voé?

² Asu na nye’an ô ne zañe beluk ô libi, beluk bebiene mbe be bili tyé melende. Bi tame nyoñ éve’an, nduane ja ye ke ôsu a yôñe fo’o ve nge ba so je, ve nge môt éziñ a teke bo de, nduane ja ye su’ulane dim. Aval te fe nye’an ô ne zañe fame ba minga wo ye ke ôsu a bo ngule nge ba ve ngule ya yemete élate jap. Biyoñe biziñ, belu’u be ne wô’ôtane ve ane nye’an ô ne zañe jap ô nga voé, e dañe dañ éyoñ ba tôbane minju’u miziñ ane azoé, ôkon, nge ke éyoñe da sili na be yale bon. Nge ô ne nlu’an, aval avé ô ne bo na “nkaba’a ya Yéhôva” ô ke ôsu a yôñe nda alu’u jôé? Ayé’é di, bia zu yene mame melale me ne volô belu’u na be yemete nda alu’u jap a bu’ubane je. c

3. Aval avé ngul élat belu’u be bili a Yéhôva é ne volô na be ba’ale ngule nye’an zañe jap? (Ecclésiaste 4:12) (Fombô’ô fe fôtô.)

³ Asu na “nkaba’a ya Yéhôva” ô ke ôsu a yôñ, nnôme ba ngale bese bebaane ba yiane yemete élate jap a Yéhôva.  Aval avé mbamba élat be bili a Yéhôva a ne volô nda alu’u jap? Éyoñe ngale ba nnôme be bili mbamba élat a Ésa wop ya yôp été, ba tôñe melebe mé a nalé a bo na be sa’ale minju’u mi ne bo na nye’an ô ne zañe jap ô voé. (Lañe’e Ecclésiaste 4:12.) Nde fe bôte be bili mbamba élat a Yéhôva ba jeñe na be vu nye, a na be bi mbamba mefulu aval ane mbamba nlem, ôjibi, a fulu ya yeme jamé. (Éphé. 4:32–5:1) Éyoñe belu’u be bili mefulu mete, nye’an ô ne zañe jap wo tu’a nen. Sita éziñ a ne jôé na Léna, a ne nlu’ane den a ntoo mimbu 25 a jô na: “Éyoñe môt a ko Yéhôva woñ, é ne tyi’ibi ya semé nye a nye’e nye.”

4. Amu jé Yéhôva a nga tobe Joseph ba Marie na be bo bebiaé be Messie?

⁴ Bi tame zu yene nkañete éziñe ya Kalate Zambe. Éyoñ é nga sili na Yéhôva a tobe bebiaé be Messie, a nga tobe Joseph ba Marie a too ke na bôte be mbe be so’o mvoñe bôte David be mbe abui. Amu jé? Amu be mbe be bili ngul élat a Nye, a Yéhôva a mbe a yeme’e na nnye ba ye telé ôsu nda alu’u jab. A beluk, jé éve’ela Joseph ba Marie é ne ye’ele mia?

5. Jé éve’ela Joseph é ne ye’ele beyôm?

⁵ Joseph a mbe nkômesane ya tôñe melebe me Yéhôva, a jam éte é nga volô nye na a bo mbamba nnôm. Biyoñe biyoñe bilal, Yéhôva a nga kate nye mame méziñ a mbe a yiane bo nda bôte jé. A nga tôñe mebendé mete mese teke jañele éyoñ, to’o éyoñ é nga sili na a bo beta mintyendan. (Matt. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Mbôle a mbe a tôñe memvinda me Yéhôva, Joseph a nga kamane Marie, a nga jibi nye, a nyoñe fe ngap a nye. Tame ve’ele simesane avale mimboone mi Joseph mi nga tindi Marie na a tu’a nye’e nye a semé nye! A beyôm, mi ne vu Joseph éyoñe mia tôñe melebe me ne Kalate Zambe a nyoñe ngap a menda me bôte menan. d Éyoñe wo tôñe melebe ya Kalate Zambe to’o éyoñe da sili na ô bo beta mintyendan, wo liti minga wôé na wo nye’e nye, wo yemete fe élate ya nda alu’u jôé. Sita Vanuatu, a lu’uya den a ntoo mimbu e lôte 20 a jô na: “Éyoñe nnôme wom a ve ngule ya tôñe memvinda me Yéhôva, ma tu’a semé nye. Nalé a bo na nlem ô bômbô ma si ne mieññ a na me tabe ndi a mintyi’an a nyoñ.”

6. Jé nkañete Marie ô ne ye’ele binga be ne nlu’an?

⁶ Marie a mbe a bili ngul élat a Yéhôva; nalé a nga volô nye na a bi ngule mbunan. A mbe a kôme yeme mimfufube mintilan. (Luc 1:46.) e A mbe fe a nyoñe’e éyoñe ya  bindi mam a mbe a yeké’é. (Luc 2:19, 51) Teke bisô na Marie a mbe a ko Yéhôva woñ, nalé a nga volô nye na a bo mbamba minga. Melu ma, abui binga da ve ngule ya vu Marie. Bi tame kobô ajô sita Emiko, a jô na: “Éyoñe me mbe nkoé, me mbe me bili mbamba nta’ane mam asu mame ya nsisim. Ve éyoñe me nga luk, nnôme wome nnye a mbe a ye’elan asu dangan a tebele fe mame ya nsisim, ajô te me nga taté na ma yene ve ane nnye a mbe a wulu ényiñe ya nsisime jam. Ane me nga yene na mamiene ma yiane bo mame ya nsisime méziñ étam asu na me yemete élate jam a Yéhôva. Ajô te me mbili nta’ane mame wo volô ma na me lôt éyoñe bia Zambe wom, me ye’ela’ane nye, me lañe’e Kalate wé, me bindi fe asimesane dé.” (Gal. 6:5) A beyal, nge mia ke ôsu a yemete élate jenan a Yéhôva, beyôme benane ba ye bi abui beamu ya nye’e mia a lu’u mia.​—Mink. 31:30.

7. Jé Joseph ba Marie be ne ye’ele beluk mfa’a ye kañe Yéhôva nsamba?

⁷ Joseph ba Marie be nga saé nsamba asu na be yemete élate jap a Yéhôva. Be nga kôme wôk amu jé é mbe mfi na be kañe Yéhôva nsamba nda bôt été. (Luc 2:22-24, 41; 4:16) Jam éte é nji be tyi’ibi asu dap e dañe dañ éyoñe be nga taté na ba bi abui bon, ve be nga ke ôsu a ve ngul. Angôndô ya mbamba éve’ela asu belu’u ya den! Nge ô bili bon ane Marie ba Joseph, é ne bo ayaé na mi tabe bisulane nge ke bi éyoñe ya bo ayé’é ya nda bôt. Ve te vuane na éyoñe mia kañe Yéhôva nsamba, mia ye subu nye bebé, a môt ase a ye fe subu nyi mbo’o bebé. Ajô te tela’ané mame ya nsisim ôsu nda bôte jenan.

8. Jé belu’u ba tôbane minjuk be ne bo asu na be bo ayé’é ya nda bôte nsamba?

⁸ Jé ô ne bo nge wo tôbane minjuk nda alu’u jôé? Ô ne taté na wo wô’ô njuk ya bo ayé’é ya nda bôt a bibu’a ya nda bôte jôé. Nge nne mia môt ô nga luk mi tele aval été éte, mi ne taté tobe nlô ajô wo kobô jame mia bese mia nye’e. Nalé a ne yemete nye’an ô ne zañe jenan a nkômbane ya bo mame ya nsisime nsamba.

9. Amu jé ngale ba nnôme ba yiane lôt éyoñe nsamba?

⁹ A beluk, mi ne fe bo na nye’ane wônan ô bo ayôñ éyoñe mia lôt éyoñe nsamba. Éyoñe mia bo de, nalé a ye volô na mi yem avale môte mbo’o a yene mam a na mi yeme mame me ne nye nlem. (Mett. 2:24) Tame yene jame Lilia ba Ruslan be nga bo mvus alu’u dap den a ntoo mimbu 15. Lilia a jô na: “Bi nga yene na bi nji bi abui éyoñe ya tabe nsamba avale bi mbe bi simesa’an. Bi mbe bi yeme a abui mam, mesu m’ésaé mangan, bisaé ya nda a ésaé ya yale bon éyoñe bi nga taté na bia bi bon. Bi nga yene na nge bia lôte ki éyoñe nsamba, môt ase ya be bia a ne su’ulane wô’ôtane ve ane nyi mbo’o a nye’e ki fe nye.”

10. Aval avé beluk be ne tôñe melebe bia koone me kalate Beéphésien 5:15, 16?

¹⁰ Jé beluk be ne bo asu na be lôt éyoñe nsamba? Mi ne bo nta’ane mam asu na mi lôt éyoñe nsamba. (Lañe’e Beéphésien 5:15, 16.) Mojañ éziñe ya Nigéria a too jôé na Uzondu a jô na: “Éyoñe ma bo nta’ane mam asu bisaé biam, ma futi fe ngum éyoñe bia minga wome bia yiane lôte nsamba, ma bo ke fianga a éyoñ éte.” (Philip. 1:10) Bi tame ki zu yen aval  avé Anastasia, minga njome ékôane bekristene ya Moldavie a yeme belan éyoñ jé. A jô na: “Ma jeñe na me bo bisaé biam nté nnôme wom a yeme a mame ya ékôane bekristene. Nalé a volô na éyoñ a maneya bisaé bié, bia nye bi lôt éyoñe nsamba.” Ve jé ki mi ne bo nge nta’ane mame wônane wo kate bo na mi lôt éyoñe nsamba?

11. Bisaé bivé Aquilas ba Priscille be mbe be bo’o nsamba ?

¹¹ Abui bekristen é mbe é nyeke’e Aquilas ba minga wé Priscille, éve’ela jap é ne fe ye’ele bia abui mame den. (Rom. 16:3, 4) É ne été na Kalate Zambe a kate ki bia abui mam a lat a nda alu’u jap, ve a liti bia na be nga saé a kañete a volô bôte bevok nsamba. (Mame mi. 18:2, 3, 24-26) Ajô te, éyoñ ése Kalate Zambe a kobô ajô Aquilas ba Priscille, a tote ki môte wua a li’i nyi mbok.

12. Jé ngale ba nnôme be ne bo asu na be bo mame nsamba? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹² Aval avé beluk be ne vu Aquilas ba Priscille? Tame ve’ele simesan abui mame mia nyo ngale mia yiane bo. Ye mi ne ngule ya bo bisaé bite nsamba? Aquilas ba Priscille be mbe be kañete’e nsamba. Ye wo fe wo jeñe na ô kañete mia môt ô nga luk mban? Aquilas ba Priscille be nga saé fe nsamba. Éko éziñe mia nyo ngale mi nji bi aval ésaé da, ve ye mi ne ngule ya bo bisaé ya nda nsamba? (Eccl. 4:9) Éyoñe mia bo bisaé nsamba, nalé a bo na mi wô’ôtane na mi ne équipe jia, mia bi fe fane ya laane minlañ. Robert ba Linda be lu’aneya den a lôteya mimbu 50. Robert a jô na: “Nya ajôô a ne na bi nji bi abui éyoñe ya lôte nsamba. Ve éyoñe ma sôbe biyé, éyoñ éte minga wom a ke yané bie nge ke éyoñe ma li bilo’o nseñ, éyoñ éte minga wom a zu ma saé fefel, ma wô’ô jam éte angôndô ya mvaé. Éyoñe bia bo mame nsamba, élat é ne zañe jangane ja tu’a bo ngul. Nye’ane wongane wo ke ôsu a yaé.”

13. Jé nnôme ba ngale ba yiane bo asu na be tu’a bo nlatan?

¹³ Te vuane na élat é ne zañe ngale ba nnôme ja ye ke tu’a bo ngule fo’o ve amu na ba lôt éyoñe nsamba. Minga éziñe ya Brésil a jô na: “Melu ma, mimvômane mi ne angôndô ya abui, bi ne taté na bia simesane na bia lôt éyoñe nsamba fo’o ve amu bi too nda jia. Me nga yene na jame da dañe mfi é nji bo na bi tabe afôla da, ve na bi lôt éyoñe nsamba. Ma yiane fe bo na nnôme wom a wô’ôtane na ma nyoñe ngab a nye.” Yene’e aval avé Bruno ba minga wé Tays ba bo asu na môt ase a nyoñe ngab a nyi mbok. A jô na: “Éyoñe bi nji bi jôme ya bo, bia dime betéléfône bangan asu na bi kôme bu’uban a éyoñe bia lôte nsamba.”

14. Nge belu’u béziñe ba nye’e ki be lôt éyoñe nsamba, jé be ne bo?

 ¹⁴ Jé ô ne bo nge môte mia nye mi ne nlu’an a nye’e ki na mi lôte éyoñe nsamba? Éko éziñe mia nye mia nye’e ki avale mame da nge ki na mia bo mejô éyoñ ése. Jé mi ne bo? Bi tame beta zu kobô ajô nduan. Nduane ja taté ki na ja yôñe ngule ngul éyoñe jia. Wo yiane futi abui nja’a asu na é yôñe ngul. Aval te fe, nga mi ne taté na mia lôte mon éyoñe nsamba môs ôse? Jeña’ané na mi bo mame mese mia nye’e a sa’ale mame me ne so zô’é zañe jenan. (Jacq. 3:18) Nge mia taté mone jôm, mi ne yen ane nye’an ô ne zañe jenane wo beta yaé.

15. Amu jé ésemé é ne mfi asu na nye’an ô yaé nda aluk?

¹⁵ Ésemé é ne angôndô ya mfi nda aluk. É ne ane évuñulu ja bo na nduan é yône ngul. Nge teke évuñulu éte, nduane ja ye jia dim. Aval éte fe éyoñ ésemé é nji bo nda aluk, nye’an ô ne voé tyi’ibi. Ajô te éyoñe ngale ba nnôme ba ve ngule na môt ase a semé nyi mbok, da kôme yené na ba saé ngul asu na nye’an ô ne zañe jap ô ke ôsu a yaé. Jame da dañe mfi é nji bo na ô jô na wo semé môte mbok, ve môte mbok nnye a yiane wô’ôtane na wo semé nye. Penny ba Aret be lu’aneya den a ntoo mimbu 25. Penny a jô na: “Mbôle môt ase a semé nyi mbok, bia nyiñe mvo’é été. Môt ase a kate nyi mbo’o aval a simesane teke ko woñ amu bia yeme na ôsimesane môt ase ya be bia ô ne mfi asu nyi mbok.” Nde jé ô ne bo asu na môt ô nga luk a wô’ôtane na wo semé nye? Bi tame zu yen éve’ela Abraham ba Sara.

16. Jé éve’ela Abraham é ne ye’ele beyôm? (1 Pierre 3:7) (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁶ Abraham a mbe a semé Sara. A mbe a vô’ôlô ôsimesane wé a semé fe ñyenane mame wé. Môs éziñe Sara a mbe éyôé ane a nga kate Abraham jam é mbe é deñele nye, a nga kui kui fe na a komekan Abraham. Ye Abraham a nga wô’ô abé a taté na a lume nye mbia mejô? Momo. A mbe a yeme’e na Sara a ne avale minga da sili ébiene si a su’u fe nnôm. Abraham a nga vô’ôlô nye a jeñe na a kôm ajô te. (Mett. 16:5, 6) Jé éve’ela Abraham é ne ye’ele bia? A beyôm, mia mi ne betebe ôsu ya nda bôt a mia mi be’e mbe’e ya nyoñe mintyi’an. (1 Cor. 11:3) Ve ô ne liti na wo nye’e nyo ngal éyoñ wo jeñe na ô yem ôsimesane wé ôsusua na wo nyoñe ntyi’an éziñ, e dañe dañ éyoñ ntyi’an ôte wo ye nambe ényiñe jé. (1 Cor. 13:4, 5) Biyoñe biziñ é ne kui na jam éziñ é tyelé nyo ngale nleme yôp, avale biyoñ éte a ne kômbô yoé wo nleme wé. Ye wo semé fo’o aval a wô’ôtane mam a nyoñ éyoñe ya vô’ôlô nye? (Lañe’e 1 Pierre 3:7.) Angela  ba Dmitry be lu’aneya den a ntoo bebé mimbu 30. A kate mame ma bo na a wô’ôtane na nnôme wé a semé nye, a jô na: “Dmitry a vô’ôlô ma éyoñ ése, éyoñe ma wô’ô ôlune nge ke éyoñe ma yi na ma laan a nye. A jibi ma to’o éyoñe ma kobô nye me wô’ô ôlun.”

17. Jé éve’ela Sara é ne ye’ele binga be ne nlu’an? (1 Pierre 3:5, 6)

¹⁷ Sara a mbe a semé Abraham a su’u fe mintyi’ane mié. (Mett. 12:5) Môs éziñ Abraham a nga tyi’i na a zu belane beyeñe be nga so be atemetem. A nga jô Sara na a jô’é jam a mbe a bo’o asu na a ke yame beyeñ abui belet. (Mett. 18:6) Été été, Sara a nga jô’é jam a mbe a bo’ok a ke su’u ntyi’ane nnôm a nga nyoñ. A beyal, mi ne vu Sara éyoñe mia suk mintyi’ane beyôme benane ba nyoñ. Éyoñe mia bo de, mia yemete élate ya nda alu’u jenan. (Lañe’e 1 Pierre 3:5, 6.) Dmitry bia te jô nye yôp a kate mame ma bo na a wô’ôtane na minga wé a semé nye. A jô na: “Ma nye’e ngul ése Angela a ve asu na a suk mintyi’ane miam, to’o éyoñe bia nye bi nji bo tyiñ. A ve ke ma bijô to’o éyoñe mame me nji wulu mvo’é.” É ne angôndô ya tyi’ibi ya nye’e môt a semé wo!

18. Amu jé é ne mfi na beluk be ke ôsu a saé ngul asu na nye’ane wop ô ke ôsu a yôñ?

¹⁸ Satan a bili mbia nkômbane den, a yi na nye’an ô ne zañe beluk ba kañe Yéhôva ô man. A yeme na nge belu’u be teke beta nye’esane be ne taté na ba lume Yéhôva mvus. Nya nye’ane a ne étyi teke man! Ngo’o nge nye’an ô ne nda alu’u jôé ô ne bo ane wu ba kobô wô Kalate Jia Salomon. Ajô te, nyoñe’e ntyi’ane ya telé Yéhôva ôsu nda alu’u jôé, lôte’e éyoñ a môt ô nga luk, a semé’é miñyiane mié a aval a wô’ôtane mam. Nalé a ye volô na mi ve Yéhôva, anjeñe ya nye’ane duma, a aval ane nduane ba ke ôsu a so, nye’ane wônane wo ye yôñe nnôm éto.