Me nga bialé mbu 1927 e mone tison a ne fefele Chicago, Illinois, États-Unis. Tate ba nane be nga biaé bone betan: Jetha, Don, ma, Karl a Joy. Bia bese bi nga nyoñe ntyi’ane ya kañe Yéhôva a nleme wongan ôse. Jetha a nga lôt aba sikôlô baa ya sikôlô ya Galaad mbu 1943. Don a nga ke Béthel ya New York e Brooklyn mbu 1944, Karl a kele Béthel mbu 1947 Joy ki mbu 1951. Mbamba éve’ela wop a nyi bebiaé bangan a nga nambe ma abui.

Tate ba nane be mbe be lañe’e Kalate Zambe abui, be nye’e fe Zambe a be nga ye’ele bia na bia fe bi nye’e Zambe. Ve éyoñe tate a nga bulane Beta bita bi ôsu Europe, a nji beta semé miñyebe. Nane a mbe angôndô ya mevak amu tate a nga bulan a vee, nde a nga jô nye na: “A Karl, nkele’e nda Zambe avale bi mbe bi bo’ok.” Tate a nga yalane nye na: “Ma ke litane wo, ve ma ye ke nyiine nda Zambe été.” Nde nane a nga sili nye na: “Amu jé?” Tate nye na: “Éyoñe bita bi mbe bi boba’an, betebe ôsu ya nda Zambe jia be nga kandane mengame mebaé a botane bezimbi a mengale map! Ye Zambe a nga a su’u mengame mete mebaé?”

Mvuse ya valé, nté nane a mbe nda Zambe, Bengaa be Yéhôva bebaé be nga lôte nda. Be nga ve tate bekalate bebaé be mbe nlô ajô nkobô Énglis na Light, be kobô’ô ajô kalate Nlitan. Tate a nga nye’e bekalate bete a kañese be. Éyoñe nane a nga yene bekalate bete, nde a nga taté na a lañe be. Môs éziñ, a nga lañ e kalate mefoé éziñe na ba loone bôte na be zu yé’é Kalate Zambe a zene ya bekalate bebaé be mbe nlô ajô na Light. A nga kañese mbañete ôte. Éyoñ a nga kui wôé, nnôme minga éziñ ô nga zu yoé nye mbé. A kalate wua ya bekalate bete mo, nane a nga sili nye na, “Ye nde ba bo ayé’é Kalate Zambe va?” Nde nnôme minga ô nga yalane nye na: “Ôwé a ngo jam, nyi’in.” Sondô a nga tôé valé, nane a nga kee bia ayé’é a mvuse ya valé bi nga taté na bia ke éyoñ ése.

Môs éziñe bi bo’o ayé’é, nde môt a mbe a wulu’u de a nga jô ma na me lañ éfuse ya kalate Besam 144:15 ja jô na bôte ba kañe Yéhôva be ne mevak. Éfus éte é nga nambe ma a bifuse bife bibaé: 1 Timothée 1:11 a jô na Yéhôva a ne “Zambe ya  mevak,” a Beéphésien 5:1 a jô bia na bi ‘bo bevu be Zambe.’ Me nga yeme na ma yiane bo mevak éyoñe ma kañe Nté wom a ve nye akiba amu mvom éte. Mame mete mebaé mme ma te jeñe na me bo ényiñe jam ése.

Ékôane bekristen é mbe é dañe’e bebé é mbe kilimita 32 a Chicago. Ve akusa bo nalé bi mbe bi kele’e bisulan a ñyemane wome ya Kalate Zambe ô nga yaé. Ma simesane môs éziñ, ntebele ésulan a nga jô Jetha na a ve éyalane ya nsili. Éyoñe me nga wôk éyalane jé nde me nga simesane na: ‘Amu jé me nji bete wo, a too ke na ma fe ma be me yeme éyalane ya nsili ôte?’ Me nga taté na ma kômesane bisulan a ve biyalane me bela’ane bifia biam. Ve jame da dañe mfi é ne na, me nga tu’a subu Yéhôva bebé, fo’o ve aval ane bobenyañ a bekale bam. Me nga dubane mbu 1941.

Me ngenane me simesa’ane beta étôkane bi nga tabe Cleveland, Ohio mbu 1942. Nda bôte jangan é nga tabe menda bindelé a abui menda me bôt éfe e fefele vôme beta étôkan a mbe. Bobejañ a besita ya bitisone bife ya États-Unis e lôte 50 be nga vô’ôlô fe beta étôkan ate e téléfôn. Beta bita bi baa bi mbe bi ngenane bi kele’e ôsu a étibila’a Bengaa be Yéhôva é nga tu’a bo ngul. Alu, me mbe me yene’e minsamba mi bobejañe mi telé’é bemetua bap, belambe be lembe’e afôla éfe. Bese be nga kui tyiñe na môte wua a ye bo a bômbô’ô metua ase na a ba’ale nye. Éyoñe be mbe be wô’ôtane miñwuwup nge beze mimfaka, be mbe be yiane loñe metoñ a bo’é belambe ya bemetua na be wôé bôte bete mis. Ba bevo’o be mbe be yiane ji’a zu volô bobejañ. Me nga jô mamiene na, ‘Bebo bisaé be Yéhôva ba yeme fo’o ta’a mame mese!’ Teke mbia jam a nga kui bia. Nlem ô nga bômbô ma si a me nga ke ôyo mvo’é.

Mvus abui mimbu, éyoñe ma beta simesan étôkan éte, ma yene na nane a nji liti to’o ve mone ndem éziñe na a ko jôm éziñe woñ. A mbe a too ndi a Yéhôva ba ékôane jé. Ma ye ke vuane mbamba éve’ela wé môs éziñ.

Mon éyoñ ôsusua beta étôkan ate, nane a nga bo nkpwa’a mefane ya éyoñ ése. Jôme te nje a mbe a kôme’e vô’ôlô minkañete mi mbe mi kobô’ô ajô ésaé nkpwa’a mefan. Éyoñe bi nga bulane nda, nane a nga jô na, “Ma kômbô kee ésaé nkpwa’a mefane jam ôsu, ve ma yeme ki avale me ne de bo, me nyoñe’e fe ngap a nda bôte jangan.” A nga sili bia mvolan ane bi nga kañese. Nde a nga ve môt ase ya be bia étune nda jia nge bitune bi nda bibaé na bi bo mfuban été ôsusua na bia bo étyamakak. Éyoñe bi mbe bi keya sikôlô, a mbe a nyoñe’e éyoñe ya fombô nge nda é ne mfuban a nta’an. Mvuse ya valé, a mbe a kele’e nkañete. A mbe a bili abui mame ya bo, ve teke môs éziñ a nji nyoñe bone bé ngap. Éyoñe bi mbe bi za’a di zañe môs a éyoñe sikôlô a mbe a mane’e, a mbe kom ése valé asu dangan. Mimôse miziñ éyoñe bi mbe bi bula’ane sikôlô, bi mbe bi kui nkañete a nye. Nalé a nga volô bia na bi tu’a yeme jé ébien é ne ésaé nkpwa’a mefan.

Me nga taté ésaé nkpwa’a mefane me bili mimbu 16. Tate a mbe a ngenane te bo Ngaa Yéhôva, ve a mbe a nye’e ésaé jam. Ngô’é éziñe me nga kate nye na akusa bo ngul ése ma ve, teke  môt a kañese na me bo nye ayé’é Kalate Zambe. Mvuse mon éyoñ, nde me nga sili nye na, “Ye wo kômbô bo ayé’é ya Kalate Zambe a ma?” Ane a nga fas a yalane ma na, “Ma yene ki jôm éziñe ja ndeñele ma na me yé’é Kalate Zambe a wo.” Ôwé, ñyé’é Kalate Zambe me nga taté bi a mbe ésa wom. Ngo’o abime beta mvom éte!

Bi nga yé’é kalate a ne nlô ajô na, “La vérité vous affranchira.” Mvuse mon éyoñ, me nga yene na tate a nga volô ma na me tu’a yeme yé’é Kalate Zambe a ye’ele nye bôte bevok. Éve’an é ne na, ngô’é éziñ, tate a nga jô mvuse nlañan abeñe na: “Ma wô’ô fo’o jôme kalate nyi a jô. Ve jé ja bo na ô tabe ndi na mam a jô me ne été?” Me nji be nkômesane ya yalane nye, ajô te, me nga jô nye na: “Me vo’o kate wo de éyoñe ji, ve ayé’é da zu ma ye yalane wo.” A me nga bo de. Me nga yene bifuse ya Kalate Zambe bia bo’olô na mame kalate ate a jô me ne été. Mvuse ya valé, me nga taté na ma kôme kômesan ayé’é dangan a yé’é na ma bo minjeñan. Mame mete me nga volô na bia ésa wome bi tu’a yaé nsisim. Tate a nga tôñe mam a mbe a yé’é a dubane mbu 1952.

Me nga kôlô nda éyoñe me nga bi mimbu 17. Jetha a a mbe missionnaire, Don ki Béthélite. Bese be mbe be nye’e ésaé jap a nalé a nga ve ma ngule nyul abui. Me nga jalé afebe ya ke saé Béthel a di ya sikôlô ya Galaad a ve Yéhôva ajô éte. Asu’ulane ya été é mbe aya? Be nga loone ma Béthel mbu 1946.

Mimbu mise mi, ma te bo bisaé mevale mevale Béthel a nalé a te volô ma na me yé’é mimfefé mi mam. Den a ntoo mimbu 75 ma saé Béthel. Be nga ye’ele ma avale ba kuli bekalate a avale ba wulu mame me moné. Me nga yé’é fe avale me ne kuse biôm a avale me ne lôme beta mimbe’e bevôme befe. Ve jame da dañe mfi é ne na, ma nye’e mame ya nsisime ma yé’é Béthel a zene ya filiya a minkañete mia so Kalate Zambe.

Me nga yé’é fe abui mame be mone monyañe wome Karl a nga so Béthel mbu 1947. A mbe beta ñyé’é a ñye’ele Kalate Zambe. Môs éziñe me nga jô nye na a volô ma kômesane nkañete éziñ. Me nga kate Karl na me maneya tôkane mame mese ma sili asu nkañete wom, ve ma yeme ki avale me ne belane me. A nga volô ma a zene ya nsili wu, “A Joel, nlô ajô ya nkañete wôé ô ne ôvé?” Me nga ji’a wô’ô jôm a mbe a kômbô’ô jô. Me mbe me yiane belane fo’o ve mame me ne volô ma na me timine nlô ajô ya nkañete wom a li’i ma mevok. Me nji vuane mbamba sikôlô ate môs éziñ.

Asu na bi bo mevak e Béthel, bia yiane kôme nyoñe ngap ésaé nkañete. Ésaé éte é ne soo bia  bibotane bia ye ve bia ngule nyul. Ma simesane mbamba jam a nga kui bia tisone ya New York e mame ngô’é. Bia mojañ éziñe bi nga ke jome minga éziñ a nga kañese Nkume mmombô a bete a Vee ôyo! Bi nga taté nkobô bi jô’ô na, “E ngô’é nyi, bia volô bôte na be yé’é mbamba be mame ya Kalate Zambe.” Ane a nga yalane bia na, “Nge a ne ajô ya Kalate Zambe, nyi’ané.” Bi nga lañ a kobô ajô ya bifuse ya Kalate Zambe bia kobô ajô Éjôé Zambe a mfefé émo wo zu. Da yené fo’o na mame mete me nga nambe nye abui, amu a nga loon abui bemvôé dé na é zu tabe ayé’é e sondô a mbe a tôñe’e valé. Minga ate ba nnôme wé be nga su’ulane bo bebo bisaé be Yéhôva.

Me nga lôte mimbu 10 me jeñe’e minga ma ye luk ôsusua na ma yene nye. Jé é nga volô ma na me yene mbamba minga ya luk? Me nga ye’elane Yéhôva a fase jame ma yi na bia minga wome bi bo mvus alu’u dangan.

Me nga yene sita éziñ a too jôé na Mary Aniol mvus étôkan é nga bobane Yankee Stadium mbu 1953. Ba Jetha be mbe aba sikôlô baa ya Galaad, a ba nye be nga bo ésaé bemissionnaire. Mary a nga kañete ma ajô ya ésaé missionnaire jé e Caraïbes a meyé’é ya Kalate Zambe a nga bi wôé mimbu mite. Nté môt ase ya be bia a nga yé’é na a yeme nyi mbok, bi nga yeme na bi bili avale minsôñane da mfa’a ya nsisim. Nye’ane wongan ô nga tu’a bo ngul a bi nga lu’ane Ngone nyini ya mbu 1955. Mary a nga liti abui biyoñe na a ne dase da so be Yéhôva a mbamba éve’ela ya vu. A mbe a bo’o ésaé ése ba ve nye a mevak. A nga saé a ngule jé ése a nyoñe bôte bevo’o ngap a nye’an ôse. A mbe fe a telé’é Éjôé Zambe ôsu ényiñe jé. (Matt. 6:33) Me nga saé ane njome bikôane bekristene bia minga wom, a mbu 1958 ane be nga loone bia Béthel.

Mary a nga ye’ele ma abui mam. Éve’an é ne na, éyoñe bi mbe bi ndeme lu’ane bi nga tyi’i na bia ye bo bi lañe’e Kalate Zambe, bebé bifus 15 éyoñe jia. Éyoñe môte wua ya be bia a mbe a mane’e lañe ngap éziñ, bi mbe bi fase’e bifuse biziñ a yen aval avé bi ne tôñe bie ényiñe jangan. Mary a mbe a kañete’e ma mam a nga yé’é sikôlô ya Galaad nge ke éyoñ a mbe missionnaire. Minlañe mite mi nga ve ma fek a volô ma na me tu’a yeme bo minkañete a yeme ve besita ngule nyul.—Mink. 25:11.

Édiñe minga jame Mary é nga wu mbu 2013. Me ne te ne ôjeja’a ya beta yene nye mfefé émo! Nté ma yange, me nyoñeya ntyi’ane ya ke ôsu a yé’é a tabe ndi a Yéhôva a nleme wom ôse. (Mink. 3:​5, 6) Ma bi mvolane nlem a me ne mevak éyoñe ma simesane mame mese bebo bisaé be Yéhôva ba ye bo mfefé émo. Teke bisô na wôé, bia ye yé’é mimfefé mi mam a abui mam afe a lat a beta Ñye’ele wongan! Ôwé, bifia bia jembane ma na me ve Yéhôva akiba amu mame mese a ye’eleya ma azukui den a amu mame mese a boya ma liti na a mvamane ma.