1. Aval avé Yéhôva a wô’ô yalane meye’elane bebo bisaé bé?

 YE WO too ô yeme’ek na Yéhôva a ne belane wo na a yalane meye’elane me môt éziñ? Ô ne de bo nge ô ne mvendé, diakon, nkpwa’a mefan nge ke nkañete mbamba foé ya akônda. Ô ne fe de bo nge ô ne ésoé, nya môtô, mojañ nge ke sita. Éyoñ môt a nye’e Yéhôva a sili nye mvolan, Zambe wongan a wô’ô belane bemvendé a bebo bisaé bé befe asu na be volô nye nlem. (Beco. 4:11) Bi ne meva’a ya bo Yéhôva ésaé a volô bobejañ avale te! Bi ne kui na bi bo de éyoñ ébubua ôkon, bibubua ya atemetem nge ke étibela’a bia kui.

2. Amu jé é ne bo nju’u ya volô bôte bevok éyoñ ébubua ôkone ja kui?

² É ne bo ayaé na bi volane zañ jangan éyoñ bibubua bi akon bia kui. Bi ne kômbô ke jome bemvôé bangan, ve teke ngule ya bo de. Bi ne kômbô bañete bôte béziñe be nji bi abui moné na be zu di éfuse mbôñ nda jangan, ve teke ngule ya bo. Bi ne kômbô volô bôte bevok ve jam ete e ne bo nju’u nge bibu’a ya nda bôte jangan bia kon. É ne été na bia kômbô volô bobejañ, a Yéhôva a nye’e éyoñ bia bo jam ese bi ne ngule ya bo asu dap. (Min. 3:27; 19:17) Jé bi ne bo?

3. Jé éve’ela bemvendé ya akônda Desi ja ye’ele bia? (Jérémie 23:4)

³ Jam bemvendé be ne bo. Nge ô ne mvendé, jeñe’e na ô kôme yem mintômba miôé nya ñyemane. (Lañe’e Jérémie 23:4.) Desi, sita bi nga jôô nye ayé’é ya mvus a jô na, “Ôsusua na ébubua ja kui, bemvendé ya angôse nkañete dam be mbe be kañete a ma, be lôtô’ô éyoñ a ma a be bo’o fe bisaé bife a ma.” b Ngul ése bemvendé be nga ve é nga volô na be  volô Desi tyi’ibi éyoñ COVID-19 a nga mane lôt, amu bôte béziñe ya nda bôte jé be nga wu ôkon ôte.

4. Jé é nga bo na bemvendé be volô Desi tyi’ibi, a ñye’elan ôvé wo so nkañete ôte?

⁴ Desi a jô na: “Mbôle me mbe me nga yene bemvendé ane bemvôé bam, nalé a nga volô ma na me bo teke ko woñ ya kate be jame da tyelé ma nleme yôp.” Jé nalé a ye’ele bemvendé? Nyoñané ngab a bobenyañ benan ôsusua na ébubua ja kui. Bo’ané bemvôé bap. Nge ébubua ôkone ja kamane wo na ô ke jome be, jeñe’e mezene mefe ya laan a be. “Desi a jô na, biyoñe biziñ abui bemvendé e mbe e loone ma nge ke lôme ma bemessage môse wua. Bifuse be nga lañe ma bi nga nambe ma abui akusa bo a mbe bifuse ma kôme yem.”

5. Aval avé bemvendé be ne yem miñyiane mi bobejañ a besita a volô be?

⁵ Zen ôsu é ne volô bemvendé na be yeme miñyiane mi bobejañ a besita é ne na be subu be bebé a sili be minsili mia bo ke na be wô’ ôson. (Min. 20:5) Ye be bili bidi abim da yian, mebiañ a biôme bife bi ne volô be? Ye e ne kui na be jañele asu ésaé dap a na be bo teke bi abim moné da sili asu na be ya’ane nda be too? Ye da sili na bi ke yene bijôé asu na be volô be nge nalé a ne boban? Bobejañe be nga ve Desi biôme bi mo asu na be volô nye. Ve jam e nga dañe nye volô e ne nye’ane bemvendé be nga liti nye a éyoñe be nga belane Kalate Zambe asu na be ve nye ngule nyul. A jô na: “Bemvendé be nga ye’elan a ma. Akusa bo me nji beta bo ngule ya simesane bifia be nga belane bie, ma simesan avale me nga wô’ôtan. A mboon ôte Yéhôva a nga jô ma na: ‘Ô nji bo étam.’”​—És. 41:10, 13.

6. Jé bôte ya akônda be ne bo asu na be volô ba bevok? (Fombô’ô fôtô.)

⁶ Jam bôte bevok be ne bo. Bi wô’ô yange na bemvendé mbe be nyoñe ngab a bobejañ a besita ya akônda. Ve Yéhôva a yi na bia bese bi ve bôte bevo’o ngule nyul a volô be. (Beg. 6:10) To’o mone éfia bi ne jô môt a kon a ne ve nye ngule nyul nya abuii. Mone mongô a ne ke liti ésa wé éyoñ a ke jom mojañ éziñ. Ésoé mojañ é ne volô sita éziñ éyoñe ja ke nye kuse biôme makit. Bôte bevo’o ya akônda ki be ne yame bidi asu nkôkon a ke ve nye bie nda jé. É ne été na éyoñ ébubua ôkon ja kui vôm  éziñ é ne mfi na be ve môt ase ya akônda ngule nyul. Éko éziñ bi ne tyi’i na bia ke lôt éyoñ a bobejañ a besita béziñ éyoñ ésulan é maneya, nge ke na bia laan a be nkol. Bemvendé fe ba yi na be ve be ngule nyul. Bobejañe béziñ be wô’ô lôme bemvendé bekalate asu na be ve be akiba amu be wô’ô volô bobejañ a besita angôndô ya abui éyoñ bibubua bi akon bia kui. É ne angôndô ya mbamba jam éyoñe bia tôñe melebe ma, “wua a lebe’e nyô mbok, a wua a volô’ô nyô mbok”!​—1 Bet. 5:11.

7. Été évé bi ne tebe éyoñ ébubua ja kui?

⁷ Éyoñ ébubua ja kui môt atemetem, ényiñe jé é ne tyendé ane nkabeke dis. Bôt béziñ be ne jañele biôme bi mo biap, menda map, nge ke bôte ba nye’e. Bobejañ a besita bangane fe be ne tôbane minju’u mite. Jé bi ne bo asu na bi volô be?

8. Jé bemvendé a minlô ya menda me bôte be ne bo ôsusua na ébubua ja kui?

⁸ Jam bemvendé be ne bo. A bemvendé, vola’ané bobenyoñe na be tabe nkômesan ôsusua na ébubua ja kui. Vola’ané môt ase ya akônda na a yeme jam a yiane bo asu na mbia jam a bo teke nye kui a na a bo ngule ya laan a bemvendé tyi’ibi. Margaret bi nga jôô nye ayé’é ya mvus a jô na: “Ngab ésulan é ne na vôm akônda da yiane ve ngul, bemvendé ya akônda dangan be nga jô bia na bi nji yiane vuane na avale biyoñe di nje mefane me wô’ô kalane nduan. Be nga jô fe bia na nge bijôé bia jô bia na bi kôlô menda mangan nge ke bia yene na afan é kalaneya nduan, bia yiane kôlô été été.” Foé éte é nga kui fo’o mbamba éyoñ, amu mvuse sondô étan beta nduan a nga kalane vôm ate. Éyoñ minlô ya menda me bôt mia bo ayé’é ya nda bôt, mi ne nyoñ éyoñe ya fase jam môt ase ya nda bôt a ne bo avale biyoñ bite. Éyoñ mia be bone bôé mi ne nkômesan, da ye bo tyi’ibi asu denane na mi tabe ne mieññ éyoñ ébubua ja kui.

9. Nta’ane mam ôvé bemvendé be ne bo ôsusua na ébubua ja kui a éyoñ ébubua ja man?

⁹ Nge wo tebele abeñe nkañete, ô nji yiane yange na ébubua é kui asu na ô taté na wo jeñe benombo be nkole be bôte ya abeñe nkañete dôé. Tili’i benombo be nkole bap e mone ntili a jeñe’e na ô yem nge be ngenane be lôtô’ô. Nalé é volô na nge ébubua ja kui atemetem, wo ye bo ngule ya loone môt ase ya abeñe nkañete dôé a yemelane mam ma sili nye. Éyoñ ô maneya yeme miñyiane miap, ji’a kate mojañ a tebele émo’o bemvendé, éyoñ ete nnye ki a ye kate njome mekônda. Éyoñe bobejañ ba saé nsamba, be ne ve môt ase mvolane wo yian. Éyoñ nduan é nga man, mojañ a mbe a jome’e akônda Margaret a nga bo mewolo 36 teke ke ôyo, a volô bemvendé na be bo nta’ane mam asu na be loon a nyoñe ngab a bobejañ a besita 450 be nga kôlô menda map. (2 Bec. 11:27) Nta’ane mam ôte ô nga volô na, môt ase a mbe teke vôme ya tabe a bi étaba’a.

10. Aval avé bemvendé ba liti na ésaé beba’ale é ne mfi? (Jean 21:16)

¹⁰ Bemvendé be be’e mbe’e ya ve bobejañ ngule nyul a belane Kalate Zambe na be volô ba be ne minlem ntya’an. (1 P. 5:2) Éyoñ ébubua ja kui atemetem, bemvendé ba yiane jeñe na be yemelane nge mojañ nge ki sita ase a ne mvo’é, nge be bili bidi ya di, biyé ya jaé a vôme ya tabe. Ve mvus abui bengon, é ne sili na be ke ôsu a ve bobejañ be nga tôban ébubua ngule nyul a zene ya Kalate Zambe. (Lañe’e Jean  21:16.) Harold a saé Béthel, a nga nyoñe ngab a bobejañ a besita be nga tôban ébubua a jô na: “Da sili abui éyoñ asu na nlem ô beta bômbô be si. Be ne beta taté na ba wô’ô ényiñe mvaé, ve be vo’o vuane bôte bap be nga wu, biôme be nga jañele nge ki ébubua be nga tôbane je. Éyoñe ba beta simesane mam mete, be ne bo éyôé a beta taté na ba wô’ô nleme mintaé. Ve nalé a nji tinane na ba jemban mbunan amu môta binam ase a ne bo nalé éyoñ a tele aval été éte.”

11. Mvolan ôvé bemvendé be ne ke ôsu a ve menda me bôt?

¹¹ Bemvendé ba tôñe melebe ma: “Yiane du a ba be ayi.” (Bero. 12:15) Bemvendé ba bôône bôte ba ke tôban ébubua nleme si éyoñ ba kate be na Yéhôva a bobejañ a besita ba nye’e be. Bemvendé ba volô menda me bôte na me ke ôsu a bo mam ya nsisim aval ane, meye’elan, ayé’é, ntabane bisulan a na me bo ésaé nkañete a ayôñ ése. Bemvendé be ne fe volô bebiaé a bone bap na be bem ôsimesane wop mam ébubua éziñ ja vo’o ke ndaman. A bebiaé, kata’ane bone benane na Yéhôva é bo mvôé jap éyoñ ése a na é su’u be éyoñ ése. Te mia vuane kate be na be ngenane bibu’a ya nda bôte bebo bisaé be Yéhôva ya si se a na nda bôt éte é ne ôjeja’a ya volô be.​—1 P. 2:17.

12. Jé bôte bevok be ne bo asu na be suk bôte ba te tôban ébubua? (Fombô’ô fôtô.)

¹² Jam bôte bevok be ne bo. Nge ébubua ja kui bebé vôm ô too sili’i bemvendé jam ô ne bo. Éko éziñ ô ne taté ve bôte be nga kôlô menda map a bôte be nga zu volô be étaba’a. Ô ne fe be zu ve bidi a biôme bife bi ne volô be. Nge ébubua ja kui vôm a ne ôyap a vôm ô too, ô ne fe volô. Aval avé? Ô ne ye’elan asu bôt ébubua te ja te nambe. (2 Bec. 1:8-11) Ô ne fe ve mimvean asu na ô suk ésaé ja bobane si se. (2 Bec. 8:2-5) Nge wo kômbô ke vôm ébubua ja te boban asu na ô ke volô bôte bete, sili’i bemvendé aval ô ne bo. Nge ba kañese na ô bo de, ba ye taté yañele wo asu na ô bo ngule ya ve mvolane wo yian.

13. Minju’u mivé bobejañ ba tôbane mie mesi bijôé bia tyili ésaé jangan?

¹³ Mesi bijôe bia tili ésaé jangan, étibila’a ja bo na ényiñ é tu’a bo ayaé. Bobejañe ya mesi mete be wô’ô tôbane minju’u  aval ane azoé, akon, é wô’ô fe kui na be jañele bôte ba nye’e. Ve mbôle ésaé jangan é ne ntilan mesi mete, e nji bo tyi’ibi asu bemvendé na be jome bobejañ bete nge ke na be laan a be avale ba yi asu na be ve be ngule nyul. Andrei bi nga jôô nye ayé’é ya mvus a nga tebe aval été éte. Sita éziñe ya angôse nkañete dé a mbe a yi’i moné. A nga bo accident metua. Be nga sale nye abui biyoñ, a a nji mbe ngule ya beta saé. Akusa bo bijôé ya si éte bi nga tyili ésaé jangan a na ébubua ôkon é mbe nseñ, bobejañ be nga bo abim be mbe ngule ya bo asu na be volô nye. Mbôle Yéhôva a mbe a yeme’ été sita ate a nga ve bobejañ nkômban ya volô nye.

14. Aval avé bemvendé ba liti na be too Yéhôva mebun?

¹⁴ Jam bemvendé be ne bo. Andrei a mbe a ye’elan a bo’o fe mam mese a mbe ngule ya bo. Aval avé Yéhôva a nga yalane nye? A nga belane bobejañe ya akônda be mbe be bili fili ya bo mam avale ba yi na be volô nye. Bobejañ béziñ be mbe be kele’e nye liti nda biañ. Ba bevok ki be nga ve nye moné. Yéhôva a nga belane be na be volô nye, a botane fe ngul ése bobejañ a besita ya akônda be nga ve asu na be jalé miñyiane mi sita ate. (Beh. 13:16) A bemvendé, éyoñ bijôé bia tyili ésaé jangan sila’ané bôte bevok mvolan. (Jr. 36:5, 6) Jam da dañe mfi e ne na mi tabe Yéhôva mebun. A ne volô mia na mi jalé miñyiane mi bobejañ a besita.

15. Aval avé bi ne ba’ale élat a bobejañ éyoñ bia tôban étibila’a?

¹⁵ Jam bôte bevok be ne bo. Éyoñ ba tyili ésaé jangan, da ye sili na bi ke bia tôkane bone mengôs asu na bi tabe bisulan a bobenyañ bangan. Nde é ne angôndô ya mfi na bi tabe mvo’é zañe jangan. Môt bia wosane nye a ne Satan sa ke bobenyañe bangan. Ajô te, te yange na abui éyoñ é lôt ôsusua na wo ke kôm ajô a monyoñ. (Min. 19:11; Beép. 4:26) Môt ase a yiane ve ngule ya volô nyi mbok. (Tite 3:14) Mvolane bôte bevok be nga volô sita a mbe a tele minjuk ô nga nambe bôte bese ya angôse nkañete dap. Be nga tu’a bo nlatan ane bibu’a ya nda bôte jia.​—Bs. 133:1.

16. Kalate Becolossien 4:3, 18 a liti na jé bi ne bo asu na bi volô bobejañ a besita ba tôban étibila’a?

¹⁶ Abui bobejañ a besita ba bo Yéhôva ésaé akusa bo bijôé bi nga tyili ésaé jangan. Abui ya be be e nga ke mimbôk amu mbunane wop. Bi ne ye’elan asu dap, asu  menda me bôte map a asu bobejañ ba liti ayo’o nlem na be su’u be akusa bo be ne telé ényiñe jap mbia été. Ba volô bobejañe bete na be ke ôsu a tabe Yéhôva mebun, ba jalé miñyiane miap a ba kamane be meba mejô. c (Lañe’e Becolossien 4:3, 18.) Te ve’ele vuane na meye’elane mangane me ne volô bobejañ a besita bete!​—2 Bet. 3:1, 2; 1 Tim. 2:1, 2.

17. Aval avé bi ne kômesan asu étibila’a éyoñe ji?

¹⁷ Éyoñe ji nje nda bôt jôé ja yiane taté na ja kômesan asu étibila’a. (Mam. 14:22) É nji bo mfi na mi simesane mbia be mam bese be ne mia kui. Ve jeñané na mi yemete élate jenan a Yéhôva a volané bone benane na be fe be bo de. Nge da kui biyoñ biziñe na nlem ô tyebe wo yôp, ye’elane Yéhôva a nlem ôse. (Bs. 62:7, 8) Nyoñané éyoñe ya fase nda bôt été mam ma bo na mi tabe Yéhôva ndi. d Éyoñ bibubua bia kui nge wo te nyoñ éyoñe ya kômesan a nge wo liti na ô to Yéhôva ndi, nalé é volô bone bôé na be tabe ne mieññ a bo ayo’o nlem.

18. Mbamba ényiñ mbé a yange bia melu ma zu?

¹⁸ Mvo’é Zambe ja bo na nlem ô bômbô bia si ne mieññ. (Beph. 4:6, 7) Yéhôva a ve bia mvo’é jé asu na é bôône bia nleme si akusa bo akon, bitibila’a a bibubua bi ne bia kui den atemetem. A belane bemvendé ba saé a ngul ése na be volô bia. A ve bia bese fane ya volane bia bia. Mvo’é bia bu’ubuane je éyoñe ji ja ye volô bia na bi tabe nkômesane ya dañe beta minjuk mia zu, to’o beta étibila’a. (Mt. 24:21) Éyoñ éte da ye sili na bi ba’ale ava’a dangan, a volô bôte bevo’o na be bo de. Ve mvuse ya valé, bia ye ke beta tôbane ngule minju’u jé bo bia na bi beta tyelé nleme yôp. Bi su’ulan bi jam Yéhôva a jaéya yi asu dangan, nyul é ne teke ayeñ a mvo’é ya nnôm éto.​—És. 26:3, 4.